15. Grupa rówieśnicza i jej znaczenie w rozwoju i wychowaniu dziecka.

Grupa rówieśnicza - Znaniecki zauważa, że ten składnik środowiska społecznego dziecka i młodzieńca, tworzy się przy jego spontanicznym udziale, a każdy członek takiej grupy wnosi do niej ze sobą wpływy, którym podlega w rodzinie, w otoczeniu sąsiedzkim starszych, w zetknięciu z instytucjami wychowawczymi. Dzieci i młodzież w pewnych okresach wieku są pod pewnymi względami wszędzie i zawsze do siebie podobne. Większość instytucji, jakie znajdujemy w grupach dzieci, są wynikiem naśladowania instytucji ludzi dorosłych i mają często charakter fikcyjny, udawany; dzieci ,,bawią się" w te formy życia społecznego, jakie obserwują u dorosłych.

Charakterystyczną właściwością grup dzieci i młodzieży jest przywiązana do ich wieku żądza nowych doświadczeń we wszystkich możliwych kierunkach, w jakich idą ich zainteresowania.

Znaczenie grup rówieśników jako czynnika wychowawczego zależy od tego, w jakiej mierze przyczyniają się one do „urobienia” jednostki pod względem społecznym i przygotowania jej do udziału w grupach dojrzałych. Nie ulega wątpliwości, że w ogóle ich wpływ na osobowość społeczną jednostki jest potężny i w pewnym zakresie niezastąpiony.

Wszędzie indziej młodociany osobnik zajmuje stanowisko podporządkowane. W grupie rówieśników natomiast występuje w roli równouprawnionego członka, z którym inni liczą się nie tylko jako z przedmiotem swego działania, lecz również jako z podmiotem społecznym.

Tam dokonuje się wyszkolenie w przewodzeniu innym, ale i w dobrowolnym podporządkowaniu się przodownikowi nie narzuconemu z góry, lecz wybranemu. Tam uczy się jednostka ustanawiać samorzutnie reguły postępowania dla siebie i dla innych i poddawać się regułom wspólnie ustanowionym. Tam uprzytamnia sobie, że pewne postępki są społecznie pożądane, inne niepożądane, nie na zasadzie decyzji starszych, lecz dlatego, że budzą u innych i u niej samej podobną reakcję pozytywną lub negatywną, ponieważ okazują się zgodne lub niezgodne z warunkami społecznego współżycia.

Poleganie na pomocy starszych ustępuje poleganiu na własnych siłach, służalczość, kłamliwość, pochlebstwo są przedmiotem szyderstwa i pogardy rówieśników.

Według Znanieckiego, „nie ulega jednak wątpliwości, że nawet możliwie najwyżej stawiając użyteczność wychowawczą grup młodocianych rówieśników, trudno starszym zgodzić się na to, by grupy te pozostawały bez kierownictwa i kontroli. Większa zaś, niż kiedykolwiek, potrzeba pokierowania grupami młodocianymi rówieśników dla zużytkowania ich do celów wychowawczych wynika stąd, że;

l) zainteresowania czynne grup dzieci i młodzieży są w obecnych czasach co do swej treści często niezgodne z tym kierunkiem, jaki działalności młodszego pokolenia chciałoby nadać starsze pokolenie

2) towarzystwo rówieśników częściej niż dawniej daje dziś poparcie buntowniczym skłonnościom młodocianej jednostki wobec tych grup, które usiłują wywrzeć na nią wpływ wychowawczy.”

Wyżej omówione składniki środowiska wychowawczego, pierwotnie wywierają swój wpływ wychowawczy na młodego osobnika, lecz bez planowego rozmysłu, nie stawiają sobie świadomie celów pedagogicznych i nie dobierają w sposób świadomy środków do urzeczywistnienia tych celów.

Funkcja społeczna wychowania nie jest wykonywana refleksyjnie, lecz urzeczywistnia się bez refleksyjnie w spontanicznym działaniu.

Tego rodzaju działanie środowiska na jednostkę Znaniecki nazywa samorzutnym wychowaniem społecznym. Jego skutki wychowawcze są niewątpliwe, lecz przychodzą niezamierzone, wytwarzając pewne przyzwyczajenia i wywołując podporządkowanie się pewnym normom.

Grupa rówieśnicza – to wspólnota, która powstała w sposób naturalny, bez integracji człowieka w wyniku przyrodniczej istoty ludzkich potrzeb i dążeń; zrodził ją spontaniczny rozwój stosunków interpersonalnych.

Grupa rówieśnicza – to grupa społeczna składająca się z jednostek równych wiekiem, przeważnie jednej płci. Należą do najważniejszych agent socjalizacji.

Jest na pozycji równorzędnej, a przynależność jest dobrowolna. Pozycja zależy od indywidualnego wkładu. Grupa rówieśnicza to pierwsza grupa gdzie jednostka ma pozycję osiąganą.

Grupa rówieśnicza:

• członkostwo jest spontaniczne, nacechowane poczuciem uczestnictwa

• dominują więzi osobowe i powszechna identyfikacja wzajemna, osobista

• określa niewielki rozmiar

• członkowie mają poczucie przynależności oraz odrębności wobec otocznia

• grupa ustala świat wartości i wzorców dla członków i organizacji grupy

• istnieje umowny system kontroli, doraźnie określone sankcje

• grupę cechuje zmienność i okazjonalność celów, labilność struktury i wewnętrznej hierarchii

• przywództwo wynika z cech osobowych, aprobaty grupy

WARUNKI ISTNIENIA GRUP RÓWIEŚNICZYCH :

1. Podstawę istnienia grup rówieśniczych stanowią ich cele:
- wspólne – to cele indywidualne, ale osiągane wspólnie np. grupowe pójście do kina, gdyż każdy z członków chce obejrzeć film
- zespołowe – wymagana jest zespołowa działalność całej grupy np., przy organizowaniu zespołu muzycznego. Sprzyja to jej konsolidacji będącej rezultatem wspólnego przeżywania sukcesów bądź porażek.
2. Grupy rówieśnicze mają swoje ośrodki skupienia :
– miejsce spotkań np. cukiernie czy puste garaże
– nazwy wywodzące się z tzw. żargonu ulicznego lub popularnych filmów, książek itp.,
– sygnały w postaci haseł, umownych znaków, wyrazów, służące do podkreślenia odrębności grupy
– insygnia, odznaki lub określone elementy w wyglądzie np. fryzura czy ubrania
– obrzędy inicjacyjne badające sprawność i wytrzymałość kandydata
3. Grupa rówieśnicza to dynamiczny układ pozycji i ról społ. Układ pozycji zależny jest od wkładu poszczególnych jednostek w realizację zespołowego celu, zaś układ ról – od organizacji grupy.
Stopień uznania pozwala na wyróżnienie w grupie:
- członków najbardziej aktywnych
- członków mniej aktywnych, ale pełnoprawnych
- tzw. margines jednostek najmniej popularnych, lecz gotowych przyjąć wszelkie warunki, aby utrzymać członkostwo.
4. Uznanie społ. uzależnia się od celu grupowego i ulubionych zajęć członków grupy.
5. Najbardziej popularny członek grupy staje się jej przywódcą
3 typy przywódców:
- przewodniczący (doświadczenie, wiedza, umiejętności w danej dziedzinie),
- przywódca formalny (nie cieszą się takim autorytetem co przewodniczący, gdyż nie potrafią imponować, walczą o utrzymanie swej pozycji np. poprzez zabiegi dyplomatyczne),
- prowodyrzy ( mają znaczny wpływ na innych dzięki swej aktywności w sytuacjach trudnych).

FUNKCJE WYCHOWAWCZE GRUPY RÓWIEŚNICZEJ:

- staje się głównym kreatorem osobowości młodego człowieka : rozwój osobowości autonomicznej w pełnieniu ról społecznych w grupie lub rozszerzając zakres doświadczeń jednostki poprzez zaspokajanie jej potrzeb i zainteresowań nie zrealizowanych w stosunkach z dorosłymi.
- Funkcje makrospołeczne:
- egalitaryzacja struktury społecznej oraz pokonywanie barier tworzonych przez stereotypy; odrzuca stereotypy istniejące w umysłach rodziców i staje się łącznikiem między kulturami różnych grup społecznych, co sprzyja powstawaniu nowej struktury społecznej
- egalitaryzacja kultury oraz dystrybucji wartościowych wzorów kulturowych, czemu sprzyjają kontakty młodzieży pochodzącej z grup o różnym poziomie kulturalnym i systemach wartości.
- Funkcje mikrospołeczne:
- organizowanie czasu wolnego
- dostarczanie wrażeń, przygód i nowych doświadczeń, głównie poprzez rozwijające się formy turystyki
- spełnia rolę zaplecza emocjonalnego i społecznego młodzieży poprzez ukazywanie pozytywnych wzorców godnych naśladowania
- uczy samodzielności dopomagając w poznawaniu siebie poprzez różne testy samosprawdzające
- sprzyja krystalizowaniu systemu wartości stwarzając środowisko, w którym można dostrzec cechy ułatwiające i utrudniające zbiorowe życie, a także dokonać oceny swojego postępowania i zachowania innych.

PIERWOTNOŚĆ I WTÓRNOŚĆ GRUP RÓWIEŚNICZYCH:

-Grupa pierwotna, Grupa wtórna,
-Członkostwo jest spontaniczne, nacechowane poczuciem aprobującego uczestnictwa
członkowie pochodzą z rekrutacji formalnej,
-Dominują więzi osobowe i powszechna identyfikacja wzajemna (znajomość osobista) .Dominacja więzi rzeczowych i stosunków organizacyjnych niewielkie rozmiary grupy możliwe wielkie rozmiary o rozgałęzionej strukturze organizacyjnej i terenowej,
-Członkowie mają poczucie przynależności oraz odrębności wobec otoczenia .Struktura wewnętrzna sformalizowana z układem hierarchicznym,
-Grupa ustala świat wartości i wzorców o różnorodnych implikacjach dla członków i organizacji grupy
istnienie własnych celów i interesów dominujących nad interesami indywidualnymi,
-Istnieje umowny system kontroli i doraźnie określone sankcje,
-Posiadanie formalnych wzorów zachowań egzekwowanych formalnymi sankcjami,
-Grupę cechuje zmienność i okazjonalność celów, labilność struktury i wewnętrznej hierarchii,
-Tendencje do centralizacji decyzji, koordynacji działalności i uniformizmu organizacyjnego,

-Przywództwo wynika z cech osobowych i aprobaty grupy,
-Wyspecjalizowane kierownictwo i wyalienowani przywódcy,

TYPY GRUP RÓWEIŚNICZYCH:

1. wiek:

-homogeniczne ( skupiające rówieśników),

- heterogeniczne ( w różnym wieku ),

2. Płeć:

-jednorodne,

-mieszane,

3.stopień spoistości:

- zwarte (funkcje złożone, częste spotkania),

- luźne( funkcje proste),

4.Społeczna postawa funkcjonowania grup:

-celowe ( działalność oparta na regułach, przewidziana liczba członków),

- spontaniczne ( brak sformalizowanych zasad),

5. Typ więzi:

- formalne (kluby, bractwa),

- nieformalne ( struktura i zasady zaznaczają się we wzajemnych interakcjach).