1. Mierzenie i cele aktywności gospodarczej

Ocena sprawności gospodarki narodowej opiera się na miernikach które pozwalają na ocenę aktywności gospodarczej, sprawności funkcjonowania gospodarki. Mierniki takie jak PKB, PNB, DN są zarazem podstawą kształtowania przez państwo polityki gospodarczej oraz służą do oceny jej skuteczności.

Najczęściej wykorzystywanymi miernikami są:

1. Tempo wzrostu gospodarczego

2. Stopa inflacji

3. Stopa bezrobocia

Tempo wzrostu gospodarczego określa zmianę rozmiarów produkcji w stosunku do okresu poprzedzającego. Mierzymy je z reguły jako przyrost realnego produktu narodowego brutto wyrażony w %. Wskaźnik ten informuje nas jedynie o zmianie poziomu, a nie o poziomie badanego zjawiska. Zasadniczo im wyższe tempo wzrostu, tym pozytywniejsza ocena danej gospodarki.

Stopa inflacji informuje nas o stabilności analizowanej gospodarki. Mierzymy ją jako % przyrost wskaźnika cen detalicznych w stosunku do roku poprzedzającego. Im niższa inflacja tym pozytywniejsza ocena polityki monetarnej i danej gospodarki.

Stopa bezrobocia to wskaźnik obliczany jako relacja liczby ludzi pozostających bez pracy a chcących i mogących pracować do liczby stanowiących zasób siły roboczej. Zasób siły roboczej to wszyscy ludzie w danej gospodarce którzy chcą i mogą pracować. Stopa bezrobocia mówi nam, o poziomie określanego zjawiska. Im niższa stopa bezrobocia, tym wyższa ocena gospodarki.

Miarą produkcji wytworzonej na terenie danego kraju jest produkt krajowy brutto (PKB). Może on być ujmowany w cenach rynkowych lub po potrąceniu podatków pośrednich, w cenach czynników produkcji.

Jeśli uwzględnione zostaną dochody obywateli danego kraju uzyskane za granicą i odjęte dochody obywateli innych krajów wypracowane na terenie analizowanego państwa, to wyliczaną wielkością jest produkt narodowy brutto (PNB).

PNB = PKB - dochody netto z zagranicy

PNB w cenach czynników produkcji pomniejszony o wartość amortyzacji (zużycie dóbr kapitałowych w procesach produkcyjnych ) określa rozmiary produktu narodowego netto (PNN) czyli dochodu narodowego. Dochód narodowy DN jest rzadziej wykorzystywany do porównań PKB lub PNB ze względu na wielość metod naliczania amortyzacji stosowanych w różnych krajach i dających odmienne wyniki.

PNB = PKB - dochody netto z zagranicy

PNN = PNB - amortyzacja

DN = PNN

Nominalny PNB mierzy się w cenach bieżących, tj. takich, które istniały w okresie, gdy osiągano składające się na PNB dochody.

Realny PNB - lub inaczej PNB w cenach stałych - kryguje nominalny PNB o skutki inflacji i wyraża go w cenach istniejących w pewnym okresie, najczęściej określanym jako rok bazowy lub podstawowy.

Deflator PNB jest to stosunek nominalnego PNB (w cenach bieżących) do PNB w ujęciu realnym (w cenach stałych), wyrażony w postaci wskaźnika.

Cele aktywności gospodarczej:

1. określenie sprawności funkcjonowania gospodarki,

2. ocena skuteczności danej gospodarki,

2. TEORIE CYKLU KONIUNKTURALNEGO

Cykl koniunkturalny to powtarzające się w pewnych okresach załamania aktywności gospodarczej lub określane jako okres czasu pomiędzy dwoma następującymi po sobie szczytami aktywności gospodarczej. Wyjaśnieniem przyczyn cykli koniunkturalnych zajmują się dwie podstawowe grupy teorii związane z przyczynami zewnętrznymi-teorie egzogeniczne oraz przyczynami wewnętrznymi -teorie endogeniczne wskazujące np. na działania polityki pieniężnej, banków, wpływie wydatków konsumpcyjnych, zmianami nakładów inwestycyjnych, czy wpływie polityki rządów. Cykl koniunkturalny to zjawisko, które stwarza możliwości wielostronnego interpretowania.

Wśród wielu cyklów koniunkturalnych wyjaśniających przyczyny wahań w gospodarce, najpopularniejsze są dwie: teoria wg Keynesa oraz teoria wg monetarystów. Obie teorie wykluczają się wzajemnie, uwypuklają tylko inne przyczyny wahań cyklicznych.

Wg teorii Keynesa:

Podstawę keynsistowskiego rozumienia cykli koniunkturalnych stanowią skokowe zachowania konsumentów i przedsiębiorców, które łącznie późniejszymi reakcjami cen i pałac i zatrudnienia są źródłem wahań koniunktury. Wg keynesistów bank centralny może skutecznie utrzymywać dobrą koniunkturę przez rozluźnienie rygorów finansowych wtedy, gdy tempo wzrostu spada poniżej pożądanego poziomu oraz ich zaostrzenie, kiedy popyt zagregowany zaczyna przewyższać wynikające z aktualnych zdolności wytwórczych, rozmiar produkcji. Polityka monetarna zdaniem keynesistów, skuteczniejsza w okresie recesji.

Zwolennicy monetarystycznego punktu widzenia na rolę państwa w gospodarce uważają, że jeśli koniunktura nagle załamie się, to bank centralny nie powinien podejmować prób odwrócenia tego procesu przez obniżenie stopy procentowej i emisję dodatkowych pieniędzy, gdyż sprzyja to jedynie narastaniu tendencji inflacyjnych, nie poprawiając jednocześnie stanu gospodarki w długim okresie. Również w okresach bardzo dobrej koniunktury bank centralny nie powinien w sposób gwałtowny wprowadzać ograniczeń w poziomie podaży pieniądza, gdyż doprowadzi to do deflacji. Zdaniem monetarystów polityka pieniężna może być wykorzystywana tylko jako narzędzie regulujące tempo wzrostu gospodarczego, a nie spłaszczające cykle koniunkturalne.

Cykl koniunkturalny przejawia się wahaniami produkcji i zatrudnienia wokół krótkookresowego trendu. W procesie wzrostu gospodarczego aktywność gospodarcza ulega na przemian nasileniom i załamaniom. Cykl gospodarczy to inaczej okres pomiędzy jednym a drugim załamaniem. Składa się on z czterech faz:

• kryzysu (recesji) - produkcja i ceny spadają, rośnie bezrobocie,

• depresji(dna) - stabilizacja produkcji i cen na niskim poziomie, wysokie bezrobocie,

• ożywienia - wzrost produkcji i cen, spadek bezrobocia,

• rozkwitu (szczytu, boomu) - stabilizacja produkcji i cen na wysokim poziomie, pełne zatrudnienie.

Cykl koniunkturalny może trwać od kilku miesięcy do kilku lat, przy czym skala produkcji, cen i bezrobocia może być zróżnicowana. Państwo może podejmować pewne działania na rzecz złagodzenia wahań koniunkturalnych i łagodzenia ich skutków. Noszą one nazwę interwencjonizmu państwowego. Za przyczynę występowania cykli koniunkturalnych uznaje się wahania w działalności inwestycyjnej przedsiębiorstw.

MODEL CYKLU KONIUNKTURALNEGO

W klasycznym modelu cyklu koniunkturalnego (cykl typu Juglera) bardzo wyraźnie wyróżnić można cztery fazy: a) kryzysu, b) depresji, c) ożywienia, d) rozkwitu. Pełny cykl koniunkturalny obejmuje okres od kryzysu do kryzysu. Cykle koniunkturalne są w istocie rzeczy cyklami działalności gospodarczej, dlatego też najodpowiedniejszym miernikiem wahań cyklicznych jest miernik ogólnej działalności gospodarczej, jakim jest produkt narodowy brutto.

CYKL KONIUNKTURALNY WE WSPÓŁCZESNEJ GOSPODARCE

We współczesnym cyklu można wyróżnić następujące fazy: kryzys, ożywienie i stabilizację koniunktury. Na taki przebieg wpłynął cały szereg czynników związanych ze zmianami strukturalnymi współczesnej gospodarki kapitalistycznej. Zaliczyć do nich należy przede wszystkim:

• synchronizację cyklu związaną ze skutkami drugiej wojny światowej

• rewolucję naukowo-techniczną i wynikające z niej zmiany strukturalne w gospodarce światowej

• antycykliczną działalność państwa (interwencjonizm światowy)

We współczesnej gospodarce dominuje tendencja wypierania starych gałęzi wytwarzanych przez nowe. Powstawanie nowych gałęzi zmienia strukturę popytu na siłę roboczą. Przeobrażenia w strukturze popytu na rynku pracy pod wpływem doskonalenia technik produkcji znacznie wyprzedzają zmiany w strukturze kwalifikacji, a więc podaży siły roboczej. Te procesy powodują istotne przyspieszenie tempa wzrostu bezrobocia strukturalnego.

Stały wzrost produkcji nowy gałęzi w tworzeniu produktu społecznego ma niejednoznaczny wpływ na przebieg cyklu koniunkturalnego.

3. CZYNNIKI WZROSTU GOSPODARCZEGO-ROLA AKUMULACJI KAPITAŁU I GRANICE WZROSTU EKSTENSYWNEGO

CZYNNIKI WZROSTU GOSPODARCZEGO

Stanowią one układ wzajemnie powiązanych elementów oddziaływania na dochód narodowy. Najczęściej dzieli się je na:

• osobowe i rzeczowe

• ekstensywne i intensywne

• bezpośrednie i bierne

Czynniki osobowe wyczerpuje w zasadzie praca ludzka, a czynniki rzeczowe to kapitał (środki i przedmioty pracy). Praca ludzka spełnia rolę aktywną w procesie produkcji, natomiast czynniki rzeczowe tworzą materialne warunki produkcji, będąc jednocześnie produktem pracy ludzkiej. Są one dla siebie komplementarne i w pewnym sensie substytucyjne.

Czynniki ekstensywne (ilościowe) to te, których uruchomienie wymaga poniesienia znacznych nakładów (np. zatrudnienie i inwestycje). Wzrost osiągnięty na skutek działania czynników ekstensywnych nazywamy wzrostem ekstensywnym.

Czynniki intensywne (jakościowe) nie wymagają dla swojego działania nakładów (np. wydajność pracy, postęp naukowo-techniczny, organizacja pracy, kwalifikacje). Wzrost gospodarczy osiągany na skutek działania tych czynników nazywamy wzrostem intensywnym.

Ekonomiści wymieniają cztery podstawowe czynniki wzrostu gospodarczego Są to:

1. Praca

w ujęciu ilościowym - podaż pracy,

w ujęciu jakościowym - dyscyplina pracy, wykształcenie, kwalifikacje, motywacja

2. Kapitał - środki wykorzystywane w procesie produkcji:

• kapitał rzeczowy (maszyny, fabryki, drogi)

• kapitał finansowy

• kapitał ludzki

• Technologia (nauka, technika, zarządzanie, przedsiębiorczość)

• Zasoby naturalne (ziemia, złoża,itp.)

Rola akumulacji kapitału:

Głównymi materialnymi źródłami wzrostu gospodarczego jest akumulacja-nagromadzenie środków na inwestycje- i postęp techniczny.

Wzrost gospodarczy polega na rozszerzeniu i ulepszaniu materialnych i osobowych czynników produkcji. Wymaga to ciągłej akumulacji kapitału, dzięki gromadzonym oszczędnością i inwestycjom, ciągłego doskonalenia ludzkich umiejętności i dokonywania postępu technicznego.

Akumulacja kapitału ma istotny wpływ na dochód narodowy. Jego przyrost zależy głównie od inwestycji produkcyjnych oddanych do użytku w danym roku. Chcąc utrzymać poziom stopy życiowej ludności należy na akumulację przeznaczyć tym więcej środków, im niższa jest efektywność inwestycji.

Teoria wzrostu endogenicznego uwzględnia dodatnie efekty zewnętrzne akumulacji kapitału: zwiększenie stopy oszczędności i inwestycji może podnieść długookresowe tempo wzrostu wydajności pracy i zapewnić trwałe przyspieszenie wzrostu gospodarczego.

Ponadto zgodnie z teorią Smitha : liczba pracowników produkcyjnych może wzrosnąć tylko i wyłącznie w następstwie wzrostu kapitału, czyli wzrostu funduszów na ich utrzymanie. Natomiast siła produkcyjna danej liczby pracowników nie może wzrosnąć inaczej jak tylko w następstwie ulepszenia i zwiększenia ilości maszyn i urządzeń, które ułatwiają i skracają pracę, albo lepszego podziału i rozkładu pracy.

Wzrost ekstensywny - wzrost gospodarczy, który prowadzi do coraz większego zużycia zasobów naturalnych, kapitału rzeczowego i pracy. W miarę zmniejszania się dostępności któregokolwiek zasobu (rzadkość zasobów) tempo wzrostu gospodarczego ulega spowolnieniu. Dzieje się tak dlatego, że coraz więcej przedsiębiorstw doświadcza trudności ze zdobyciem zasobów, rosną ich ceny, a w ślad za tym ceny produktów, do wytworzenia których te zasoby są niezbędne. Wyższe ceny prowadzą natomiast do spadku popytu, który określa tempo wzrostu gospodarczego. Dzieje się tak dlatego, że wraz ze wzrostem liczby ludności oraz potrzeb gospodarstw domowych (jeśli wykorzystywane technologie są takie same) wzrasta stopień rzadkości zasobów. Wzrost ekstensywny musi z czasem prowadzić do ujawnienia się barier uniemożliwiających jego kontynuację na dotychczasowym poziomie.

Granice wzrostu ekstensywnego

1. Wyczerpanie zasobów surowcowych ziemi

Wzrost gospodarczy powoduje zwiększanie się zapotrzebowania na takie surowce, jak: ropa naftowa, gaz ziemny, węgiel, rudy metali. Ich zasoby są ograniczone i w końcu zostaną wyczerpane.

2. Degradacja środowiska naturalnego

Rozwój przemysłu i infrastruktury (dróg, szlaków kolejowych, sieci wodno-kanalizacyjnej i energetycznej) narusza delikatną równowagę w przyrodzie. Zanieczyszczenie atmosfery powoduje m.in. powstawanie kwaśnych deszczy, które zabijają plankton w oceanach, przyczyniają się do degradacji gleby oraz niszczą zabytki. Jest również przyczyną licznych chorób układu oddechowego i skóry. Ocieplenie klimatu (efekt cieplarniany) już teraz pociąga za sobą poważne skutki, jak nasilenie się zjawiska burz tropikalnych. Usuwanie następstw degradacji środowiska związane jest z poważnymi nakładami finansowymi (rekultywacja terenów przemysłowych, wysokie kary za zanieczyszczenie środowiska, likwidowanie skutków katastrof ekologicznych). W efekcie znaczna część kapitału kierowana jest właśnie na te cele, a nie na rozwój produkcji.

3. Niekorzystne uwarunkowania demograficzne

Spadek liczby osób w wieku produkcyjnym powoduje, że coraz więcej dzieci, młodzieży, emerytów, rencistów, przez świadczenia społeczne, pozostaje „na utrzymaniu” jednego pracownika. Wiele przedsiębiorstw nie może zwiększyć produkcji, ponieważ brakuje odpowiedniej liczby wykwalifikowanych pracowników. Takie zjawisko można zaobserwować w wysoko rozwiniętych krajach europejskich (Niemcy, Holandia, kraje skandynawskie). Rozwiązaniem jest napływ pracowników z innych krajów, na przykład z Europy Środkowo-Wschodniej, Azji i Afryki, ale niesie to ze sobą także poważne problemy natury społeczno-politycznej.

4. Ograniczona ilość kapitału niezbędnego do jego pobudzenia

Regiony najbardziej zacofane przegrywają w konkurencji o ograniczoną liczbę inwestycji z obszarami, które mają dobrze rozwiniętą infrastrukturę, wyszkolonych pracowników oraz tradycje przemysłowe. W rezultacie różnice rozwojowe między regionami się pogłębiają˛

4. MODELE RYNKU DÓBR I USŁUG W UJĘCIU EKONOMII KEYNESOWSKIEJ

Bazowany jest ona na następujących założeniach:

• Poziom cen jest dany i stały w okresie analizy;

• Występują niewykorzystane czynniki wytwórcze (podaż jest doskonale elastyczna przy danej cenie;

• „bezrobotne” czynniki wytwórcze są ekonomicznie wydajne i efektywne, a jedyną przyczyną ich nie wykorzystania jest niedobór popytu;

W omawiany modelu rozmiary produkcji i dochodu zależą od rozmiarów zagregowanego popytu. Na popyt zagregowany składają się czynniki autonomiczne i indukowane. Składniki autonomiczne to wielkość niezależnie od rozmiarów dochodu, składniki indukowane są proporcjonalne do dochodu.

W funkcji zagregowanego popytu wyróżnić można następujące składniki autonomiczne:

• Konsumpcję autonomiczną;

• Inwestycje;

• Popyt zagranicy;

• Popyt państwa na dobra i usługi;

• Elementy indukowane to:

• Konsumpcja indukowana;

• Popyt na dobra importowane;

Konsumpcja indukowana określana jest poprzez rozmiary dochodu, krańcową skłonność do konsumpcji (KSK - określa jaką część przyrostu dochodu konsumenci są skłonni przeznaczyć na konsumpcję) oraz stopę podatków netto.

Popyt na dobra importowane zależy od rozmiarów dochodu i krańcowej skłonności do importu (KSI - określa jaką część przyrostu dochodu konsumenci są skłonni przeznaczyć na zakup dóbr importowanych).

Ostateczna funkcja zagregowanego popytu przybiera następującą treść:

Ad = Ca+I+G+X+[KSK x (1-t) - KSK] x Y

Państwo może więc stymulować rozmiary produkcji faktycznej poprzez:

1. Obniżanie stopy podatków netto;

2. Zwiększanie wydatków na dobra i usługi;

3. Ograniczanie importu;

4. Promocję inwestycji i eksportu;

5. Pośrednie oddziaływanie na krańcową skłonność do konsumpcji i konsumpcję autonomiczną.

5. MODELE RYNKU DÓBR I USŁUG W UJĘCIU EKONOMII NEOKLASYCZNEJ

Ekonomia klasyczna wywodziła się od twórców teorii ekonomii, a zwłaszcza XVIII-wiecznego angielskiego ekonomisty Adama Smitha oraz żyjącego nieco później Davida Ricardo. Jej dalszy rozwój - który doprowadził do pojawienia się terminu ekonomii neoklasycznej - związany był w szczególności z rozwojem teorii równowagi ogólnej oraz teorii użyteczności, związanej z nazwiskiem Alfreda Marshalla. Ta szkoła myślenia dominowała w ekonomii aż do lat 30-tych, kiedy większą popularność zdobyła teoria keynesowska. W końcu lat 70-tych nastąpił jednak renesans teorii neoklasycznej:

• rynek funkcjonuje w sposób bardzo sprawny, a wszystkie podmioty gospodarcze zachowują się w sposób racjonalny. Ceny zawsze równoważą popyt z podażą, zarówno w odniesieniu do dóbr, jak i czynników produkcji;

• producenci dążą do maksymalizacji zysków, a konsumenci starają się zmaksymalizować użyteczność (czyli korzyść z konsumpcji dóbr);

• wszystkie podmioty mają też ograniczenie budżetowe - nie mogą wydać więcej środków, niż zarobiły;

• podmioty spotykają się na rynku, gdzie każdy stara się zrealizować swoje cele, działając niezależnie i wykorzystując wszelkie dostępne informacje.

W rezultacie działania rynku, czynniki produkcji (kapitał i praca) używane są do wytwarzania towarów i usług zgodnie z potrzebami społeczeństwa. Swobodne kształtowanie się cen towarów, usług i czynników produkcji z jednej strony oraz swobodne decyzje maksymalizujących zyski producentów i inwestorów z drugiej powodują, że społeczeństwo wytwarza z posiadanych zasobów maksymalny możliwy do wytworzenia PKB.

Spośród czynników produkcji pierwszy - praca - przyrasta głównie w wyniku wzrostu liczby ludności, drugi zaś - kapitał - w wyniku oszczędzania i inwestowania części dochodu przez racjonalnie zachowujące się podmioty gospodarcze. W rezultacie akumulacji czynników produkcji wzrastają zdolności wytwórcze, a w ślad za tym dochody i popyt.

Zasadnicze rady dawane przez ekonomię neoklasyczną nie uległy jednak zmianie: głównym warunkiem przyspieszenia wzrostu gospodarczego jest zapewnienie gospodarce bezpieczeństwa i dobrego funkcjonowania instytucji publicznych (np. wymiaru sprawiedliwości), sprawnego działania rynku oraz stworzenie odpowiednich zachęt dla oszczędzania i przedsiębiorczości. Taka polityka spowoduje, że wcześniej czy później każdy naród wkroczy na ścieżkę przyspieszonego rozwoju. W świetle teorii neoklasycznej nie jest natomiast możliwe przyspieszenie rozwoju poprzez zwiększenie emisji pieniędzy albo zwiększenie przez rząd deficytu budżetowego. Efektem takiego zwiększenia nominalnego popytu będzie zazwyczaj po prostu wzrost inflacji, na krótką metę nie dający znaczących korzyści wzrostowych, a na dłuższą metę wręcz szkodliwy dla rozwoju.

1. Teorie bezrobocia - model histerezy i model monopolu na rynku pracy

MONOPOL NA RYNKU PRACY - oznacza że pracownicy zrzeszyli się (np. związki zawodowe) i negocjują z pracodawcami warunki zatrudnienia celem monopolu związków zawodowych jest maksymalizacja przychodu ze sprzedaży pracy. Monopolowi związków zawodowych na rynku pracy odpowiada MONOPSON po stronie zakupu siły roboczej. (MONOPSON wpływa na ceny czynników produkcji, ma do czynienia z rosnącą krzywą podaży danego czynnika, musi oferować wyższe stawki płac by przyciągnąć wyższą jego ilość). Wówczas więc gdy na rynku pracy pojawia się podwójny monopol występuje rozbieżność interesów a rozwiązanie tej sytuacji odbywa się w drodze negocjacji.

MODEL HISTEREZY - istota sprowadza się do tego, że równowaga systemu niezależny tylko od sił zewnętrznych ale również od jego własnej historii. W odniesieniu do bezrobocia histereza oznacza że bezrobocie będzie się utrzymywało na poziomie wywołanym przez oddziaływanie różnych impulsów nawet wówczas gdy przestaną one występować. Histereza w badaniach zatrudnienia / bezrobocia rozumiana jest zazwyczaj na 2 sposoby:

• Jako zależność od ścieżki po której porusza się bezrobocie w której stan równowagi systemu uzależniony jest od ścieżki po której system porusza się w kierunku stanu równowagi.

• Jako długotrwałe efekty przejściowych działań, gdzie system pozostaje na ścieżce na którą wszedł w związku z efektami zewnętrznymi, nawet jeśli ustaje oddziaływanie tych czynników.

W odniesieniu do modelu histerezy uwagę zwracają 2 źródła tego problemu :

Pogarszanie się kwalifikacji pracowników. Pracownicy niezatrudnieni nie nabywają dodatkowych umiejętności przez uczenie się w toku pracy. Ich kapitał ludzki traci wartość i staje się przestarzały. W efekcie pracownicy którzy tracą pracę gdy popyt spada, mogą mieć problem ze znalezieniem pracy gdy popyt wzrasta.

Przyzwyczajenie siły roboczej. Brak pracy w długim okresie powoduje obniżanie swojej stopy życiowej oraz chęć wykorzystywania systemu opieki społecznej. Efektem tego w długim okresie jest zanik piętna długotrwałego bezrobocia pod wpływem tych efektów podaż siły roboczej może być trwale niższa gdy popyt wróci do normalnego poziomu.

2. Przyczyny i rola wymiany międzynarodowej

Przyczyny wymiany międzynarodowej:

- dążenie do stworzenia najlepszych warunków do rozwoju gospodarczego i społecznego

- przezwyciężenie barier na drodze wzrostu gospodarczego

Przyczyny eksportu:

• Nadmiar określonych towarów na rodzimym rynku, przy ich jednoczesnym braku na rynkach zagranicznych

• Różnice komparatywne kosztów i cen w ujęciu międzynarodowym

• Strategia przedsiębiorstw polegająca na różnicowaniu popytu i szukaniu zbytu na rynkach międzynarodowych

Przyczyny importu:

• Niedobór określonych towarów na rodzimym rynku

• Koszty produkcji wyższe w stosunku do zagranicy

• Potrzeba zaspokojenia zróżnicowanego popytu na towary i usługi

WNIOSEK: odpowiednia polityka w zakresie eksportu i importu powoduje pozytywne oddziaływanie na rozwój gospodarki.

Rola wymiany międzynarodowej:

• Lepsze wykorzystanie posiadanych zasobów

• Rozszerzenie rynków zbytu

• Obniżenie kosztów dzięki zwiększenia skali produkcji

• Szybszy postęp technologiczny

• Zaostrzenie konkurencji

• Rozszerzenie asortymentu towarów

• Obrót międzynarodowy tworzy znaczną część PKB

• Umożliwia wykorzystanie większej ilości czynników wytwórczych oraz większą produkcję i konsumpcję dóbr i usług

ROLA HANDLU ZAGRANICZNEGO W GOSPODARCE

Uczestnictwo kraju w międzynarodowej współpracy gospodarczej przynosi gospodarce narodowej istotne korzyści. Najogólniej można wyróżnić trzy zasadnicze płaszczyzny tego rodzaju oddziaływania: wpływ na zmianę struktury dochodu narodowego, wpływ na zwiększenie efektywności gospodarowania, wpływ na wielkość i dynamikę dochodu narodowego za pośrednictwem salda bilansu handlowego oraz przez oddziaływanie na wielkość całkowitego popytu.

Wpływ handlu zagranicznego na zmianę struktury dochodu narodowego

Czynnikiem, który w znacznym stopniu może uniezależnić strukturę dochodu narodowego podzielonego od struktury istniejącego w danym kraju aparatu wytwórczego, są obroty handlowe z zagranicą. Już choćby niewielkie otwarcie gospodarki, ograniczone do tzw. importu niezbędnego, stwarza możliwości takich zmian w strukturze podzielonego dochodu narodowego, których nie można byłoby osiągnąć
w przypadku gospodarki w pełni autarkicznej. Import niezbędny, czyli przywóz z zagranicy surowców mineralnych i rolniczych niemożliwych do wytworzenia ze względu na warunki naturalne danego kraju, czasem bardzo istotnie wzbogaca strukturę podzielonego dochodu narodowego. Możliwość zmiany struktury dochodu narodowego przez uczestnictwo w międzynarodowym podziale pracy nabiera szczególnej wagi w przypadku krajów rozpoczynających proces industrializacji(np. Polska w okresie międzywojennym i po II wojnie światowej, a w chwili obecnej wiele krajów "Południa"). Kraje te dysponują na ogół określonym funduszem akumulacji, ale jej struktura nie odpowiada zamierzeniom rozwojowym. Na przykład Polska w okresie uprzemysławiania dysponowała nadwyżkami w postaci węgla kamiennego czy artykułów rolnych. Natomiast proces uprzemysławiania stwarzał zapotrzebowanie na maszyny i urządzenia do produkcji przemysłowej oraz nowoczesne środki transportu. Czynnikiem, który w takim przypadku umożliwia transformację gospodarki danego kraju w kierunku przezeń pożądanym, jest handel zagraniczny. Dzięki niemu w przyszłości Polska,
a obecnie inne kraje wkraczające na drogę uprzemysłowienia mogą w znacznym stopniu "zmienić" posiadane nadwyżki na brakujące im maszyny i urządzenia.

Handel zagraniczny może również stanowić jedyny sposób rozwiązania problemu niedoborów niektórych artykułów rolnych powstałych w wyniku wystąpienia w danym kraju niekorzystnych warunków atmosferycznych (np. suszy, czy powodzi) i związanego z tym załamania produkcji rolnej. Ponieważ zaś nieurodzaj na ogół nie występuje jednocześnie we wszystkich częściach świata, a przy tym pogorszeniu się plonów jednej uprawy w danym rejonie na ogół towarzyszy wzrost produkcji w pozostałych za pośrednictwem handlu międzynarodowego można w każdej chwili dostosować strukturę podaży płodów rolnych do tradycyjnej struktury ich spożycia. W krańcowych przypadkach import żywności czy nawet jej nieodpłatne dostawy mogą uratować ludność danego kraju od klęski głodu.

Wpływ handlu zagranicznego na zwiększenie efektywności gospodarowania.

Handel zagraniczny może także wpływać na efektywność gospodarowania czyli może się przyczyniać do racjonalniejszego użytkowania posiadanego zasobu czynników produkcji.

Oddziaływanie handlu zagranicznego na efektywność gospodarowania odbywa się głównie za pośrednictwem specjalizacji międzynarodowej. Polega ona na tym, że każdy kraj produkuje jedynie część potrzebnych mu dóbr, lecz za to w ilościach pozwalających na pełne zaspokojenie potrzeb wewnętrznych oraz pokrycie popytu importowego innych państw.

Specjalizacja międzynarodowa wymaga również, aby poszczególne kraje rezygnowały z wytwarzania niektórych towarów i zaspokajały swoje potrzeby w tej dziedzinie dostawami z zagranicy.

1. Model roli państwa w gospodarce XXI wieku

Można wyróżnić dwie podstawowe formy przejawiania się roli państwa w gospodarce:

1. Państwo jako podmiot gospodarczy - jest właścicielem wielu ważnych gałęzi i udziałowcem we własności kapitału bankowego i przemysłowego, systemu łączności, transportu, systemu energetycznego, przemysłu górniczo - wydobywczego, hutniczego i gospodarki komunalnej

2. Państwo ingeruje w sprawy gospodarcze - stymuluje popyt na siłę roboczą, zasoby surowcowe oraz na działalność gospodarczą

Współczesne funkcje państwa:

• stabilizowanie gospodarki,

• ochrona środowiska naturalnego w ujęciu krajowym i regionalnym,

• zapewnienie racjonalnej gospodarki zasobami naturalnymi,

• działania na rzecz ochrony konsumentów,

• przeciwdziałanie nieuczciwej konkurencji,

• regulowanie warunków pracy i ochrona pracowników,

• kształtowanie systemu ochrony zdrowia,

• kształtowanie systemu zabezpieczenia społecznego

8. Polityka pieniężna a inflacja

Polityka pieniężna-część polityki gospodarczej, polega na użyciu podaży pieniądza w celu zapewnienia przede wszystkim stabilności cen - czyli niskiej inflacji, za pomocą stopy procentowej, rezerw obowiązkowych oraz operacji otwartego rynku. Wskazuje się tutaj na średni okres.

Podwyższając stopy procentowe Banki Centralne- we współczesnych gospodarkach to one odpowiadają za politykę pieniężną, EBC, wpływają na popyt na pieniądz, spada ilość pieniądza na rynku, co ma wpływać na stabilność cen. Reakcje nie są natychmiastowe, dlatego też cele inflacyjne określane są w tzw. średnim okresie zwykle od roku do 2 lat.

HISTORIA MYŚLI EKONOMICZNEJ

1. Przyczyny powstania ekonomii jako samodzielnej nauki

-przyczyny o charakterze historycznym - przyczyną powstania ekonomii było powstanie formacji kapitalistycznej, a dokładnie przedsiębiorstwa kapitalistycznego (celem jest maksymalizacji zysku lub wzrost wartości rynkowej przedsiębiorstwa).Powstanie przedsiębiorstw kapitalistycznych wywołało konkurencję, a to z kolei wywołało konieczność stworzenia pewnych narzędzi służących do pomiaru nakładów i efektów. Mierzenie efektywności metod wytwarzania umożliwiło eliminowanie metod produkcji mniej efektywnych i zastępowanie ich metod bardziej efektywnymi (wydajniejszymi).

-przyczyny o charakterze logicznym - wraz z rozwojem sił wytwórczych (początek merkantylizmu) myślenie zdroworozsądkowe przestało wystarczać i pojawiła się konieczność zastąpienia myślenia zdroworozsądkowego kategorialnym, które polega na rozróżnieniu istoty danej kategorii od form przejawiania się tej kategorii. np. wartość, cena.

2. Fizjokratyzm i merkantylizm jako nurty przedklasyczne

System ekonomiczny fizjokratów opiera się na założeniu wolności jednostki → świętej wolności ( każda jednostka wie, co dla niej jest najlepsze) oraz na dwóch podstawowych teoriach:

1. teoria produktu czystego - mówi, że wartość czyli bogactwo narodu powstaje wyłącznie w rolnictwie; tylko praca rolników tworzy nową wartość, jest produktywna. Tylko w rolnictwie zachodzi zjawisko otrzymywania nadwyżki ponad poniesione nakłady.

2. teoria ekwiwalentności wymiany - głosiła, że przez wymianę nie można pomnażać bogactwa, gdyż wymienia się równe wartości bez strat dla jednej czy drugiej strony.

Nadrzędne jest prawo wolności !

Fizjokraci podzielili społeczeństwo na 3 klasy ( podział zgodny z feudalna strukturą społeczeństwa Francji):

1) Klasa produkcyjna - rolnicy

2) Klasa jałowa - rzemieślnicy, kupcy i pracownicy najemni w przemyśle

3) Klasa właścicieli ziemskich - król oraz duchowni i świeccy posiadacze gruntów

MARKANTYLIZM dzieli się na dwie części:

• wczesny merkantylizm zwany bulionizmem,

• merkantylizm właściwy.

Kształtowanie się systemu pieniężnego w merkantylizmie.

W merkantylizmie ścierały się dwie koncepcje:

1. metalistyczna koncepcja pieniądza - głosiła ona, że wartość pieniądza zależy od wartości kruszcu szlachetnego, z którego ten pieniądz był wykonany, np. wartość złotej monety - wartość zużytego na monetę złota

2. nominalistyczna koncepcja pieniądza - głosiła, że wartość pieniądza zależy od siły nabywczej nadanej mu przez władze monetarne, czyli pieniądz symboliczny.

FIZJOKRATYZM - źródło bogactwa tkwi w rolnictwie!

MERKANTYLIZM:

- źródło bogactwa tkwi w wymianie!

- dostrzeżono funkcję pieniądza!

- Dostrzeżono związek między ekonomią a polityką → prymat miała polityka!

Merkantylizm był to pierwszy system, który dokładnie przeanalizował dogłębnie charakter i funkcje pieniądza.

1. Był to system spójny, logiczny i dokładny.

2. Przedmiotem zainteresowania merkantylistów był handel zagraniczny, czyli sfera wymiany.

3. Był to system, który stworzył aparat pojęciowy i opracował metody badawcze do dzisiaj stosowane w ekonomii

4. Był to pierwszy system, który na dużą skalę zastosował interwencjonizm państwowy

5. Merkantylizm jako pierwszy dostrzegł związek między ekonomią a polityką i uznał, że prymat ma polityka.

6. Bez merkantylizmu nie byłoby ekonomii klasycznej, gdyż jej rozwój opierał się na krytyce założeń merkantylistów.

7. Merkantylizm był pierwszym systemem, który na dużą skalę rozwinął politykę socjalną.

8. Procesy globalizacji spowodowały, że dzisiaj merkantylizm jest na nowo odkrywany - mówi się wręcz o neomerkantylizmie.

RÓŻNICE MIĘDZY BULIONIZMEM A MERKANTYLIZMEM WŁAŚCIWYM

1) W bulionizmie dominowała metalistyczna koncepcja pieniądza a w merkantylizmie właściwym nominalistyczna koncepcja pieniądza.

2) W bulionizmie utożsamiano pieniądz głównie z pośrednikiem wymiany i miernikiem wartości, natomiast w merkantylizmie właściwym pieniądz pełnił rolę pośrednika wymiany oraz kapitału co oznaczało, że pieniądz miał przynosić jakiś dochód.

3) W bulionizmie obowiązywał zakaz wywozu kruszców, natomiast w merkantylizmie wczesnym istniały zachęty do inwestowania środków pieniężnych poza granicami kraju.

4) W bulionizmie bogactwo kraju utożsamiano z ilością zgromadzonych kruszców a w merkantylizmie wczesnym miernikiem bogactwa było dodatnie saldo w bilansie handlowym.

5) W bulionizmie obowiązywał interwencjonizm typu nakazowego, natomiast w merkantylizmie wczesnym był interwencjonizm typu ekonomicznego w postaci podatków, ceł, ulg, polityki kredytowej.

6) W bulionizmie ważniejsza była wymiana niż produkcja, gdyż twierdzono, że wartość powstaje w wymianie poprzez jej nieekwiwalentność, natomiast w merkantylizmie wczesnym nadal ważniejsza była wymiana, ale zaczęto dostrzegać, że produkcja to ta sfera, która dostarcza towary na wymianę.

3. Bogactwo narodu i czynniki jego wzrostu w ekonomii klasycznej

Adam Smith stworzył dzieło „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”, w którym zastanawiał się, dlaczego jedne kraje są bogate, a drugie biedne, w czym tkwi źródło bogactwa. Twierdził, że należy stwarzać dogodne warunki dla jednostki, bo jeśli jednostka jest bogata, to bogate jest społeczeństwo.

Czynniki wzrostu bogactwa:

a) PRACA / DOCHÓD NARODOWY- Przedmiotem ekonomii wg Smitha jest bogactwo narodów, a źródłem tego bogactwa jest praca! Twierdził, że roczna praca całego narodu tworzy fundusz, który zaopatruje ten naród we wszystkie konieczne, przydatne do życia rzeczy, przedmioty. Wg Smitha tylko praca produkcyjna tworzy bogactwo, czyli wartość. Bogactwo narodu jest w tym ujęciu dochodem narodowym. N dochód narodowy według Smitha składają się tylko materialne dobra i usługi, w związku z tym podzielił on pracę na produkcyjną i nieprodukcyjną. Ostatecznym źródłem bogactwa narodów według Smitha jest praca ale tylko praca produkcyjna. Oznacza to że o bogactwie danego narodu stanowi liczba zatrudnionych w sferze produkcji materialnej.

b) WIELKOŚĆ PRODUKCJI- Smith bogactwo utożsamiał z dobrobytem, zależącym od wielkości produkcji. Jeśli rosła produkcja →wzrost i rozwój gospodarczy.

4. Aktualność teorii ludnościowej Malthusa-pułapka maltuzjańska

Teoria ta tłumaczy nędzę niektórych klas społecznych w kapitalizmie. Punktem wyjścia tej teorii jest stwierdzenie, że ilość możliwych do wytworzenia w danym okresie środków żywnościowych przez rolnictwo decyduje o liczbie ludności, która może egzystować w danych warunkach. Malthus posługując się danymi statystycznymi stwierdził, iż co 25 lat następuje podwojenie liczby ludności, co doprowadza to do przeludnienia, które oznacza, ze liczba ludności przewyższy ilość środków żywnościowych. Proponowana polityka Malthusa: ograniczenia w zawieraniu zw. małżeńskich. Mężczyźni musieli mieć ukończone 24 lata i odpowiednio zgromadzone środki.

Współcześnie wiele krajów rozwijających się wpadło w tzw. maltuzjańską pułapkę równowagi na niskim poziomie dochodu. Jest to sytuacja, gdzie presja demograficzna uniemożliwia wzrost dochodu na 1 mieszkańca.

5. Keynesowski model funkcjonowania gospodarki

Założenia Keynesa dot. gospodarki:

a) badał tylko wielkości globalne tj. dochód narodowy, zatrudnienie, inwestycje, konsumpcja, oszczędności. Uważał, że to co dobre dla gospodarki wcale nie musi być dobre dla jednostki i odwrotnie.

b) Między wielkościami ekonomicznymi występuje związek przyczynowo-skutkowy co oznacza, że w modelu wyróżnia się zmienne zależne i zmienne niezależne, w związku z tym gospodarka sama z siebie nie musi dążyć do równowagi. Osiągnięcie równowagi wymaga więc ingerencji z zewnątrz na zmienne niezależne tak, aby zmienne zależne osiągnęły oczekiwane rozmiary.

Zmienne zależne to wielkości globalne:

- dochód narodowy,

- konsumpcja,

- oszczędności,

- inwestycje,

- zatrudnienie.

Zmienne niezależne:

- krańcowa skłonność do konsumpcji,

- krańcowa rentowność kapitału (stopa zysku),

- stopa procentowa.

c) Keynes badał gospodarkę wyłącznie w krótkich okresach czasu, uważał bowiem, że w krótkim okresie siły dezorganizacyjne gospodarki przeważają nad siłami prowadzącymi do równowagi.

W modelu Keynesa jako dane niezmienne czyli jako parametry występują:

 ilość i kwalifikacje siły roboczej,

 ilość rozporządzalnego wyposażenia kapitałowego,

 poziom techniki,

 stopień konkurencji,

 gusty konsumentów.

Mamy tu wyraźne założenie, że w badanym krótkim okresie zdolności produkcyjne gospodarki są dane czyli nie one decydują o wielkości produkcji. Stwierdził, że naturalnym stanem każdej gospodarki jest stan niepełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych. Zastanawiał się więc, jakie czynniki decydują o stopniu wykorzystania zdolności produkcyjnych. Dla rozwiązania tego problemu stworzył tzw. popytową teorię kształtowania się dochodu narodowego.

Teoria ta głosi, że w krótkim okresie rozmiary produkcji, a więc i dochodu narodowego są określane przez poziom popytu globalnego. Popyt globalny u Keynesa składał się z dwóch popyt konsumpcyjny + popyt inwestycyjny.

Według Keynesa w krótkim okresie przy stałym dochodzie popyt konsumpcyjny jest stały, natomiast popyt inwestycyjny ulega znacznym zmianom. Wynika to z tego, że społeczeństwo może przeznaczać na inwestycje więcej lub mniej niż wynoszą oszczędności:

Jeżeli społeczeństwo przeznaczy na inwestycje więcej niż wynoszą oszczędności to wzrośnie popyt globalny, wzrośnie produkcja, zatrudnienie i dochód narodowy.

Jeżeli społeczeństwo przeznaczy na inwestycje mniej niż wynoszą oszczędności to zmniejszy się popyt globalny, zmniejszy się produkcja, zatrudnienie i dochód narodowy.

Z tej analizy Keynes wyciągnął wniosek, że wahania w rozmiarach inwestycji są główną przyczyną zmian w rozmiarach dochodu narodowego. Keynesa interesował wyłącznie wpływ inwestycji na popyt globalny, czyli tzw. popytowy efekt inwestycyjny. Powstaje on zarówno na skutek inwestycji produkcyjnych, jak i nieprodukcyjnych.

6. Instytucjonalizm i neoinstytucjonalizm

1) Instytucjonalizm wg Veblera- odrzucił hedonizm jako przesłankę zachowania się jednostki (człowieka) w procesie gospodarczym.

hedonizm - homo economicus (człowiek gospodarujący)

Wg Veblena w każdym człowieku ścierają się dwa instynkty. Pierwszy tzw. dobrej roboty. Skłania on człowieka do wysiłku, do pracy. Drugi to instynkt posiadania (zachłanności, grabieżcy) wiąże się z motywem osiągania zysku. O tym. Który z instynktów okaże się silniejszy i pokieruje działaniem człowieka decydują instytucje - uwarunkowanie instytucjonalne takie jak: własność jako instytucja, praca, prawo, formy organizacyjne przemysłu, środki pieniężne oraz obowiązujące reguły moralności Veblen zdefiniował pojęcie tzw. konsumpcji ostentacyjnej - bogactwo na pokaz, domy, samochody, itd. Instytucje

Veblen pojmował bardzo szeroko, jako zespoły zwyczajów i nawyków myślenia oraz sposoby i metody działania, które zostały ogólnie i powszechnie zaakceptowane w społeczeństwie.

NEOINSTYTUCJONALIZM- ma charakter statyczny- wykazuje skłonności do równoważonego rozwoju cały czas wzrost bez spadków, w równym tempie), w ekonomii neoklasycznej jednostka podejmuje decyzje przy niezmiennych warunkach. Zakłada, że skoro warunki gry są stałe to i stałe są prawa zachowania się ludzi (konsumentów, producentów)

Instytucjonalizm - ma charakter dynamiczny gospodarka rozwija się cyklicznie, warunki w których funkcjonuje gospodarka są zmienne. Warunki instytucjonalne skłaniaja ludzki do określonego zachowania. Ważne są związki miedzy ludźmi zachodzące w procesie gosp.

7. Szkoły ekonomii w nurcie subiektywno-marginalistycznym

Nurt powstał w drugiej połowie XIX w. Przedmiotem badań ekonomii są problemy racjonalnego gospodarowania dobrami rzadkimi.

Szkoły w kierunku subiektywistycznym:

• austryjacka (psychologiczna)

• neoklasyczna (anglo-amerykańska)

• lozańska ( matematyczna)

Szkoła austriacka:

- odłączyła się od ekonomii głównego nurtu w latach 60. XX w.

- Szkoła ta w analizie produkcji traktowała kapitał jako dobro pośrednie, co wynikało z okrężnych metod produkcji Böhm-Bewerka.

- Ponadto uważano, że jednostka podejmuje decyzje racjonalnie z założonym celem, a nie jak „kalkulator”, który reaguje na przyjemność lub przykrość.

- Austriacy kładli ogromny nacisk na przedsiębiorczość.

- Według Hayeka źródło kryzysów tkwi we wzroście ilości pieniądza, zwłaszcza pieniądza kredytowego w fazie ożywienia.

- Hayek należał do największych przeciwników inflacji. Twierdził, że działalność państwa zawsze wiąże się ze zwiększoną inflacją. Żądał zniesienia państwowego monopolu na emisję pieniądza.

Szkoła neoklasyczna - angloamerykańska

- Przedmiotem ekonomii, jako nauki o bogactwie jest użyteczność i interes osobisty. Działalność gospodarcza zostaje tu sprowadzona do rachunku przyjemności i przykrości, a celem tej działalności jest maksymalizacja szczęścia, czyli zadowolenia.

- Szkoła ta badała wielkości ekonomiczne, wg kryterium dobra i zła, czyli przyjemności i przykrości.

- Teoria pracy roboczej - praca człowieka wynagradzana jest przez przykrość.

- Ekonomia jest nauką matematyczną, gdyż zajmuje się ilościami, tzn. bada rzeczy w kategoriach mniejsze - większe i formułuje prawa, zasady.

- jako pierwsza uwzględniła istnienie specjalnego czynnika, tj. przedsiębiorczość

Wszystkie te trzy szkoły zajmowały się:

- jednostką

- nienaturalnym stanem

Szkoła lozańska

1) Szkoła ta podjęła się próby stworzenia tzw. ekonomii czystej, tzn że ekonomia jako nauka ma być nauką ścisłą, która nie zajmuje się ekonomią stosowaną, czyli problemami społeczno -gospodarczymi i nie zajmuje się problemami społecznymi. Oznaczało to, że ekonomia ma być nauką abstrakcyjną, obiektywną, ścisłą, powszechną i ponadczasową.

2) Przedmiotem ekonomii czystej jest mechanizm kształtowania się cen w warunkach doskonałej konkurencji.

3) Szkoła lozańska, jako główny problem stawia potrzeby konsumenta i subiektywne motywy jego zachowania się na rynku.

4) Dla szkoły lozańskiej charakterystyczne jest ujmowanie zjawisk rynkowych w całokształt. Szkoła ta odrzuciła założenie ”ceteris paribus” ( w analizie tylko jedno zjawisko się zmienia a pozostałe pozostają bez zmian.

W związku z tym starano się uchwycić proces zmian i wzajemnych dostosowań wszystkich wielkości ekonomicznych, co jest rzeczą nierealną (niemożliwą). Dlatego też starano się opisać układ wielkości

ekonomicznych, który znajduje się już w równowadze i nazywano to STANEM RÓWNOWAGI OGÓLNEJ.

8. Kontynuacja ekonomii neoklasycznej- nowa ekonomia klasyczna, monetaryzm, ekonomia podaży

Nowa ekonomia klasyczna

Przedstawiciele: R. Lucas, T. Sergent

Nowa ekonomia klasyczna opiera się na:

- założeniu prawie natychmiastowego równoważenia rynku

- teorii racjonalnych oczekiwań.

Założenie pełnej elastyczności rynków oznacza, że wszystkie stany nierównowagi są niemal natychmiast likwidowane i transakcje zawierane są natychmiast po stanie równowagi rynkowej.

Teoria racjonalnych oczekiwań głosi, że ludzie w kształtowaniu oczekiwań co do przebiegu danego zjawiska ekonomicznego w przyszłości kierują się przebiegiem danego zjawiska w przeszłości.

Hipoteza racjonalnych oczekiwań zakłada, że ludzie analizując przebieg danego zjawiska w przeszłości wykorzystują wszelkie dostępne informacje, które ułatwiają im poprawne prognozowanie. Zgodnie z tą teorią ludzie nie dają się systematycznie oszukiwać.

Monetaryzm jest to jedna z form tzw. syntezy neoklasycznej. Monetaryści głoszą:

- ograniczenie bezpośredniej ingerencji państwa

- wzmocnienie mechanizmu rynkowego

- ingerencja państwa ograniczona do kontrolowania ilości pieniądza w gospodarce

- celem działalności państwa jest walka z inflacją prowadzona za pomocą instrumentów polityki pieniężnej

Wg monetarystów dochód narodowy zależy od wielkości globalnego popytu. A globalny popyt jest wyrażony iloczynem ilości pieniądza i szybkości jego obiegu. Oznacza to, że każdy wzrost popytu globalnego wymaga wzrostu podaży pieniądza. Monetaryści uważali, że dla stabilizacji gospodarki należy ściśle powiązać podaż pieniądza z nominalną wartością produktu społecznego. Postulowano, aby podaż pieniądza rosła wg z góry ustalonej długofalowej stopy wzrostu.

Ekonomia podaży

Ekonomia podaży (ekonomia strony podażowej) - szkoła myśli ekonomicznej, która twierdzi, że rozwój gospodarczy następuje najszybciej kiedy zapewnione jest odpowiednie powiązanie wysiłku (pracy) i podejmowania ryzyka (inwestowania) z wynagrodzeniem (płacą lub zyskiem).

Ekonomia podaży nawiązuje do teorii ekonomii klasycznej i opiera się na dwóch założeniach:

• długookresowej stabilności systemu rynkowego

• decydującej roli jednostki w przebiegu procesów gospodarczych

Podażowcy dowodzili, że przez oddziaływanie w sferze mikroekonomicznej można osiągnąć cele makroekonomiczne: wzrost PKB, spadek bezrobocia i obniżenie poziomu inflacji.

Ekonomia podaży uznaje, że produkcja albo podaż jest kluczem do dobrobytu, zaś konsumpcja czy popyt jest jedynie jej efektem. Podobnie jak konsumpcja jest wtórna wobec produkcji, tak w gospodarce jako całości zagregowany popyt zależy wyłącznie od zagregowanej podaży. To jest istota prawa Say'a, które ekonomia podaży starała się zrehabilitować po krytyce Keynesa, który twierdził, że to zagregowany popyt jest głównym czynnikiem determinującym stan koniunktury.

EKONOMIA MENEDŻERSKA

1. EKONOMICZNE UJĘCIE DECYZJI PRYWATNYCH I PUBLICZNYCH

W ujęciu decyzji prywatnych czyli podejmowanych przez jedną lub niewielką liczbę decydentów oraz decyzji publicznych podejmowanych przez większą liczbę decydentów można wyróżnić kilka różnic zachodzących między nimi, które mają znaczący wpływ na prawidłowe funkcjonowanie danej jednostki oraz społeczeństwa. Pierwsza różnica dotyczy konsekwencji decyzji-w decyzjach prywatnych przeważnie dotyczą one jedynie decydenta, natomiast w decyzjach publicznych konsekwencje dotyczą również tych, którzy nie biorą udziału w ich podejmowaniu. Kolejna różnica dotyczy sytuacji majątkowej decydentów- w decyzjach prywatnych ma ona wpływ na samą decyzje, w decyzjach publicznych nie ma znaczenia. Decyzje prywatne podejmowane są w oparciu o bardziej kryteria, decyzje publiczne o zrelatywizowane kryteria. Decyzje prywatne są bardziej efektywne przy większej konkurencji, decyzje publiczne mogą być efektywne przy optymalnej liczbie partii politycznych. Decyzje prywatne zawsze są racjonalne w rozumieniu ich zgodności z układem preferencji decydenta, decyzje publiczne może dotknąć sytuacja kiedy nie będzie możliwe podjęcie racjonalnej decyzji za względu na różnorodność preferencji decydenta.

W ujęcie ekonomicznym decyzji prywatnych i publicznych można wyróżnić sześć ważnych różnic zachodzących między nimi, a które maja znaczący wpływ na prawidłowe funkcjonowanie danej jednostki, oraz społeczeństwa:

1. Decyzje prywatne podejmowane są przez jednego lub niewielką liczbę decydentów, natomiast decyzje publiczne podejmowane są przez większą liczbę decydentów.

2. Decydentów przypadku decyzji prywatnych przeważającej ich części konsekwencje jej podjęcia dotyczą decydenta natomiast przypadku decyzji publicznych konsekwencje odnoszą się także do tych, którzy nie biorą udziału w ich podejmowaniu.

3. Decyzje prywatne zawsze są racjonalne w rozumieniu ich zgodności z układem preferencji decydenta natomiast przypadku decyzji publicznych może wystąpić sytuacja, kiedy nie będzie możliwe podjęcie racjonalnej decyzji ze względu na różnorodność układów preferencji u różnych decydentów (paradoks Arrowa)

Warunki, które muszą występować w paradoksie Arrow'a

- jest min 3 decydentów

- są min 3 warianty decyzyjne

- warunek trójkąta( wszyscy pozostali mogą przegłosować jednego)

Każdy wariant może być najgorszy lub najlepszy, wynik głosowania zależy od kolejności podejmowania decyzji.

4. Decyzje prywatne podejmowane są w oparciu o bardziej obiektywne (kwantyfikatywne) kryteria natomiast decyzje publiczne podejmowane są w oparciu o zrelatywizowane (kwalifikatywne) kryteria.

5. Decyzje prywatne są bardziej efektywne przy większej konkurencji natomiast w przypadku decyzji publicznych istnieje pewna optymalna liczba partii politycznych, przy której decyzje publiczne są efektywne.

6. W przypadku decyzji prywatnych wpływ poszczególnych decydentów jest zależny od ich sytuacji dochodowo-majątkowej natomiast przypadku decyzji publicznych sytuacja dochodowo-majątkowa nie ma znaczenia.

2. EKONOMICZNE UWARUNKOWANIA OPTYMALNYCH WYBORÓW W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Podstawowym problemem decyzyjnym w przedsiębiorstwie jest określenie wolumenu produkcji i ceny sprzedawanego dobra lub usługi. Zysk przedsiębiorstwa stanowi różnice między przewidywalnym utargiem
i kosztami. Produkcję i sprzedaż należy zwiększać, jeżeli prowadzi to do zwiększenia sumy zysku tzn. dopóki dodatkowy utarg przewyższa przyrost kosztów. Produkcje i sprzedaż należy zmniejszyć, gdy oszczędności na kontach są większe od sumy utraconego utargu. Zmiany warunków ekonomicznych, w których działa przedsiębiorstwo rzutują na układ utargu końcowego i kosztów krańcowych, powodując w konsekwencji zmiany optymalnego wolumenu produkcji i poziomu ceny.

1. Podstawowymi czynnikami uwarunkowującymi optymalną wielkość produkcji i wysokość ceny
   w przedsiębiorstwie są krzywa popytów i kosztów. Krzywą popytu można wykorzystać do prognozowania: wielkość sprzedaży przy danej cenie lub poziomu ceny zapewniającego określony wolumen sprzedaży. Mnożąc ceny przez odpowiadające im ilości krzywej popytu, otrzymujemy funkcję utargu. Funkcja kosztów z kolei określa koszt utrzymania określonej ilości produktu. Ustawiając funkcję utargu z funkcja kosztów, możemy przewidzieć wielkość zysku osiąganego przy dowolnym wolumenie produkcji Q.

2. Następnym krokiem istotnym przy uwarunkowaniu optymalnej decyzji przedsiębiorstwa jest określenie utargu krańcowego, kosztu krańcowego i zysku krańcowego

• Zysk krańcowy-przyrost zysku osiągnięty dzięki sprzedaży dodatkowej jednostki produktu,

• Utarg krańcowy- przyrost utargu uzyskany ze sprzedaży dodatkowej jednostki produktu,

• Koszt krańcowy- przyrost kosztów związany z wytworzeniem dodatkowej jednostki produktu,

• Zysk krańcowy-utarg krańcowy minus koszt krańcowy.

• Optymalną wielkość produkcji w przedsiębiorstwie charakteryzują następujące równoważne sobie cenami na podstawie warunku MC=MR (koszt krańcowy = utarg krańcowy). Po określonej wielkości produkcji
  z równania ceny można uwarunkować optymalny poziom ceny a następnie obliczyć zysk

3. CELE FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW

Podstawowym celem działalności przedsiębiorstwa wg teorii neoklasycznej jest maksymalizacja zysku. Menedżerskie teorie przedsiębiorstwa wskazują na maksymalizację sprzedaży, maksymalizację wzrostu wielkości przedsiębiorstwa, maksymalizację użyteczności dla menedżerów. Behawioralne teorie przedsiębiorstwa przedstawiają wiązkę celów, które powstają w wyniku negocjacji, porozumień pomiędzy właścicielami, menedżerami, pracownikami.

W krótkim okresie- utrzymanie płynności finansowej czyli zdolności do regulowania bieżących zobowiązań( do roku).

W długim okresie- zysk-max zysk. Wartość udziału w rynku ( przychody ze sprzedaży), max korzyści dla właścicieli.

Podstawowe cele funkcjonowania przedsiębiorstw:

Koncepcja właściciela- przedsiębiorstwo funkcjonuje dla dawcy kapitału a ten z kolei oczekuje rentowności tego kapitału przewyrzającej rentowność lokat bezpiecznych. Cele skupiają się wokół wartości rynkowej oraz zysku.

Koncepcja wielu grup- przedsiębiorstwo spełnia inne funkcje niż tylko powiększenie kapitału tj. zaspokojenie potrzeb klientów, zapewnienie warunków do rozwoju pracowników, umożliwienie stabilności i dynamiki rozwoju innych podmiotów. Powstanie np. kapitałowych i podmiotowych posiadających osobowość prawną, co przyczyniło się do nadawania firmom autonomicznego bytu. Głównym celem stał się rozwój zależny od sytuacji ekonomicznej i rynkowej.

4. Alternatywne cele menedżerów

Menedżer to osoba zarządzająca przedsiębiorstwem lub wydzielonym jej obszarem działania, na mocy pełnomocnictwa właścicieli. Kierująca bieżącą działalnością, zarządza. Alternatywnymi celami menedżerów mogą być: maksymalizacja sprzedaży, czyli samych przychodów, a nie zysków. Maksymalizacja wzrostu wielkości przedsiębiorstwa lub maksymalizacja użyteczności, poprzez dążenie nie tylko do maksymalizacji pieniężnych, ale też prestiż np. poprzez luksusowe warunki pracy, zwiększenie podległego personelu.

Główny cel menedżera- to nieustanne zwiększanie realnej konkurencyjności firmy.

Oddzielenie własności od zarządzania sprawia, że menedżerowie realizują swoje cele, a nie cele właścicieli.

Menedżerowie realizując swoje cele mogą podejmować działania które z punktu widzenia właścicieli wydają się nieracjonalne i nieuzasadnione ekonomicznie. Np. nadmierne tworzenie rezerw, nadmierne inwestycje, zatajanie informacji

Menedżer powinien wyznaczać sobie cele, które chce osiągnąć, ustalenie jasnych i jednoznacznych celów zakorzenionych w świadomości menedżera stworzy warunki do wykorzystania możliwości i okazji, które przyniesie przyszłości.

5. WŁAŚCICIEL A MENEDŻER

W małych firmach właściciel jest jednocześnie menedżerem kierującym działalnością przedsiębiorstwa. Stopień zaspokajania potrzeb materialnych właściciela przedsiębiorstwa zależy od wysokości jego dochodów, które
z kolei zależą od wielkości zysku osiąganego przez przedsiębiorstwo. Właściciel przedsiębiorstwa dążąc
do maksymalizacji zaspokajania swoich potrzeb będzie dążyć do max zysków.

Racjonalne jest kierowanie przedsiębiorstwem przez właściciela. Właściciel kiedy to posiada odpowiedni kapitał aby założyć przedsiębiorstwo musi mieć jednocześnie kwalifikacje i predyspozycje do samodzielnego kierowania przedsiębiorstwem. Ponadto gdy przedsiębiorstwo ma co najmniej kilku właścicieli zbyt wysokie byłyby koszty uzgodnienia miedzy nimi każdej decyzji. W obu przypadkach uzasadnione jest zatrudnienie menedżera w celu kierowania bieżącą działalnością przedsiębiorstwa.

Menedżer jest to osoba, której podstawowym zadaniem jest realizacja procesu zarządzania podejmowanie decyzji, planowanie i organizowanie.

Wyrazem "menedżer" można określić każdą osobę, która podejmuje decyzje, lecz najczęściej używa się ten wyraz dla określenia osoby, która jest zatrudniona w różnych firmach lub organizacjach i realizuje lub uczestniczy w procesie zarządzania.

Menedżerów można podzielić według szczebli:

• najwyższego szczebla (np. prezydent, prezes)

• średniego szczebla (np. kierownik działu)

• pierwszej linii (np. Brygadzista)

Fakt kierowania przedsiębiorstwem przez menedżera może spowodować, że przedsiębiorstwo nie będzie dążyć do max zysków, a będzie realizować jakiś inny cel wynikający z różnych dążeń czy aspiracji menedżera. Częstym błędem właścicieli przedsiębiorstw jest przecenianie własnych możliwości i niedocenianie potencjału innych ludzi. Właściciel oczekuje że jego cele będą zbieżne z założeniami menadżerów. Porównując interesy właściciela a menadżera można stwierdzić, że się różnica. Właściciel chce zysku, by u pomiaru długofalowym wzrastała wartość rynkowa przedsiębiorstwa. Menedżer z kolei chce osiągnąć korzyści ale w wymiarze krótkookresowym ( co zaowocuje wyższym zyskiem, udziałem w zysku, czy premią).Występuje zatem konflikt interesów, gdzie nieuczciwi menedżerowie działają często na niekorzyść firmy.

Cechy właściciela: kreatywność, potrzeba osiągnięć, skłonność do ryzyka, odwaga, zaradność, elastyczność, skłonności przywódcze, pracowitość i upór w prowadzeniu i rozwoju przedsiębiorstwa w kapitał intelektualny.

Cechy menedżera: umiejętności koncepcyjne ( interpretowanie i rozwiązywanie problemów), interpretowanie
(współpraca z ludźmi), techniczne (posługiwanie się narzędziami , metodami i technologią z określonej specjalności), diagnostyczne i analityczne ( umożliwiające analizę sytuacji, rozpoznanie problemu).

Podstawowe różnice między menedżerem a właścicielem funkcji menedżera .

Przedsiębiorca	Menedżer
1). Jest właścicielem firmy i działa wg własnego prawa .	1). Działa dla i w imieniu osoby obcej , jego obowiązki wynikają ze stosunku umowy o pracę .
2). Związany jest z firmą w sposób trwały .	2). Związany jest z firmą czasowo , na czas trwania umowy .
3). Odpowiada za firmę własnym majątkiem , ponosi ryzyko ekonomiczne .	3). Działa na cudzy rachunek i cudze ryzyko , a za swoją pracę otrzymuje wynagrodzenie .
4). Jest najwyższą instancją w firmie .	4). Odpowiedzialny jest za określony obszar działalności , często bardzo szeroki i podlega kontroli .
5). Ma prawo do zysku i ponosi konsekwencje strat .	5). Nie może rościć prawa do zysku ( choć może partycypować ) .
Dominują tu cechy koncepcyjno-twórcze .	Przewaga cech administracyjno - wykonawczych .

6. GŁÓWNE ZAŁOŻENIA BEHAWIORALNYCH TEORII PRZEDSIĘBIORSTWA

Teoria ta wywodzi się z założenia, że ludzie w przedsiębiorstwie są aktywem ( zasobem strategicznym) specyficznym, którego nie można traktować jak każdego innego czynnika produkcji.

Teorie behawioralne opisują „ to, co jest”, oznacza to, że:

• w przedsiębiorstwie działają ludzie o różnych celach,

• ludzie ci tworzą koalicje, że względu na swoje interesy,

• cel nie jest dany z zewnątrz, ale kształtuje się w rynku przetargu interesów,

• cel kompromisowy nie może być oparty na max jednej zmiennej (zysk),

• kompromis i różne cele zakładają konieczność przyjęcia „ danych celów”

teorie behawioralne wskazują na złożony proces alokacji zasobów wewnętrznych przedsiębiorstwa. Tego nie jest w stanie wytłumaczyć tradycyjna teoria ( która wyjaśnia zasady alokacji zasobów na rynku).

Teoria behawioralna dotyczy procesu podejmowania decyzji w dużym, wielo produktywnym przedsiębiorstwie w warunkach niepewności na niedoskonale konkurencyjnym rynku, w którym nastąpiło rozdzielenie zarządzania od własności. Traktowane jest ono jako wielo decyzyjna alokacja organizacyjna o wielu cechach. Jest zespołem różnych grup powiązanych aktywnością na wiele sposobów. Każda z tych grup ma zespół swych własnych celów i interesów. W myśl tej koncepcji w przedsiębiorstwie z jednej strony są indywidualni członkowie zespołu przedsiębiorstwa, z drugiej jest organizacja-koalicja przedsiębiorstwa. Konsekwencją tej działalności jest konflikt celów; jednostki tworzące przedsiębiorstwo maja inne niż cele niż przedsiębiorstwo jako całość.

Teorie behawioralne opierają się na założeniu oddzielania własności od kontroli w przedsiębiorstwie.

1. Menadżerowie nie tylko maja swój cel ale jest to cel różnych celów w zależności od tego jaki zakres i poziom odpowiedzialności posiada ich stanowisko. Ponadto cele te często sa sprzeczne, a to wymaga wprowadzenia odpowiedniego mechanizmu udogodnień aby nie doszło do anarchii. Służą do tego przetargi, koalicje, manipulowanie informacją.

2. Teoria tradycyjna wyjaśnia zasady alokacji zasobów na rynku natomiast teoria behawioralna wskazuje na złożony proces alokacji zasobów danego przedsiębiorstwa.

3. Teoria behawioralna obrazuje złożoność przedsiębiorstwa i jego zachowań, przedstawia sprzeczności i zbieżności interesów różnych osób i grup w przedsiębiorstwie ich zachowania uwarunkowane zasobami i kompetencjami.

7. Wybory optymalne a zadowalające

Decyzja zadowalająca - gdy istnieje kryterium określające minimum warunków zadowalających dla decydentów oraz gdy któryś z uznanych wariantów decyzji odpowiada przyjętemu kryterium lub jest od niego lepszy.

Decyzja optymalna jest to decyzja nalepsza z możliwych natomiast decyzja zadowalajaca jest to jedna z możliwych decyzji spelniajaca oczekiwania decydenta lecz niekoniecznie bedaca decyzja najlepsza z możliwych.

decyzje optymalne - wybrane rozwiązanie jest z punktu widzenia ustalonych wcześniej

kryteriów najlepsze ze wszystkich innych

decyzja zadawalająca - to rozwiązanie, dla którego określone są minimalne warunki

wykonywania zadania, a wybranie go odpowiada tym wszystkim kryteriom

8. METODY PODEJMOWANIA DECYZJI W WARUNKACH NIEPEWNOŚCI

decyzjami podejmowanymi w warunkach niepewności nazywamy taką klasę problemów decyzyjnych w której dla przynajmniej jednej decyzji nie jest znany rozkład prawdopodobieństwa konsekwencji.

Przykład: Mamy pomysł na nowy produkt i chcemy zdecydować, czy otworzyć firmę zajmującą się produkcją i sprzedażą tego produktu. Nie jesteśmy w stanie określić prawdopodobieństwa sukcesu naszej firmy, jednak pomimo tego decydujemy się zaryzykować. Podjęliśmy decyzję w warunkach niepewności. W praktyce prawie zawsze w wypadku niepewności określamy prawdopodobieństwo subiektywne zajścia danej konsekwencji.


RYNKI FINANOWE I KAPITAŁOWE

1. PASYWNI A AKTYWNI POŚREDNICY FINANSOWI- SCHARAKTERYZUJ I PODAJ PRZYKŁADY

Pasywnymi pośrednikami finansowymi są kantory walutowe, domy maklerskie oraz firmy factoringowe- nie kreują żadnych instrumentów finansowych

Kantory walutowe pozwalają na zamianę pieniądza gotówkowego jednego państwa na pieniądz gotówkowy innego państwa.

Działalność domów maklerskich wiąże się z funkcjonowaniem rynku kapitałowego. Instytucje te mogą działać na zasadzie brokerskiej, wówczas nabywają instrumenty finansowe na rachunek klientów, albo na zasadzie dealerskiej, wówczas nabywają instrumenty finansowe na własny rachunek, co oznacza, że przyjmują na siebie ryzyko zmiany ceny (kursu) instrumentu.

Działalność firm faktoringowych wiąże się z opóźnieniami w przepływie środków pieniężnych, powstającymi na tle transakcji kupna-sprzedaży, dokonywanymi przez podmioty niefinansowe. Firmy faktoringowe nabywają od sprzedawców należności z odpowiednim dyskontem, przyjmując na siebie ryzyko odzyskania środków od dłużnika. Firma faktoringowa odkupuje zatem kredyt towarowy, dostarczając jednocześnie swojemu klientowi środków pieniężnych przed terminem zapadalności kredytu, poprawiając w ten sposób jego płynność.

Aktywni pośrednicy finansowi w trakcie swojej działalności tworzą instrumenty finansowe. Wszystkie instytucje zaliczone do aktywnych pośredników finansowych dzieli się na 2 grupy: instytucje tworzące niepieniężne instrumenty finansowe oraz instytucje tworzące pieniądz.

1) instytucje tworzące niepieniężne instrumenty finansowe: towarzystwa ubezpieczeniowe, towarzystwa wspólnego inwestowania (fundusze inwestycyjne), fundusze emerytalne, firmy venture capital oraz banki inwestycyjne.

Towarzystwa ubezpieczeniowe- dzielimy na specjalizujące się w ubezpieczeniach majątkowych oraz w ubezpieczeniach na życie - instrumentem finansowym są polisy ubezpieczeniowe, WARTA,PZU

Towarzystwa wspólnego inwestowania (fundusze inwestycyjne) specjalizują się w gromadzeniu środków pieniężnych, które następnie są inwestowane na płynnych rynkach finansowych, zazwyczaj o charakterze giełdowym. Ze względu na sposób gromadzenia środków dzieli się je na zamknięte i otwarte.

Fundusze zamknięte, dostęp do nich jest ograniczony. Towarzystwo emituje określoną liczbę certyfikatów inwestycyjnych, które nie mają imiennego charakteru i są przedmiotem obrotu albo na giełdach papierów wartościowych albo na regulowanych rynkach pozagiełdowych.

Fundusze otwarte- dostęp do nich jest nieograniczony, tzn. w każdej chwili klienci mogą nabyć lub zlikwidować (umorzyć) kreowane przez fundusz instrumenty finansowego, jakimi są jednostki uczestnictwa.

Fundusze emerytalne stanowią dodatkową formę zabezpieczenia na starość uzupełniając państwowe systemy emerytalne. Łączą one cechy towarzystw wspólnego inwestowania oraz towarzystw ubezpieczeniowych, szczególnie tych działających w obszarze ubezpieczeń na życie. Kreują polisy emerytalne.

Firmy venture capital inwestują powierzone im pieniądze w zakup udziałów i akcji firm nienotowanych na giełdzie z zamiarem ich późniejszej odsprzedaży i realizacji zysków, których podstawowym źródłem jest przyrost wartości przedsiębiorstwa. Posiadają duży stopień ryzyka. Lokujący środki w firmach venture capital zakładają, że doprowadzą one do rozwoju przedsiębiorstw, które odniosą sukces rynkowy w dalszej przyszłości, co pozwoli na sprzedaż akcji z wysoką stopą zwrotu.

Banki inwestycyjne. Nie są one typowymi bankami i nie pełnią żadnej z klasycznych funkcji bankowości komercyjnej. Ich rolą na rynku pierwotnym było przygotowanie (doradztwo) i doprowadzenie do skutku (sprzedaż) emisji, w tym świadczenie usługi zwanej gwarantowaniem emisji

2) aktywnych pośredników finansowych tworzących pieniądz zaliczamy banki, a konkretnie zarówno banki komercyjne, jak i bank centralny. Bank centralny ma monopol na kreowanie gotówki, czy też szerzej bazy monetarnej, która poza gotówką obejmuje środki pieniężne na rachunkach banków komercyjnych w banku centralnym. Natomiast banki komercyjne zajmują się kreacją pieniądza poprzez działalność depozytowo-kredytową.

2. ZNACZENIE RYNKÓW FINANSOWYCH W GOSPODARCE

Rynek finansowy w ekonomii pełni więc funkcję przesyłania funduszy od podmiotów, którzy zaoszczędzili nadwyżkę wydając mniej, niż wyniosły ich dochody, do podmiotów, którzy potrzebują funduszy, ponieważ zamierzają wydać więcej niż posiadają.

Tak więc przez rynek finansowy rozumie się miejsce, gdzie zawiera się różnego rodzaju umowy pożyczkowe bądź kredytowe czy inne, będące w ogólnym rozumieniu źródłem finansowania działalności gospodarczej. Inaczej ujmując jest to miejsce zawierania transakcji mających za przedmiot szeroko rozumiany kapitał finansowy.

3. RYNEK PIENIĘŻNY I RYNEK KAPITAŁOWY-OMÓW ISTOTĘ WSKAZUJĄC NA RÓŻNICE

RYNEK PIĘNIEŻNY - to rynek na którym dokonywane są operacje równoważące popyt z podażą kapitału pożyczkowego o krótkich terminach zapadalności (płatności) do 1 roku. Transakcje są dokonywane za pomocą łatwo zbywalnych papierów wartościowych emitowanych przez rząd, instytucje finansowe i przedsiębiorstwa. Transakcje pozwalają osobom fizycznym, firmom, rządowi i samorządom i lokalnym instytucjom finansowym uzyskać dochody w postaci odsetek od czasowo wolnych środków pieniężnych drugiej strony transakcje umożliwiają tym podmiotom uzyskanie środków, gdy potrzebują one okresowego dofinansowania..

RYNEK KAPITAŁOWY - umożliwia poszukującym kapitału długoterminowego znalezienie pożyczkodawców, którzy są w stanie sprostać ich potrzebom. To gromadzenie środków dla operacji długoterminowych w postaci instrumentów
o długich terminach zapadalności powyżej 1 roku. Rynek ten tworzą transakcje miedzy jago uczestnikami, ale obrót należnościami i uprawnieniami ( długiem i kapitałem) odbywa się w specjalnie do tego celu wyznaczonym
i wyposażonym miejscu -giełda. (w przeciwieństwie do rynku pieniężnego)

Kryterium różnicujące	RYNEK PIENIĘŻNY	RYNEK KAPITAŁOWY
Charakter dominujących strumieni finansowych	Krótkoterminowy kapitał pożyczkowy	Średnio i długoterminowy kapitał udziałowy, pożyczkowy
Termin realizacji tych instrumentów finansowych	Do jednego roku	Powyżej jednego roku lub bez podawania czasowej granicy roszczeń
Istota sprawowanych funkcji ekonomicznych	Służy sferze podziału głównie przez regulowanie płynności w obrocie gospodarczym	Służy sferze produkcji głownie przez mobilizowanie kapitału do celów inwestycyjnych
Ośrodek handlu	W sensie fizycznym nie istnieje	Giełda lub inne rynki regulowane
Instrumenty podlegające obrotowi	Bony skarbowe, bony komercyjne tj. instrumenty zbudowane na bazie weksla, kredyty oraz pożyczki krótkoterminowe	Akcje, obligacje, certyfikaty inwestycyjne, prawa pochodne oparte na tych instrumentach oraz inkasach rynkowych , kredyty oraz pożyczki długoterminowe

4. WSPÓŁCZESNE PRZEMIANY WYSTĘPUJĄCE NA RYNKACH FINANSOWYCH I ICH KONSEKWENCJE

W latach dziewięćdziesiątych nastąpiły gwałtowne i głębokie przeobrażenia strukturalne w funkcjonowaniu systemów bankowych, określane mianem rewolucji finansowej. Przemiany te wynikały z kompleksowego i wielokierunkowego oddziaływania czynników ekonomicznych, politycznych, prawnych, społecznych i technologicznych.

Za najważniejsze przyczyny przeobrażeń rynków finansowych uważa się:

• Liberalizację i deregulację

• Globalizację

• Sekurytyzację

• Postęp techniczny

• Szybki rozwój nowych rodzajów produktów bankowyc

• Integracja krajów Unii Europejskiej

Liberalizacja i deregulacja polegają na znoszeniu przez władzę ograniczeń w przepływie towarów i kapitału oraz na celowym znoszeniu ograniczeń w funkcjonowaniu rynków finansowych. Sektor finansowy należał i mimo deregulacji nadal należy do sektorów poddanych silnej regulacji ze strony władz. Regulacje dotyczące funkcjonowania banków można podzielić na trzy grupy:

1. Regulacje wpływające na strukturę sektora: dotyczące funkcjonalnego oddzielenia poszczególnych rodzajów instytucji; określające warunki uzyskania licencji; ograniczenia w dostępie do rynku banków zagranicznych; regulacje w zakresie liberalizacji przepływów kapitałowych

2. Regulacje wpływające na prowadzenie działalności: dotyczące wysokości oprocentowania depozytów i kredytów oraz wysokości opłat i prowizji, kontygenty kredytów, wysokość rezerwy obowiązkowej

3. Regulacje ostrożnościowe: uregulowania dotyczące ochrony depozytów, minimalnych wymagań kapitałowych, wysokości współczynnika adekwatności kapitałowej, ograniczeń w strukturze akcjonariuszy, koncentracji aktywów..

Liberalizacja i deregulacja otworzyły nowe możliwości działania i doprowadziły do zwiększenia się konkurencyjności. Mniej pozytywnym efektem liberalizacji był wzrost wahań na rynku akcji, kursów wymiennych i stóp procentowych.

Liberalizacja i globalizacja stanowią szansę przyśpieszenia wzrostu gospodarczego, rozwoju sektora finansowego oraz zwiększenia międzynarodowej konkurencyjności

Globalizacja dot. międzynarodowych powiązań między gospodarkami, polegające na coraz szerszej wymianie handlowej, przepływie kapitału, technologii i informacji.

Globalizacja rynków finansowych to szybko postępująca integracja krajowych rynków finansowych. Globalizację systemów bankowych można też zdefiniować jako działanie w skali międzynarodowej, powstanie produktów i usług przeznaczonych na światowe rynki finansowe oraz narastanie współzależności w funkcjonowaniu krajowych systemów bankowych. Wcześniejszym etapem umiędzynarodawiania usług finansowych była internacjonalizacja, rozumiana jako proces wchodzenia poza ramy rynku krajowego i wchodzenia zagranicznych inwestorów do banków krajowych.

Globalizacja i rosnąca współzależność rynków niosą wiele szans i zagrożeń.

Korzyści -działania na szerszym rynku, a także większą jego przejrzystość i możliwość porównania warunków na różnych rynkach..

Argumenty przeciwko globalizacji często dotyczą ograniczenia suwerenności kraju, dodatkowych trudności w prowadzeniu polityki pieniężnej i fiskalnej. W wyniku umiędzynarodowienia rynków finansowych kraje stają się bardziej wrażliwe na zewnętrzne kryzysy finansowe co może prowadzić do efektu domina czyli rozprzestrzenienia się kryzysu z jednego kraju na drugi.

Sekurytyzacja aktywów stanowi kolejny krok w poszukiwaniu nowych sposobów finansowania. Polega ona na zamianie należności na papiery wartościowe.

Konsekwencją sekurytyzacji proces wypierania banków z roli tradycyjnych pośredników finansowych, przyjmujących depozyty i udzielających kredytów.

Z drugiej strony sekurytyzacja pozwala bankom na zarządzania ryzykiem kredytowym przez pozbycie się części aktywów z bilansu i przeznaczenie uzyskanych środków na rozszerzenie akcji kredytowej lub finansowanie dalszej działalności.

Dynamiczny rozwój technologii

Za pomocą nowych technologii stało się możliwe oferowanie coraz większej liczby informacji po coraz niższych cenach rosnącemu kręgowi odbiorców. Ważną rolę odgrywa Internet.

Internet i nowe technologie w informatyce i telekomunikacji wpłynęły znacząco na konkurencję między instytucjami sektora bankowego. Klienci banku mogą porównywać ceny i produkty oferowane przez różnorodnych usługodawców, nie ograniczając się jedynie do rynku lokalnego, co przyczynia się do większej przejrzystości rynków oraz pogłębia konkurencję cenową i jakościową wśród instytucji finansowych.

Bankom obecne technologie pozwalają zwiększyć wiedzę o klientach, precyzyjniej i efektywniej promować oraz pobudzać sprzedaż określonych usług. Mogą zmniejszać nakłady z przetwarzaniem danych oraz rozszerzać możliwości dostępu klientów.

Integracja krajów Unii Europejskiej. Po dolarze amerykańskim euro jest drugą najczęściej stosowaną walutą na rynkach międzynarodowych.

- Wprowadzenie euro ułatwiło porównanie cen i efektywności w poszczególnych krajach i stanowiło istotny krok w kierunku wspólnego rynku usług finansowych.

- Przeszkodami w dalszym pogłębianiu integracji są różne, obowiązujące na rynkach narodowych, przepisy dotyczące sprawowania nadzoru, podatkowe itp.

Polskie banki w dużym stopniu działają w oparciu o standardy międzynarodowe.

5. Bony skarbowe jako instrument rynku pieniężnego

Bony skarbowe są papierami wartościowymi emitowanymi na okaziciela, których wartość nominalna jest równa 10.000 PLN, ich okres wykupu wynosi od 1 do 52 tygodni. Bony skarbowe są emitowane w formie zdematerializowanej i przechowywane w postaci zapisów magnetycznych w Rejestrze Papierów Wartościowych, prowadzonym przez Narodowy Bank Polski. Bon jest instrumentem dyskontowym - oznacza to, że kupując go nabywca zapłaci mniej niż wynosi jego wartość nominalna. Bony skarbowe sprzedawane są przez agenta emisji, którym jest Narodowy Bank Polski, na cotygodniowych przetargach. Kategorią wyróżniającą ich rodzaje są różne terminy wykupu. Na przetargu możliwe są emisje bonów skarbowych z 8-, 13-, 26-, 39- i 52-tygodniowym terminem wykupu.

Obrót bonami skarbowymi odbywa się na rynku pierwotnym i wtórnym

Rynek pierwotny tworzą przetargi organizowane przez agenta emisji, tj. NBP w pierwszy roboczy dzień tygodnia. Bezpośredni dostęp do przetargów w NBP jest zarezerwowany wyłącznie dla banków posiadających status Dealera Skarbowych Papierów Wartościowych oraz Banku Gospodarstwa Krajowego - pozostali inwestorzy zainteresowani nabyciem tych papierów muszą skorzystać z pośrednictwa DSPW.

Rynek wtórny

Bony skarbowe mogą być przedmiotem swobodnego obrotu przy zachowaniu warunków wynikających z przepisów regulujących obrót dewizowy, a także publiczny obrót papierami wartościowymi. Głównymi uczestnikami rynku wtórnego są banki krajowe. Przeprowadzają one operacje na własny rachunek i wykonują zlecenia klientów.

6. ORGANIZACJA NADZORU NAD RYNKIEM FINANSOWYM W POLSCE

Komisja Nadzoru Finansowego rozpoczęła działalność w 2006 r. i przejęła kompetencje Komisji Papierów Wartościowych i Giełd (KPWiG) oraz Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych (KNUiFE), a od 01.01.2008 także Komisji Nadzoru Bankowego.

Nadzór nad działalnością Komisji sprawuje Prezes Rady Ministrów.

W skład Komisji Nadzoru Finansowego wchodzi: 

• przewodniczący - powoływany przez Prezesa Rady Ministrów na pięcioletnią kadencję,

• dwóch zastępców przewodniczącego - powoływani i odwoływani przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Przewodniczącego Komisji,

• minister właściwy do spraw instytucji finansowych albo jego przedstawiciel,

• minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego albo jego przedstawiciel,

• Prezes Narodowego Banku Polskiego albo delegowany przez niego Wiceprezes Narodowego Banku Polskiego,

• przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Obecnie nadzór nad rynkiem finansowym obejmuje:

- nadzór bankowy;

- nadzór emerytalny;

- nadzór ubezpieczeniowy;

- nadzór nad rynkiem kapitałowym;

- nadzór nad instytucjami pieniądza elektronicznego;

- nadzór uzupełniający.

Cele nadzoru nad rynkiem finansowym to zapewnienie:

- prawidłowego funkcjonowania tego rynku;

- jego stabilność;

- bezpieczeństwa;

- przejrzystości;

- zaufania do tego rynku;

- ochrony interesów uczestników tego rynku.

Do zadań KNF należy:

- sprawowanie nadzoru nad rynkiem finansowym;

- podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego;

- podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności;

- podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego;

- udział w przygotowaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym;

- stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji, a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty.

7. Rola Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych w obrocie papierami wartościowymi

Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. jest centralną instytucją odpowiedzialną za prowadzenie i nadzorowanie systemu depozytowo-rozliczeniowego w zakresie obrotu instrumentami finansowymi w Polsce. W jego rejestrach znajdują odzwierciedlanie wszystkie transakcje zawierane na rynku, a także zmiany cech papierów wartościowych i emisji. Przechowywanie papierów wartościowych i dokonywanie rozliczeń zawartych transakcji odbywa się w formie zapisów komputerowych, co wynika z dematerializacji papierów wartościowych.

Zajmuje się:

-rozliczeniem i rozrachunkiem transakcji zawartych na publicznym rynku papierów wartościowych

- rejestrowaniem i przechowywaniem instrumentów finansowych podlegających dematerializacji

- nadzór nad zgodnością emisji papierów wartościowych znajdujących się w obrocie

- realizacja zobowiązań emitentów wobec właścicieli papierów wartościowych

-zarządzanie obowiązkowych systemem rekompensat

- Zadania związane z systemem zabezpieczenia społecznego.

- Zarządzanie Funduszem Rozliczeniowym, którego celem jest zapewnienie wykonania rozliczeń w przypadku braku na rachunku uczestnika środków pieniężnych niezbędnych do rozliczenia transakcji.

8. Domy maklerskie jako pośrednik w obrocie papierami wartościowymi

Dom maklerski- instytucja będąca członkiem giełdy papierów wartościowych, posiadająca możliwość prowadzenia na niej transakcji kupna-sprzedaży papierów wartościowych. Umożliwia swoim klientom założenie rachunku inwestycyjnego oraz dokonuje transakcji w imieniu klienta. Prowadzenie działalności maklerskiej wymaga zezwolenie KNF-u.

Działalność maklerska to min.:

-przyjmowanie lub przekazywanie zleceń nabycia lub zbycia maklerskich instrumentów finansowych na własny rachunek lub na rachunek dającego zlecenie,

-zarządzanie portfelami, w skład których wchodzi jeden lub większa liczba maklerskich instrumentów finansowych;

-prowadzenie rachunków,

-doradztwo inwestycyjne.

- oferowaniu maklerskich instrumentów finansowych;

Maklerskie instrumenty finansowe obejmują papiery wartościowe, tytuły uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania, instrumenty rynku pieniężnego, kontrakty forward, futures, swap i opcje, z wyjątkiem pochodnych instrumentów towarowych i innych instrumentów dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym na terytorium państwa członkowskiego, lub które są przedmiotem ubiegania się o takie pozwolenie.

9. Obligacja jako instrument rynku kapitałowego

Obligacje skarbowe to dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa, reprezentowany przez Ministra Finansów. Skarb Państwa - emitent obligacji - pożycza od nabywcy obligacji określoną sumę pieniędzy i zobowiązuje się ją zwrócić (wykupić obligacje) - w określonym czasie wraz z należnymi odsetkami.

Innymi słowy, obligacje skarbowe to forma oprocentowanej pożyczki pieniężnej zaciąganej przez Skarb Państwa u osób zakupujących obligacje. Środki uzyskane z obligacji finansują istotne cele przewidziane w budżecie państwa oraz są przeznaczane na spłatę wcześniej zaciągniętych długów.

Ustawowa definicja obligacji brzmi następująco:

„Obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do zapłaty kwoty pieniężnej w sposób i w terminach w niej określonych”

Obligacje mogą emitować:

1. Skarb Państwa,

2. NBP,

3. podmioty prowadzące działalność gospodarczą, posiadające osobowość prawną (spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, komunalne), a także spółki komandytowo-akcyjne,

4. gminy, powiaty, województwa (jednostki samorządu terytorialnego), a także związki tych jednostek oraz miasto stołeczne Warszawa,

5. inne podmioty posiadające osobowość prawną, upoważnione do emisji obligacji na podstawie innych ustaw (np. banki dysponujące takim uprawnieniem na podstawie prawa bankowego),

6. niektóre międzynarodowe instytucje finansowe

Tradycyjne rodzaje obligacji:

• klasyczna - dochodem właściciela są odsetki liczone z reguły wg stałej stopy, płatne raz lub dwa razy w roku. Zawierają specjalny zestaw kuponów na podstawie których następuje wypłata odsetek.

• bez kuponów odsetkowych - właściciel nie otrzymuje na bieżąco odsetek ale są one dopisywane corocznie do wartości kapitałowej przy uwzględnieniu procentu składanego. W terminie spłaty uzyskuje się wartość nominalną + skumulowane odsetki.

• premiowe (loteryjne) - należne odsetki nie są wypłacane poszczególnym właścicielom, z odsetek tworzy się pule pieniężną, z której wypłaca się wysokie premie wylosowanym obligacjom wykupu i podlega także ich wartość kapitału.

przychodowe - papiery dłużne emitowane przez jednostkę samorządu terytorialnego lub podmioty powiązane z jednostką - pieniądze uzyskane z emisji przeznaczone są na inwestycje, z których uzyskane przychody maja stanowić środki przeznaczone na spłatę zobowiązań wynikających z tych obligacji

OBLIGACJE SKARBOWE

Rynek pierwotny obligacji skarbowych obejmuje sprzedaż obligacji przez Emitenta pierwszemu nabywcy za pośrednictwem sieci sprzedaży PKO Banku Polskiego.

Rynek wtórny

O rynku wtórnym mówimy, gdy obligacje skarbowe po ich sprzedaniu przez Emitenta pierwszemu właścicielowi są po raz kolejny odsprzedawane następnym nabywcom na:

• rynku regulowanym - za pośrednictwem Giełdy Papierów Własnościowych,

• rynku nieregulowanym - w drodze umowy cywilno-prawnej.

Wśród obligacji skarbowych wyróżniamy:

• obligacje hurtowe - obligacje o wyższej wartości nominalnej przeznaczone dla inwestorów instytucjonalnych dysponujących znaczną gotówką;

• obligacje detaliczne - obligacje o niższej wartości nominalnej przeznaczone dla osób fizycznych, traktowane jako instrument oszczędnościowy.

Obligacje skarbowe oferowane w sieci sprzedaży detalicznej dzielą się na dwie grupy:

• obligacje oszczędnościowe

• obligacje rynkowe

Obligacje oszczędnościowe są oferowane wyłącznie osobom fizycznym, rezydentom i nierezydentom. Mogą być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym nieregulowanym na podstawie umowy sprzedaży lub darowizny. Nie są natomiast notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych. Obligacje oszczędnościowe są emitowane co miesiąc i sprzedawane zawsze po cenie równej wartości nominalnej, tj. 100zł.

Do obligacji oszczędnościowych zalicza się obligacje dwuletnie, czteroletnie oraz dziesięcioletnie.

Obligacje rynkowe są dostępne zarówno dla rezydentów jak i nierezydentów, będących osobami fizycznymi oraz dla osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, z wyłączeniem podmiotów finansowych, spółek akcyjnych i spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Najważniejszą cechą tych obligacji jest możliwość obrotu nimi na Giełdzie Papierów Wartościowych - za pośrednictwem biur maklerskich dla posiadaczy rachunków papierów wartościowych lub możliwość sprzedaży bezpośrednio z rachunku rejestrowego dla tych, którzy nie posiadają rachunku inwestycyjnego.

EKONOMIA MIĘDZYNARODOWA

1. Jak można określić konkurencyjność międzynarodową

Przykładowo Boltho zakłada, iż „stopień międzynarodowej konkurencyjności gospodarki jest określany przez poziom realnego kursu walutowego oraz stosowną politykę wewnętrzną, gwarantującą równowagę bilansu wewnętrznego i zewnętrznego kraju”.

Według definicji OECD konkurencyjność międzynarodowa oznacza zdolność firm, przemysłów, regionów, krajów lub ponadnarodowych ugrupowań do sprostania międzynarodowej konkurencyjności oraz do trwałego zapewnienia wysokiej stopy zwrotu od zastosowanych czynników produkcji i wysokiego poziomu zatrudnienia. Jest to zdolność gospodarki do osiągania możliwie największych korzyści z uczestnictwa w międzynarodowym podziale pracy. Korzyści te związane są z kształtowaniem się międzynarodowej pozycji konkurencyjnej. Ogólnie można stwierdzić, że konkurencyjność międzynarodowa to zdolność oraz motywacja danej gospodarki do długookresowego rozwoju gospodarczego w warunkach gospodarki

Konkurencyjność międzynarodową gospodarek można określić jako:

-zdolność kraju do tworzenia większego bogactwa niż konkurenci na rynku światowym,

- zdolność do osiągania dynamicznego wzrostu gospodarczego,

-zdolność do wytwarzania dóbr i usług, które w warunkach wolnego i rzetelnego handlu są akceptowane na rynku światowym, przy jednoczesnym wzroście realnych dochodów ludności w długim okresie,

-zdolność do tworzenia warunków sprzyjających rozwojowi międzynarodowej konkurencyjności przemysłów danych narodów oraz firm działających w ramach poszczególnych krajowych przemysłów i branż.

2. Koszta absolutny i komparatywny oraz korzyść absolutna i komparatywna w standardowym modelu handlu międzynarodowego

Przewaga absolutna oznacza zdolność kraju do wyprodukowania większej ilości produktów z danych zasobów wytwórczych niż e kraju konkurenta, więc przewagę w zakresie jednostkowych kosztów produkcji przy wytwarzaniu określonych dóbr. Źródłem tej przewagi może być większa obfitość zasobów, jak np. w wypadku zawansowanej technologii, która nie jest powszechnie dostępna, lub też wyższa efektywność nakładów, jak np. większa wydajność pracy.

Są dwa przypadki przewagi absolutnej miedzy krajami:

1. pierwsza dotyczy sytuacji, gdy w modelu dwóch krajów i dwóch dóbr jeden kraj ma absolutną przewagą nad krajem drugim w produkcji jednego dobra, natomiast drugi kraj ma przewagę w produkcji drugiego dobra. ( Japonia i Australia wytwarza dwa dobra: kamery i zboże. Japonia ma absolutna przewagę w produkcji kamer a Australia w produkcji zboża).

2. Drugi przypadek przewagi absolutnej dotyczy sytuacji, gdy jeden kraj ma przewagę nad drugim w produkcji wszystkich towarów. Chiny maja absolutną przewagę w produkcji telewizorów i samochodów w porównaniu do Polski.

Przewaga komparatywna - oznacza zdolność kraju do produkowania niektórych dóbr po kosztach alternatywnych (relatywnych) niższych niż innych, w stosunku do pozostałych krajów.

Przewaga konkurencyjna - w danej dziedzinie kraj zwiększa swoje udziały rynkowe, wygrywając konkurencję z partnerami handlowymi.

Teoria kosztów absolutnych - kraj eksportuje te towary, w których produkcji jest bardziej wydajny niż inne kraje( ma niższe koszty produkcji). Podstawowy czynnik produkcji to praca.

W sytuacji gdy dany kraj nie ma przewagi absolutnej w produkcji żadnego dobra można dojść do sformułowania prawa korzyści komparatywnych. Prawo to opiera się na definicji przewagi komparatywnej oraz kosztu komparatywnego.

Przewaga komparatywna - oznacza zdolność kraju do wytwarzania pewnych dóbr po kosztach relatywnie niższych niż innych dóbr, w stosunku do innych krajów, co gwarantuje realizacje korzyści produkcyjnych i konsumpcyjnych.

Teoria kosztów komparatywnych - mówi, że wymiana pozostaje korzystna dla wszystkich uczestników, jeśli każdy kraj specjalizuje się w wytwarzaniu tego, w czym ma kosztowa przewagę komparatywną. Źródłem korzyści komparatywnych sa różnice miedzy krajami w technice produkcji. Podstawowy czynnik produkcji to praca

KOSZT KOMPARATYWNY - jest to koszt wytworzenia jednostki dobra wyrażony w jednostkach innego dobra. Koszt komparatywny można zdefiniować jako relację między absolutnymi kosztami jednostkowymi wytworzenia dwóch dóbr w tym samym kraju lub jako relację miedzy absolutnymi kosztami jednostkowymi tego samego dobra w dwóch krajach.

3. Uwarunkowania wymiany według nowej teorii handlu

Uwarunkowania wymiany według nowej teorii handlu łączą się z nurtami teorii handlu:

1. modele handlu wewnątrzgałęziowego,

2. modele uwzględniające role czynnika technologicznego w handlu.

We współczesnym handlu świtowym kluczowa rolę odgrywa handel wewnątrzgałęziowy który występuje wtedy, kiedy określony kraj równolegle eksportuje i importuje podobne rodzaje towarów pochodzące z tych samych gałęzi (branży). Przykłady samochody , telewizory, komputery, telefony komórkowe.

Uwarunkowania wymiany według nowej teorii handlu mają związek ze:

1. zróżnicowanie dóbr - tzn dobra zróżnicowane to takie które stanowią bliskie substytuty w konsumpcji, i pojawiają się na rynku w skutek nowych możliwości produkcyjnych i nowych preferencji konsumpcyjnych. Nowe możliwości produkcyjne to zdolność producentów do wytwarzania różnych odmian produktu różniących się cechami charakterystycznymi, jakością czy ceną. Zdolność ta wiąż się z reguły z realizacja korzyści skali stąd nie może być osiągana w sytuacji malejących korzyści skali.

Jeżeli producenci z rożnych krajów wykazują podobna zdolność do różnicowania dóbr to pojawia się możliwość oferowania na rynkach międzynarodowych różnych odmian i gatunków zróżnicowanego produktu

W nowej teorii handlu uwzględnia się dwa rodzaje zróżnicowania dóbr:

PPZIOME - Dotyczy cech widocznych (np. barwa koniaku) i odczuwalnych (np. smak koniaku).

PIONOWE - dwie formy zróżnicowania dóbr. Wynika z techniki produkcji i niedoskonałości podażowej rynku. Produkty różnią się wyłącznie jakością.

2. korzyści skali - nowa teoria handlu definiuje jako redukcje jednostkowych kosztów związanych ze wzrostem skali produkcji. Jednym z upraszczających założeń analizy modelowej, przyjętych w ortodoksyjnych teoriach handlu zagranicznego, jest założenie o braku zależności poziomu przeciętnych kosztów produkcji poszczególnych wyrobów od skali (wielkości) ich produkcji. Jednak w świetle obserwacji empirycznych powyższe założenie powinno być uchylone, gdyż w praktyce w przypadku większości wyrobów przeciętne koszty spadają w miarę zwiększania wielkości produkcji. Zjawisko to określane mianem KORZYŚCI SKALI PRODUKCJI, które mogą mieć charakter korzyści wewnętrznych lub zewnętrznych.

3. niedoskonała konkurencja - nowa teoria interpretuje głównie tę część handlu międzynarodowego jaka dokonuje się na rynkach niedoskonałej konkurencji. Zakłada się dominacje konkurencji monopolistycznej gwarantującej obecność na rynku dużej liczby firm, które tworzą mikrorynki na swoje produkty i zdobywają pewna sile rynkową, nie ograniczając jednak możliwości wejścia innym firmom.

4. zmiana technologiczna - nowa teoria handlu koncentruje się na dynamicznych aspektach technologii przejawiających się w specyficznej naturze technologii, w procesach innowacyjnych, w akumulacji doświadczenia, rozwoju społeczeństwa wiedzy oraz procesie uczenia się przez działanie. Aspekty te można opisać za pomocą:

• technologia i zmiana technologiczna,

• wiedza jako dobro publiczne i prywatne,

tworzenie, akumulacja i aplikacja wiedzy oraz rozwoj kapitału ludzkiego

4. Modele technologiczne handlu międzynarodowego

Model luki technologicznej - podstawowym źródłem tworzenia się luk technologicznych jest nierównomierne rozłożenie potencjału technologicznego w skali krajów, gałęzi oraz firm. nacisk położony jest na możliwości rozwoju handlu międzynarodowego wykorzystując różnice w poziomie wiedzy technicznej w tempie postępu technicznego Różnice technologiczne tworzą zjawisko przywództwa i opóźnienia technologicznego i prowadzą do powstania strumieni handlu miedzy państwami z dwóch względów:

1. ze względu na to, że posiadanie nowoczesnej technologii daje czasowy monopol, rentę, które mogą być wykorzystane przez uruchomienie transportu.

2. Ze względu na czynnik czasu wymagany dla dokonania zmiany innowacyjnej przez inwestora oraz dla jej naśladowania przez imitatora.

Powstanie i znikanie luk technologicznych związane jest z procesem uczenia się, rozumianym jako forma inwestowania w działania dostosowawcze, których efekty ujawniają się po upływie pewnego okresu.

W okresie istnienia opóźnienia naśladowczego kraj innowator jest głównym eksporterem produktów wytworzonych za pomocą nowej wiedzy, natomiast kraj naśladowca jest ich importerem.

Model cyklu życia produktu dotyczy przebiegu cyklu życia produktów/gałęzi i związanych z tym różnic w tempie i charakterze postępu technicznego w różnych firmach i krajach. Cykl obejmuje różne stopnie standaryzacji tzn. przechodzenia dobra od formy zróżnicowanej do formy standardowej. W miarę przechodzenia przez różne fazy cyklu życia, zmienia się kompleks czynników charakteryzujących produkt i jego otoczenie, takich jak wielkość sprzedaży, metody produkcji, koszty produkcji, ceny, warunki konkurencji, wielkość popytu, rodzaje nabywców, bliskość rynku.

W cyklu życia wyodrębnia się trzy fazy:

1. faza nowości - oznacza, że proces produkcyjny jest eksperymentalny, gdyż próbowane są różne techniki produkcji, co wymaga różnych rodzajów zasobów, w tym wysoko wykwalifikowanej pracy. Nowa produkcja jest wytwarzana w krótkich seriach, charakteryzuje się małą zależnością od korzyści skali i wysokim stopniem zróżnicowania. W tej fazie firmy innowatorów dzięki pozycji monopolistycznej realizują wysokie zyski monopolowe, ale muszą się też liczyć z wysokim ryzykiem rynkowym.

2. faza dojrzewania - w tej fazie dokonuje się pierwotna standaryzacji produktu, maleje zakres stosowanych technologii, gdyż akceptacje zyskują te, które się sprawdziły. Pojawiają się możliwości osiągnięcia korzyści skali przez umasowienie produkcji, rośnie stopień kapitałochłonności produkcji. Spadają koszty produkcji i ceny, co gwarantuje wzrost popytu i rozszerzenie rynków zbytu. Pojawia się konkurencja cenowa oraz możliwość zwiększenia produkcji zaopatrującej zarówno rynek krajowy, jak i rynki zagraniczne.

3. faza produktu standardowego - następuję stabilizacja procesów produkcyjnych, pojawia się masowa produkcja, konsumpcja i dystrybucja. Standaryzacja zmniejsza uzależnienie produkcji od indywidualnych know-how, produkt dojrzały może być wytwarzany przez różne firmy i różne kraje , w tym również przez te, które uprzednio musiały go importować. W tej fazie zmienia się rola krajów na rynkach międzynarodowych, kraje innowatorów stają się importerami produktów standardowych, natomiast kraje imitatorów są ich eksporterami.

W trakcie cyklu życia produkt traci systematycznie cechy odróżniające go od innych dóbr i staje się produktem masowym.

Modele handlu oparte na nowej teorii wzrostu podkreśla znaczenie specjalizacji absolutnej typu Adama Smitha, tj. rolę kapitału ludzkiego, nauki przez działanie, rosnących korzyści skali, transferu wiedzy, liberalizacji handlu. Nurt ten przyjmuje hipotezę że korzyści z handlu pojawiają się bez względu na to w jakich dziedzinach indywidualne kraje koncentrują swoje wysiłki technologiczne, czyli kraje wysoko rozwinięte osiągają korzyści z absolutnej specjalizacji a nie z koncentrowania działalności określonych sektorach. Warunkiem jest występowanie wysokiego wzrostu gospodarczego pchanego przez zmianę technologiczną i wzrost zasobów ludzkiego kapitału. Źródło wzrostu gospodarczego to zmiana technologiczna o charakterze endogenicznym a więc wywołana motywami rynkowymi. Zmiana ta wymaga inwestycji w kapitał ludzki i przejawi się wzrostem efektywności wykorzystania różnych nakładów mierzonym wskaźnikiem całkowitej produkcyjności czynników. Dla realizacji wzrostu i zmiany technologicznej istotne są efekty dyfuzji technologii, realizacji korzyści zewnętrznych oraz uczenia się przez działanie a dla określenia relacji miedzy wzrostem a handlem przydatna jest teoria handlu dobrami zróżnicowanymi. (wg ROMERA).

5. Klastry przedsiębiorstw-specyfika

Klaster to „geograficzne skupisko wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji (na przykład uniwersytetów, jednostek badawczo-rozwojowych, jednostek normalizacyjnych i stowarzyszeń branżowych) w poszczególnych dziedzinach, konkurujących między sobą, ale również współpracujących. Klastry osiągające masę krytyczną (niezbędna liczba firm i innych instytucji tworząca efekt aglomeracji) i odnoszące niezwykłe sukcesy konkurencyjne w określonych dziedzinach działalności, są uderzającą cechą niemal każdej gospodarki narodowej, regionalnej, stanowej, a nawet wielkomiejskiej, głównie w krajach gospodarczo rozwiniętych”

Efekt synergiczny klastra przemysłowego polega przede wszystkim na:

-dyfuzji know-how oraz rotacji kadr w ramach klastra,

-zwiększeniu produktywności w ramach klastra poprzez skupienie zasobów,

-otwartości na innowacje i zdolność ich aborcji,

-przyciąganie nowych zasobów i przedsiębiorstw.

Przyczyny powstawania klastrów:

1. poszukiwanie korzyści skali

2. redukcja kosztów transakcyjnych

Atrybuty klastra:

1. bliskość geograficzna firmy uczestnicy musza znajdować się blisko siebie aby wystąpiły pozytywne efekty przenikania i korzystania z tych samych zasobów

2. powiązania aktywność firm musi być nakierowana na wspólny cel aby móc czerpać z geogr bliskości oraz interakcji

3. interakcje sama bliskość geograficzna i zorientowanie na wspólny cel nie wystarcza, konieczne są interakcje między przedsiębiorstwami

4. liczba podmiotów interakcje muszą zachodzić pomiędzy odpowiednio duża liczba uczestników.

5. Współzależność branż - branże tworzące klaster są ze sobą powiązane powiązania mają charakter konkurencyjny i partnerski.

6. Orientacja eksportowa liczna grupa przedsiębiorstw z klastra sprzedaje produkty i usługi innym firmom spoza regionu.

7. Koncentracja zatrudnienie wykazuje wysoki stopień koncentracji w regionie, gdzie funkcjonuje klaster stopień tej koncentracji [przewyższa poziom średni dla danego kraju.

8. Szybki wzrost - nowo tworzące się regionalne skupiska firm określenie mianem klastrów charakteryzuje gwałtowny wzrost.

6. Neoklasyczne modele transferu kapitału i pracy

Modele neoklasyczne opierają się na założeniu swobody transferu czynnika pracy i kapitału, zgodnie z relatywną ich rzadkością i obfitością w poszczególnych krajach. Stopień wyposażenia kraju w zasoby produkcyjne decyduje o ich relatywnych cenach, tj. realnych płacach oraz przychodach z kapitału w postaci procentów, rent i zysków przemysłowych. Kraj, który jest bardziej zasobny w prace niż kapitał, to pracownicy zarabiają mniej niż za granicą, natomiast przychody z kapitału są wyższe. Odwrotnie jest w krajach, w których zasoby pracy są małe a kapitał duży, wtedy poziom płac jest wyższy, natomiast wynagrodzenie kapitału niższe.

MODELE TRANSFERU KAPITAŁU I PRACY

Model przepływu kapitału pieniężnego - zakłada się że jest doskonała konkurencja, a więc całkowity brak przeszkód w jego imporcie i eksporcie. Bada się skutki pełnej liberalizacji rynków kapitałowych dla całej gospodarki światowej, dla krajów pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy oraz dla poszczególnych grup dochodobiorców w ramach krajów.

Założenia modelu:

1. przepływ kapitału czyli kredytów i pożyczek

2. dwa kraje uczestniczące kraj A- np. Wielka Brytania pożyczkodawca i kredytodawca. Kraj B - Polska pożyczkobiorca i kredytobiorca.

Model migracji pracy - w modelu tym przyjmuje się, ze motywem przemieszczania się osób sa różnice w płacach realnych. Zakłada się jednak istnienie pewnych barier i kosztów ograniczających pełna swobodę migracji, co skutkuje brakiem pełnego zrównoważenia poziomu płac miedzy krajami.

Założenia modelu:

1. migracja pracowników

2. dwa kraje uczestniczące kraj A - Wielka Brytania o wysokich dochodach i kraj B - Polska o niskich dochodach przed migracja i po niej.

7. Rola handlu w teoriach rozwoju gospodarczego

Teorie rozwoju gospodarczego w różny sposób interpretują źródła i przebieg procesu rozwojowego oraz rolę jaką w tym procesie odgrywa handel.

1. teoria rozwoju zrównoważonego opierają się na założeniu iż wejście na ścieżkę trwałego wzrostu wymaga zrównoważonej alokacji inwestycji w różne komplementarne dziedziny produkcji. Równoważenie wzrostu dotyczy więc rozmieszczenia inwestycji, ich integracji w czasie i przestrzeni.,

2. teoria rozwoju niezrównoważonego odrzucają koncepcję równoczesnego pchnięcia na wszystkich frontach gospodarki narodowej proponując koncepcje aktywności inwestycyjnej w wybranych sektorach lub przedsięwzięciach mogących zdynamizować rozwój pozostałych stref.

3. teoria zmian strukturalnych traktuje sektorowe przesunięcia produkcji, zasobów i zatrudnienia jako podstawową cechę rozwoju gospodarczego, a przyczyn przekształceń strukturalnych upatrują w zamianach popytu związanych ze wzrostem realnych dochodów per capita oraz w postępie technicznym oddziałującym na produkcyjność pracy. Warunkiem tych zmian jest mobilność zasobów( zwłaszcza czynnika pracy) oraz adaptacyjność rozumiana jako zdolność gospodarek do przystosowania się do zmieniających się warunków.

Eksport jest traktowany jako wyjściowy motor pozwalający gospodarce na szybki start do dalszego rozwoju.

8. Motywy, przejawy i skutki regionalnej integracji gospodarczej.

Integracja gospodarcza zwiększa stopień umiędzynarodowienia firm zapewniając swobodę dostępu do jednolitego rynku i swobodę obecności na tym rynku. Procesy międzynarodowej integracji gospodarczej można zauważyć w każdym zakątku świata. Integracja gospodarcza następuje we wszystkich regionach świata

Mówi się, że międzynarodowa integracja gospodarcza to scalenie narodowych potencjałów ekonomicznych w jeden potencjał międzynarodowy. Powstały w ten sposób organizm gospodarczy posiada potencjał gospodarczy przekraczający sumę możliwości potencjałów narodowych.

Z ekonomicznego punktu widzenia głównym motywem skłaniającym poszczególne kraje do uczestnictwa w procesach integracyjnych jest perspektywa uzyskania korzyści gospodarczej w postaci zwiększenia poziomu lub stopy wzrostu produkcji, lub ich określonych komponentów. Celami są:

1. wzrost efektywności gospodarowania, - Zwiększenie efektywności gospodarowania wymieniane jest jako najważniejsza przesłanka integracji gospodarczej. Wyrazem tego jest przyrost dochodu narodowego, natomiast służy temu przede wszystkim unowocześnienie gospodarki

2. przesłanki polityczne, - Do politycznych przesłanek integracji zalicza się przede wszystkim jednolity ustrój czy zbieżność polityki zagranicznej

3. przesłanki społeczno - ekonomiczne, - Najliczniejsza grupa przesłanek społeczno-ekonomicznych opiera się przede wszystkim na przyspieszeniu tempa wzrostu dochodu narodowego, a przez to na wzroście dobrobytu. Dzieje się to dzięki rozwojowi handlu. Ułatwienia w przepływie towarów i usług przez likwidację barier taryfowych, pozataryfowych i parataryfowych, stwarzają państwom możliwość zakupu i zbytu towarów po korzystniejszych cenach, ale także zajmowanie się tymi gałęziami przemysłu, które są w danym kraju najefektywniejsze. Integracja umożliwia również lepszy, a przede wszystkim szybszy, dostęp do surowców, wiedzy technicznej (know-how) czy zasobów pracy.

4. pozostałe przesłanki, - Rozwój techniki towarzyszący integracji prowadzi z jednej strony do międzynarodowego podziału pracy w badaniach nad postępem technicznym, czyli do rozwoju międzynarodowej specjalizacji, a z drugiej strony - rozwoju wspólnych badań, czyli międzynarodowej kooperacji. Równie ważnym czynnikiem zaliczanym do tej grupy jest nauka. Wyrazem międzynarodowej integracji gospodarczej jest koordynacja rozwoju wspólnych badań oraz łatwiejszy dostęp do wiedzy wszystkich państw uczestniczących w ugrupowaniu integracyjnym. Wśród pozostałych przesłanek znajdują się między innymi rozwój infrastruktury transportowej, łączności czy informatyki. Coraz ważniejsze zdają się być zagadnienia związane z ochroną środowiska naturalnego.

Obok modeli, mówi się o formach integracji gospodarczej. B. Balassa definiując zjawisko integracji gospodarczej wskazał na następujące formy, etapy, integracji: unię celną, wspólny rynek, unię gospodarczą oraz pełną integrację gospodarczą. Obecnie podział ten został uszczegółowiony i przedstawia się następująco:

1. strefe wolnego handlu Oznacza ona zniesienie ceł i ograniczeń ilościowych w handlu pomiędzy określoną grupą krajów.

2. unie celną - Ustanowienie unii celnej wiąże się z wprowadzeniem jednolitych ceł zewnętrznych. Unia celna sprzyja rozwojowi wzajemnej wymiany handlowej państw członkowskich i ogranicza jej rozwój z krajami trzecimi. W rezultacie powstają dwa efekty: kreacji oraz przesunięcia

3. wspólny rynek. Oznacza on nie tylko zniesienie ceł we wzajemnych obrotach i wprowadzeniu wspólnej taryfy celnej wobec krajów trzecich, lecz także integrację rynku czynników produkcji. Minimalnym wymogiem takiego rynku jest usunięcie prawnych ograniczeń w dziedzinie swobodnego przepływu czynników produkcji pomiędzy krajami członkowskimi. Aby jednak integracja w tej formie była efektywna konieczne jest przeprowadzenie szeregu działań przystosowawczych, harmonizujących, mających na celu regulację rynku pracy, kapitału, przedsiębiorczości

4. unię monetarną -W literaturze w pełnej unii ekonomicznej próbuje się mówić wówczas, gdy na obszarze integracyjnym wszystkie ważniejsze, z punktu widzenia funkcjonowania wspólnego rynku, dziedziny polityki ekonomicznej zostały objęte wspólną lub skoordynowaną polityką, gdy wprowadzono wspólną walutę, a władzę ekonomiczną w najważniejszych dziedzinach sprawują organy ponadnarodowe.

5. unię gospodarczą (ekonomiczną) -

6. unię polityczną - Unia polityczna jest ostatnim stadium integracji. Oznacza ona koordynację, a w zasadzie unifikację polityki wewnętrznej i zagranicznej krajów tworzących ugrupowanie integracyjne. Utworzenie unii politycznej w praktyce oznacza powstanie nowego organizmu politycznego dlatego też trudno jest jeszcze wskazać na konkretny przykład obrazujący funkcjonowanie takiej unii

SKUTKI INTEGRACJI REGIONALNEJ

1. krótkookresowe, statyczne

1. efekt kreacji handlu
   efekt produkcyjny (rezygnuje z własnej produkcji, bo tańsze− inne)
   efekt konsumpcyjny (bo dobro jest tańsze)−
   

2. efekt przesunięcia handlu

3. efekt ekspansji handlu (gdy unia celna kreuje handel, a nie przesuwa go

4. efekt ograniczenia handlu (gdy unia celna przesuwa handel i efekt ten jest bardzo słaby, a efekt kreacji nie występuje wcale).

Efekt kreacji handlu oznacza wytworzenie się nowych strumieni handlu pomiędzy krajami członkowskimi sfery wolnego handlu lub unii celnej. Towary wytwarzane w poszczególnych krajach strefy czy unii zaczynają być traktowane na rynkach innych krajów tejże sfery czy unii preferencyjnie na skutek zniesienia ceł i barier w handlu.

Efekt przesunięcia handlu dotyczy handlu pomiędzy krajami członkowskimi strefy handlu lub unii celnej oraz ich handlu z krajami nieczłonkowskimi. Polega on na zastępowaniu importu określonych towarów spoza strefy czyli unii importem tych towarów ze strefy czy unii.

długookresowe, dynamiczne

1. wzrost efektywności produkcji i handlu

2. korzyści skali

3. wzrost tempa postępu technicznego i innowacyjnego

4. korzyści zewnętrzne - wzrost rozmiarów rynku i silnej konkurencji

5. przyspieszenie wzrostu gospodarczego

6. wysoka dynamika handlu wewnątrzgałęziowego

Wady, zagrożenia procesu integracji:

1. korzyści z integracji będą ponosiły kraje wysoko rozwinięte

2. szybsze przenoszenie się wahań koniunkturalnych

3. nadmierna eksploatacja surowcowa niektórych partnerów

4. utrata autonomii danego kraju

GOSPODAROWANIE KAPITAŁEM LUDZKIM

1. PROSZĘ WYJAŚNIĆ POJĘCIA KAPITAŁ LUDZKI I GOSPODAROWANIE KAPITAŁEM LUDZKIM

KAPITAŁ LUDZKI - to dynamiczny zasób wiedzy i umiejętności zdrowia i energii witalnej, zawarty w każdym człowieku i społeczeństwie jako całości określający zdolności do pracy do adaptacji do zmian w otoczeniu oraz możliwości kreacji nowych rozwiązań.

KAPITAŁ LUDZKI - w nieodłączny sposób zintegrowany jest z człowiekiem jego wiedzą doświadczeniem, obecnością i możliwościami działania w przedsiębiorstwie. Kapitał ten jest własnością zatrudnionych więc nie może być zawłaszczany a jedynie podlegać wydzierżawieniu.

W kontekście gospodarczym kapitał ludzki można określić jako kombinację trzech czynników:

• Cechy wnoszone przez pracownika (inteligencja, zaangażowanie, pozytywne nastawienie dożycia, energia, wiarygodność, uczciwość i rzetelność)

• Zdolność pracownika do uczenia się (wyobraźnia, zdolności analitycznego myślenia, kreatywność i chłonność umysłu)

• Motywacja pracownika do dzielenia się wiedzą i informacją (umiejętność pracy w zespole, dążenie do realizacji celów).

Kapitał ludzki jest, więc nieodłącznie związany z człowiekiem, jego umiejętnościami, wiedzą, doświadczeniem i działaniem w przedsiębiorstwie. Jest on zbiorową kompetencja firmy do wydobywania najlepszych rozwiązań za pomocą wiedzy pracowników.

Gospodarowanie Kapitałem ludzkim to zarządzania zasobami ludzkimi to zbiór działań (decyzji) związanych z ludźmi, ukierunkowanych na osiąganie celów organizacji i zaspokojenie potrzeb (rozwój ) pracowników

Zarządzanie zasobami ludzkimi polega na takim kształtowaniu i stosowaniu zasobów ludzkich firmy, aby możliwe było pełne osiągnięcie jej celów, przy uwzględnieniu interesów pracodawcy i pracobiorców

Gospodarowanie kapitałem ludzkim to jego:

1. identyfikacja kapitału ludzkiego,

2. pomiar kapitału ludzkiego

3. wykorzystanie i rozwój kapitału ludzkiego.

2. Jakie znaczenie dla funkcjonowania przedsiębiorstw ma transformacja w podejściu od zarządzania zasobami ludzkimi do zarządzania kapitałem ludzkim?

Zarządzanie zasobami ludzkimi (inaczej zarządzanie personelem, funkcja personalna lub Human Resource Management) - termin ten można ogólnie zdefiniować jako strategiczną, jednorodną i spójną metodę kierowania najcenniejszym z kapitałów każdej organizacji - ludźmi, którzy osobistym i zbiorowym wysiłkiem przyczyniają się do realizacji wszystkich założonych przez organizację celów, a tym samym umacniają jej przewagę nad konkurencją.

Zarządzanie kapitałem ludzkim - to proces zmierzający do utrzymania harmonii między dysponowanym kapitałem ludzkim a otoczeniem, dynamicznie zmieniającymi się warunkami wewnętrznymi oraz założeniami strategicznymi organizacji.

Zarządzanie kapitałem ludzkim można rozpatrywać w trzech aspektach:

1. ilościowym - polega na powiększeniu (zatrudnienie pracowników) lub zmniejszeniu (zwolnienie) zatrudnienia. Firmy zatrudniają pracowników kluczowych, którzy wykonują główne zadania , a także pracowników wspierających działalność podstawową. Charles Handy wyróżnił trzy kategorie pracowników: menadżerowie i specjaliści, podwykonawcy oraz pracownicy doraźni.

2. Funkcjonalnym - zarządzanie przejawi się w możliwości swobodnego przemieszczania pracowników do rozmaitych zadań. Zarządzanie w tym aspekcie polega na poszukiwaniu pracowników wykwalifikowanych, posiadających szerokie umiejętności, zdolnych do swobodnego realizowania różnych zadań.

3. Finansowym - elastyczność finansowa w zarządzaniu kapitałem ludzkim dotyczy tworzenia systemów wynagrodzeń, które będą dostosowywać się do zmieniającej się sytuacji finansowej organizacji oraz sytuacji na rynku pracy

Współczesny rozwój firm wymaga nowego podejścia do Zarządzania Zasobami Ludzkimi zarówno w odniesieniu do strategii, jak i do zarządzania procesami i wdrożenia nowych technologii. Osiąganie przewagi konkurencyjnej wymaga bardzo dobrze przygotowanej, elastycznej i mocno zaangażowanej kadry, która powinna być otwarta na zmiany technologiczne i organizacyjne. Rozwijanie strategii i narzędzi w obszarze zarządzania zasobami ludzkimi, które zwiększają przewagę konkurencyjną. Rozwój kapitału ludzkiego zwykle wymaga odpowiednich inwestycji, a jeśli dokonywane są w sposób umiejętny, mogą przynosić wspaniałe efekty.

3. JAKĄ ROLĄ PEŁNI GOSPODAROWANIE KAPITAŁEM LUDZKIM W KONTEKŚCIE BUDOWANIA GOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY

Zarządzanie wiedzą to nowoczesna koncepcja zarządzania strategicznego współczesnym przedsiębiorstwem, ukierunkowana na tworzenie wartości organizacji w oparciu o umiejętne pozyskiwanie i wykorzystywanie wszystkich zasobów wiedzy organizacyjnej oraz budowanie kapitału intelektualnego.

Zazwyczaj gospodarkę opartą na wiedzy kojarzy się ze wszystkim co jest związane z technologią informatyczno-komunikacyjną, postępem technicznym i innowacyjnością. Nie ma jednej definicji gospodarki opartej na wiedzy. Wszystkie istniejące definicje są opisowe i zawierają zbiór cech, którymi powinna charakteryzować się gospodarka oparta na wiedzy gospodarka. OECD definiuje gospodarkę opartą na wiedzy jako gospodarkę bezpośrednio bazującą na produkcji dystrybucji i wykorzystaniu wiedzy i informacji4. Wiedza jest rozumiana w tym ujęciu jako produkt oraz jako czynnik napędzający wzrost gospodarczy. Za cechę najważniejszą gospodarki opartej na wiedzy uznaje się rosnące znaczenie globalizacji, technik informatycznych, a nade wszystko w rozwoju nauki i wiedzy jako leżących u podstaw zmian zachodzących w gospodarce. Często pojęcie gospodarka oparta na wiedzy stosuje się zamiennie z innymi np. nową gospodarką, nowym paradygmatem, e-gospodarką, gospodarką sieciową, gospodarką cyfrową czy gospodarką pchaną przez wiedzę. W tego typu gospodarce systematycznie rośnie popyt na wiedzę i wykwalifikowaną siłę roboczą. Tempo przemian w gospodarce sprawia, że istniejąca wiedza i umiejętności deprecjonują się w krótkim czasie. Wymusza to konieczność podnoszenia kwalifikacji i ciągłego uczenia się, a to sprzyja procesowi powstawania i wykorzystywania wiedzy w praktyce. Proces uczenia się rozumiany jest w dwojaki sposób: jako czynność polegająca na nabywaniu kompetencji i umiejętności, które pozwalają jednostce odnosić sukcesy w osiąganiu celów osobistych lub celów organizacji. Drugi sposób polega na traktowaniu uczenia się na przetwarzaniu już posiadanej wiedzy. Takie podejście jest istotne z punktu widzenia sukcesu ekonomicznego.

Rola kapitału ludzkiego w gospodarce opartej na wiedzy. W procesie powstawania, przekazywania i wykorzystywania wiedzy w praktyce najważniejszą rolę odgrywa kapitał ludzki. Pojecie to związane jest z cechami wrodzonymi i nabytymi przez poszczególnych ludzi. W dobie gospodarki opartej na wiedzy proces uczenia się przeciąga się na całe życie jednostki, wymuszają to szybko zachodzące zmiany w codziennym życiu. Ilość kapitału ludzkiego zależy od sytuacji demograficznej kraju, a dokładnie liczbą osób zawodowo czynnych, natomiast jakość zależy o wykształcenia, doświadczenia i umiejętności. Jakość kapitału ludzkiego można również podnosić poprzez inwestycje w ochronę zdrowia i opiekę socjalną. Generalnie inwestycje w człowieka, mające wpływ na kapitał ludzki można podzielić na pięć grup:

1) rozbudowa szeroko rozumianych usług i udogodnień związanych z ochroną zdrowia,

2) szkolenia na różnych poziomach ( podstawowym, średnim, wyższym podyplomowym oraz szkolenia dla dorosłych),

3) wydatkami związanymi z migracją ludzi w celu znalezienia pracy, czy też wydatkami związanymi z możliwością dostosowania się do zmieniających się warunków otoczenia,

4) wydatki związane z poszukiwaniem informacji o sytuacji ekonomicznej firm i perspektywach zarobkowych oraz wydatki związane z poradnictwem zawodowym,

5) wydatkami związanymi z badaniami naukowymi, w wyniku których poszerza się wiedza i możliwości jej zastosowania.

Najistotniejsze działania mające na celu podnoszenie jakości kapitału ludzkiego dotyczą szeroko rozumianej edukacji. Postęp techniczny prowadził do przekształcenia zawodów tradycyjnych i tworzył nowe, powodując konieczność kształcenia się i przekwalifikowania pracowników, co stawało się uzasadnieniem reformowania systemów edukacji dostosowując je do wymogów rynku W krajach wysoko rozwiniętych ma miejsce stały nacisk na podnoszenie poziomu wykształcenia społeczeństwa, na badania naukowe i postęp technologiczny. Na tym obszarze współdziałają ze sobą sektor państwowy i prywatny, tworząc odpowiednie warunki dla rozwoju kapitału ludzkiego. Kapitał ludzki jest siłą sprawcza powstawania i dystrybucji wiedzy. Aby to ostatnie działanie było możliwe i przebiegało w sprawny i kontrolowany sposób, cały proces powinien odbywać się w sprzyjających warunkach, które ekonomiści określają mianem kapitału społecznego. Pojęcie to rozumiane jest jako zaufanie normy, obyczaje, stosunki wzajemne oraz rozwiązania organizacyjne, ułatwiające łączenie się ludzi w celu wykonywania wspólnych działań. Sprawna dyfuzja wiedzy za sprawą kapitału ludzkiego między różnymi gałęziami to podstawa szybkiego rozwoju całej gospodarki. Zastosowanie wiedzy w procesie produkcji przybiera formę postępu technicznego rozumianego jako zmiany w technice i technologii polegające na zastosowaniu nowych materiałów, nowych form energii, nowej techniki, pojawienia się nowych produktów, nowych technologii i organizacji. Gospodarce opartej na wiedzy towarzyszy pojecie innowacji. Innowacje to kombinacje czynników produkcji, handlu i organizacji. Jest to pojęcie szersze od pojęcia postępu technicznego, dotyczy twórczych zmian w technice i technologii. Cechą gospodarki opartej o wiedzę jest innowacyjność czyli skłonność i zdolność tworzenia nowych i doskonalenia istniejących produktów, nowych technologii i organizacji oraz systemów zarządzania i motywacji. Skłonność do innowacji związana jest z istnieniem swobodnie funkcjonującego mechanizmu rynkowego, wspomaganego przez wyważoną politykę gospodarczą państwa. Innowacje związane są z sektorem przedsiębiorstw. Powszechne stosowanie innowacji związane jest również z istnieniem w społeczeństwie wolnej konkurencji i umiejętności korzystania z osiągnięć technicznych, nowej twórczości technicznej związanej z prowadzonymi na szeroka skalę badaniami naukowymi oraz dążenia do racjonalnego gospodarowania.

Wzrost znaczenia wiedzy, podniesienie się jakości kapitału ludzkiego i wzrost ilości specjalistów zatrudnianych w firmach wymusza wprowadzanie zupełnie innych koncepcji zarządzania personelem. Odchodzi się od zakorzenionej w gospodarce przemysłowej formy zarządzania przez zadania, a tym samym poprzez oparcie interakcji kierownik-pracownik na modelu polecenie-wykonanie. Współcześnie coraz większego znaczenia nabiera koncepcja coachingu. Zgodnie z nią, szef przestaje odgrywać rolę osoby, która "wie lepiej" oraz jedynie rozdziela zadania, ale poprzez fakt współpracy ze specjalistami (nierzadko o wyższych kwalifikacjach w obrębie danego zagadnienia od wiedzy samego szefa), jego działania skierowane są na dostarczanie zespołowi rzeczy niezbędnych do pracy, likwidowania zaistniałych przeszkód oraz wspierania pracowników tak, by mogli poznawać i rozwiązywać problemy i bezustannie polepszać swą wydajność

4. PROSZĘ WYJAŚNIĆ WPŁYW ROZWOJU KAPITAŁU LUDZKIEGO NA KONKURENCYJNOŚĆ REGIONÓW

Konkurencyjność regionów to zdolność regionów do przystosowania się do zmieniających się warunków, pod kątem utrzymania lub poprawy pozycji w tworzącym się miedzy regionami współzawodnictwie. Konkurencyjność regionów to zespół cech decydujących o atrakcyjności regionu jako miejsca dla alokacji kapitał. Natomiast kapitał ludzki, to zasób wiedzy, umiejętności, zdrowia, energii witalnej, ale także przedsiębiorczość, kreatywność.

Kapitał ludzki można rozpatrywać jako bardzo cenny zasób na poziomie regionu. Kapitał ludzki traktowany jest współcześnie jako nowy czynnik produkcji, która większa produktywność innych zasobów. To poziom posiadanej przez ludzi wiedzy oraz umiejętności jej wykorzystania zwiększają dostępność wiedzy i informacji, oraz sprzyjają powstaniu nowych jej zasobów. Im wyższy jest poziom kapitału ludzkiego, tym szybciej dokonuje się dyfuzja innowacji i w krótszym czasie następuje ich wdrożenie. Zasoby kapitału w danym regionie umożliwiają także import i zastosowanie innowacji z regionów lepiej rozwiniętych.

Ważnym aspektem w tworzeniu przewagi konkurencyjnej regionów jest dokonanie oceny jakości kapitału ludzkiego, do której zalicza się:

1. ocenę poziomu wykształcenia,

2. ocenę poziomu umiejętności poza systemem edukacji. Zalicza się dodatkowe kwalifikacje pozwalające na wyższe zarobki,

3. ocenę stanu zdrowia,

4. ocenę możliwości migracji - mobilność zasobów ludzkich związana ze zmianą miejsca pracy, umiejętność dostosowania się do zmieniających się warunków na rynku pracy,

Zarządzanie zasobami ludzkimi jest określoną koncepcją zarządzania w obszarze funkcji personalnej przedsiębiorstw, w której zasoby ludzkie postrzega się jako składnik aktywów firmy i źródło konkurencyjności, postuluje się strategiczną integrację spraw personalnych ze sprawami biznesowymi, aktywną rolę kierownictwa liniowego w rozwiązywaniu kwestii personalnych oraz wskazuje się na potrzebę kształtowania kultury organizacyjnej, integracji procesów personalnych oraz budowania zaangażowania pracowników jako narzędzi osiągania celów.

Zarządzanie zasobami ludzkimi jest najważniejszą funkcją w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Za podstawowe komponenty zarządzania zasobami ludzkimi przyjmuje się:

-ustalenie potrzeb kadrowych

-rekrutacja i selekcja kadr

-kształtowanie kariery -rozwój (szkolenia)

-ocenianie pracowników

-wynagradzanie pracowników

-zwalnianie i odejścia pracowników.

Drogą do zdobycia przewagi konkurencyjnej jest angażowanie i zatrzymywanie pracowników, zarządzanie talentami oraz wdrażanie programów uczenia się i rozwoju. Zarządzanie kapitałem ludzkim łączy zarządzanie zasobami ludzkimi ze strategią przedsiębiorstwa.

5. PROSZĘ WYJAŚNIĆ ISTOTĘ I ZNACZENIE KAPITAŁU LUDZKIEGO W GLOBALNEJ GOSPODARCE

Kapitał ludzki jest źródłem bogactwa narodów. Słabo wykształcone społeczności w zglobalizowanej rzeczywistości skazane są na ubóstwo. Kapitał ludzki, który definiowany jest jako: zasób wiedzy, umiejętności zdrowia, energii witalnej, ale także przedsiębiorczość, kreatywność jest tylko jednym z elementów świadczących o pozycji społeczeństw we współczesnym świecie. Kapitał ludzki, jego jakość, jest jednym z głównych czynników wpływających na decyzje lokalizacyjne działalności gospodarczej. Kwalifikacje pracowników decydują o atrakcyjności danego układu terytorialnego, maja istotne znaczenie przy podejmowaniu decyzji o inwestycji. Do niedawna liczyła się tania siła robocza, dziś ważne jest wykształcenie zasobów ludzkich oraz dobra baza naukowa. Do sprawnego funkcjonowania w globalnej gospodarce potrzebny jest minimalny zasób informacji. Dlatego wyzwaniem dla każdego kapitału ludzkiego jest dążenie do lepszego rozumowania oraz wyciągania wniosków, pozyskiwania większej liczby wiadomości.

Globalizacja a wyzwania dla kapitału ludzkiego

Elementy procesu globalizacji	Wymagania względem kapitału ludzkiego
Technologie informatyczno-telekomunikacyjne	wysoki poziom wykształcenie, posługiwanie się komputerem
Wzrost powiązań międzynarodowych	znajomość języków obcych, mobilność,
Nowy charakter pracy	kreatywność, samodzielność, permanentna edukacja,
Nowe zawody	wysokie kwalifikacje i umiejętności

Uzależnienie trwałego wzrostu gospodarczego od kapitału ludzkiego, prowadzi do konieczności ciągłego weń inwestowania.

Wzrost wiedzy i umiejętności to jednocześnie wzrost produktywności. Jest to szczególnie istotne w okresie, gdy zaawansowane technologie odgrywać zaczęły dominującą rolę w produkcji i usługach. Warunkiem koniecznym ich użycia są ludzie posiadający niezbędną wiedzę.

Wysoka jakość kapitału ludzkiego w dobie globalizacji przyczynia się do walki z bezrobociem, wykluczeniem socjalnym.

Kapitał ludzki to najważniejszy czynnik konkurencyjności. Konkurencyjność dzisiejszych czasach daje przewagę tym, którzy potrafią tworzyć i korzystać z wiedzy.

6. PROSZĘ WYMIENIĆ ELEMENTY PROCESU GOSPODAROWANIA KAPITAŁEM LUDZKIM W PRZEDSIĘBIORSTWIE

1. Identyfikacja kapitału ludzkiego - może mieć charakter ilościowy i jakościowy. Ilościowy oznacza stwierdzenie ilości osób zatrudnionych, jaka jest i struktura zatrudnienia w przedziale na wiek, płeć, staż pracy, wykształcenie. A charakter jakościowy określa potencjał intelektualny pracowników tzn. ich wiedza, doświadczenie kwalifikacje, cechy wnoszone przez pracowników takie jak: inteligencja, zaangażowanie, wiarygodność, zdolność pracowników do uczenia się, chłonność umysłu umiejętność analitycznego myślenia, kreatywność, motywacja do działania, ponadto realizacja potrzeb pracowników, ich satysfakcja z pracy, możliwości rozwoju i samorealizacji.

2. Pomiar kapitału ludzkiego - szacowanie jego liczby.

POMIAR - najtrudniejsza cześć całego złożonego procesu gospodarowania kapitałem ludzkim. Zważywszy na fakt specyfiki mieszenia aktywów niematerialnych próba jednoznacznej precyzyjnej oceny i ich zaangażowania, stopnia wykorzystania wydaje się niemożliwą stąd może bardziej prawdopodobne będzie ich szacowanie.

Pomiar kapitału ludzkiego może być zrobiony za pomocą takich narzędzi badawczych jak: ankieta, kwestionariusz badawczy (zestaw pytań w jaki sposób firma powiększa swój kapitał ludzki) lub arkusz obserwacji.

Dokonuje się pomiaru, który dotyczy: średniego czasu zatrudnienia pracownika w firmie; liczby zatrudnionych na pełny etat; udział pracowników zatrudnionych na pełny etat w ogólnej liczbie zatrudnionych; liczba pracowników doraźnych; udział kosztów związanych z pracownikami w kosztach ogółem; udział inwestycji w rozwój pracowników inwestycjach ogółem; średnie wynagrodzenie; wartość wynagrodzeń pozapłacowych; czas przeznaczony na szkolenia, koszt kapitału ludzkiego (wynagrodzeń, świadczeń pracowniczych, absencji);

3. Wykorzystanie i rozwój kapitału ludzkiego

Koncentrowanie się na kapitale ludzkim w procesie zarządzania wiedzą opiera się na:

1. Ciągłej nauce

2. Monitorowaniu rozwoju indywidualnych koncepcji pracowników

3. Doskonaleniu zachowań organizacyjnych.

Jedną z funkcji w każdej organizacji jest funkcja personalna, polegająca na efektywnym pozyskiwaniu i wykorzystaniu zasobów ludzkich. Do działań wspomagających wykorzystanie i rozwój kapitału ludzkiego zalicza się:

Koncentrowanie się na kapitale ludzkim w procesie zarządzania wiedzą opiera się na:

Szkolenia i treningi, podnoszenie kwalifikacji; długoterminowe systemy motywacyjne (w tym atrakcyjne wynagrodzenia pozapłacowe); skuteczny system rekrutacji i selekcji pracowników; ocena pracowników planowanie ścieżek kariery, indywidualnego rozwoju pracownika; przewaga komunikacji ustnej (w tym nieformalne rozmowy z pracownikami); tworzenie klimatu przyjaznego dla sugestii i krytyki ze strony pracowników, zgłaszania problemów i kwestionowania założeń; doradztwo i konsultacje personalne; transfer wiedzy między właścicielem a pracownikami;

Wiedza będzie silne związanie z osobą, która jest jej autorem i ją rozpowszechnia, głównie przez kontakty osobiste. Zasadniczym celem będzie, więc tworzenie sieci powiązań między ludźmi, poprzez wykorzystanie narzędzi komunikacyjnych. Te techniczne możliwości kontaktów sprzyjać będą też nieformalnym spotkaniom i dyskusjom, poprzez co mogą rozwijać się sieciowe wspólnoty wymiany doświadczeń, poglądów i wiedzy. Potencjał tych grup jest wynikiem wspólnych zainteresowań i kompetencji z danej dziedziny, oparty jest na zaufaniu, wzajemnych świadczeniach i kontaktach interpersonalnych.

7. Proszę wyjaśnić kluczowe dylematy związane z pomiarem kapitału ludzkiego w przedsiębiorstwie

Metody pomiaru kapitału ludzkiego

Na samym początku omawiania metod pomiaru kapitału ludzkiego należy podkreślić, iż z samej definicji tego pojęcia wynikają pewne komplikacje w jego pomiarze. Po pierwsze pojęcie to jest heterogeniczne. W jego skład wchodzi szereg elementów takich jak: umiejętności, nagromadzona wiedza, doświadczenie zawodowe, kompetencje, poziom motywacji jednostki, jej zdrowie oraz wiele innych elementów nie uwzględnianych w definicjach. Odnośnie do wymienionych elementów do dzisiejszego dnia toczy się dyskusja o ich precyzyjne zdefiniowanie czy usystematyzowanie. Oprócz samych problemów natury czysto terminologicznej, należy zwrócić uwagę na fakt, iż pojedyncze składniki kapitału ludzkiego są w większości niemierzalne - w jaki bowiem sposób wyrazić w formie pieniężnej wartość motywacji czy zdrowia poszczególnych pracowników? Z tych rozważań wysuwa się drugi wniosek odnośnie do pomiaru kapitału ludzkiego, a mianowicie kategoria ta nie może zostać przedstawiona (zmierzona) jako suma poszczególnych jej składników. Nawet gdyby taka możliwość istniała, to wartość kapitału ludzkiego jednostki rozumianego w sposób całościowy z pewnością przewyższa sumę jego składników. Bowiem kapitał ludzki powstaje poprzez wzajemną interakcję elementów wchodzących w jego skład.

Metody pomiaru kapitału ludzkiego możemy podzielić na dwie grupy:

1. metody finansowe - umożliwiające pomiar omawianego kapitału na poziomie

jednostki oraz całych społeczeństw i wyrażenie go w postaci pieniężnej;

2. metody jakościowe - w których to za pomocą szeregu wskaźników próbuje

się ukazać zmiany jakościowe w kapitale ludzkim.

8. W JAKI SPOSÓB EFEKTYWNIE WYKORZYSTAĆ I ROZWIJAĆ KAPITAŁ LUDZKI W PRZEDSIĘBIORSTWIE?

Lepsze wykorzystanie kapitału ludzkiego do poszerzenia wiedzy w organizacji można osiągnąć przez stworzenie sprzyjających warunków do rozwoju kontaktów interpersonalnych, czyli kultury organizacyjnej, która promuje dzielenie się wiedzą. W praktyce może to oznaczać:

• Wyszukiwanie odpowiedniego doradztwa w zakresie strategii,

• Indywidualne ekspertyzy,

• Mniejsze i tym samym bardziej mobilne nastawione na innowacje zespoły,

• Rozwój sieci kontaktów interpersonalnych,

• Motywowanie pracowników za bezpośrednie dzielenie się wiedzą,

• Szkolenia pracowników

Większemu wykorzystaniu potencjału ludzkiego w organizacji sprzyja również zapewnienie odpowiedniego klimatu organizacyjnego, który nastawiony jest na stałe poszukiwanie nowatorskich rozwiązań, akceptuje określony poziom ryzyka i otwarcie na przyszłość. Aby zwiększyć intensywność bezpośrednich kontaktów, rozwój wiedzy i indywidualne zdolności należy kreować taką atmosferę, która zorientowana jest na wspieranie, wspomaganie, doradzanie, dialogowanie i partnerstwo, a nie tą opartą na hierarchii. Nowoczesne kierowanie powinno być bliższe poczuciu odpowiedzialności za zespół i rozwój jego uczestników, a nie poczuciu przewagi i władzy nad nimi. Powinno się skupić uwagę na:

• Indywidualny rozwój pracownika

• Identyfikowanie i wskazanie pracownikom ich zalet i wad

• Dzielenie się spostrzeżeniami i wypracowanymi regułami i zasadami rozwiązywania problemów i realizacji zadań

• Mobilizowanie własnym przykładem do większego wysiłku i pomysłowości

• Udzielanie rad, wskazówek, służenie pomocą

• Możliwość zadawania pytań

• Wskazywanie różnych alternatyw wykonania zadań

• Prowadzenie indywidualnych rozmów

• Oczekiwanie na nowe pomysły i uwagi

• Wspieranie w razie niepowodzeń

• Zapewnienie pracownikowi poczucia siły.

Należy, więc odchodzić od tradycyjnego zarządzania pracownikami (nawykłymi do słuchania i wyczekiwania) w stronę pracowników wiedzy (zachęconych do dzielenia się wiedzą). Wtedy przedsiębiorstwo będzie nie tylko miejscem, którym gromadzi się informację i przechowuje najlepsze praktyki, ale również wspólnotą osób w nim pracujących, które identyfikują się zarówno z sukcesami jak i porażkami firmy

Działaniach pobudzających wykorzystanie i rozwój kapitału ludzkiego:

• Szkolenia i treningi,

• Podnoszenie kwalifikacji

• Długoterminowe systemy motywacyjne ( w tym np. atrakcyjne wynagrodzenia pozapłacowe),

• Skuteczny system rekrutacji i selekcji pracowników,

• Ocena pracowników,

• Planowanie kariery indywidualnego rozwoju pracownika,

• Przewaga komunikacji ustnej (np. nieformalne rozmowy z pracownikami),

• Tworzenie atmosfery przyjaznej dla sugestii i krytyki ze strony pracowników, możliwość zgłaszania problemów i kwestionowania założeń,

• Doradztwo i konsultacje personalne,

• Odpowiedni transfer wiedzy między pracownikami a właścicielem,

• Odpowiedni transfer wiedzy między pracownikami,

• Rozwiązywanie przez pracowników problemów,

• Praca zespołowa,

• Intensywność kontaktów,

• Nieformalne spotkania,

• Integracja,

• Czas na myślenie,

• Umożliwianie kreatywności,

• Ocena własnej pracy,

• Dostęp do publikacji (np. specjalistycznych)

W poszerzeniu wiedzy organizacji główny nacisk powinien być położony na efektywne wykorzystanie wiedzy jednostki oraz odpowiednie tworzenie systemów pracy, innowacje kultury organizacyjnej oraz nastawienie na ciągłe uczenie się. Wymaga to inwestycji w kapitał ludzki, gdyż zespoły pracownicze organizacji stanowią podstawę tworzenia jej wiedzy. Przez traktowanie jednostki jako dynamicznej całości uruchamiane są możliwości dzielenia się wiedzą dzięki pracy zespołowej, bliskim kontaktom i nieformalnym spotkaniom. Nie należy zapominać o odpowiednim klimacie organizacji nastawionym na wspieranie, wspomaganie, doradzanie, dialogowanie i partnerstwo.



---