Wykorzystanie i wpływ origami na rozwój dziecka.

ORIGAMI to technika składania papieru pochodząca z Dalekiego Wschodu. W średniowieczu w Chinach i Tajlandii papierowe kwiaty origami składano na ołtarzach i ozdabiano nimi groby. Origami była i jest sztuką. Przy składaniu papieru należy zachować spokój, dokładność i cierpliwość. Japończycy składający origami celebrują poszczególne etapy pracy jak modlitwę czy ceremonię sakralną.

Origami wykonuje się z kartek kwadratowych, trójkątnych i okrągłych. Składa się formy płaskie i przestrzenne, zwykłe i nacinane, a nawet wycinane na złożeniach. Składa się formy pojedyncze i złożone z wielu modułów, nawet z kilkuset. Wykorzystuje się kartki małe, średnie i wielkie oraz różne rodzaje papieru, gładkie i wzorzyste, barwione i drukowane, grube i cienkie, błyszczące i matowe.
Origami - wschodnia sztuka składania papieru - ceniona jest również w kulturze europejskiej. Wielu pedagogów, nauczycieli, psychologów dostrzegając potencjał, jaki posiada sztuka Origami w wychowaniu oraz kształceniu dzieci i młodzieży włączyła tę metodę w swój program pracy. Zauważono, że Origami może służyć także w pracy z dziećmi o zaburzeniach osobowościowych i psychicznych, mającymi trudności z koncentracją, z przyswajaniem wiedzy. Dowiedziono, że Origami doskonale sprawdza się w terapii zaburzeń różnego charakteru i stopnia. Origami swą terapeutyczną funkcję spełnia pobudzając układ nerwowy, integrując w czasie składania pracę obu półkul mózgowych. Dziecko odbiera wrażenia za pomocą kilku zmysłów równocześnie (dotyk, wzrok, słuch). Składanie papieru sprzyja współpracy między zmysłami. Origami można wykorzystywać zarówno podczas pracy z ludźmi niepełnosprawnymi jak i z dziećmi z trudnościami szkolnymi (dysleksja, dysgrafia).
Patrząc na dzieci podczas procesu składania papieru, słuchając ich wypowiedzi, często emocjonalnych i spontanicznych, szybko można się zorientować, iż origami staje się przydatnym narzędziem integracji, szczególnie na poziomie edukacji elementarnej. Dlatego konstruowania papierowych form nie należy traktować jedynie jako aktywności czysto plastycznej czy technicznej. Rozsypane na ławce kwadraty czy koła w różnych kolorach i wielkościach to teren badawczy dla dziecka, które porównuje, przelicza, przekształca, bardzo często opowiada o tym, co robi. To niekończące się ćwiczenia językowe, matematyczne oraz zbieranie ogromnej liczby różnorodnych doświadczeń dla rozwijającej się dynamicznie wyobraźni. Ponieważ proces uczenia się wymaga zarówno zaangażowania intelektualnego, emocjonalnego, jak i ruchu, który wspomaga pracę mózgu, origami staje się niezwykle cennym narzędziem integrującym wszelkie doświadczenia zmysłowe dziecka, zbierane systematycznie podczas każdej zabawy z papierową składanką.

W nauczaniu zintegrowanym czynności związane z konstruowaniem papierowej formy tworzą ciąg sytuacji dydaktycznych, realizując treści z zakresu wszystkich edukacji.  

Od wielu lat edukacja i oświata polska wykorzystuje metody origami w nauczaniu. Największe osiągnięcia ma poznańska nauczycielka Dorota Dziamska, założycielka Polskiego Centrum Origami, organizatorka Ogólnopolskich Konferencji Origami, organizatorka wielu kursów i warsztatów dla nauczycieli, autorka książek i niezwykle nowatorskiego programu nauczania początkowego opartego na metodach origami.

Literatura :

1. Gieroba „Origami w pracy terapeutycznej” – „Grupa i zabawa” nr 1/97

J. Gut „Origami z kółek jako zabawa osoby dorosłej z dzieckiem niepełnosprawnym” – „Grupa i zabawa” nr 1/97

T. Gołąb „Origami w pracy dydaktyczno – wychowawczej” – „Życie szkoły” nr 8/93

D. Dziamska „Już w szkole” – „Papierowe składanki kl.III”

Opracowała :

Małgorzata Sajewska

nauczycielka kształcenia zintegrowanego

II WALORY TERAPEUTYCZNE SZTUKI ORIGAMI

1. Metoda systematycznej stymulacji rozwoju wyobraźni.

2. Przyczynia się do rozwoju sprawności manualnej

Poprzez wykonywanie niezliczonej ilości ruchów rąk wzrasta umiejętność precyzji celowego działania. Ponadto ćwiczy się koordynacja wzrokowo-ruchowa

3. Doskonali sprawność językową

W trakcie wykonywania modeli wielokrotnie wysłuchuje się instrukcji wykonania, co nie tylko wpływa korzystnie na rozwój mowy, ale również doskonali umiejętność słuchania, czytania, pisania a co za tym idzie wpływa korzystnie na pamięć i koncentrację.

4. Proces zbierania małych etapowych sukcesów

Origami niezaprzeczalnie daje odczuć dziecku, że odniosło sukces. Sukces ten jest szybko osiągalny i widoczny naocznie w postaci poprawnie wykonanego

modelu. Sukces ten motywuje zarówno ucznia jak i nauczyciela do podejmowania kolejnego wysiłku nie koniecznie związanego z samym składaniem.

5. Nieocenione narzędzie dydaktyczne

W trakcie składania dziecko podejmuje niebywały wysiłek koncentracji, zauważa wszelkie istotne elementy tego procesu, zapamiętuje kolory, kształty, sposoby zagięć, samo odkrywa nowe kombinacje, które dowartościowują go jako twórcę a jednocześnie łatwo przyswaja sobie treści dydaktyczne, które są jakby obok.

6 Dotlenienie mózgu

Origami to działalność konstrukcyjna, która angażuje dwie ręce, co powoduje dotlenienie obydwu półkul mózgu.

7. Źródło pozytywnych uczuć

.Origami dostarcza wielu pozytywnych emocji. Japoński mistrz Akira Yoshisawa twierdzi, że „kiedy ręce są zajęte wykonywaniem czegoś, to serce śpiewa radośnie". Wielu autorów docenia walory ludyczne origami, które są bardzo istotne w każdej terapii.

8. Szansa na bycie akceptowanym i podjęcie wysiłku pracy nad sobą

Z własnych doświadczeń wiem, że origami ma pozytywny wpływ na funkcjonowanie dziecka odrzucanego przez środowisko . W 1999r. przez 6 miesięcy prowadziłam systematyczne zajęcia terapeutyczne z chłopcem hiperaktywnym w których wykorzystywałam technikę origami i elementy psychoterapii. Po zakończeniu cyklu zajęć mogłam z całą pewnością stwierdzić znaczną poprawę zachowania chłopca.

Po terapii prowadzonej według programu mojego autorstwa chłopiec stał się bardziej refleksyjny, łatwiej koncentrował się, uległa poprawie jego samoocena, gdyż podziwiany był przez kolegów z klasy za umiejętność wykonywania papierowych modeli. Po terapii chłopiec znacznie angażował się w życie społeczne klasy.

Pracując później z dziećmi z upośledzeniem umysłowym obserwowałam znaczną poprawę ich samooceny. Poprzez systematyczne zajęcia stawali się oni osobami coraz mniej wycofującymi się , niektórzy potrafili nawet samodzielnie zaangażować się w życie kulturalne klasy czy grupy świetlicowej.

III ORIGAMI JAKO FORMA ORGANIZACJI GRUPY I BYCIA TWÓRCĄ

Dzięki systematycznej pracy każda grupa w której zastosowałam sztukę origami jako główne zajęcia stawała się społecznością zorganizowaną. Podczas zajęć wyłoniła się grupa liderów, którzy z czasem stali się nauczycielami origami dla innych. Dzieci te gromadziły wokół siebie zainteresowanych, którzy od razu po wejściu do grupy wiedzieli, że zajmą się czymś pozytywnym .Liderzy posiadali własne albumy ,w których gromadzili wykonane przez siebie prace. Albumy te stały się dla nich przedmiotem dumy i chluby . Bywało i tak że każdego dnia przybywał w albumie jeden model, który mobilizował pozostałe dzieci do nauki kolejnych wzorów. Dzieci uczęszczające do grupy zaangażowały w składanie papieru dzieci starsze, własne rodzeństwo, a nawet rodziców, którzy niejednokrotnie przychodzili do mnie aby nauczyć się składać dany model.

IV NIEZBĘDNE WARUNKI DO ORGANIZACJI ZAJĘĆ TECHNIKĄ ORIGAMI

1. Pomieszczenie (gdzie ?)

Pomieszczenie powinno być jasne, wywietrzone, ciche. Składać należy na twardym podłożu, najlepiej stole odpowiedniej wysokości, takiej aby dziecko swobodnie manipulowało rękoma przy kartce papieru.

2. Materiały (z czego ?)

Na początku warto się zaopatrzyć w papier gorszej jakości, mogą być to stare gazety, zużyte zeszyty. Po opanowaniu przez dzieci umiejętności estetycznego wykonywania zagięć stopniowo wprowadzamy kolorowy papier do ksero lub specjalny papier do origami nieco cieńszy od papieru kserograficznego i od razu pocięty w kwadraty. Do składania należy wybierać papier, który jest względnie wytrzymały- nie rwie się po wielokrotnych zagięciach i daje ostrą krawędź.

3. Grupa (z kim?)

Grupa zajmująca się składaniem nie powinna być zbyt liczna. Najlepiej jest gdy jest w niej od l do 5 dzieci. Nauczyciel pierwszy sam wykonuje każde zagięcie, komentując głośno co robi następnie dzieci powtarzają jego ruch. Do każdego dziecka należy w razie potrzeby podejść i pomóc mu wykonać dane zagięcie. Dzieci, które już znają sposób składania danego modelu należy mobilizować aby nie wyprzedzały kolegów, którzy dopiero uczą się danego kroku.

4. Nastrój

Podczas wykonywania modeli dobrze jest w tle włączyć cichą muzykę relaksacyjną, która ogranicza niepotrzebne rozmowy i działa koncentrujące

5. Wskazówki dydaktyczne (w jaki sposób?)

1. najpierw układanie wzorów z kół, trójkątów, kwadratów

2. Naukę origami rozpoczynamy od oswojenia się dziecka z głównymi elementami origami. Dajemy dziecku możliwość swobodnej manipulacji figurami płaskimi, przy okazji nazywamy je. Dziecko samodzielnie tworzy na kartce papieru własny układ.

b) zasada jednego zgięcia w dowolnym miejscu na płaszczyźnie origami

Aby zachęcić dziecko do pracy proponujemy najpierw bardzo proste zabawy. Później wykonujemy na kwadracie, trójkącie lub kole tylko jedno zagięcie Np. zagięte koło może być wkomponowane jako uszy w rysunek buźki misia.

3. najpierw składanie i komponowanie a później przyklejanie

4. Dziecko, które nauczy się planować swój obrazek będzie w przyszłości zwracać większą uwagę na estetykę.

d) samodzielne manipulowanie modelem - poznanie przez dotyk

Na tym etapie dziecko samodzielnie poznaje wieloma zmysłami konstrukcję danej figury i dokonuje analizy własnych możliwości.

e) wprowadzanie drugiego i kolejnych zagięć

f) ciągłe nagradzanie kolejnych zagięć

Dzięki ciągłemu nagradzaniu kolejnych kroków wykonywania modelu dziecko nieustannie jest motywowane do wysiłku ponadto zabieg ten wzmacnia jego samoocenę.

V TECHNIKI SKŁADANIA PAPIERU W SZTUCE ORIGAMI

Zanim zaczniemy bawić się z dziećmi w tzw. Origami klasyczne czyli składanie form przestrzennych z kwadratu warto zająć się sposobami składania papieru w tzw. Technikach płaskich.

1. Origami płaskie z koła

Technika ta polega na składaniu papierowych kółek w różnych formach i komponowania na płaszczyźnie obrazka z dowolnej liczby pozaginanych kół. Jeśli prace są estetyczne to z czasem wprowadzamy kompozycje trudniejsze w których koła pozaginane są wielokrotnie.

2. Origami płaskie z trójkąta równobocznego

Jest to technika nieco trudniejsza, ponieważ trójkąt jest formą ostrą. Już na początku mamy trzy wierzchołki. Ta technika szybciej męczy i nie zawsze przynosi satysfakcjonujący efekt- poleca się ją dzieciom zdolnym.

3. Origami płaskie z kwadratu

Jest to ważna technika potrzebna do osiągnięcia wprawy w origami klasycznym.

4. Origami przestrzenne z koła

5. Origami przestrzenne z trójkąta

6. Origami przestrzenne z kwadratu

Jest ono niezaprzeczalnie ojcem pozostałych technik. Z tego origami tworzymy podstawowe bazy czyli główne złożenia do większości form.

7. Origami modułowe

Z kilku lub kilkunastu modułów wykonanych według zasad klasycznego origami montujemy docelową formę.

VI BAZY PODSTAWOWE I WTÓRNE

Bazy są to podstawowe zaginania, które powtarzają się w budowie wielu modeli. Np. aby wykonać ptaszka machającego skrzydełkami należy najpierw zrobić bazę kwadrat a później bazę ptak. Bazy to swoisty alfabet. (Podaję do wglądu zebranym podstawowe bazy)

VII ZNAKI I SYMBOLE WYSTĘPUJĄCE W GRAFICZNYCH SCHEMATACH PAPIEROWYCH MODELI

Aby wyjaśnić konstrukcję poszczególnych modeli używa się pewnych znaków, np. strzałka, linia przerywana. Jest to międzynarodowy system ujednolicony przez amerykańskich origamistów. Można go porównać do swoistych znaków interpunkcyjnych.

Na początek wspaniałej przygody z origami polecam modele łatwe zamieszczone w książce Ise Nimschowskiego „Dziecinnie proste origami”. Książka została wydana w 2000 roku. Zawiera dużo ciekawych modeli . Instrukcje wykonania podane są w sposób jasny i dokładny. Moją pierwszą książką , która otwarła mi drogę do origami była praca Jona Tremaine „Origami.Jak wykonać użytkowe i dekoracyjne modele z papieru”. Pozycja ta została wydana w 1995 r. Do dnia dzisiejszego często do niej wracam, gdyż zawiera wiele wspaniałych modeli, które wykonywałam pracując z dziećmi w domu dziecka , w świetlicy szkoły podstawowej czy wreszcie z dziećmi z upośledzeniem umysłowym w szkole specjalnej.

Zachęcam do korzystania ze strony internetowej www.origami.art.pl.

Wykorzystanie sztuki origami w pracy rewalidacyjnej z dziećmi z upośledzeniem umysłowym

Origami to sztuka składania papieru, znana od najdawniejszych czasów w Japonii (lub w Chinach, w zależności od źródła), dziś bardzo rozpowszechniona i ogromnie popularna. Sztuka ta kojarzy się przede wszystkim i polega na składaniu figurek zwierząt, roślin tylko z kwadratowej kartki papieru, bez użycia kleju i nożyczek. Fantastyczne kształty powstają przy pomocy zręcznych palców, arkusika papieru, fantazji i znajomości reguł składania. Główną zasadą origami jest zaginanie papieru wzdłuż prostych linii we wszystkich kierunkach, a powstałe w ten sposób płaszczyzny są nakładane na siebie.

Origami tak jak każda inna sztuka ma swoją genezę, ciekawą historię, która rozwinęła wiele technik i sposobów składania. Historia ta bogata jest w ciekawostki o kulturze, obyczajowości, a więc i o funkcji, jaką spełnia sztuka origami w społeczeństwach Dalekiego Wschodu począwszy od starożytności, a skończywszy na czasach dzisiejszych.

Jeżeli chcemy zrozumieć, w jaki sposób narodziło się origami, musimy wrócić do VII wieku, kiedy to Japonia była odizolowana od reszty świata, zaś panującą religią była narodowa religia shinto. Od kiedy Japończycy zaczęli kontaktować się z Chinami, to oprócz różnych towarów sprowadzali papier. Zaczęli wtedy przyozdabiać swoich bogów w papierowe symbole boskości. Od tej pory zaczęła się sztuka origami-traktowana jako czysta sztuka o znaczeniu magicznym. I ta właśnie tradycja przetrwała do dzisiaj. Japończycy składają bogom w ofierze papierowe wota, prosząc o zdrowie i szczęście dla siebie i swoich najbliższych.

Historia mówi nam, że już w IX wieku tworzone były przeróżne formy i kształty z papieru, dziewczynki bawiły się wtedy papierową żabą-pojawił się, więc element zabawy. Na przełomie XVII i XVIII wieku Japończycy opracowali własną technikę wyrobu papieru i zaczęli go produkować w dużych ilościach. Stał się on towarem tańszym, a przez to szerzej dostępnym. Właśnie od tej chwili rozpoczyna się pełny rozkwit origami - sztuki ofiarowanej Bogu, i origami-sztuki o charakterze świeckim, użytkowym, związanym z czystą przyjemnością i zabawą.

Sztuka origami nie jest obca i innym ludom Dalekiego Wschodu. Znana jest w Wietnamie, Korei, najbardziej jednak charakteryzuje kulturę japońską. Japończycy stworzyli wiele tysięcy papierowych form, różnorodne techniki składania, pierwsi zaczęli tworzyć podręczniki do tej pięknej sztuki (1797r.). Do dzisiaj są producentami najodpowiedniejszego papieru do składania. Japońscy mistrzowie sztuki origami uczą technik składania na wszystkich kontynentach.

Origami to świat czarów i głębokiej mądrości filozoficznej, świat przekazywany przez pokolenia pokoleniom. Dzisiaj, kiedy Japonia postawiła na rozwój ekonomiczny i gospodarczy, nic nie wskazuje na to, aby Japończycy zamierzali zarzucić sztukę składania papieru. Europejczyków origami zafascynowało już w XIX wieku, nie tylko jako sposób poznania kultury japońskiej, ale jako metoda pracy wychowawczej z dziećmi, młodzieżą, a nawet z dorosłymi. Zdolności manualne dziecka, jego wrażliwość na otaczający świat, naturalną chęć przygody i poznania, wszystko to wykorzystać można w pracy ze składaniem papieru. Origami, jeżeli tylko zechcemy, może się stać jednym z niezbędnych elementów wychowania i nauczania dzieci. Może rozwijać ich fantazję, pokazywać im świat poprzez umożliwienie samodzielnego tworzenia, może obok zabawy, która dostarcza dziecku radości, działać na kształtowanie jego osobowość, zmierzające do poznania własnej wartości. Origami wymaga od dziecka precyzji składania, wymaga wielkiej koncentracji - poszczególne czynności muszą bowiem być, wykonane ściśle w określonej kolejności. Jest tu, więc miejsce także na naukę logicznego myślenia. Składanie papieru nie potrzebuje specjalnych narzędzi, wystarczą tylko dwie ręce, które z czasem stają się coraz bardziej wrażliwe i sprawne.

Origami coraz częściej proponuje się, jako metodę edukacyjną wspierania rozwoju, jako formę terapii w pracy z dziećmi z upośledzeniem umysłowym. Określa się również origami jako metodę na sukces ucznia i nauczyciela, ponieważ etapowość w składaniu papieru, sama w sobie tworzy wiele progów do osiągnięcia całej gamy mniejszych lub większych sukcesów. Metodę sukcesu poprzez origami starał się upowszechnić i pedagogicznie uzasadnić Fredrich Fröbel. Wykorzystywał on bardzo szeroko składanie papieru, chcąc pokazać rodzicom, nauczycielom, lekarzom, iż origami może stać się bardzo prostym, podstawowym i ciekawym elementem pedagogicznym w pracy z dziećmi w każdych warunkach.

Stosując w pracy z dziećmi z upośledzeniem umysłowym zasady sztuki origami, możemy rozwijać całą sferę sprawności manualnej, możemy mieć wielki wpływ na rozwój i doskonalenie sprawności językowej, czynności słuchania, czytania, pisania, możemy znacząco wpływać na pamięć, koncentrację wzrokowo-ruchową, a co najważniejsze, stymulować rozwój wyobraźni. Należy zwrócić uwagę na sposób wykorzystania origami jako elementu samego procesu uczenia się czy fragmentu terapii. Origami trzeba potraktować jako proces zbierania małych, etapowych sukcesów, które systematycznie motywują zarówno ucznia jak i nauczyciela do podejmowania kolejnego wysiłku nie koniecznie związanego z samym składaniem papieru. Wzmacniająca funkcja origami odgrywa niebagatelną rolę we wspomaganiu procesów poznawczych. Sam moment składania jest sytuacją, w której dziecko poznaje za pomocą kilku zmysłów. Metoda pracy w oparciu o origami uaktywnia dzieci w takich czynnościach, które przy ćwiczeniu np. czytania, pisania, liczenia nie występują. Kiedy dziecko praktycznie manipuluje papierową składanką, przekłada papier, obraca figurę, modeluje, jednocześnie bacznie obserwuje, co robi w tym czasie nauczyciel, który również składa, wyjaśnia, komentuje, zadaje pytania. Dziecko również porównuje, wybiera różne sposoby zgięć, a także rozmawia, dokonuje wyboru i analizy. W trakcie składania dziecko podejmuje niezwykły wysiłek, charakteryzujący się dużą koncentracją. Powinno zauważać wszystkie istotne elementy tego procesu, zapamiętuje kolory, kształty, sposoby zgięć, samo odkrywa nowe kombinacje, które dowartościowują go jako twórcę oraz systematycznie wpływają na rozwój podstawowych umiejętności uczenia się.

Nauczanie sztuki origami rozpoczynamy zawsze od form najprostszych. Zanim zaczniemy zabawę z tzw. klasycznym origami, czyli składanie form przestrzennych z kwadratu, możemy zapoznać się ze sposobami składania papieru w tzw. technikach płaskich. Zarówno w technikach płaskich jak i przestrzennych składamy papier w oparciu o płaszczyzny foremne tzn. koło, kwadrat, trójkąt równoboczny. Początkiem pracy z dziećmi z upośledzeniem umysłowym może się stać zapoznanie z tymi płaszczyznami oraz próba wykonania dowolnego zgięcia na tych płaszczyznach tak, aby zgięta forma mogła być wykorzystana np. do wykonania ciekawego obrazka. Jest to bardzo ważny moment w nauce składania, ponieważ przygotowuje ręce do obcowania z papierem, do wyczuwania jego grubości, uczymy się estetyki zaginania, które powinno być bardzo dociśnięte. Zaczynamy tym systematyczną naukę dzieci, wprowadzając pierwszą technikę w sztuce origami - origami płaskie.

Origami płaskie z koła.
Technika ta polega na składaniu papierowych kółek w różnych formatach, komponowaniu na płaszczyźnie obrazka z dowolnej liczby pozaginanych kół. Kółka, z których komponujemy obrazek przylepiamy delikatnie przy użyciu niewielkiej ilości kleju oraz w taki sposób, aby można było je odgiąć i zobaczyć jak zostały zagięte. Wprowadzając technikę origami z koła do pracy z dziećmi pamiętajmy o zasadzie wykonywania tylko jednego zgięcia na każdym kole w formach początkowych. Jeżeli prace wykonane zgodnie z tą zasadą są estetyczne i nie przysparzają dzieciom kłopotów, wprowadzamy krok po kroku kompozycje trudniejsze, w których koła pozaginane są wielokrotnie. Na początku pracy dzieci składają swoje modele na zasadzie odwzorowania modelu demonstrowanego. Mogą oczywiście twórczo zmieniać swój model. Po dłuższym treningu dzieci same komponują własne formy w technice origami z koła. Składanie rozwija pasję twórczą dzieci, daje pełne zadowolenie i poczucie samodzielności w odniesieniu do wykonanej pracy. Origami z koła jest jednocześnie zabawą i nauką kompozycji, wyczucia proporcji, przestrzeni na płaszczyźnie. Technika ta jest również metodą na szybki sukces i dowartościowanie dziecka, działa relaksująco, jest niebywałą receptą na wyciszenie a nawet odpoczynek.

Origami płaskie z trójkąta równobocznego.
Zasady komponowania obrazów w tej technice są takie same jak w przypadku origami płaskiego z koła. Jest to jednak technika trudniejsza, mogąca sprawiać pewne trudności dzieciom z upośledzeniem umysłowym. Trójkąt jest formą ostrą. Już na początku zginania mamy trzy wierzchołki. W przypadku koła wszelkie wierzchołki uzyskujemy po wielokrotnym zagięciu formy. W przypadku trójkąta ostre wierzchołki są problemem, ponieważ nie koniecznie muszą być potrzebne. Trójkąt zawęża pole twórczości lub je ogranicza, trzeba więc bacznie obserwować poczynania dzieci, aby ich działania nie przyniosły odwrotnego skutku. Składanie prostych form z trójkąta równobocznego może być za to, bardzo dobrą propozycją w nauczaniu matematyki - geometrii. Składanie trójkątów to również element przygotowujący dzieci do podjęcia trudu składania form przestrzennych.

Origami płaskie z kwadratu.
Podobnie jak w technikach płaskich z koła i trójkąta, kwadrat może stać się elementem kompozycji płaskich obrazów. Wykorzystując podstawowe zgięcia kwadratu w bazę lody z małą zmianą zamykania skrzydeł z dwóch wierzchołków, otrzymujemy półprzestrzenny element, który można wykorzystać do budowy np. liter. Literki powstają przez odpowiednie założenie elementu o element. Liczba kombinacji jest nieograniczona, co daje szerokie pole do popisu zarówno nauczycielowi jak i uczniowi. Bardzo często załamania kwadratów w technice płaskiej przypominają formy i bazy wyjściowe w technikach przestrzennych. Podstawowa baza o nazwie lody, z której często modeluje się płaskie gwiazdki, kwiatki i ornamenty jest przez nauczycieli stosowana jako element przejścia z form płaskich do przestrzennych. Komponowanie obrazów doprowadza do opanowania przez dzieci składania prawidłowej, dokładnej formy, co jest gwarantem sukcesu w późniejszej zabawie i nauce.

Origami z wachlarzy.
Wachlarzyki to formy, które dzieci lubią składać bardzo spontanicznie. Istnieją w origami figurki, które mogą być całe zbudowane z wachlarzy. Jest to technika z pogranicza klasycznego origami, która jednak ma kapitalne znaczenie dla nauczyciela chcącego systematycznie rozwijać dzieci przy pomocy składania papieru. Składanie wachlarzyka jest czynnością łatwą i dzieciom znaną. Sam moment otwierania wachlarza dostarcza dzieciom wiele radości, jest to bowiem zabawa w prawdziwe papierowe czary. Wachlarze mogą być wykonane z wielu kolorów kartek, zapewnia to kolejny zachwyt przy demonstrowaniu formy. Wachlarze mogą mieć różne kształty z uwagi na płaszczyznę wyjściową koło, kwadrat, czy trójkąt. Bardzo dobrą zabawą jest poszukiwanie i tworzenie różnych kształtów wachlarzy przez nakładanie kartek np. skrzydła, parasolki, spódniczki, kapelusze itd.

Powyżej przedstawiłam podstawowe, choć nie wszystkie techniki składania papieru. Wybrałam te, które wprowadzane kolejno i systematycznie w pracy z dziećmi z upośledzeniem umysłowym, dają nauczycielowi i dzieciom dużo radości i poczucie sukcesu.

Nie sposób odkryć i opisać od razu wszystkich walorów edukacyjnych, które tkwią w sztuce origami. Różnorodność form i technik w składaniu papieru to szeroka gama narzędzi edukacyjnych dla nauczycieli pracujących z dziećmi z upośledzeniem umysłowym. Sztuka origami stosowana jako metoda pracy, spełnia wszystkie zasady ortodydaktyki tj.:

Zasadę życzliwości i pomocy; Uczniowie pomagają sobie wzajemnie w przygotowaniach. Mają wspólny bank kółek. Wymieniają się papierem w razie potrzeby. Tym samym, poprawia się atmosfera w zespole klasowym. Uczniowie przezwyciężają niewiarę we własne siły, ponieważ każda praca przynosi spodziewany efekt. Nauczyciel spełnia funkcję doradcy i pomocnika.

Zasadę kształtowania pozytywnej atmosfery w pracy; Dobre nastawienie do pracy wpływa na efektywność i wydajność pracy. Indywidualizacja pracy przyczynia się do poprawy kontaktów między dziećmi (nie ma rywalizacji) i kształtowanie cech społecznych.

Zasadę aktywności i indywidualizacji; Uczniowie rozpoczynają pracę od prostych złożeń, przechodząc stopniowo do trudniejszych. Mają możliwość wyboru tematu pracy. Pracują w indywidualnym tempie. Dzieci, które nie mogą samodzielnie wycinać kółek, korzystają z banku kółek lub też kółka przygotowuje dla nich nauczyciel. W czasie wykonywania pracy dzieci mogą swobodnie poruszać się po sali, możliwe jest słuchanie cichej, relaksującej muzyki. Każdy uczeń podpisuje swoją pracę (pisze po śladzie, wymyśla tytuł, wskazuje, jak chce prace podpisać). Wszystkie prace umieszczane są na wystawie.

Zasadę dominacji wychowania; Praca z wykorzystaniem sztuki origami przebiega na podstawie wcześniej ustalonego planu. Tematy poszczególnych prac (składanek) są dostosowane do aktualnego tematu dnia, tygodnia. Podczas zajęć obowiązują wspólnie ustalone zasady dotyczące zarówno zachowania, jak i przebiegu pracy:

 przygotowanie warsztatu pracy, porządek w miejscu pracy, życzliwy i pomocny stosunek do kolegów

 kolejność stałych czynności (wybór wzoru, przygotowanie, jeżeli to konieczne rysowanie i wycinanie kółek, dalej zagniatanie kółek, analiza pracy, przyklejanie podpisywanie, umieszczanie na wystawie).
Zasadę treści kształcących; Poprzez zastosowanie sztuki origami w pracy z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych realizujemy wiele celów kształcenia.

 Kształcenie mowy biernej, słuchanie poleceń nauczyciela, korzystanie z objaśnień słownych, oswajanie się ze słownictwem

 Nazywanie przedmiotów, rzeczy, zwierząt, ćwiczenia w formułowaniu poprawnej wypowiedzi, wypowiadanie się na temat, wypowiadanie się pełnymi zdaniami, zadawanie pytań i udzielanie poprawnych odpowiedzi, określanie cech za pomocą przymiotników, układanie historyjek i opowiadanie ich na podstawie obrazków, nauka samorzutnego wypowiadanie życzeń i własnych poglądów.

 Ćwiczenie orientacji w stosunkach czasowo-przestrzennych, wyodrębnianie cech wielkościowych, porównywanie ich, szukanie cech wspólnych, ocena wielkości,, koloru kształtu, materiału, mierzenie i kreślenie przy pomocy szablonu, cyrkla.

 Usprawnianie manualne dłoni, motoryki małej

 Kształcenie spostrzegawczości, orientacji w przestrzeni, koordynacji wzrokowo-ruchowej, rozwijanie wyobraźni, logicznego myślenia, podzielności uwagi,

 Doskonalenie czynności samoobsługowych, doskonalenie prawidłowego i dokładnego wykonania czynności, wdrażanie do ładu i porządku, współpracy i wzajemnej pomocy bezpiecznego i właściwego stosowania przyrządów i przyborów, rozwijanie wytrwałości i cierpliwości, podnoszenie poziomu samodzielności.

Literatura:

 Ayture-Scheele Z.-"Origami", Warszawa 1994.

 Dziamska D.-"Cuda w papierowym ogrodzie", Poznań 1999.

 Dziamska D.-"Papierowe cuda w bajkach", Poznań 1999.

 Dziamska D.-"Smoki i inne papierowe cuda", Poznań 1997.

 Klimas K.-"Origami. Sztuka składania papieru", Warszawa 1988.

 Koman N.-"Origami-japońska sztuka składania papieru", Szczecin 1990.

 Tuyen P.D.-"Formy klasyczne origami", Warszawa 1994.

 Yoshida M.-"Origami", Łódź 1989.

 Zanoni R.-"Zoorigami", Bielsko-Biała 1993.

Opracowanie: Marta Juszczyk