Omówienie „Odprawy Posłów greckich”
Treść utworu
Tekst tragedii poprzedza list Kochanowskiego do Jana Zamoyskiego, który jest odpowiedzią na prośby magnata, który - jak z odpowiedzi poety wynika - zwrócił się doń z propozycją zaprezentowania gotowego już dzieła w Ujazdowie, dla uświetnienia uroczystości weselnych.
Protasis
Prolog: monolog Antenora informuje o akcji: wylądowali greccy posłowie domagający się zwrotu Heleny. Aleksander podjął knowania mające na celu przekonanie dostojników o pozostawieniu porwanej w Troi.
Epitasis
Epeisodion pierwsze: Aleksander próbuje skłonić Antenora, by i on głosował przeciwko wydaniu Heleny Grekom. Obaj rozmówcy posługują się przysłowiami, osłaniając w ten sposób wzajemną niechęć. Rozmowa toczy się w krótkich, jednowierszowych zdaniach (tj. stichomytia), dowodzących wzburzenia przeciwników. Wreszcie Aleksander oskarża Antenora, iż ten został przekupiony przez posłów.
Stasimon I: “By rozum był przy młodości”, refleksja na temat młodzieńczego ulegania żądzom prowadzącym do utraty zdrowia, majętności i sławy.
Epeisodion II: lament Heleny wyrzekającej na los; kobieta obawia się powrotu do domu w niesławie. Nadchodzi Stara Pani, pociesza nieszczęśliwą.
Stasimon II: “Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie”, dramatyczny i bardzo surowy w wymowie apel do sprawujących władzę.
Katastasis
Epeisodion III: Poseł opowiada Helenie przebieg rady panów trojańskich, która poparła Aleksandra.
Cytuje słowa króla zagajającego obrady; następnie przytacza wywód Aleksandra optującego za pozostawieniem w Troi Heleny. Ogarnięty żądzą młodzian tłumaczy swój występek wolą bogów (Wenus wdzięczna za przyznanie jej palmy pierwszeństwa w konkursie piękności, obiecała mu rękę Heleny), przytacza historię Medei i Jazona, by w ten sposób zasugerować słuchaczom, że prawo odwetu usprawiedliwia jego czyn. Na koniec przypomina dawne krzywdy uczynione Trojanom przez Greków. Skrupulatny poseł oddaje wiernie również przemowę Antenora. Rozważny patriota apeluje: “Niechże się Aleksander tak drogo nie żeni,/ Żeby małżeństwem swoje upadkiem ojczyzny/ I krwią naszą miał płacić!...”. Niestety późniejsze wypowiedzi, zwłaszcza porywczego Iketaona podburzają do walki. Wreszcie, głosując poprzez rozstąpienie się zadecydowano o pozostawieniu Heleny w Troi.
Katastrophe
Stasimon III : krótki czterowiersz o charakterze informacyjnym (odejście niezadowolonych posłów).
Epeisodion IV: monolog Ulisesa rozpoczynający się słowami “O nierządne królestwo i zginienia bliskie” oraz pełna bólu i zawziętości skarga skrzywdzonego Menelaosa.
Stasimon IV:pełna patosu, wspaniała pieśń “O białoskrzydła, morska pławaczko...”, pełna przenośni i mówień, napisana wierszem białym.
Epeisodion V: rozmowa rozważnego Antenora z Priamem, w której apeluje o przygotowanie miasta do obrony; proroctwo córki królewskiej, Kasandry nasycone straszliwymi obrazami upadku Troi.
Stasimon V: zalecenie wyprowadzenia oszalałej panny
Epilog: apel Antenora, by król wysłuchał proroctwa córki; przybycie Rotmistrza z wiadomością o zbliżających się oddziałach greckich. Utwór kończy znamienne wezwanie Antenora: “Na każdy rok nam każą radzić o obronie;/ Ba, radźmy też o wojnie, nie wszystko się brońmy:/ Radźmy, jako kogo bić; lepiej, niż go czekać!”
Bohaterowie
Osoby:
Antenor
Aleksander - zwany Parysem
Helena
Ulisses, Menelaos - posłowie greccy
Priamus - król trojański
Kasandra
Chór
Antenor - postawa patriotyczna, spokojny, rozważny, poważny, wzorowy przykład postępowania, oddany sprawom państwa, dobro ojczyzny stawia ponad wszystko; pragnie pokoju, apeluje więc do sumienia obywateli i chce oddać Helenę; kiedy uległ większości, wezwał króla, by uczynił przygotowania do wojny; jest obywatelem, który zawsze łączył swe losy z losem kraju.
Aleksander - postawa egoistyczna, człowiek gwałtowny, nierozważny, lekkomyślny; przekupstwem stara się pozyskać zwolenników, stosuje groźby, kłamstwa, snuje intrygi, dąży do zaspokajania swych zachcianek, nie licząc się z konsekwencjami; sprawy narodu i państwa są mu obojętne.
Priamus - niezdecydowany król trojański, chętnie przyjmuje uchwałę zgodną z wolą syna, Aleksandra, bowiem sam nie potrafi podjąć trafnej decyzji.
Problematyka
“Odprawa posłów greckich” - jako dzieło sztuki dramatyczno-teatralnej - nie jest szczególnie wybitnym osiągnięciem, ale jest pierwszą po polsku napisaną oryginalną tragedią.
Temat utworu został zaczerpnięty z legend o wojnie trojańskiej, ale autor nadał wydarzeniom koloryt polski, dlatego też już współcześni treść dramatu odczytali jako bezkompromisowe potępienie samowoli i braku patriotyzmu, a jej zakończenie jako pobudkę wojenną mającą zachęcić szlachtę do wyprawy na Moskwę.
Dramat tragedią klasyczną
Zachowana zasada trzech jedności:
- akcji (jednowątkowość),
- miejsca (wydarzenia toczą się przed pałacem królewskim),
- czasu (jest dłuższy niż czas spektaklu, ale mieści się w granicach jednej doby i biegnie bez luk, choć ulega przyspieszeniu w przerwach wypełnionych stasimonami).
fabuła zaczerpnięta z mitologii (mitu o wojnie trojańskiej)
tematem jest konflikt między jednostką a państwem (Kochanowski staje po stronie państwa),
dramat racji moralnych i politycznych reprezentowanych przez poszczególne postacie (Aleksander - Antenor).
Zagadnienia do omówienia
Przebieg zdarzeń w "Odprawie posłów greckich".
Jakie problemy XVI-wiecznej Polski zostały ukazane w dramacie?
Obraz polskiego społeczeństwa w dramacie.
Wymowa utworu - uniwersalność treści dramatu.
Jaką rolę miała odegrać "Odprawa posłów greckich" Jana Kochanowskiego?