Michał Głowiński, Tradycja literacka

dyrektywa historyzmu:

• obliguje badacza do rekonstrukcji procesu historycznoliterackiego

• historyczność, geneza literacka jest wewnętrzną własnością utworu

Współcześnie wartościowe elementy przeszłości - aktualnie żywotny dorobek literacki.

Charakter procesu: ( różne rodzaje stosunku do przeszłości)

• pewne ukształtowane w przeszłości zjawiska (np. techniki wersyfikacyjne) stają się powszechnym dorobkiem literatury, tracą na historyczności, stają się wartością ogólną,

• każda epoka tworzy swój model przeszłości literackiej - dla współczesnych pewne wartości są żywotnymi elementami przeszłości, ale w sensie biernym nie oddziaływają na bieżącą praktykę literacką przypadek Tuwima, który odkrywał minionych poetów,

• stosunek prowadzący do kształtowania się tradycji literackiej; tradycja literacka jest swoistą formą istnienia elementów przeszłości literackiej w czasach współczesnych.

Tradycją literacką będą te pierwiastki historii, które zdolne są aktywnie kształtować współczesną praktykę pisarską, które stają się składnikiem nowego układu historycznoliterackiego, nie tracąc jednak znamion swej właściwej przynależności.

tradycja - jest przeszłością widzianą oczyma ludzi okresów następnych, przeszłością aktywnie kontynuowaną i przekształcaną;

tradycja literacka - to przeszłość literacka, będąca żywym, aktywnym elementem pisarstwa epoki następnej; jest zespołem wybranych składników literatury przeszłości, istniejących dla pisarzy późniejszych, istniejących jako czynnik oddziałujący na ich aktywność twórczą

tradycja

Zjawiska tradycji nie da się ograniczyć do wpływu, bo:

• aktywną stroną jest strona biorąca, nie ta, która wpływa

• nie można mówić o tradycji, gdy ma się na myśli zjawiska wyodrębnione, jednostkowe

Działanie tradycji daje się opisywać tylko wtedy, gdy przedmiotem analizy czyni się większe całości literackie: epoki, prądy (dynamika przebiegu), szkoły poetyckie.

Przy zagadnieniu recepcji literackiej deformacja jest czymś nieuniknionym należy odkryć kierunek tej deformacji.

Proces kształtowania się tradycji polega więc zawsze na wyborze, nigdy na całkowitej rekonstrukcji.

Nie istnieje kanon tradycji! (np. romantycznej; dlatego nie można mówić o tradycji prądów)

Tradycją jest coś dla kogoś określonego w pewnej określonej sytuacji tradycja jest zjawiskiem relatywnym.

Przy analizie tradycji problemem jest to, czy przyjmowana forma ma nie tylko analogiczny kształt, czy też ma podobne czy inne uzasadnienie to zmusza do odwołania się do współczesności, która warunkuje przejmowanie tradycyjnej formy i charakter jej przekształceń.

Tradycja to więcej niż geneza - pozwala określić budowę utworu, a także wskazać miejsce w procesie rozwojowym literatury.

Strukturalny charakter tradycji - element przeszłości, przyjęty przez epokę współczesną, nie jest zjawiskiem samoistnym, jest określony przez system, jakiego elementem się staje.

• podstawowy problem przy badaniu tradycji - funkcja, jaką pełni element przejęty z przeszłości w nowym układzie

dwojaki stosunek do formy przy kształtowaniu tradycji

stylizacja - kształtowanie utworu na podobieństwo pewnego spetryfikowanego wzoru, którego środki artystyczne są określone i ograniczone do jednego typu; najbardziej uchwytny przejaw działania tradycji literackiej, ale nie zawsze najistotniejszy

ironia - pisarz zaznacza, że jest to naśladownictwo, kopiowanie (poprzez dystans)

napięcia na linii: utwór współczesny - utwór współczesny

elementy przeszłości literackiej krystalizujące się nowe tendencje

W wielu wypadkach oba te stosunki pokrywają się.

W utworze (prądzie, grupie poetyckiej) "chwytem jednolitości" jest nie jednorodne pochodzenie części składowych, ale funkcje, jakie pełnią one w nowej całości. Struktura utworu dopuszcza się więc genetyczną różnorodność.

Tradycja jest zjawiskiem synkretycznym - pisarz nie rekonstruuje zazwyczaj wzoru w czystej postaci, ale tak, jak się utrwalił w powszechnej świadomości literackiej.

Krystalizowanie się tradycji musi więc być badane w powiązaniu z istotnymi współczesnymi tendencjami literackimi, które przecież nie dają się sprowadzić jedynie do stosunku do przeszłości.

Tradycja literacka stanowi dynamiczny komponent życia epoki.

jako element świadomości literackiej

jako element praktyki twórczej

statyczny

- asymiluje formy jako "zakończone"

- pisarz nie stara się zastosować zasad twórczych, lecz jedynie ich rezultaty (posługiwanie się pewnymi obrazami, zestawieniami metaforycznymi itp.)

dynamiczny

- przejmowanie wzorów wraz z czynnikami, które je kształtowały

- pisarz asymiluje nie tylko wyniki, ale i procesy (Kwiaty polskie)

- nie prowadzi do rekonstruowania przeszłości

- nie naśladuje konkretnych realizacji

- stosunek twórczy

---