Gospodarowanie nie jest jednorazowe - jest czynnością ciągłą. Dlatego mówi się o procesie gospodarowania.

Między sferami procesu gospodarowania istnieją różnorodne powiązania.

Aby produkty mogły stać się przedmiotem wymiany, musi powstać nadwyżka tych produktów ponad własne potrzeby wytwórców.

Podmiotem działalności są ludzie. Są zwykle odpowiednio zorganizowani i tworzą tzw. podmioty gospodarcze.:

• producenci

• konsumenci

• sprzedawcy

• właściciele kapitału

• pracownik

Podmioty rynku - podmioty gospodarcze

Gospodarowanie jest zawsze udziałem różnorodnych podmiotów (aktywnych czynników rynku)

Podmiotem gospodarczym nazywa się określoną formę organizacji, która podejmuje samodzielne decyzje, kierując się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem.

Podmiot gospodarczy posiada odrębność ekonomiczną:

• odrębność majątkowa - własne zasoby materialne i niematerialne - konsekwencją tego jest, że więzi między podmiotami nie mogą polegać na zwykłym przekazywaniu dóbr, ale muszą być ekwiwalentną wymianą (kupno-sprzedaż) - są to więzi rynkowe

• samodzielność decyzyjna - dokonywanie wyborów dotyczących sposobu wykorzystania dóbr

• samodzielność dochodowa - przychody pokrywają przynajmniej koszty działalności i rozwoju

W sferze produkcji wyróżnia się podmioty:

• przedsiębiorstwa produkcyjne - podmiot prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną w celu osiągnięcia określonych korzyści

• gospodarstwa rolne - łączy cechy gospodarstwa domowego i przedsiębiorstwa produkcyjnego. Znaczna część produkcji na własne potrzeby, nadwyżka sprzedawana jest na rynku, aby zdobyć gotówkę.

W sferze wymiany:

• przedsiębiorstwa handlowe - podmiot prowadzący na własny rachunek działalność handlową w celu osiągnięcia określonych korzyści

• przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe - podmiot prowadzący na własny rachunek działalność ubezpieczeniową w celu osiągnięcia określonych korzyści

• banki - przedsiębiorstwa trudniące się zawodowo różnego rodzaju operacjami pieniężnymi - są instytucjami zaufania publicznego

• gromadzenie wolnych czasowo środków pieniężnych

• udzielanie kredytów na cele produkcyjne i konsumpcyjne

• giełdy - instytucje tworzące specjalny rynek, na którym spotykają się sprzedający i kupujący papiery wartościowe, gdzie obowiązują pewne reguły gry rynku kapitałowego.

W sferze konsumpcji - gospodarstwa domowe - dobrowolny związek ludzi wspólnie zamieszkujących i podejmujących decyzje finansowe dotyczące sposobu zarobkowania i wydawania zarobionych pieniędzy. Ma też funkcję produkcyjną - reprodukcja - i wydawanie nowych pokoleń.

Ważnym podmiotem gospodarczym ze względu na zakres oraz możliwości działania jest rząd i różne jego agendy

Płatności transferowe to wypłaty na rzecz pewnych osób, od których w zamian nie wymaga się jakichkolwiek innych świadczeń.

Potrzeby - stan człowieka odznaczający się niespełnieniem określonych ważnych warunków - subiektywne odczuwanie braku, niezaspokojenia lub pożądania określonych warunków lub rzeczy potrzebnych człowiekowi do utrzymania się przy życiu, umożliwiających rozwój, pozwalających realizować cele społeczne itd.

Cechami potrzeb są indywidualizm i subiektywizm.

Potrzeby:

• podstawowe (biologiczne)

• bezpieczeństwa

• kontaktów społecznych

• uznania

• samorealizacji

Z definicji podmiotu wynika, że różnorodne funkcje w życiu gospodarczym konsumenta, producenta, nabywcy, sprzedawcy zostają w mikroekonomii sprowadzone do pewnej całości nie dzielonej na części.

Wszystkie podmioty są ze sobą związane za pośrednictwem rynku.

Podmioty podejmują autonomiczne decyzje o zastosowaniu dóbr rzadkich, które są ich własnością - wynika stąd własny interes podmiotów i własny cel; stąd też bierze się ryzyko straty.

Gospodarka rynkowa cechuje się niepewnością oraz ryzykiem.

Podmioty sytuowane są we wszystkich sferach działalności gospodarczej.

W sferze produkcji następuje unicestwienie wyników produkcji.

Proces gospodarowania polega na podejmowaniu decyzji gospodarczych.:

• mikroekonomicznych - podejmowanych przez gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa

• makroekonomicznych - dotyczących gospodarki jako całości.

Definicja rzadkości

Ekonomiczna rzadkość to pojęcie dotyczące skończonej ilości zasobów ludzkich i rzeczowych, które za pomocą najlepszej osiągalnej wiedzy technicznej można wykorzystać do wytworzenia jedynie ograniczonych (ale maksymalnych w danym czasie) ilości dóbr ekonomicznych.

Dobra ekonomiczne to dobra rzadkie.

Społeczeństwo musi dokonywać wyboru dóbr, bo nie można zaspokoić wszystkich potrzeb i pragnień.

Zasoby (czynniki produkcji) służą jako nakłady do produkowania dóbr. Zasób jest ilością dóbr ekonomicznych w danym momencie. Nazywane jest też dobrem produkcyjnym, którego ograniczoność niesie za sobą ograniczoność dóbr konsumpcyjnych. Stanowią tzw. koszt produkcji.

Zasoby dzieli się na trzy podstawowe grupy:

1. zasoby ludzkie - kapitał ludzki - czynnik ludzki - siła robocza - praca - ludzie wraz z ich umiejętnościami i doświadczeniami. Istotną cechą kapitału ludzkiego są zdolności człowieka do uczenia się i w konsekwencji ciągłego rozwijania swojej wiedzy. Ma to wpływ na efektywność produkcji (nowe narzędzia pracy, systemy organizacji pracy) i wykorzystywanie pozostałych czynników; wiedza też elementem rzadkości.

2. zasoby naturalne - surowce naturalne - ziemia - dobra nie będące wytworem pracy człowieka, dane przez naturę. Jest to ziemia, surowce mineralne, drewno. Człowiek wykorzystuje je do wytwarzania towarów i usług. Dzielą się na:

1. odnawialne (np. lasy)

2. nieodnawialne - stałe (np. ropa naftowa, minerały)

3. zasoby kapitałowe - kapitał (rzeczowy, finansowy) - wszelkie rzeczowe składniki procesów wytwórczych, będące wytworem pracy człowieka (półfabrykaty, narzędzia pracy). Kapitał dzieli się na:

1. środki pracy - wszystkie maszyny, narzędzia itp., przy pomocy których człowiek wytwarza produkty i usługi (oddziałując nimi na przedmioty pracy)

2. przedmioty pracy - surowce i półfabrykaty, na które skierowana jest praca, mające na celu wyprodukowanie dobra.

Do zasobów kapitałowych zalicza się również kapitał finansowy - środki pieniężne pod różnymi postaciami (akcje obligacje- charakter dłużny, czeki, weksel, akcja - charakter własnościowy, certyfikat depozytowy - wykupuje się go na określoną sumę, za cenę niższą od nominalnej, od razu znamy odsetki, z reguły krótki okres [90 dni], są na okaziciela, odsetki dostajemy razem z naszymi pieniędzmi odsprzedając z powrotem certyfikat do banku po wygaśnięciu terminu, nie ma prolongowania).

Zasób rzadki (ograniczony) to taki, ma który popyt przy jego cenie równej zero przewyższa dostępną podaż.

Do zasobów (czynników produkcji) zalicza się także osobno pracę przedsiębiorcy - twórcza i dynamiczna.

Zjawiska ekonomiczne mierzy się w czasie i wyróżnia:

• strumień - ilość dóbr, pracy, które mierzymy jako przepływ w jakimś okresie czasu w gospodarce, przedsiębiorstwie, gospodarstwie domowym. Ilość podlega pomiarowi na początku i końcu okresu. Świadczy on o aktywności ekonomicznej podmiotu.

• zasób - mierzenie stanu posiadania w danym punkcie czasowym

Dobra można podzielić na:

• komplementarne (jedno nie istnieje bez drugiego)

• substytucyjne (jedno zastępuje drugie)

Stosunki ekonomiczne i własnościowe.

Stosunki społeczne - różne zależności zachodzące między ludźmi w związku z ich działalnością określonego typu.

Stosunki ekonomiczne - obejmują tylko część stosunków społecznych.

Stosunki ekonomiczne:

• produkcji

• podziału

• wymiany

• konsumpcji

Podstawową formą stosunków ekonomicznych są stosunki własnościowe - powstające w związku z własnością różnego typu zasobów gospodarczych.

Własność - zbiór efektywnie wykorzystywanych uprawnień czy praw własności w odniesieniu do określonego obiektu własności:

• faktyczne korzystanie

• bezpośredni lub pośredni udział w podejmowaniu istotnych decyzji

• prawo zawłaszczania dochodów osiągniętych dzięki obiektowi własności

• prawo określania przeznaczenia dochodów z własności

• prawo zaniechania użytkowania

Własność prywatna - prawa własności wyłączne i dobrowolnie przekazywalne:

• kapitalistyczna

• drobnotowarowa

• pracownicza

Własność publiczna - prawa własności nie są wyłączne i dobrowolnie przekazywalne:

• państwowa

• komunalna (municypialna)

Odrębnie jest własność spółdzielcza - kiedyś jako publiczna, bo wspólne korzystanie, współcześnie już nie.:

• udziały w spółdzielni nie są przekazywalne

• wpływ na zarządzanie spółdzielnią nie jest powiązany z wielkością wniesionych udziałów

Gospodarka naturalna - na zaspokojenie potrzeb wytwórców (bezpośrednio)

Gospodarka towarowa (towarowo-pieniężna) - produkcja z góry przeznaczona na sprzedaż.

Racjonalne - gospodarowanie - dokonywanie optymalnych wyborów przy podejmowaniu decyzji w zakresie celów oraz środków i metod realizacji tych celów.

Musza istnieć alternatywne warianty.

Musimy mieć kryteria wyboru.

Zasada racjonalnego gospodarowania (zasada gospodarności):

• zasada największego efektu przy danym nakładzie środków

• zasada najmniejszego nakładu środków na osiągnięcie danego celu

W ekonomii osiągnięcie celu gospodarczego oznacza:

• osiągnięcie korzyści

• do czego potrzebne są środki materialne lub pieniężne

• potrzeby zaspokaja się poprzez konsumpcję dóbr i usług

Porównywanie uzyskiwanych z danej działalności gospodarczej efektów w związku z nakładami w celu wyboru najlepszych nazywa się rachunkiem ekonomicznym.

Aby posługiwać się rachunkiem ekonomicznym:

• efekty i nakłady muszą być mierzalne

• muszą być wyrażone w tych samych jednostkach miary

• musimy dysponować jednoznacznym kryterium wyboru

Warunki często nie są wszystkie spełnione w praktyce.

Nakład - ilość czynników produkcji zastosowanych w danym czasie w danej produkcji (jako strumień dóbr)

Wynik - Ilość produktu uzyskanego w danej produkcji )jako strumień dóbr)

Krzywa możliwości produkcyjnych.

Przy danych zasobach ekonomicznych i danej technologii, wybory produkcyjne stojące przed danym krajem można przedstawić za pomocą krzywej możliwości produkcyjnych. Przyjmuje się uproszczone założenia, że istnieją dwa dobra - między którymi trzeba dokonać wyboru.

Krzywa pokazuje w jakim stopniu można dokonać transformacji jednego dobra na inne przenosząc zasoby z produkcji jednego dobra, do produkcji drugiego dobra.

Produkcja jest efektywna wtedy, gdy wytworzonej ilości jednego dobra nie można zwiększyć bez zmniejszenia produkcji drugiego dobra (punkty A - F). Gospodarka efektywna znajduje się na krzywej możliwości produkcyjnych.

Krzywa możliwości produkcyjnych jest graficznym przedstawieniem różnych kombinacji dóbr, które mogą być wytworzone przez jakąś jednostkę, społeczność, kraj w warunkach, gdy wszystkie zasoby są w pełni efektywnie wykorzystane.

KMP obrazuje wszystkie możliwe kombinacje (zestawienia produkcyjne) wykorzystania dostępnych zasobów w racjonalny sposób, przy pomocy najlepszej technologii.

Dowolny punkt na KMP oznacza, że wszystkie zasoby są w pełni wykorzystane i dzięki nim wyprodukuje się największe ilości takich dóbr i usług, na które znajdą się nabywcy.

Założenia do krzywej są założeniami idealizującymi (bardzo mocne założenie) - zakłada się, że na wszystko jest zbyt.

Punkt wewnętrzny (G) reprezentuje inną sytuację ekonomiczną - niepełne wykorzystanie chociaż jednego czynnika produkcji. Punkty H i I oznaczają z kolei sytuację poza możliwościami produkcyjnymi gospodarki, społeczeństwa, firmy, jednostki itp. (punkty nierealne).

KMP przedstawia przy każdym poziomie jednego dobra maksymalną produkcję drugiego dobra. Ilustruje zatem problem substytucyjności, czyli problem jak zwiększa się produkcję jednego dobra za cenę zmniejszenia produkcji drugiego dobra. Jeżeli stopa substytucji jest wielkością stałą to mamy sytuację, w której zwiększenie produkcji jednego dobra odbywa się za cenę takiego samego zmniejszenia produkcji innego dobra (a na wykresie zamiast krzywej byłaby prosta - za takie same jednostki zwiększenia jednego dobra to samo zmniejszenie drugiego).

Jeżeli są stałe zasoby czynników produkcji i są one doskonale mobilne to przesuwanie części tych czynników z jednej dziedziny do innej powoduje, że na początku przyrosty dóbr są duże, a w miarę kontynuowania procesu stosunek efektów dodatnich do ujemnych jest coraz mniejszy.

KMP jest zbudowana według prawa malejącego przyrostu produkcji oraz według prawa rosnącego kosztu alternatywnego.

Koszt alternatywny (niewykorzystany wariant) jest następstwem sytuacji, w której ograniczone rozmiary zasobów ekonomicznych powodują konieczność dokonywania wyborów. Tę spośród alternatyw, która nie została zrealizowana opatruje się mianem kosztu alternatywnego. Koszt ten jest niemierzalny, ponieważ alternatywa nie zrealizowała się. Jednak nie wszystkie niewykorzystane możliwości nazywa się kosztem alternatywnym, a tylko najlepszą z niewykorzystanych możliwości nazywa się kosztem alternatywnym.

MIKROEKONOMIA - gospodarowanie i KMP - konspekt

Str. 1

---