Geneza i Treść Mitu Sarmackiego.








Geneza i Treść Mitu Sarmackiego.


Sarmatyzm to pojęcie złożone. Obejmuje ono obyczajowość oraz kulturę duchową
i umysłową Rzeczpospolitej szlacheckiej od schyłku wieku XVI aż po czasy
rozbiorów. Pojęciem tym określa się również swoisty sposób bycia - rubaszność.,
bujność obyczaju, a także mentalność ówczesnej polskiej szlachty. Sarmatyzm
można również w kategoriach ideologii szlacheckiej, która sankcjonowała
szczególne miejsce szlachty w społecznej kulturze Rzeczpospolitej.
Poprzez odwołania do legendarnej Sarmacji
krainy starożytnej Słowian

szlachta potwierdzała własny rodowód, czując się spadkobierczynią
rycersko-ziemiańskich tradycji Polski i Słowiańszczyzny w ogóle. Stopniowo w
ciągu XVII wieku pojęcie Sarmaty zaczęto utożsamiać z polskim szlachcicem

ziemianinem i gospodarzem. Podkreślaniu polskości idei sarmackiej towarzyszyła
niechęć do cudzoziemszczyzny, do wszelkich elementów obcych rodzimemu
obyczajowi. Ta niechęć kształtowała także hasła tradycjonalizmu, gloryfikacji
dawnych praw i obyczajów, w tym także polskiego ustroju państwowego.
Szlachcic
rycerz był obrońcą złotej wolności, systemu społeczno-państwowego,
który gwarantował mu uprzywilejowane miejsce w Rzeczpospolitej.
Już w XVII wieku w ideologii sarmackiej ujawniły się hasła mesjanistyczne,
propagowane i rozwijane przez Kościół. Polska, jej obywatele, a więc rycerska
szlachta, miała odegrać szczególną rolę w całej wschodniej Europie poprzez
krzewienie idei chrześcijańskich. Szlachcic
obrońca wiary, obrońca NMP

stawał na straży chrześcijańskiej Europy, strzegł przed niebezpieczeństwem
pogaństwa i innowierstwa. Polska odgrywała w ideologii sarmackiej zaszczytną
rolÄ™ “przedmurza chrzeÅ›cijaÅ„stwa"
najdalej na wschód wysuniętego bastionu
Rzymu.
W drugiej połowie XVII wieku życie kulturalne i obyczajowe szlachty ulegało
stopniowemu zwyrodnieniu. Pisarze późnego baroku między innymi Wacław Potocki,
Wespazjan Kochowski, podjęli zdecydowaną krytykę przejawów życia szlacheckiego,
akcentując zawłaszcza niezrealizowanie przez nią podstawowych zasad ideologii
sarmackiej. Krytyce
podkreślamy to mocno
podlegała nie sama ideologia, ale
właśnie odstępstwa od niej.