Grupa 1
Jerzy Ratajewski
Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa
Rozdział 3: Priorytet użytkownika
Amerykański poeta Walt Whitman napisał: „Kto dotyka książki, dotyka człowieka”. Można to interpretować jako „Ten, kto spotyka bibliotekę, spotyka człowieka”. Największym problemem bibliotekarstwa jest bowiem stworzenie z biblioteki „miejsca spotkań” ludzi z innymi ludźmi i ich dziełami. Bibliotekarstwo i bibliotekoznawstwo we współczesnych czasach zastąpiło czytelnika (człowieka korzystającego z biblioteki) słowem użytkownik odpowiadającemu typowi współczesnego korzystania z biblioteki. Użytkownik to osoba prawna lub fizyczna korzystająca z usług biblioteki.
Problem użytkowników bibliotek można rozpatrywać w różnych aspektach takich jak np. :
użytkownik jako twórca oraz odbiorca dokumentów i informacji zgromadzonych w bibliotece;
użytkownik jako członek grupy społecznej (rodzinnej, zawodowej);
użytkownik jako indywiduum fizyczne i psychiczne;
użytkownik jako członek jakiejś instytucji oraz uczestnik jej życia i działalności;
użytkownik jako stały i nierozerwalny element systemu bibliotecznego;
Ten sam użytkownik może występować w różnych kategoriach użytkowników. Zależy to od pełnionej społecznej roli w danym miejscu i czasie. Jest nim uczeń, student, pracownik, kierownik, wynalazca, ojciec, syn itd. Potrzeby użytkowników bibliotek nie mają zatem stałego charakteru. Definicja potrzeby ludzkiej mówi: „Potrzeba jest pewnym stanem wewnętrznym człowieka, który przejawia się w poczuciu braku czegoś i wyraża zainteresowanie rzeczami lub stanami zewnętrznymi i wewnętrznymi. Potrzeby przejawiają się w działaniu człowieka, zorientowanym zawsze na jakiś cel, który jest odbiciem i odzwierciedleniem nie tylko potrzeb, ale także obiektywnych uwarunkowań oraz czynników określających działanie”.
Warunki rozwoju potrzeb użytkowników są obiektem zainteresowania bibliotekoznawstwa. Do najważniejszych zjawisk należą:
stały oraz ciągle poszerzający się i coraz bardziej różnorodny przyrost wiedzy ludzkiej;
ewolucja metod i form utrwalania wiedzy;
rozwój systemów oświaty na świecie i ich demokratyzacja;
poszerzanie się i różnicowanie działalności praktycznej ludzi;
nasilanie się indywidualnych oraz instytucjonalnych kontaktów międzyludzkich;
Rozróżnia się obiektywne i subiektywne potrzeby komunikacyjne użytkowników bibliotek. Do obiektywnych należą potrzeby wynikające ze stałego rozwoju systemów społecznych i ich celów. Subiektywne potrzeby występują jako potrzeby odczuwane lub wyrażane przez jednostki lub grupy społeczne.
W praktyce bibliotekarskiej to człowiek powinien dominować nad techniką a nie technika nad człowiekiem. Przede wszystkim liczy się korzyść użytkownika biblioteki. Technika automatyczna przy udostępnianiu natomiast nie tylko ma służyć użytkownikowi, ale i bibliotekarzowi w procesie gromadzenia lub opracowywanie zbiorów.
Dobrze przygotowany użytkownik biblioteki powinien opanować:
sprawności manipulacyjno-techniczne, czyli umiejętność posługiwania się katalogami, kartotekami, bazami danych, technicznymi środkami informacji;
umiejętności korzystania z opracowań informacyjno-dokumentacyjnych, takich jak bibliografie, abstrakty, adnotacje, wydawnictwa informacyjne krajowe i zagraniczne;
wiadomości dotyczące struktury organizacyjnej bibliotek krajowych i zagranicznych oraz form i zakresu ich działania, czyli pełnionych usług;
Oceną pracy biblioteki jest ocena przez użytkowników, czyli ocena danych. Pojawia się jednak trudność związana ze zróżnicowaniem kategorii użytkowników, ponieważ ten sam użytkownik może znaleźć się w innej kategorii i zupełnie inaczej ocenić daną bibliotekę.