Struktura koncepcji
ð Badania naukowe podejmuje siÄ™ po to, by znalez
ć wyjaśnienie zdarzeń
zachodzących w rzeczywistym świecie, opisywać zjawiska i przewidywać
ich zajście.
ð Projektowanie badania jest koniecznym elementem procesu badawczego,
wskazuje jakie czynności i w jakiej kolejności powinno się wykonać. W
przypadku braku takiego projektu można zgubić najmniejszy pomysł,
popaść w chaos, nie dotrzeć do celu.
ð Badanie jest procesem obejmujÄ…cym sekwencjÄ™ etapów, progresywny
układ czynności naukowych, których ani nazwy, ani liczba ani kolejność
nie sÄ… raz na zawsze ustalone.
ð Każdy etap powinien implikować i pociÄ…gać za sobÄ… nastÄ™pny krok aż do
uogólnien i wniosków.
ð Etapów procesu badawczego nie można stosować dowolnie, nie można
zaczynać od środka np. Wyboru metody.
ð Zasada jest prosta: najpierw należy sformuÅ‚ować problem, postawić
pytania, potem zastanawiamy siÄ™ na sposobem rozwiÄ…zania.
Proces badania naukowego obejmuje:
1. Określenie obszaru i tematu badań.
ð Tworzenie koncepcji badania należy rozpocząć od okreÅ›lenia obszaru i
tematu badań. W pierwszej fazie temat dotyczy bardziej określenia
problemu, którym chcemy się zająć niż gramatycznego sformułowania
tematu czy tytułu. (tytuł roboczy)
ð Ogólność okreÅ›lenia problematyki badaÅ„ w fazie koncepcji jest wyrazem
niepełnej wiedzy osoby podejmującej badania, która może mieć charakter
subiektywny.
ð Do okreÅ›lenia tytuÅ‚u pracy niezbÄ™dne jest:
ð -poznanie stanu badaÅ„ zwiÄ…zanych z interesujÄ…cym nas zagadnieniem.
ð -okreÅ›lenie wagi i znaczenia spoÅ‚eczno-pielÄ™gniarskiego danej
problematyki
ð -ogólne okreÅ›lenie głównych zależnoÅ›ci, które interesujÄ… nas w badaniach
ð -okreÅ›lenie spodziewanego znaczenia badaÅ„ z podziaÅ‚em na rezultaty
poznawcze i praktyczne.
2. Przegląd piśmiennictwa związanego z tematem badań.
ð Rzetelna znajomość piÅ›miennictwa jest przydatna na każdym z etapów
poznania naukowego. Głównie ze względu na określenie teoretycznych
ram podejmowanej tematyki, sprecyzowanie podstawowych pojęć,
określenie problemu, zdefiniowania zmiennych, postawienia hipotez,
wyszczególnienie wskaz
ników.
ð Każda osoba podejmujÄ…ca badanie naukowe musi znać aktualny stan
dyscyplin, którą się interesuje, stan wiedzy z zakresu podejmowanej
tematyki badawczej.
ð Nieodzowne jest uważne przestudiowanie piÅ›miennictwa przede
wszystkim z zakresu metodologii badań i piśmiennictwa związanego z
tematyką badań własnych.
ð Znajomość piÅ›miennictwa ma zapewnić badaczowi peÅ‚nÄ… Å›wiadomość co
do faktów, zagadnień, rezultatów wcześniejszych badań, założeń.
Umożliwia określenie poziomu wiedzy, która już istnieje na
podejmowany temat. Ogranicza niepewność, wątpliwości.
3.Określenie celów badania.
ð Cel jest to przyszÅ‚y, pożądany stan rzeczy, procesu, czÅ‚owieka, dla
którego osiągnięcia podmiot jest gotów podjąć działania.
ð DziaÅ‚ania natomiast to celowe, Å›wiadome, dowolne zachowania ludzkie.
Polega na wykonaniu jakiegoÅ› czynu bÄ…dz
powstrzymaniu siÄ™ od niego..
ð DziaÅ‚anie EX DEFINITIONE zmierza do osiÄ…gniÄ™cia zaÅ‚ożonego celu .
ð Osoba dziaÅ‚ajÄ…ca wyobraża sobie przyszÅ‚y stan jako rezultat koÅ„cowego
etapu działania. Wyznaczenie celów w przebiegu badania naukowego jest
bardzo istotne. Jego wagę krótko i zwięz
le wyraził Seneka ,, Wiatry
pomyślnie nie będą Ci wiały, jeśli nie wiesz, do jakiego portu chcesz
się skierować 
ð Badacz dziÄ™ki ustaleniu zasobu wiedzy, która już istnieje na temat
podejmowanego problemu, uświadamia sobie, czego może oczekiwać,
jaki może być efekt, co może się zdarzyć w wyniku przeprowadzonych
badań i czemu wykonane badania oraz osiągniętę wyniki będą służyć.
ð Wyróżniamy:
ð A) cele poznawcze- które sÄ… spójne z celami wewnÄ™trzymi nauki, Å›ciÅ›le
związane z opisem i wyjąśnieniem prawd o badanej rzeczywistości.
ð B)cele praktyczne- które wynikajÄ… z zewnÄ™trzych celów nauki, sÄ…
związane m. In z realizacj zadań praktycznych.
ð C) Cele teoretyczne- stawiane sÄ… w koncepcyjnych pracach naukowych
polegających na tworzeniu nowych modeli, utworów.
ð Cele poznania naukowego sÄ… Å›ciÅ›le powiÄ…zane. JeÅ›li badacz stawia cel
poznawczy wtenczas pragnie dotrzeć do prawdy, poznać stan faktyczny,
poznać zdarzenie, naukowo je opisać i odpowiedzieć na pytania.
4. Sformułowanie i ustalenie problemu badawczego.
ð Problem badawczy jest to trudność/ sprawa, która może być
rozpatrywana w metodologicznie poprawnym procesie poznawczym.
Formuła problemu zwykle ma postać zdania pytającego, które
odzwierciedla naszą niewiedzę i tym samym precyzuje zakres poszukiwań
badawczych.
ð Uzasadnione jest stawianie takich pytaÅ„ problemowych, które majÄ…
pewną wartość utylitarną, takich co do których istnieje
prawdopodobieństwo ich rozstrzygnięcia w drodze badania empirycznego
i które można wykonać za względu na czas, potencjał ludzki.
ð Problem badawczy jest pytaniem na które odpowiedz
jest uzyskana na
drodze badania naukowego.
ð Problemy badawcze mogÄ… dotyczyć różnych obszarów pielÄ™gniarstwa, np.
Kształcenia pielęgniarek, zarządzania w ochronie zdrowia, historii i etyki
pielęgniarstwa. Sformułowanie problemu jest ważnym elementem
procedury badania, informuje o obszarze niewiedzy, zakresie
wątpliwościi o naszej gotowości do ograniczenia badz
wypełnienia tej
luki.
ð Problem badawczy w stosunku do przedmiotu badaÅ„ stanowi radykalne
uściślenie i ukierunkowanie zainteresowań badacza. Np. Przedmiotem
badań może być rodzina wiejska, ale z treści problemów wynika, że
badania dotyczą wpływu rodziny na zachowania zdrowotne młodzieży.
ð Problemy badawcze mogÄ… mieć różny poziom ogólnoÅ›ci: od problemów
metateoretycznych przez teoretyczne, teoretyczno-praktyczne do stricte
praktycznych. Badania teoretyczno-praktyczne dotyczÄ… rozwoju teorii
danej dyscypliny i jej zastosowania w praktyce, a w badanich
praktycznych dąży się do rozwiązania konkretnych, doraz
nych
problemów.
ð StudiujÄ…c piÅ›miennictwo badacz gromadzi bogatÄ… wiedzÄ™,konfrontuje jÄ… z
własnym doświadczeniem, zainteresowaniami i dochodzi do
sformułowania pytań problemowych.
ð FormuÅ‚owanie problemów badawczych zawsze nastÄ™puje po okreÅ›leniu
tematu pracy i wiąże się ściśle ze sformułowanym celem badań.
ð W stawianiu pytaÅ„ badawczych mogÄ… być pomocne nastÄ™pujÄ…ce kroki:
ð -stwierdzenie niezgodnoÅ›ci miÄ™dzy tym, co istnieje, a tym, co jest
pożądane;
ð -zidentyfikowanie czynników, które sÄ… przyczynÄ… rozbieżnoÅ›ci;
ð -wybranie spoÅ›ród tych czynników najbardziej prawdopodobnego
wyjaśnienia;
ð -ponowne wyrażenie problemu w terminach koncepcyjnych.
ð Problemy badawcze wyraża siÄ™ w postaci:
ð A)pytaÅ„ rozstrzygniÄ™cia
ð B) PytaÅ„ dopeÅ‚nienia
ð Pytania rozstrzygniÄ™cia- skaÅ‚adajÄ… siÄ™ z partykuÅ‚y  czy oraz z caÅ‚ego
zdania oznajmującego, objętego tą partykułą oraz wymagają wyboru
jednej z danych wypowiedzi wykluczajÄ…cych siÄ™.
ð Czy pielÄ™gniarki w Polsce majÄ… odpowiednie kwalifikacje zawodowe?
ð Czy pacjenci hospitalizowani sÄ… zadowoleni z opieki pielÄ™gniarskiej?
ð Pytanie dopeÅ‚nienia- umożliwiajÄ… odpowiedzi bardziej szczegółowe,
których treść i zakres wyznaczają pytania rozpoczynające się od takich
przyimków jak: dlaczego, kto, co, ile, gdzie. Są to pytanie otwarte, które
nie przesądzają ani o rodzaju ani o liczbie możliwych odpowiedzi.
ð Jakie elementy opieki pielÄ™gniarskiej majÄ… wpÅ‚yw na satysfakcjÄ™
pacjentów dializowanych?
ð Jaki jest wpÅ‚yw obsady pielÄ™gniarskiej na wystÄ™powanie powikÅ‚aÅ„ u
chorych leczonych na oddziałach chirurgicznych?
5.Wskazanie zmiennych i postawienie hipotez.
ð NieodÅ‚Ä…cznym atrybutem badaÅ„ sÄ… tzw. Zmienne i wskaz
niki, które
umożliwiają pomiar badanych faktów, zjawisk, zdarzeń.
ð Zarówno zmienne jak i wskaz
niki są próbą uszczegółowienia problemów
i tym samym hipotez roboczych. Zmienne stanowią uszczegółowienie
badanych zjawisk ze względu na ich podstawowe cechy, natomiast istotą
wskaz
ników jest określenie każdej z wyodrębnionych zmiennych.
Wskaz
nik ma umożliwić przełożenie zmiennych na wielkości poddające
się badaniom empirycznym łącznie z analizą ilościową.
ð ZmiennÄ… może być każdy czynnik, który podlega zmianie, poddaje siÄ™
pomiarowi.
ð Cecha, charakterystyka bÄ…dz
właściwość przedmiotu, zjawiska której
wielkość, intensywność oraz częstość występowania może uleczmianiom
zależnie od rodzaju okoliczności.
ð Zmienna zależna: zmienna wynikowa albo sprawdzana, jest to cecha, co
do której istnieje prawdopodobieństwa, że podlega wpływom innych cech
zwanych zmiennymi niezależnymi.
ð Zmienna zależna: odnosi siÄ™ do dajÄ…cych siÄ™ zbadaÅ„ zmian w stanie
biopsychospołecznym człowieka zdrowego i chorego pod wpływem
zaproponowanych uprzednio oddziaływań pielęgniarskich.
ð Zmienna niezależna: Czynnik eksperymentalny, który zostaÅ‚ celowo
wprowadzony do badania.
ð ZmiennÄ… niezależnÄ…: jest przyczyna albo warunek, które badacz
identyfikuje albo którymi operuje w celu ustalenia wyniku. Zmienna ta
wyzwala bÄ…dz
wpływa na wartości, które osiąga zmienna zależna.
ð Badanie zmiennych niedajÄ…cych siÄ™ bezpoÅ›rednio zaobserwować np.
Postaw, postępu wiedzy, żałoby, wymaga odwołania się do wskaz
ników,
które umożliwiają bliższą ich charakterystykę.
ð Wskaz
nik jest to coś, po czym możemy poznać, wnioskować, że dane
zjawisko lub cecha wystąpiło z pewnością lub z określonym
prawdopodobieństwem.
ð Wskaz
nikami mogą być: zjawiska, stany rzeczy, których właściwa
interpretacja jest stosunkowo niezawodna.
ð Zjawiska i wÅ‚asnoÅ›ci wskazywane przez wskaz
nik nazywane sÄ… :
IDICATUM
ð Wskaz
nik powinien być jednoznaczny, zasadny i trafny.
ð Wyróżniamy 3 rodzaje wskaz
ników:
ð A)wskaz
nik empiryczny- wskazuje na zmiennÄ… dajÄ…cÄ… siÄ™ Å‚atwo i
bezpośrednio zaobserwować, a relacje między tym wskaz
nikiem i
wskazanÄ… zmiennÄ… majÄ… charakter zwiÄ…zku empirycznego.
ð (O Przestrzeganiu przez pacjenta zaleceÅ„ możemy siÄ™ przekonać na
podstawie prowadzonego dziennika samokontroli)
ð B)Wskaz
nik inferencyjny- odnosi się do zjawisk bezpośrednio
nieobserwowalnych. Przykładem jest ból, który nie może być
bezpośrednio obserwowany, ale w zależności od jego rodzaju daje się
wywnioskować na podstawie różnych symptomów, objawów, znaków:
ułożenie ciała, poty, płacz
ð C)Wskaz
nik definicyjny :wynika z definicji badanej zmiennej i jest tym
bardziej precyzyjny, im bardziej precyzyjna jest definicja operacjna
wskazywanego przez niego zjawiska. Np: Jeśli zmienną jest pozycja
społeczna pielęgniarki, którą określa się jako,,liczbę uzyskanych
wyborów  to wskaz
nikiem jej jest liczba otrzymanych wyborów.
ð Hipoteza jest to stwierdzenie przewidywanych zależnoÅ›ci miÄ™dzy dwiema
albo więcej zmiennymi objętymi badaniem.
ð SformuÅ‚owanie hipotezy jest zabiegiem polegajÄ…cym na zbudowaniu
domniemanej teorii dotyczącej natury zjawiska, powiązań i proporcji
między jego elementami.
ð Hipotezy mogÄ… być:
ð A) proste- dotyczÄ… prawdopodobnego zwiÄ…zku miÄ™dzy jednÄ… zmiennÄ…
niezależną i jedną zmienną zależną;
ð B) zÅ‚ożone- odnoszÄ… siÄ™ do relacji miÄ™dzy dwoma albo wiÄ™cej zmiennymi
niezależnymi i dwoma zmiennymi zależnymi.
ð C) kierunkowe i niekierunkowe- wskazujÄ… kierunek prawdopodobnych
zależności badz
go nie wskazujÄ…
ð D) zerowe- formuÅ‚owane zgodnie z reguÅ‚Ä… statystycznÄ… obliczania
prawdopodobieństwa.
ð Hipoteza musi być: uzasadniona, musi mieć pewien stopieÅ„
prawdopodobieństwa i musi być możliwa do zbadania.
ð Pacjenci z kolostomiÄ…, którzy wykonujÄ… regularnie irygacje przetoki
jelitowej, mają lepszą jakość życia.
6.Wybór metody, techniki, narzędzi.
ð Metoda badaÅ„: to zespół teoretycznych, uzasadnionych zabiegów
koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość
postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego
problemu naukowego
ð Technika: czynność praktyczna, regulowana starannie wypracowanymi
dyrektywami , pozwalajÄ…cymi na uzyskanie optymalnie sprawdzonych
informacji , opinii, faktów. Np. technika może obserwowaniem,
prowadzeniem wywiadu, ankietowaniem.
ð NarzÄ™dzie badawcze: sÅ‚uży technicznemu gromadzeniu danych i w tym
rozumieniu jest nim na przykład: kwestionariusz ankiety, kwestionariusz
wywiadu, arkusz obserwacyjny, dyktafon, długopis itp.
7. Określenie zbiorowości statystycznej i dobór próby.
ð Ten etap w procesie badawczym jest 7 w kolejnoÅ›ci. W badaniach
podobnie jak w innych rodzajach działalności człowieka , pierwszorzędną
sprawą jest sformułowanie celu, problemu, zmiennych a następnie
dobranie rodzaju badania i zidentyfikowanie zbiorowości statystycznej.
ð Zbiorowość statystyczna rozumiana jest jako zbiór dowolnych jednostek
(np. ludzi, przedmiotów, obszarów geograficznych), które mają
przynajmniej jedną wspólną właściwość, a różnią się z innych punktów
widzenia. Zbiorowość statystyczną tworzą np. pielęgniarki czynne
zawodowo. Cechami łączącymi je w grupie jest to, że mają prawo do
wykonywania zawodu pielęgniarki i aktualnie wykonują zawód a różni je
rodzaj skończonej szkoły pielęgniarskiej i stopień wykształcenia, płeć,
wiek, miejsce pracy.
ð W zbiorowoÅ›ci statystycznej wyróżniamy zbiorowość peÅ‚nÄ… (populacjÄ™
generalną) i zbiorowość częściową (próbę). Poprzez populacje generalną
należy rozumieć zbiór wszystkich jednostek, co do których będziemy
wnioskować o ich właściwościach. Ze względów organizacyjnych,
czasowych i finansowych badacz ma ograniczone możliwości
prowadzenia badań z włączeniem do nich populacji generalnej, stąd do
badań wybiera grupę stanowiącą wycinek zbiorowości pełnej określanej
mianem próby. Próba lub populacja próbna stanowi pewien podzbiór
populacji generalnej którego elementy zostały dobrane w określony
sposób. Liczebność próby oznaczamy zwykle przez n natomiast
liczebność próby przez N.
8.Przeprowadzenie badania pilotażowego.
ð W celu kontroli narzÄ™dzi badawczych i caÅ‚ego warsztatu badawczego
przed przystąpieniem do badań właściwych autor badań powinien
przeprowadzić badania pilotażowe. Istotą badań pilotażowych jest
upewnienie się, że ustalone narzędzia badawcze pozwolą na zebranie
danych dajÄ…cych odpowiedz
na postawione problemy badawcze. Badania
pilotażowe dają możliwość ujawnienia mocnych i słabych stron
zamierzonych badań w odniesieniu do:
Øð doboru próby badawczej, jej jednorodnoÅ›ci lub zróżnicowania,
Øð terenu badania,
Øð trafnoÅ›ci oraz zasiegu technik i narzÄ™dzi gromadzenia materiaÅ‚u  czy
rzeczywiście badają to co powinny badać, czy dostarczą materiału na
sformułowanie odpowiedzi na postawione pytania problemowe
Øð jasnoÅ›ci jednoznacznoÅ›ci dla uczestników badania sformuÅ‚owanych
pytań wywiadu, kwestionariusza ankiety - czy nie są one drażliwe dla
odpowiadających czy są one poprawnie sformułowane.
9.Zgromadzenie materiału.
ð Po przeprowadzeniu badaÅ„ nastÄ™puje kolejny etap procesu badawczego
polegający na porządkowaniu zebranego materiału. Uzyskany w toku
badań materiał powinien być przede wszystkim poddany weryfikacji co
do poprawności jego zebrania, kompletności i rzetelności. Dalszym
krokiem będzie uporządkowanie, usystematyzowanie i pogrupowanie
materiału według kryteriów wynikających z celu badań, określonych
problemów, zmiennych i wskaz
ników oraz według uprzednio
przygotowanego algorytmu w przypadku komputerowego opracowania
wyników. Wszelkie badania przy wykorzystywaniu narzędzi pisemnych
muszą być poddane kodyfikacji czyli ujednoliceniu. Zabieg ten polega na
uporządkowaniu różnorodnych treściowo i stylistycznie odpowiedzi
według opracowanych przez badacza kategorii.
ð MateriaÅ‚ zebrany, zweryfikowany, uporzÄ…dkowany i pogrupowany ale
nieopracowany nazywamy materiałem surowym. Natomiast czynności
porządkowania i pogrupowania oraz systematyzowania materiału nazywa
się grupowaniem statystycznym, które może być proste dla jednej
zmiennej i złożone dla kilku zmiennych. Grupowanie proste prowadzi się
w postaci szeregów statystycznych.
ð Szereg statystyczny: tworzÄ… wielkoÅ›ci statystyczne uporzÄ…dkowane
według określonych kryteriów. Szeregi statystyczne dzielimy na :
szczegółowy, rozdzielczy i czasowy.
ð Szereg Szczegółowy: stanowi uporzÄ…dkowany rosnÄ…co lub malejÄ…co ciÄ…g
wartości badanej cechy statystycznej.
ð Szereg Rozdzielczy: jest to zbiór wartoÅ›ci liczbowych uporzÄ…dkowanych
według wariantów badanej cechy mierzalnej lub niemierzalnej przy czym
poszczególnym wariantom cechy przyporządkowane są odpowiadające im
liczebności.
ð Szereg Czasowy: powstaje w wyniku grupowania, którego podstawÄ… jest
zmiana zjawiska w czasie. Zmiana ta może być wyznaczona na dany
moment i jest określana jako szereg czasowych momentów lub za pewien
okres czasu, wtedy mówimy o szeregach czasowych okresów.
10. Analiza materiału.
ð Analiza iloÅ›ciowa jest niezbÄ™dna w badaniach iloÅ›ciowych w których
istotne znaczenie ma wykorzystanie elementów statystki opisowej i
matematycznej oraz praktyczna umięjetnośc stosowania statystki w
opracowaniu wyników badań. Poprawne posługiwanie się nią daje
możliwość trafnego wyciągania wniosków końcowych.
ð Analiza jakoÅ›ciowa umożliwia wielostronnÄ… charakterystykÄ™ badanych
zjawisk i pozostaje w ścisłym związku z badaniami jakościowymi .
ð Po dokonaniu analizy autor przechodzi do omówienia wyników i ich
interpretacji na tle danych z piśmiennictwa jeśli podobne badania były
prowadzone. Ta część pracy określana jest jako dyskusja wyników.
Polega ona na porównywaniu własnych wyników, lub nawet wniosków i
hipotez z innymi publikowanymi danymi.
ð Po przeprowadzeniu dyskusji można przejść do wyciÄ…gania wniosków
które powinny być ściśle związane z wynikami pracy omówionymi w
rozdziale dyskusja wyników. Wnioski powinny być logiczne, spójne z
celem i założeniami pracy. We wnioskach nie powołujemy się na
piśmiennictwo, treść rozdziału wnioski powinna być zwięzłą i
syntetyczna.
ð Proces badania naukowego koÅ„czy siÄ™ upowszechnieniem wyników
które może przyjąć postać ustnej prezentacji lub pisemnego opracowania.
Pisemne opracowanie może mieć formę pracy promocyjnej na tytuł
zawodowy lub stopień naukowy bądz
formę sprawozdania, protokołu,
raportu artykułu.
ð ObowiÄ…zek dokonania opracowania pisemnego zawarty jest w
regulaminach studiów albo w wymaganiach dotyczących rozliczenia
finansowego. Wynika też ze społecznego celu nauki jakim jest
udostępnianie wyników innym naukowcom i specjalistom ora ich z
zastosowań praktycznych .
ð TytuÅ‚ opracowania należy rozróżniać od tematu-tematyki inaczej od
problematyki, od przedmiotu badania. To tytuł informuje o tematyce,
czyli o treści, zagadnieniu, sprawie.
ð Struktura opracowania jest to ukÅ‚ad treÅ›ci czyli budowa i rozmieszczenie
kolejnych części lub rozdziałów . Układ ten nie może być dowolny ale nie
ma uzgodnionego ujednoliconego wzoru. Pamiętać należy ze chociaż
struktura pracy zależy od rodzaju badania to zawsze obowiązuje
zachowanie logicznego ciągu co oznacza ze każda część poprzedzająca
powinna implikować następna.