19.12.2013

Niccolo Machiavelli

Polityka jest częścią etyki (odrzuca to podejście). Polityka jest odrębną sferą.

Był historykiem, jego wnioski wyciągane były z wydarzeń z przeszłości. Historia jako nauka o dziejach. Historia jest nauczycielką życia, jest podstawą funkcjonowania w teraźniejszości. Historia to sinusoida wzlotów i upadków. Powtarzają się tylko sytuacje wyjściowe, fakty i wydarzenia – nie.

Ludzka natura jest niezmienna, niezależnie od epoki w człowieku są podobne emocje, uczucia, człowiek jest chciwy, zawistny, zmienia się na lepsze pod wypływem konieczności. Człowiek ze swej natury jest leniwy, gdyby nie niebezpieczeństwo głodu nie podjąłby pracy.

Elementy stałe, niezmienne: ludzka natura, własność, władza, religia. Tylko relacje między tymi elementami mogą się zmieniać, w wyniku czego powstaje nowy system ekonomiczny, polityczny, społeczny.

Działacz polityczny, przez 14 lat pełnił funkcję sekretarza w Republice Florenckiej.

Widzi człowieka złego: leniwego, chciwego, zazdrosnego, egoistę. Ze swej natury człowiek jest zły, staje się lepszy pod wpływem przymusu.

„Łatwiej człowiek zniesie stratę ojca niż ojcowizny.”

Zajmuje się powstaniem państwa. Odrzuca koncepcję Arystotelesa. Brak społecznej natury człowieka, człowiek jest aspołeczny. To nie rozum człowieka doprowadza do przeświadczenia, że trzeba wybrać władzę - kierującą wspólnym życiem grupy i da poczucie bezpieczeństwa - a instynkt i wola. Państwo służy do pilnowania porządku, karania i zabezpieczania przed występkiem.

Zwolennik republiki. Dyktatura księcia jest po to, by stworzyć warunki dla republiki. Książę ma stworzyć obywatela, typ nowego człowieka, zbudować odpowiedni system prawny, stworzyć religię obywatelską. Kiedy stworzy te warunki, to odda władzę.

Virtu, konieczność, fortuna, lud

• Virtu – pewna zbitka różnych cech przypisywanych ludziom: przedsiębiorczość, aktywność, energia, umiejętność wyciągania wniosków z przeszłości. Można przypisać jednostce, grupie społecznej, czasami całemu narodowi. W czasach Machiavellego całe narody virtu nie posiadają. Jest ograniczona przez fortunę, los. Virtu zależy od człowieka.

• Fortuna - to, na co nie mamy wpływu. Zawsze jest człowiekowi potrzebna, nie można wyeliminować fortuny. Można zminimalizować znaczenie fortuny, im człowiek jest bardziej aktywny tym lepiej może liczyć na szczęście.

• Konieczność – wzięta od Tomasza. Konieczność naturalna i celu.

a) Konieczność naturalna – to, co nie istnieć nie może. To, co istnieć musi. (żeby żyć muszę oddychać)

b) Konieczność celu – zawiera się w haśle cel uświęca środki. Niekiedy dopuszcza możliwość stosowania środków niegodnych, nieszlachetnych, moralnie wątpliwych, ale Machiavelli nie traktuje je jako obowiązkowe. By zasada cel uświęca środki działała, cel musi być szlachetny. Nie można wybrać drogi niemoralnej (tylko wtedy, gdy jest ona jedyną skuteczną drogą).

• Lud – nie jest nim szlachta i plebs. Lud to mieszczaństwo, burżuazja, ludzie bogaci (klasa średnia). Kryterium przynależności do ludu to cenzus majątkowy, musi być to majątek pochodzący z pracy. Szlachta jest bogata, ale ma majątek rodzinny. Plebs nic nie posiada, jest bierny, to motłoch, ludzie nieświadomi. Plebs może stać się ludem poprzez działania księcia, stworzenie warunków do ich ekonomicznego rozwoju, wykształcenie cnót obywatelskich w plebsie. Szlachta jest niereformowalna, należy ją fizycznie zlikwidować.

Ideałem jest stworzenie stabilnego państwa, ustroju.

Warunki stabilizowania państwa:

• Religia obywatelska (narodowa) – religia bez boga. Człowiek posiada potrzebę jakiejś religijności. Tę potrzebę można wykorzystać do celów państwowych, tworząc religię narodową. Świecka religia.

• Armia narodowa – tylko członkowie danego narodu są w stanie dobrze bronić swego narodu, państwa.

• Względna równowaga ekonomiczna – w kraju, w którym występują zbyt duże dysproporcje ekonomiczne (mała grupa bogatych i duża grupa biednych) wystąpią zaburzenia społeczne. Zadaniem władcy jest doprowadzenie do zniwelowania takich różnic.

• Cnoty obywatelskie – republika to nie tylko układ instytucji, system prawny, ale przede wszystkim postawy obywateli. Bezinteresowne zaangażowanie obywateli. Chodzi o obywatela, a nie poddanego.

• Właściwy system praw – odrzuca dotychczasowy dorobek prawny (prawo wieczne i naturalne). Prawo to tylko prawo pozytywne (spisane, podane do powszechnej wiadomości, wydane przez uprawniony do tego organ). Prawo nie powinno ingerować we wszystkie dziedziny ludzkiego życia, pozostawienie jak największej swobody ludziom. Zbyt wiele norm prawnych jest niedobre, ponieważ ludzie omijają prawo. Prawo powinno być jasne, klarowne, wyłożone prostym językiem. Prawa należy nauczać od najmłodszych lat.

• Uwarunkowania geograficzno-naturalne – państwa, które są położone na wyspie, otoczone górami, bagnami są bardziej bezpieczne. Jeśli jakiś kraj ma bogactwa naturalne, żyzne ziemie to jest często napadane.