KONSPEKT LEKCJI

Beata Urbańska

Język polski

Czas trwania lekcji - 45 min.

Gimnazjum

Temat lekcji „Problematyka społeczna w opowiadaniu S. Żeromskiego pt. „O żołnierzu tułaczu.”

Cele lekcji:

Uczeń po 45 min. lekcyjnej potrafi:

• określić cechy opowiadania

• umiejętnie posłużyć się cytatami w celu potwierdzenia stawianych tez

• potrafi dokonać podziału społeczeństwa

• zna przyczynę złego stanu społeczeństwa polskiego

• wyjaśnia jaką rolę odgrywa w środowisku każda grupa społeczna

Metody nauczania:

• podająca

• praktyczna

Formy pracy:

• indywidualna

• grupowa

• zbiorowa

Pomoce i środki dydaktyczne:

• Opowiadanie pt. „O żołnierzu tułaczu” Stefana Żermoskiego

PRZEBIEG LEKCJI

Czynności nauczyciela	Czynności ucznia
CZĘŚĆ WSTĘPNA
1. Sprawdzenie frekwencji uczniów. 2. Podanie tematu lekcji: Problematyka spo- łeczna w opowiadaniu S. Żeromskiego pt. „O żołnierzu tułaczu.”	Uczniowie zapisują tematu do zeszytów.
CZEŚĆ ZASADNICZA
1. Nauczyciel przybliż twórczość Stefana Żeromskiego: Stefan Żeromski to polski prozaik, publicysta, dramaturg, nazwany „Sumieniem polskiej literatury”. Pytanie: - Jakie znacie utwory Stefana Żeromskiego? Jego wczesne utwory odznaczają się realistyczną obserwacją, częstym podejmowaniem problematyki społecznej, watkami patriotycznymi. Lata jego nauki szkolnej przypadają na czas wzmożonej, bezwzględnej rusyfikacji. Na pisarstwo Żeromskiego duży wpływ wywarł naturalizm, znajdujący wyraz zwłaszcza w brutalizacji ukazanej rzeczywistości, w sugestywnych opisach śmierci, rozkładu, choroby i cierpienia. 2. Pytanie: - Co wyróżnia opowiadanie z pozostałych gatunków literackich ( na podstawie przeczytanego opowiadania)? Prośba o zapisanie definicji opowiadania. 3. Nauczyciel dokonuje podziału klasy na cztery grupy. Każda z grup ma za zadanie omówić podane zagadnienia: gr.I Polska prowincja na początkach XIX wieku gr. II Żołnierskie poświęcenie gr. III konserwatyzm szlachecki gr. IV Matus Pulut 4. Prośba nauczyciela o prezentacje grup, które mają za zadanie uzupełnić tabelkę. 5. W jakiej innej książce pojawia się motyw wojsk napoleońskich i w jakiej sytuacji? 6. Dlaczego bano się rewolucji w systemie pańszczyźnianym? 7. Prośba o narysowanie wykresu hierarchii społecznej. Nauczyciel rysuje na tablicy wykres a następnie wybiera jednego ucznia, który na podstawie tekstu opowiadania omówi treść wykresu.	Przykładowa odpowiedź uczniów: Siłaczka, Syzyfowe prace, Doktor Piotr… Przykładowa odpowiedź uczniów: Opowiadanie to utwór epicki, o prostej akcji, niewielkich rozmiarach, jednowątkowej fabule, pisany prozą. Opowiadanie nie ma tak zwartej budowy jak nowela, o czym decydują postacie drugoplanowe, opisy i refleksje. Od noweli różni się luźną konstrukcją i brakiem obowiązujących w niem rygorów. Przykładowe prezentacje grup: gr. I Polska prowincja na początkach XIX w. naznaczona była krwią niewinnych (Matusa Pluta), za podburzanie chłopów do buntu. Nikt nie sprzeciwia się wyrokowi. Chłopi są winni za krzywdy jakich doznali. Tylko takie jednostki jak Pulut, które zetknęły się ze światem i ideami rozsiewanymi po Europie przez wojska napoleońskie mogły obudzić ludzkie masy, dlatego były tępione przez szlachtę. Owa szlachta pragnęła utrzymywać chłopstwo w ciemnocie w celu dłuższego wyzyskiwania go. gr.II Autor opowiadania sygnalizuje, że żołnierze sa głodni, obdarci. Prezentacja ich postaci odbywa się przed ich wyruszeniem na podbój górskich szczytów. W miarę jak droga staję się coraz bardziej stroma, żołnierzy ogarnia lęk. Spojrzenie w dół wywołuje mdłości. Byli głodni i zziębnięci, gdy czekała ich noc na lodowcu. Pragnęli nastania świtu, by walczyć. gr.III Reprezentantem konserwatyzmu był niewątpliwie pan Krzysztof Opadzki, który nie mógł pogodzić się ze zmianami jakie niesie z sobą XIX wiek, a których zapowiedzią są żołnierze napoleońscy. padzki bronił swej zagrożonej pozycji społecznej zagrożonej przez Puluta, którego ukarał. Miało to być przestrogą dla wszystkich jacy odważyli się buntować przeciwko pańszczyźnie i domagać się wolności. Opadzki nie chce stracić władzy nad chłopami, woli raczej zrezygnować z ich udziału w walce narodowowyzwoleńczej, by niczym nie ograniczyć swych przywilejów i przewagi ekonomicznej. gr. IV Matus Pulut to chłopiec pańszczyźniany. W armii nauczył się cenić wolność. Stał się człowiekiem świadomym swych wartości. W trakcie bitwy nie wyróżnia się bohaterstwem. Za swą postawe umiera z rak dziedzica Opadzkiego. Jego śmierć jest symboliczna. To jednostka, która próbowała cos zmienić, niestety bezskutecznie. Społeczeństwo końca XIX w. Środowisko Cechy WIEŚ zniewoleni, ciemni chłopi SZLACHTA konserwatywna, nieskora do zmian ŻOŁNIERZE waleczni, wytrwali, bojowi JEDNOSTKI giną w bezskutecznej walce Motyw wojsk napoleońskich pojawia się w epopei Mickiewicza pt. Pan Tadeusz. Szlachta zaściankowa liczyła na pomoc Napoleona. Przemarsz wojsk napoleońskich przez ziemie polskie dał nadzieje na lepsze jutro. Powstanie Księstwa Warszawskiego było rezultatem poczynań Bonaparte, w którego naród polski ślepo wierzył. Wszelkie obawy związane z wolnością chłopów były związane z zachwianiem pozycji szlachty. Dziedzic Opadzki był przykładem człowieka niechętnego do zmian.
CZĘŚĆ KOŃCOWA
1. Podanie notatki końcowej: Ciemnota i krzywda chłopska w połączeniu z konserwatyzmem nieustępliwej szlachty wpłynęły na niepowodzenia polskich wysiłków w walce o wolność w XIX w. Społeczeństwo, u którego podstaw znajdowali się chłopi byli bezsilni wobec niesprawiedliwości. 2. Odpowiedz na pytanie: W jakim celu autor opowiadania pt. O żołnierzu tułaczu posługuje się kontrastami w przedstawieniu tragicznych wydarzeń?	Uczniowie zapisują notatkę z lekcji. Uczniowie zapisują do zeszytów temat pracy domowej.

Konspekt lekcji opracowała

Beata Urbańska

DZIEDZIC

I

MIESZCZANIE

CHŁOPI

---