WYKA
AD V 02.04.09
dr Ilony Lengiewicz by me?how
rząd: PAPAVERALES (makowce)
rodzina: Papaveracae (makowate)
 rodzina alkaloidowa
 skupia rośliny zawierające sok mleczny
 skupia rośliny roczne (o budowie pierwotnej)
 liście skrętoległe zawsze pierzastodzielne
 pędy zawierają latycyfery, zawierające biały lub pomarańczowy sok mleczny
 wzór *K C A G
2 2+2 " (2)
 pozorne periancjum działki kielicha odpadają przed rozwinięciem się kwiatu
 owoc: torebka otwierająca się w różny sposób
Papaver somniferum (mak lekarski)
 sok mleczny najobficiej wycieka z niedojrzałych owoców
(jednak występuje też w pędzie)  potocznie nazywany jest
opium (zawiera około 20 różnych alkaloidów)
 służy do farmaceutycznej przemysłowej produkcji morfiny
 cofnąć się do poprzednich wykładów
 powtórzych Chelidonium majus
rząd: URTICALES (pokrzywowce)
rodzina: Urticaceae (pokrzywowate)
 są to rośliny tropikalne, zazwyczaj drzewa lub krzewy
 wszystkie pokrzywowate zawiecają bardzo dużo organicznych związków krzemu  organiczna
krzemionka
 liście: zawsze pojedyncze, sercowate, ząbkowane
 łodygi i liście pokryte parzącymi włoskami, wydzielają: histaminę
acetylocholinę
mrówczan sodu
 kwiaty zielonkawe, niepozorne, rozdzielnopłciowe, zebrane w grona
B& P A
2+2 2+2
@& P G
2+2 1
 owoc: mały orzeszek, w przypadku tropikalnych  mała jagoda
Urtica dioica (pokrzywa zwyczajna)
Urtica urens (pokrzywa żegawka)
Urtica dioica (pokrzywa zwyczajna) Urtica urens (pokrzywa żegawka)
popularna roślina ruderalna występuje dość rzadko, głównie w lasach i na
łąkach
bylina  wieloletnia zielna  roczna
liście sercowate liście bardziej okrągłe
dwupienna! jednopienna
Sur. Folium Urticacae
 zawiera bardzo duże ilości chlorofilu i służą do pozyskiwania chlorofilu na skalę przemysłową
 przemysłowe pozyskiwanie naturalnej witaminy K
 zawiera bardzo dużo karotenoidów (prowitamina A)  maskowane przez chlorofil
 zawiera prawie cały kompleks witamin B
 zawiera bioflawonoidy
 zawiera rozpuszczalną krzemionkę
 liść to surowiec witaminowy, ogólnie wzmacniający (stąd tendencja do robienia sałatek na
wiosnę z młodych liści pokrzywy)
 oczyszcza organizm z toksyn
 reguluje przemianę materii
 surowiec stosowany w zaburzeniach przemiany materii
 środek wybitnie wzmacniający włosy i paznokcie
 działanie silnie diuretyczne  służy do usuwania piasku nerkowego w początkowych stadiach
kamienicy nerkowej oraz pomaga w leczeniu stanów zapalnych dróg moczowych
 leczenie schorzeń reumatycznych gdzie podaje się właśnie środki moczopędne
rodzina: Cannabacae (konopiowate)
Cannabis sativa var. Indica (konopia indyjska)
 liście: dłoniastodzielne (nawet dłoniastosieczne), ząbkowane
 roślina dwupienna
 kwiaty męskie: szczytowa wiecha
 kwiaty żeńskie: nibyokółki (kwiatostan wierzchotkowy)
 na liściach i w mezofilu periancjum połączone są gruczoły wydzielnicze zawierające haszysz
 w Ameryce Południowej pali się liście zwijając je podobnie jak papieros  marihuana
 w indiach spożywany jest właśnie haszysz
Haszysz & Marihuana
 działanie halucynogenne
 odurzające
 poprawiające nastrój
 zaliczane do narkotyków miękkich
Humulus lupulus (chmiel zwyczajny)
 roślina dwupienna
 uprawiany w polsce od IXw
 charakterystyczne kwiatostany żeńskie w postaci szyszek
(szyszka chmielowa)
 liście: trójklapowe
 pnącze którego łodyga posiada haczykowate włoski
umożliwia pnięcie się po podporach (osiąga ono długoś nawet
do 10m)
 bardzo charakterystyczna czterokanciasta łodyga
 kwiatostan męski to wierzchotka wieloramienna
 uprawiane są tylko okazy żeńskie
 występują także dziko w liściastych lasach klimatu umiarkowanego
 dwa surowce:
Szyszka chmielowa
 posiada gruczoły wydzielnicze zawierające olejek eteryczny składający się z seskwiterpenów,
zawiera związki goryczowe, garbniki i bioflawonoidy
 niezbędny surowiec do wyrobu piwa, któremu kompleks ten nadaje smak, aromat, klarowność i
zdolność pienienia. Chamuje rozwuj bakterii
Lupulina
 w lecznictwie wykorzystuje się same gruczoły noszące nazwę lupuliny
 jest to żółtawy, lepki proszek (zawiera te same składniki co szyszki, ale posiada więcej żywicy
niż olejków eterycznych
 jest to środek uspakajający (wchodzi w skład leków uspakajających dla kobiet w okresie
menopauzy)
 piwo też usopaka!
rząd: ROSALES (różowce)
rodzina: Rosacae (różowate)
 cała rodzina obejmuje rośliny zielne, krzewy i drzewa (drzewa i krzewy owocowe całego
świata, ale głównie półkuli płn. klimatu umiarkowanego
 pędy pokryte albo kolcami albo cierniami (kolce  Rosa, ciernie  Crategus)
 liście: pojedyncze bądz
złożone, ale zawsze z przylistkami i zawsze ułożone są skrętolegle
 kwiaty promieniste, pięciokrotne, zawsze sadzone na rozszerzonym dnie kwiatowym, które
często bierze udział w tworzeniu owocu
podrodzina: Rosoidae (różowe)
*K C A G
5 5 " (")
 kwiat promienisty
 słupkowie apokarpiczne osadzone na wypukłym dnie kwiatowym wobec tego owoc typu:
 szupinka (róża)
 owoc zbiorowy
Owoc szupinkowy rózy to najlepsze z
ródło witaminy C na świecie.
Przykładem owocu zbiorowego jest owoc wieloorzeszkowy poziomki (Phragaria), truskawki (owoc
wieloorzeszkowy), owoc wielopeskowcowy to owoc maliny (Rubus).
Potentilla erecta (pięciornik kurze-ziele)
 mało przypomina podrodzinę Rosoidae (kwiaty
czterokrotne!)
 jedyny wyjątek w tej rodzinie który ma czterokrotne
kwiaty
 posiada brązowe kłącze
 liście: dłoniastożłożone!!!
Sur. Rhizoma Tormentillae
 surowiec garbnikowy, zawiera garbniki hydrolizujące i
skondensowane
 najważniejszym garbnikiem jest AGRIMONINA (działanie ściągające)
 dodatkowo agrimonina posiada działanie przeciwkrwotoczne i przeciwzapalne
 na jego bazie leki:
 maść Tormentiol  stosowane przy schorzeniach skóry
 czopki Chemoral  żylaki odbytu
Potentilla anserina (pięciornik gęsi)
 zwany jest także srebrnikiem  liście pokryte są srebrnym
kutnerem
 liście  pierzastozłożone
 roślina płożąca się
 nie posiada kłącza lecz korzeń
 posiada typowy kwiat
Sur. Herba Anserinae
 surowiec garbnikowy
 garbnikom towarzyszą śluzy
 stosowany samodzielnie lub w mieszankach jako lek przeciwkrwotoczny
 stosowany w nadmiernych krwawieniach miesiączkowych, uporczywych biegunkach
podrodzina: Pomoidae (jabłoniowe)
*K C A G
5 5 " (5)
 owoc  jabłko
 jabłko  owoc pozorny, część jadalna to zmięśniałe dno kwiatowe obrastające pięciokrotny
słupek dolny
Malus - jabłoń
Pyrus - grusza
Crategus - głóg
Cydonia - pigwa
Sorbus - jarzębina
Crataegus  głóg
 krzew lub drzewo
 kwiatostan: baldachogrono
 liście: trójklapowe
Crataegus monogyna  głóg jednoszyjkowy Crataegus oxyacantha  głóg dwuszyjkowy
krzew krzew lub drzewo
słupek zawiera 1 szyjkę słupek zawiera 2 szyjki
jabłko zawiera 1 pestkę jabłko zawiera 3 peski
Sur. Influorescentria et Fructus Crategi
 kwaiaostan to surowiec bioflawonoidowy (30
różnych bioflawonoidów)
 witeksyna i jej glikozydy
 kwercytyna i jej glikozydy
 owoce zawierają podobny skład jednak z przewagą
kwercytyny
 z tego powodu oba surowce są łączone
 produkcja łagodnych leków nasercowych
stosowanych w początkowych stadiach nadciśnienia
tętniczego
 rozszerzają naczynia wieńcowe, wzmacniając tym
przepływ krwi (polecane osobom ze stwierdzonym
nadciśnieniem oraz początkami miażdżycy)
 dotyczy wielu kobiet w okresie menopauzy
podrodzina: Prunoidae (śliwowe)
*K C A G
5 5 " 1
 obejmuje drzewa owocowe, których owocem jest pestkowiec
 powstają z jednokrotnego słupka
 Gatunki:
Padus - czeremcha
Prunus - śliwa
Cerasus avium- czereśnia
Cerasus vulgaris- wiśnia
Persica - brzoskwinia
Armaniaca - morela
Amygdalus - migdałowiec
__________________________________________________________________________
rodzina: Umbeliferae (baldaszkowate)
 trudne do oznaczania (wszystkie są bardzo podobne)
 cechami bardzo charakterystycznymi dla Umbeliferae są:
 prążkowana łodyga, podzielona na węzły i międzywęz
la, jak u traw ma silnie
rozwinięte merystemy interkalarne [z
dz
bło]
 liście wielokrotnie pierzastodzielne przypominające liście paproci
 nasady ogonków liści pochwiasto rozszerzone
 kwiatostan  zawsze baldach złożony
 kwiaty niepozorne, białe, żółte lub różowe
 słupek zawsze dolny
 owoc: rozłupnia rozpadająca się na 2 jednonasienne rozłupki
 Kwiat: *K C A G
5 5 5 (2)
Gatunki Umbeliferae dzielimy na 3 umowne grupy:
1) warzywa
2) rośliny przyprawowe i lecznicze (wykorzystywane rozłupki)
3) silnie trujące
warzywa:
- Daucus carota  marchew
- Petroselinum sativum  pietruszka
- Apium graveolens  seler
przyprawy:
- Levisticum  lubczyk
- Coriandrum  kolędra
- Foeniculum  koper włoski
- Carum  kminek
- Pimpinella anisium  anyż
- Anethum graveolens  koper ogrodowy
trujące:
- Heracleum mantegazzianum  barszcz olbrzymi (sosnowskiego)
- Aethusa cynapium  blekot pospolity
- Cicuta virosa  szalej jadowity
- Conium maculatum  szczwół plamisty