PRAWA JEDNOSTKI - OCHRONA PRAW JEDNOSTKI

KAROLINA: Temat naszego referatu to „Prawa jednostki - ochrona praw jednostki ”. Współcześnie nie ma jednej i oczywistej definicji praw człowieka. Powstało ich dotychczas tyle, ilu jest specjalistów tej dziedziny, lecz wszystkie one zawierają w sobie te same podstawowe wartości. Dlatego każda z nich jest prawdziwa. A oto jedna z nich sformułowana przez Wiktora Osiatyńskiego: „Prawa człowieka są to powszechne prawa moralne o charakterze państwowym, przynależne każdej jednostce w jej kontaktach z państwem. Pojęcie praw człowieka opiera się na trzech tezach: po pierwsze, że każda władza jest ograniczona; po drugie, że każda jednostka posiada strefę autonomii, do której nie ma dostępu żadna władza; i po trzecie, że każda jednostka może domagać się od państwa ochrony jej praw”. Ponadto prawa człowieka to prawa podstawowe, czyli najistotniejsze z punktu widzenia państwa i obywateli, niezbędne do zagwarantowania innych praw obywatelskich, są minimum uprawnień przysługujących, każdej jednostce ludzkiej, bez których nie mogłaby ona korzystać z innych praw i przywilejów wiążących się z życiem w społeczeństwie. Czym zatem jest wolność? W najprostszym ujęciu wolność opisuje się, jako sytuację braku zewnętrznego przymusu.

KASIA: Będąc obywatelem określonego państwa jednostce przysługują prawa konstytucyjne, a także inne uprawnienia wynikające z ustawy. Część z nich należy do dziedziny praw człowieka, w związku, z czym mogą przysługiwać nie tylko obywatelom państwa, ale także cudzoziemcom. Będąc poza granicami państwa, jednostka może liczyć na ochronę dyplomatyczną i opiekę konsularną ze strony swojego państwa (realizowaną głównie poprzez misje dyplomatyczne i urzędy konsularne). Z więzi obywatelstwa wynika poddanie jednostki prawu państwa, którego jest obywatelem i obowiązek jego przestrzegania, a w związku z tym spełnianie powinności przez państwo określonych, np. służba wojskowa, płacenie podatków itd.

MARTA: Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec określa, jakie prawa ma każdy obywatel  (prawa zasadnicze, niem. Grundrechte [grundreśte]) oraz każdy człowiek (prawa człowieka) wobec przedstawicieli władzy państwowej (Staatsgewalt [sztatsgewalt]). Systematyka Ustawy Zasadniczej nie wskazuje hierarchii norm konstytucyjnych, ale określa pryzmat wartości szczególnie przez nią chronionych oraz stanowiących wskazówkę interpretacyjną w stosunku do pozostałych postanowień. Pierwszy rozdział wprowadza katalog praw i wolności człowieka. Należy jednak zauważyć, że nie jest to katalog zamknięty, ponieważ w dalszej części ustawy zasadniczej umieszczono pozostałe prawa, które należy łączyć z prawami obywatelskimi lub politycznymi. Postanowienia rozdziału I wskazują prawa i wolności, określane, jako klasyczne, które wymagają od państwa gwarancji i poszanowania, negatywnego działania państwa, które nie stanowi tych praw i wolności, ale je chroni. Ustawa zasadnicza wyłącza spod kompetencji organów ustawodawczych decydowanie o zakresie praw jednostki, co oznacza, że nadano im charakter ponad pozytywny.

KAROLINA: Podstawową wartością określaną w ustawie zasadniczej jest godność osoby ludzkiej, która jest nienaruszalna i niezbywalna.
„ Art. 1
1) Godność człowieka jest nienaruszalna. Obowiązkiem władzy publicznej jest jej poszanowanie i ochrona.
2) Dlatego naród niemiecki uznaje nienaruszalne i niezbywalne prawa człowieka, jako podstawę każdej wspólnoty ludzkiej, pokoju i sprawiedliwości na świecie.
3) Następujące prawa podstawowe są wiążące dla ustawodawstwa, władzy wykonawczej i wymiaru sprawiedliwości, jako prawo bezpośrednio obowiązujące.”
Każda osoba ludzka posiada własną godność, której nie może się wyrzec, oddać, zbyć i żadna władza nie może jej ograniczyć. Postanowienia art. 1 wyraźnie nawiązują do koncepcji naturalno-prawnych, które godność osoby ludzkiej uznają za źródło praw i wolności człowieka, posiadających takie same przymioty jak sama godność. Bardzo ważny w kwestii wsparcia pokoju jest przepis art. 1 ust. 2, który wprost wskazuje zależność między poszanowaniem praw i wolności człowieka będących pochodnymi godności osoby ludzkiej a rozwojem ludzkiej społeczności, pokoju i sprawiedliwości na świecie. Z powyższego wynika, że ochrona godności człowieka i tym samym akceptacji i zagwarantowanie praw stanowiących treść godności człowieka staje się podstawa funkcjonowania każdej społeczności ludzkiej, czyli jest podstawą wytwarzanych relacji wzajemnych zarówno wewnątrz społeczności, jak i między społecznościami, co powoduje, że stanowi gwarant pokoju i sprawiedliwości. Zgodnie z brzmieniem ustawy po zmianie z 1956r. Prawa zasadnicze człowieka wiążą władzę ustawodawczą, wykonawcza i sądowniczą (początkowo nie wskazano władzy wykonawczej, a jedynie administrację) i nadano im charakter bezpośrednio obowiązujący. Tym samym postanowienia ustawy obejmujące katalog praw zasadniczych stanowią normy, na które podmioty mogą się powołać przed właściwym organem państwowym, a nie normy programowe wymagające działania ze strony państwa w celu ich urzeczywistnienia.

KASIA: „Art. 2
1) Każdy ma prawo do wolnego rozwoju własnej osobowości, o ile nie narusza to praw innych osób i o ile nie narusza to porządku konstytucyjnego lub zasad moralności.
2) Każdy ma prawo do życia i nienaruszalności cielesnej. Wolność osobista jest nienaruszalna. Prawa te mogą zostać ograniczone jedynie na podstawie ustawy.”
Artykuł 2 wprowadza prawo do rozwoju własnej osobowości, w granicach, w których nie narusza takiego prawa innych osób, porządku konstytucyjnego państwa oraz norm moralności. Należy podkreślić, że prawo do rozwoju stanowi kierunkowskaz przy interpretacji poszczególnych praw człowieka. Pierwszym prawem ujętym w ustawie jest prawo do życia i nietykalności osobistej. Takie usytuowanie wskazuje na podkreślenie wartości, jaką jest życie jednostki. Przepis ten podkreśla, że dla państwa istotna jest jednostka, jako cel, a nie, jako środek dla funkcjonowania państwa. Stanowi to przejaw zdecydowanego odejścia od instrumentalizacji człowieka, jakie miało miejsce w Republice Weimarskiej.

MARTA: Wolności w ujęciu ustawy zasadniczej odnoszą się do każdego, czyli mają charakter powszechny (ponadnarodowy). Należą tu:

∙ Art. 4 - wolność sumienia i wyznania, przekonań religijnych i światopoglądu,
„Art. 4
1) Wolność wyznania, sumienia i wolnego wyboru przekonania religijnego i światopoglądowego jest nienaruszalna.
2) Zapewnia się wolność wykonywania praktyk religijnych.
3) Nikt nie może zostać zmuszony wbrew swojemu przekonaniu do służby wojskowej z bronią w ręku. Szczegóły reguluje ustawa.”

∙ Art. 5 - wolność wyrażania się i rozpowszechniania swoich poglądów, wolność nauki, sztuki, badań naukowych i nauczania.
„Art. 5
1) Każdy ma prawo wyrażać swoją opinię ustnie, na piśmie i w formie obrazu oraz ma prawo tę opinię rozpowszechniać oraz każdy ma prawo do nieograniczonego czerpania informacji z ogólnie dostępnych źródeł. Gwarantuje się wolność prasy i wolność przekazywania informacji przez radiofonię i film. Cenzura nie istnieje.
2) Prawa te zostają ograniczone o ile ograniczenia takie przewidziane zostały przez przepisy ustawowe, postanowienia ustaw dotyczących ochrony młodzieży oraz prawa o ochronie godności osobistej.
3) Sztuka i nauka, badania i nauczanie są wolne. Prawo do wolności nauczania nie zwalnia od obowiązku wierności konstytucji.”

Art. 3 stanowi na temat równości wobec prawa:
„Art. 3
1) Wszyscy są równi wobec prawa.
2) Mężczyźni i kobiety są równouprawnieni. Państwo dba o faktyczne urzeczywistnienie równouprawnienia kobiet i mężczyzn oraz podejmuje działania w celu usunięcia istniejących przejawów dyskryminacji.
3) Nikt nie może być dyskryminowany lub uprzywilejowany ze względu na płeć, urodzenie, rasę, język, miejsce urodzenia i pochodzenia, wiarę, przekonania religijne i polityczne. Nikt nie może być dyskryminowany z powodu inwalidztwa.”

KAROLINA: Art. 6 zawiera prawa, które mają charakter wolnościowy i socjalny, a jednocześnie są wyrazem nowoczesnych rozwiązań konstytucjonalizmu, ale w ustawie zasadniczej mają one również zasięg ponadnarodowy: dotyczy to ochrony małżeństwa, rodziny prawa i obowiązku do wychowywania dzieci, wyłącznie od tego prawa ujęte zostało w ust.3, zgodnie, z którym rodzic traci wskazane prawa ze względu na niebezpieczeństwo zaniedbania dzieci, podstawa do wykonywania danego wyłączenia wynika z ustawy. Dalej w ust. 3 wprowadzono szczególny rodzaj zobowiązania państwa do opieki nad matką oraz w ust. 5 zrównano status dzieci z małżeństwa i pozamałżeńskich
„Art. 6
1) Małżeństwo i rodzina są otoczone szczególną troską przez porządek państwa.
2) Opieka nad dziećmi i wychowanie dzieci są naturalnymi prawami rodziców i stanowią ich najważniejszy obowiązek. Nad ich wykonywaniem czuwa społeczność państwa.
3) Dzieci mogą zostać odłączone od rodziny wbrew woli rodziców lub opiekunów jedynie na mocy przepisów ustawy i tylko wtedy, gdy osoby uprawnione do wychowania dzieci zawiodły lub gdy dzieciom z innych powodów grozi zaniedbanie.
4) Każda matka ma prawo do ochrony i opieki ze strony społeczeństwa.
5) Dzieciom niepochodzącym z małżeństwa przysługują na mocy ustawodawstwa takie same warunki służące ich rozwojowi fizycznemu i psychicznemu oraz taka sama pozycja w społeczeństwie jak dzieciom pochodzącym z małżeństwa.”

KASIA: Kolejne prawo o charakterze ponadnarodowym związane z chronioną instytucją, a nie podmiotem korzystającym z niej, to ujęta w art. 10 tajemnica korespondencji:
„Art. 10
1) Tajemnica korespondencji oraz tajemnica poczty i telekomunikacji jest nienaruszalna.
2) Ograniczenia mogą nastąpić jedynie na podstawie ustawy. Ustawa może postanawiać, o wyłączeniu osoby zainteresowanej i o tym, że zamiast zwykłej drogi sądowej sprawa zostanie zbadana przez specjalnie przez naród do tego celu powołane organy, gdy ograniczenie służy ochronie wolnego porządku demokratycznego lub ochronie istniejącego stanu posiadania lub bezpieczeństwu państwa lub jednego z krajów związkowych.”

MARTA: Art. 13 dotyczy nietykalności mieszkania przewidując w ust. 3 wyłączenia:
„Art. 13
3) Jeżeli pewne okoliczności uzasadniają podejrzenie, że został popełniony szczególnie ciężki czyn karalny określony w ustawie, to w celu ścigania tego czynu mogą zostać użyte za zezwoleniem sędziego środki techniczne do akustycznej obserwacji mieszkań, w których oskarżony z dużym prawdopodobieństwem się zatrzymuje, jeżeli zbadanie stanu faktycznego rzeczy w inny sposób byłoby nieproporcjonalnie utrudnione lub nie miało by widoków na powodzenie. Użycie środka jest ograniczone w czasie. Środek zostaje zarządzony w trzyosobowym gremium sędziów. Jeżeli istnieje niebezpieczeństwo powstania zwłoki, to środek może zostać zarządzony przez pojedynczego sędziego.”

KAROLINA: W art. 14 wprowadzone zostało prawo własności i dziedziczenia oaz wywłaszczenie obwarowane wieloma przesłankami.
„Art. 14
1) Zapewnia się własność i prawo do dziedziczenia. Treść i ograniczenia tych praw określa ustawa.
2) Własność zobowiązuje. Korzystanie z niej służy także dobru ogółu.
3) Wywłaszczenie jest możliwe jedynie dla celów dobra ogółu. Może ono następować jedynie na podstawie ustawy lub na skutek ustawy, które określają rodzaj i zakres odszkodowania. Odszkodowanie następuje po sprawiedliwym wyważeniu interesu społecznego i osób wywłaszczonych. W wypadku sporu dotyczącego wysokości odszkodowania dopuszczalne jest dochodzenie roszczeń przed sądami powszechnymi.”

KASIA: Art. 16a wprowadza postanowienia dotyczące azylu z uwzględnieniem szczególnych postanowień dotyczących obywateli UE.

Dalej art. 17 wprowadza prawo petycji.
„Art. 17
Każdy ma prawo, pojedynczo lub w grupie, do pisemnego wniesienia wniosków lub skarg do właściwych organów i do przedstawicieli narodu.”

MARTA: Ustawa zasadnicza wskazuje również prawa zastrzeżone wyłącznie dla obywateli Niemiec. Należy do nich art. 8 – prawo do zgromadzeń, związków i stowarzyszeń, z wyłączeniem tych, których cele są sprzeczne z ustawami karnymi, skierowane są przeciwko porządkowi konstytucyjnemu lub idei porozumień między narodami. Wprowadzenie wyłączenia w zakresie wykonywania wolności niezgodnej z ideą porozumień pomiędzy narodami wskazuje na wewnętrzne zabezpieczenie pokoju przez zakazanie działalności, która mogłaby naruszać pokój lub zaostrzać stosunki między narodami.
„Art. 8
1) Wszyscy obywatele niemieccy mają prawo do zgromadzania się bez uprzedniego zameldowania lub zezwolenia w celach pokojowych i jeżeli to zgromadzenie przebiega bez broni.
2) W stosunku do zgromadzeń odbywających się na wolnej przestrzeni, prawo to może zostać ograniczone przez ustawę lub z powodu ustawy.”

KAROLINA: Art. 11 stanowi, że każdy Niemiec korzysta z wolności przemieszczania się na całym obszarze federalnym. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że przez ustanowienie rynku wewnętrznego w ramach UE i przyjęciu konwencji z Schengen [szengen] wolność ta została rozszerzona na obywateli europejskich.
„Art. 11
1) Wszyscy obywatele niemieccy korzystają z wolności poruszania się na terenie Republiki Federalnej Niemiec.
2) Prawo to może zostać ograniczone jedynie w drodze ustawy i tylko z powodów określonych w ustawie, gdy osoba korzystająca z tej wolności nie ma zapewnionych wystarczających środków życiowych, przez co dla ogółu mogłyby powstać szczególne obciążenia, lub gdy wymaga tego ochrona przed niebezpieczeństwem grożącym stanowi posiadania państwa lub wymaga tego ochrona wolności demokratycznego porządku ustrojowego Federacji lub jednego z krajów związkowych, gdy jest to konieczne ze względu na zwalczanie epidemii, katastrof żywiołowych lub szczególnie ciężkich nieszczęśliwych wypadków, ochrony młodzieży przed zaniedbaniem albo zapobieganie działalności przestępczej.”

KASIA: Kolejna wolność wynika z art. 12, która stanowi o wyborze zawodu, miejsca pracy i kształcenia. Ustęp 2 wprowadza zakaz pracy przymusowej. Wyłącznie od niego wprowadza ust.3, który stanowi, że jest ono możliwe jedynie na podstawie orzeczenia sądowego o pozbawieniu wolności.
„Art. 12
1) Wszyscy obywatele niemieccy mają prawo do wolnego wyboru zawodu, miejsca pracy i wykształcenia. Wykonywanie zawodu może zostać uregulowane jedynie ustawą lub z powodu zapisów ustawowych.
2) Nikt nie może zostać przymuszony do określonej pracy, nie dotyczy to jednak obowiązku służby publicznej obowiązującego wszystkie jednostki.
3) Praca przymusowa jest dopuszczalna jedynie w związku z sądowo orzeczoną karą pozbawienia wolności.”

MARTA: Art. 12a został wprowadzony w 1968r. I nakłada obowiązek służby wojskowej. Ustawa zasadnicza nie odnosi się wprost do obywateli Niemiec, używa sformułowania „mężczyźni”, trzeba jednak pamiętać, że obrona należy do jednego z obowiązków obywateli, dlatego ten przepis skierowany jest wyłącznie do obywateli federacji. Ograniczenie lub wyłączenie praw zasadniczych możliwe jest jedynie w przypadkach określonych w ustawie zasadniczej. Wskazane zostały sytuacje, kiedy jest to możliwe na podstawie tej ustawy, przy zaistnieniu ściśle określonych przesłanek, jak również wskazano prawa i wolności, które podlegają ograniczeniu przez zakres realizowanej wolności innych podmiotów (prawo do życia, nietykalność osobista itd.).

KAROLINA: Art. 16 mówi o przynależności państwowej i ekstradycji:
„Art. 16
1) Nie można nikogo pozbawić niemieckiego obywatelstwa. Odebranie obywatelstwa wbrew woli obywatela może nastąpić jedynie na podstawie ustawy i tylko wtedy, gdy obywatel nie stanie się przez to bezpaństwowcem.
2) Obywatel niemiecki nie może zostać wydalony za granicę. Ustawa może przewidywać szczególne wypadki wydalenia do krajów członkowskich Unii Europejskiej lub do sądu międzynarodowego, o ile poszanowane zostały zasady państwa prawa.”

KASIA: Art. 19 stanowi, że ograniczenia praw zasadniczych jest możliwe na mocy ustawy o charakterze powszechnym z dokładnym wskazaniem prawa, z podaniem numeru artykułu w ustawie zasadniczej, wyłączenie nie może naruszać istotnej treści prawa. Postanowienia ust. 3 tego artykułu rozciągają obowiązywanie praw zasadniczych na osoby prawne, jeżeli te maja ze swojej istoty do nich zastosowanie.
„Art. 19
1) O ile ta Ustawa Zasadnicza dopuszcza możliwość ograniczenia prawa podstawowego na mocy ustawy lub na jej podstawie, to ustawa ta musi posiadać moc powszechnego obowiązywania, a nie jedynie w pojedynczym przypadku. Ponadto ustawa ta musi wymieniać prawo podstawowe wraz z podaniem artykułu.
2) Prawo podstawowe nie może zostać naruszone, co do swojej istoty.
3) Prawa podstawowe stosuje się także odnośnie krajowych osób prawnych, o ile da się je do tych osób zastosować zgodnie z ich istotą.
4) Każdemu, czyje prawa zostały naruszone przez działanie władzy publicznej, przysługuje prawo do odpowiednich środków prawnych. O ile nieprzewidziana jest odrębna właściwość, postępowanie następuje w zwykłej drodze prawnej. Postanowienie to nie narusza zapisu art. 10 ust. 2 zdanie 2.”

MARTA: Zgodnie z postanowieniami art. 20 ustawy zasadniczej suweren, czyli naród wykonuje swoje uprawnienia władcze przez swoich przedstawicieli. Są oni wybierani w wyborach pięcioprzymiotnikowych: bezpośrednich, powszechnych, wolnych, równych i tajnych. Mandat deputowanego jest wolny, czyli nie jest związany żadnym nakazem ani instytucją. Bierne i czynne prawo wyboru do parlamentu posiadają osoby po ukończeniu 18 roku życia.
„Art. 38
1) Posłowie do niemieckiego Bundestagu zostają wybrani w wyborach ogólnych, bezpośrednich, wolnych, równych i tajnych. Są oni przedstawicielami całego narodu, nie są związani instrukcjami i poleceniami wyborców i podlegają jedynie swojemu sumieniu.
2) Prawo do głosowania ma każdy, kto ukończył osiemnasty rok życia, wybrany może być każdy, kto osiągnął wiek, w którym osiągana jest pełnoletność.
3) Bliższe szczegóły określa ustawa federalna.”

KAROLINA: Prawa wyborcze de facto przysługują każdemu Niemcowi, samo to określenie wymaga doprecyzowania, ponieważ złożona sytuacja narodu niemieckiego po II wojnie światowej spowodowała, że początkowo ustawa zasadnicza przyznawała prawa wyborcze również Niemcom przebywającym poza obszarem RFN. Po zjednoczeniu Niemiec należy przyjąć, że dotyczy to obywateli Niemiec.
„Art. 33
1) Każdy obywatel niemiecki ma w każdym kraju te same obywatelskie prawa i obowiązki.
2) Każdy obywatel niemiecki ma zgodnie ze swoim zdolnościami, kwalifikacjami i zawodowymi kompetencjami równy dostęp do każdego urzędu państwowego.
3) Korzystanie z praw obywatelskich i zasadniczych, dopuszczenie do urzędów państwowych jak i zdobyte w służbie państwowej prawa są niezależne od przynależności do wyznania religijnego. Nikt nie może ponieść szkody z powodu swojej przynależności lub jej braku do wyznania lub poglądu światopoglądowego.
4) Wykonanie praw zwierzchnich powierza się w zwykłym przypadku osobom wykonującym służbę państwową, stojącym w stosunku publicznoprawnym oraz służbowym i obarczonym obowiązkiem do wierności państwu.
5) Prawo do służby państwowej zostaje uregulowane i rozwijane z uwzględnieniem uznanych zasad zawodowej służby państwowej.”

KASIA: Kolejne prawa kształtujące status jednostki zawarte zostały w art. 101 – 104.
„Art. 101
1) Niedopuszczalne są sądy wyjątkowe. Nikt nie może zostać pozbawiony prawa do ustawowego sędziego.
2) Sądy dla szczególnych spraw mogą zostać stworzone jedynie na mocy ustawy.”

W art. 102 ustawy zasadniczej zawarty został zakaz stosowania kary śmierci.
Następnie ujęte zostały prawa jednostki: prawo do sprawiedliwego procesu, zasada pewności prawa.
„Art. 103
1) Każdy ma prawo do wysłuchania go przez sąd.
2) Czyn podlega karaniu jedynie wtedy, gdy jego karalność była przewidziana w ustawie w czasie, gdy czyn został popełniony.
3) Nikt nie może być ukarany kilkakrotnie za ten sam czyn na podstawie ogólnych ustaw karnych.”

Art. 104 normuje zakaz znęcania się w każdej postaci nad osoba oraz zakaz ograniczenia wolności jednostki bez umocowania w ustawie i zgodnie z warunkami tam zawartymi oraz na podstawie wyroku sądu.

MARTA: W Niemczech nie ma urzędu Ombudsmana. Jego rolę pełni Komisja Petycji Bundestagu. Art. 17 niemieckiej Ustawy Zasadniczej zapewnia każdemu prawo do zwracania się indywidualnie lub zbiorowo z pisemnymi prośbami lub zażaleniami do właściwych organów i do przedstawicielstwa narodu. Art. 45c Ustawy Zasadniczej stanowi: „Bundestag powołuje Komisję Petycji, do której obowiązków należy rozpatrywanie petycji i zażaleń kierowanych do Bundestagu zgodnie z art. 17 UZ”. Ustawa o kompetencjach Komisji Petycji Bundestagu zobowiązuje rząd niemiecki oraz wszystkie urzędy Federacji do udostępnienia Komisji Petycji akt, udzielania jej informacji i umożliwienia wstępu na teren tych urzędów. To samo dotyczy wszystkich spółek, instytucji i fundacji podlegających nadzorowi rządu federalnego. Komisja Petycji może organizować przesłuchania petentów, świadków i rzeczoznawców. Komisja Petycji ma obowiązek powiadomić ministra federalnego odpowiedzialnego za dany obszar merytoryczny o podjęciu prac nad petycją. Komisja Petycji sporządza miesięczne informacje. Roczne raporty ze swych prac przedstawia Bundestagowi. Komisja Petycji informuje petenta o podjętej decyzji wraz z jej uzasadnieniem.

KAROLINA: W RFN powołano także pełnomocnika Bundestagu do spraw wojskowych, nie jest to jednak klasyczny Ombudsman.
„Art. 45 b

W celu zapewnienia ochrony praw podstawowych i jako organ pomocniczy Bundestagu przy wykonywaniu kontroli parlamentarnej nad siłami zbrojnymi powołuje się pełnomocnika Bundestagu ds. sił zbrojnych. Szczegóły określa ustawa federalna.”

Organ ten wprowadzony został do przepisów Ustawy Zasadniczej w roku 1956. W przepisie tym jest on określony jako organ pomocniczy Bundestagu w sprawowaniu kontroli parlamentarnej, oczywiście w dziedzinie funkcjonowania sił zbrojnych.

KASIA: Jeżeli ustawa narusza prawa i wolności jednostki określone w Ustawie Zasadniczej, może być ona w każdym momencie pozbawiona mocy obowiązującej przez Federalny Trybunał Konstytucyjny. Federalny Trybunał Konstytucyjny jest to sąd konstytucyjny Republiki Federalnej Niemiec. Jest strażnikiem niemieckiej konstytucji, będąc zarazem organem konstytucyjnym oraz częścią sądownictwa z dziedziny prawa konstytucyjnego. Federalny Trybunał Konstytucyjny składa się z dwóch senatów, każdy liczący po ośmiu sędziów. Na czele Trybunału stoi prezydent, będący przełożonym wszystkich jego urzędników oraz według oficjalnego protokołu piątą osobą w państwie (po prezydencie federalnym, przewodniczącym Bundestagu, kanclerzu i przewodniczącym Bundesratu).

MARTA: Federalny Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach skarg konstytucyjnych, co dotyczy w pierwszym rzędzie skarg wnoszonych przez jednostki.
„Art. 93 Federalny Trybunał Konstytucyjny orzeka:
4 a. o skargach konstytucyjnych, które mogą być wnoszone przez każdego, kto twierdzi, że władze publiczne naruszyły jedno z jego praw podstawowych lub praw, o których mowa w art. 20 ust. 4, 33, 38, 101, 103 i 104”
Skarga konstytucyjna w rozwiązaniach Ustawy Zasadniczej polega na zaskarżaniu do FTK „naruszeń przez władze publiczną praw zasadniczych”. Przedmiotem skargi może być, więc zarówno przepis prawny, jak i każdy inny akt władzy wykonawczej lub sądowniczej o takim charakterze, zarówno organu federalnego, jak i krajowego. W Niemczech skarga konstytucyjna ma w zasadzie charakter subsydiarny (przysługuje po wyczerpaniu zwykłych środków dochodzenia naruszenia prawa) może być wniesiona w ciągu miesiąca od daty naruszenia, z wyjątkiem skargi na ustawę (wówczas termin ten wynosi rok). Uwzględnienie skargi konstytucyjnej skierowanej przeciwko decyzji władzy wykonawczej lub orzeczeniu sądowemu ma charakter kasacyjny i dana sprawa musi być rozpatrywana od początku. Uwzględnienie skargi skierowanej przeciwko przepisowi prawnemu powoduje jego uchylenie.

KAROLINA: Federalny Trybunał Konstytucyjny orzeka także na temat utraty praw podstawowych:
„Art. 18
Kto wykorzystuje do walki przeciwko pokojowemu porządkowi demokratycznemu, prawo do wolności wyrażania opinii, a zwłaszcza wolność prasy (art. 5 ust. 1), prawo do nauki (art. 5 ust. 3), prawo do zgromadzeń (art. 8), prawo do stowarzyszeń (art. 9), prawo do ochrony tajemnicy korespondencji (art. 10), prawo własności (art. 14), lub prawo azylu (art. 16a), ten działa na szkodę praw podstawowych. Na temat działania na szkodę oraz jego zakresu orzeka Federalny Trybunał Konstytucyjny.”

KASIA: Ochrona praw człowieka i obywatela należy do najważniejszych funkcji współczesnej konstytucji. Niemiecka Ustawa Zasadnicza stawia te zadania już na samym początku. Chociaż nie ma w RFN urzędu ombudsmana ochrona praw i wolności jednostki pozostaje silnie wykształcona.