Książka polecana przez Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ
Publikacja dofinansowana przez Wydział Prawa Uniwersytetu w Białymstoku
Stan prawny na 1 kwietnia 2006 r.
Recenzenci:
Janusz Barta
Ryszard Markiewicz
Redakcja:
Ewa Fonkowicz
Maria Szymaniak
Redakcja serii:
Janusz Barta
Ryszard Markiewicz
Wydawca:
Marcin Skrabka
Skład, łamanie:
Studio LOTUS
Copyright by
Kantor Wydawniczy ZAKAMYCZE
oddział Polskich Wydawnictw Profesjonalnych sp. z o.o. 2006
Redakcja:
ul. Zacisze 7, 31-156 Kraków
tel. [phone]
e mail: [e-mail]
www.zakamycze.com.pl
ISBN: 83-7444-214-X
wydanie I
cena: 59,00 zł
Druk i oprawa: WDG Drukarnia w Gdyni sp. z o.o., ul. Św. Piotra 12
Spis treści
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Rozdział 1
Geneza prawa do prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
1.1. Powstanie koncepcji i rozwój prawa do prywatności w USA . . . . . 25
1.2. Stanowisko judykatury i wkład Parlamentu w uznanie prawa
do prywatności w Wielkiej Brytanii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
1.2.1. Geneza prawa do prywatności w Wielkiej Brytanii . . . . . . . . 35
1.2.2. Wkład Parlamentu w uznanie istnienia ustawowego prawa
do prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
1.2.3. Human Rights Act 1998 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
1.3. Geneza prawa do prywatności w Polsce i w wybranych
państwach systemu prawa stanowionego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
1.3.1. Rozwój ogólnego prawa osobistości a ochrona prywatności
w Niemczech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
1.3.2. Geneza prawa do prywatności we Francji . . . . . . . . . . . . . . . . 55
1.3.2.1. Trudności ze zdefiniowaniem sfery życia prywatnego . 58
1.3.3. Początki i rozwój prawa do prywatności w świetle dorobku
polskiej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Rozdział 2
Pojecie, charakter i podmiot prawa do prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
2.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
2.2. Koncepcje dotyczące pojęcia prawa do prywatności. . . . . . . . . . . . . 75
2.2.1. Koncepcje dotyczące prawa do prywatności w świetle
poglądów przedstawicieli doktryny zagranicznej . . . . . . . . . 75
2.2.1.1. Prywatność jako prawo do pozostawienia w spokoju 81
5
Spis treści
2.2.1.2. Prywatność jako prawo ograniczonego dostępu
do jednostki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
2.2.1.3. Prywatność jako prawo do kontroli nad ujawnianiem
informacji o charakterze osobistym. . . . . . . . . . . . . . . . 84
2.2.1.4. Prywatność jako prawo do poszanowania tajemnicy . 89
2.2.1.5. Prywatność jako prawo do poszanowania intymności . 90
2.2.2. Pojęcie prawa do prywatności na gruncie orzecznictwa
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka . . . . . . . . . . . . . . . 91
2.2.3. Pojęcie i istota prywatności według polskiej doktryny
i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
2.2.4. Prawo do prywatności w ujęciu konstytucyjnym . . . . . . . . . . 102
2.3. Prywatność a sfery życia jednostki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
2.3.1. Sfery życia jednostki w zagranicznej doktrynie
i w orzecznictwie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
2.3.2. Podział na sfery w ramach prawa do prywatności w świetle
polskiej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
2.4. Podmiot prawa do prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
2.4.1. Podmiot prawa do prywatności w świetle Europejskiej
Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych
Wolności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
2.4.2. Podmiot prawa do prywatności w świetle dorobku
zagranicznej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
2.4.3. Podmiot prawa do prywatności na gruncie prawa polskiego . 120
2.4.3.1.  Osoba zainteresowana jako podmiot prawa
do prywatności w świetle polskiego prawa prasowego . 122
2.5. Charakter prawa do prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
2.5.1. Charakter prawa do prywatności w świetle stanowiska
zagranicznej doktryny i judykatury. Ochrona prywatności
osób zmarłych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
2.5.2. Charakter prawa do prywatności w prawie polskim . . . . . . . 132
2.6. Prawo do ochrony sfery intymności jednostki. . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
2.6.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
2.6.2. Pojęcie intymności. Sfera intymności a sfera życia prywatnego . 138
2.6.3. Prawo do ochrony intymności we Francji. Sfera intymności
w świetle prawa niemieckiego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
2.6.4. Przedmiot sfery intymności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
2.7. Wnioski końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Rozdział 3
Treść prawa do prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
3.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
6
Spis treści
3.2. Przedmiot prawa do prywatności na gruncie francuskiej
i niemieckiej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
3.2.1. Przedmiot prawa do prywatności na gruncie francuskiej
doktryny i orzecznictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
3.2.2. Przedmiot prawa do prywatności w świetle dorobku
niemieckiej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
3.3. Treść prawa do prywatności w świetle orzecznictwa Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
3.3.1. Zakres przedmiotowy prawa do prywatności . . . . . . . . . . . . . 172
3.3.1.1. Zakres przedmiotowy prawa do poszanowania życia
prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
3.3.1.2. Zakres przedmiotowy prawa do poszanowania życia
rodzinnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
3.3.2. Obowiązki państwa dotyczące poszanowania życia
prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
3.3.2.1. Obowiązki państwa związane z zanieczyszczeniem
środowiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
3.3.2.2. Obowiązki państwa dotyczące zapewnienia skutecznej
ochrony pokrzywdzonym i pomocy prawnej
w postępowaniu przed sądami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
3.3.2.3. Obowiązek państwa zapewnienia ochrony
transseksualistom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
3.3.3. Obowiązki państwa związane z poszanowaniem
życia rodzinnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
3.3.4. Treść prawa do prywatności w świetle art. 8
Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
3.4. Przedmiot ochrony sfery życia prywatnego w świetle orzecznictwa
sądów polskich. Strona negatywna prawa do prywatności . . . . . . . 197
3.4.1. Katalog okoliczności objętych sferą życia prywatnego
w świetle orzecznictwa sądów polskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
3.4.2. Identyfikacja osoby jako niezbędna przesłanka stwierdzenia
przez sąd naruszenia prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
3.4.3. Strona negatywna prawa do prywatności na gruncie polskiej
doktryny i orzecznictwa sądów polskich . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
3.5. Wnioski końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
Rozdział 4
Prawo do prywatności osób publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
4.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
4.2. Pojęcie i rodzaje osób publicznych w świetle dorobku
zagranicznej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
7
Spis treści
4.2.1. Pojęcie osoby publicznej na gruncie zagranicznej doktryny
i orzecznictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
4.2.2. Rodzaje osób publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
4.3. Rozumienie pojęcia  osoba publiczna w prawie polskim. . . . . . . . 230
4.3.1. Pojęcie osoby publicznej w świetle poglądów przedstawicieli
polskiej doktryny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
4.3.2. Konstrukcja pojęcia  osoba publiczna w rozumieniu art. 14
ust. 6 prawa prasowego. Kryteria kwalifikacji jednostki
do kategorii osób publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
4.4. Prawo do prywatności osób publicznych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
4.5. Prawo do ochrony intymności osób publicznych . . . . . . . . . . . . . . . 248
4.5.1. Prawo do ochrony intymności osób publicznych na gruncie
dorobku zagranicznej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . 248
4.5.2. Prawo do ochrony intymności osób publicznych w polskiej
doktrynie i w orzecznictwie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
4.5.3. Warunki dopuszczalności ingerencji prasy w sferę intymności
osób publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
4.6. Wnioski końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
Rozdział 5
Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę w wybranych
państwach systemu prawa zwyczajowego i stanowionego . . . . . . . . . . . . . . 260
5.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
5.2. Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę w USA . . .
5.2.1. Bezprawna ingerencja w samotność jednostki
lub w jej sprawy prywatne (intrusion) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
5.2.2. Publiczne ujawnienie krępujących faktów z życia prywatnego
(public disclosure of private facts). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
5.2.3. Publiczne przedstawienie jednostki w  fałszywym świetle
(false light) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
5.2.4. Przywłaszczenie nazwiska, wizerunku lub innych atrybutów
osobowości w celach komercyjnych (appropriation). . . . . . . . . 284
5.2.5. Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę
przy użyciu nowych technik zbierania informacji . . . . . . . . . . . 287
5.3. Prawo do kontroli wykorzystania wizerunku i innych oznaczeń
indywidualizujących osoby powszechnie znane (right of publicity) . 290
5.3.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
5.3.2. Pojęcie right of publicity i jego geneza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
5.3.3. Right of publicity a prawo do prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . 294
5.3.4. Wymóg wykorzystania oznaczeń indywidualizujących osoby
powszechnie znane w celach komercyjnych . . . . . . . . . . . . . . 296
8
Spis treści
5.3.5. Czas trwania ochrony i przedmiot right of publicity . . . . . . . . 299
5.3.6. Zarzut wolności wypowiedzi jako obrona pozwanego . . . . . 301
5.3.7. Wnioski końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
5.4. Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę
w Wielkiej Brytanii. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
5.4.1. Instytucje prawne ochrony prywatności osób publicznych
przed wejściem w życie Human Rights Act . . . . . . . . . . . . . . 308
5.4.1.1. Czyn niedozwolony defamation . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
5.4.1.2. Czyn niedozwolony trespass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310
5.4.1.3. Czyn niedozwolony nuisance. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
5.4.2. Naruszenie zaufania (breach of confidence) jako środek
ochrony prywatności osób publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
5.4.3. Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę
po wejściu w życie Human Rights Act . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
5.4.4. Prawo do anonimowości (right to anonimity) . . . . . . . . . . . . . . 328
5.5. Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę
we Francji i w Niemczech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331
5.5.1. Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę
we Francji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331
5.5.2. Naruszenie prywatności  absolutnych osób historii
współczesnej przez prasę w Niemczech na przykładzie
spraw dotyczących księżnej Karoliny z Monako . . . . . . . . . . . 335
5.5.3. Naruszenie prywatności  osób względnych historii
współczesnej przez prasę w Niemczech . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
5.6. Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę
w prawie polskim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347
5.6.1. Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę
w świetle dorobku polskiej doktryny i judykatury . . . . . . . . . 347
5.6.2. Kryterium bezpośredniego związku z wykonywaną
działalnością publiczną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350
5.7. Wnioski końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355
Rozdział 6
Wolność prasy a prawo do prywatności osób publicznych . . . . . . . . . . . . 361
6.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361
6.2. Wolność wypowiedzi i jej ograniczenia w świetle
Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363
6.2.1. Uwagi ogólne dotyczące wolności wypowiedzi . . . . . . . . . . . 363
6.2.2. Podmiot, przedmiot i forma wypowiedzi . . . . . . . . . . . . . . . . 366
9
Spis treści
6.2.3. Zakres wolności wypowiedzi ze względu na jej przedmiot . . 367
6.2.3.1. Wypowiedzi niepodlegające ochronie . . . . . . . . . . . . . 372
6.2.4. Zakres wolności prasy w świetle orzecznictwa Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373
6.2.5. Ograniczenia wolności wypowiedzi i i prasy na gruncie
orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka . . . . 380
6.2.6. Dopuszczalność ingerencji w sferę prywatności . . . . . . . . . . . 385
6.3. Wolność wypowiedzi (prasy) a ochrona prywatności
w prawie polskim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387
6.3.1. Wolność wypowiedzi (prasy) a prawo do prywatności
na gruncie Konstytucji RP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387
6.3.2. Konflikt pomiędzy prawem do wolności prasy a ochroną
prywatności jednostki w świetle polskiej doktryny
i orzecznictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
6.4. Sposoby rozstrzygania konfliktu: wolność prasy a prawo
do prywatności w wybranych państwach systemu prawa
zwyczajowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394
6.4.1. Stany Zjednoczone Ameryki Północnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394
6.4.2. Kanada. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398
6.5. Sposoby rozstrzygania konfliktu: wolność prasy a prawo
do prywatności w wybranych państwach systemu prawa
stanowionego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404
6.5.1. Niemcy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404
6.5.2. Francja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415
6.6. Kryteria rozstrzygania konfliktu: wolność prasy a prawo
do prywatności w orzecznictwie Europejskiego Trybunału
Praw Człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422
6.7. Wnioski końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426
Rozdział 7
Okoliczności wyłączające bezprawność działania prasy w przypadku
ingerencji w sferę życia prywatnego osób publicznych . . . . . . . . . . . . . . . 432
7.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432
7.2. Okoliczności wyłączające bezprawność działania prasy
w przypadku ingerencji w sferę życia prywatnego
osób publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435
7.3. Zgoda uprawnionego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440
7.3.1. Charakter prawny zgody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440
7.3.2. Treść zgody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442
7.3.3. Forma zgody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444
7.3.4. Znaczenie zgody i skutki jej udzielenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . 449
10
Spis treści
7.4. Granice dozwolonej krytyki działalności osób pełniących
funkcje publiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452
7.4.1. Pojęcie i przedmiot krytyki prasowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452
7.4.2. Granice dozwolonej krytyki działalności osób publicznych
w systemie common law na przykładzie Wielkiej Brytanii. . . . 454
7.4.3. Granice dozwolonej krytyki prasowej w świetle polskiej
doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459
7.4.4. Rozszerzone granice dozwolonej krytyki działalności osób
pełniących funkcje publiczne oraz wykonujących mandat
zaufania społecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467
7.4.5. Dopuszczalność publikacji informacji ze sfery życia
prywatnego osób publicznych w ramach prawa do krytyki . 478
7.5. Uzasadniony interes publiczny a wyłączenie bezprawności
ingerencji prasy w prywatność osób publicznych. . . . . . . . . . . . . . . 481
7.5.1. Okoliczność działania pozwanego w uzasadnionym interesie
publicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481
7.5.2. Warunki powołania się na okoliczność  działania ze względu
na społecznie uzasadniony interes w przypadku naruszenia
prawa do prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485
7.5.2.1. Obowiązek działania ze szczególną starannością
i rzetelnością . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485
7.5.2.2. Obowiązek publikowania informacji zgodnych
z prawdą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 490
7.5.3. Pojęcie i zakres przedmiotowy spraw objętych kryterium
uzasadnionego interesu publicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493
7.6. Dalsza publikacja informacji ze sfery życia prywatnego przez prasę 449
7.6.1. Problem dalszej publikacji informacji ze sfery życia
prywatnego w doktrynie i orzecznictwie zagranicznym . . . . 499
7.6.2. Publikacja informacji uprzednio ujawnionych przez prasę
a naruszenie prawa do prywatności na gruncie prawa
polskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504
7.7. Wnioski końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 508
Rozdział 8
Granice dozwolonej ingerencji prasy w prywatność
osób publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517
8.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517
8.2. Kryteria ustalania granic dozwolonej ingerencji prasy
w prywatność osób publicznych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 519
8.2.1. Kryterium pełnienia funkcji publicznych i wykonywania
mandatu zaufania publicznego oraz bezpośredniego związku
z wykonywaną działalnością publiczną . . . . . . . . . . . . . . . . . . 519
11
Spis treści
8.2.2. Kryterium interesu publicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 527
8.2.3. Kryterium usprawiedliwionego przewidywania
poszanowania prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 530
8.2.3.1. Kryterium podmiotowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 530
8.2.3.2. Kryterium przedmiotowe granic ochrony sfery
życia prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531
8.2.4. Kryterium przestrzenne granic prawa do prywatności
w świetle dorobku zagranicznej doktryny i judykatury . . . . . 533
8.2.4.1. Granice przestrzenne prawa do prywatności w świetle
orzecznictwa sądów niemieckich . . . . . . . . . . . . . . . . . 535
8.2.4.2. Granice przestrzenne prawa do prywatności na gruncie
orzecznictwa sądów francuskich . . . . . . . . . . . . . . . . . 539
8.3. Wnioski końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 542
Konkluzje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 547
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 559
Wykaz aktów prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587
" Akty prawa polskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587
" Akty prawa amerykańskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 588
" Akty prawa angielskiego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 588
" Akty prawa kanadyjskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 589
" Akty prawa niemieckiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 589
" Akty prawa hiszpańskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 589
" Akty prawa międzynarodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 589
Wybrane pozycje z orzecznictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 591
" Orzecznictwo sądów polskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 591
" Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 591
" Orzecznictwo Sądu Najwyższego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 591
" Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . 595
" Orzecznictwo sądów apelacyjnych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 595
" Orzecznictwo innych sądów polskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 598
" Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka . . . . . . . . . . 599
" Orzecznictwo sądów francuskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 606
" Orzecznictwo sądów niemieckich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 609
" Orzecznictwo sądów amerykańskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 611
" Orzecznictwo sądów angielskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 619
" Orzecznictwo sądów kanadyjskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 622
12
Wykaz skrótów
AfP  Archiv f�r Presserecht
All ER  All England Law Reports
App. Cas.  Law Reports, Appeal Cases
BGB  B�rgerliches Gesetzbuch
BGH  Bundesgerichtshof
BGHZ  Entscheidungen des Bundesgerichtshofs in Zivilsachen
BVerfGe  Bundesverfassungsgericht
BverfGE  Entscheidungen des Bundesverfassungsgerichts
Cal. L. Rev.  California Law Review
Cal. Rptr. 2d  California Reporter, 2nd series
Cardozo Arts & Ent. L. J.  Cardozo Arts & Entertainment Law Journal
Cass  Cour de cassation
Cath. U. L. Rev.  Catholic University Law Review
CC  Code Civil
Ch.  Law Reports, Chancery Division
Ch. Civ.  Cour de cassation, Chambre Civile
Colum. L. Rev.  Columbia Law Review
Comm/Ent  Hastings Communications and Entertainment Law Journal
Ent. L. J.  Entertainment Law Journal
ETPC  Europejski Trybunał Praw Człowieka
F. 2d  Federal Reporter, 2nd series
F. Supp.  Federal Supplement
Fordham Urb. L. J.  Fordham Urban Law Journal
Geo. L. J.  Georgetown Law Journal
GRUR Int.  Gewerblicher Rechtsschutz und Urheberrecht  Internatio-
naler Teil
Harv. L. Rev.  Harvard Law Review
Hastings Comm. & Ent. Law Journal  Hastings Communications & En-
tertainment Law Journal
13
Wykaz skrótów
IBPS  Instytut Badania Prawa Sądowego
ILSA  International Law Students Association
J. Soc. Sci.  The Journal of Social Sciences
JCP  Jurisclasseur P�riodique
JW  Juristische Wochenschrift
JZ  Juristen Zeitung
k.c.  ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.  Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16,
poz. 93 z póz
n. zm.)
k.k.  ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r.  Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553)
k.p.k.  ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r.  Kodeks postępowania karnego
(Dz. U. Nr 89, poz. 555)
Law & Contemp. Probs.  Law and Contemporary Problems
LG  Landsgericht
LR Ch. App.  Law Reports, Chancery Appeal Cases
MLR  Modern Law Review
N. Ill. U. L. Rev.  Northern Illinois University Law Review
NJ  Neue Justiz
NJW  Neue Juristische Wochenschrift
NP  Nowe Prawo
OLG  Oberlandesgericht
OSA  Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych
OSN  Orzecznictwo Sądu Najwyższego
OSNAPiUS  Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna Pra-
cy i Ubezpieczeń Społecznych. Zbiór Urzędowy
OSNCP  Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Cywilnej, Administracyj-
nej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
OSNC  Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna
OSNKW  Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa
OSNPG  Orzecznictwo Sądu Najwyższego Prokuratury Generalnej
OSP  Orzecznictwo Sądów Polskich
OSPiKA  Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych
OTK  Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
OTK ZU  Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Zeszyt Urzędowy
OTK-A  Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego; zbiór urzędowy Seria A
PiP  Państwo i Prawo
PiZS  Praca i Zabezpieczenia Społeczne
PPH  Przegląd Prawa Handlowego
14
Wykaz skrótów
pr. aut.  ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i pra-
wach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r., Nr 80, poz. 904,
z póz
n. zm.)
pr. pras.  ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz. U.
Nr 5, poz. 24 z póz
n. zm.)
PUG  Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego
PWiOWI  Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej
RPEiS  Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
S. Ct.  Supreme Court
S.C.R.  Supreme Court Reports
SN  Sąd Najwyższy
So.  Southern Reporter
So. 2d  Southern Reporter, 2nd series
StGB  Strafgesetzbuch
TK  Trybunał Konstytucyjny
Tort & Ins. L.J.  Tort and Insurance Law Journal
UCLA L. Rev.  University of California Los Angeles Law Review
UFITA  Achiv f�r Urheber -, Film -, Funk -, und Theaterrecht
UJ  Uniwersytet Jagielloński
Vand. L. Rev.  Vanderbilt Law Review
Wash. & Lee Law Review  Washington and Lee Law Review
WLR  Weekly Law Reports
Yale L. J.  Yale Law Journal
ZNUJ  Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego
ZUM  Zentrale f�r Unterrichtsmedien
Wprowadzenie
Analiza problematyki naruszeń prywatności osób publicznych przez
prasę jest szczególnie doniosła w dobie społeczeństwa opanowanego przez
nowoczesne, globalne technologie. Prawo do prywatności i jego ochro-
na jest współczesnym, trudnym, a jednocześnie ciekawym i intrygują-
cym problemem. Współczesnym, gdyż rozwój techniki, w szczególności
w odniesieniu do zbierania, przetwarzania i rozpowszechniania informa-
cji oznacza, że ingerencja w ludzką prywatność jest coraz bardziej sku-
teczna. Problem jest bardzo trudny, ponieważ wymaga solidnej analizy
z punktu widzenia różnych dziedzin prawa. Jest ciekawy i intrygujący,
gdyż ochrona prywatności obejmuje proces podejmowania wysiłków
w celu osiągnięcia równowagi pomiędzy dwoma konkurującymi intere-
sami, a mianowicie poszanowaniem dla ludzkiej osobowości i jednocześ-
nie zagwarantowaniem wolności wypowiedzi. Napięcie pomiędzy tymi
rywalizującymi ze sobą dobrami jest szczególnie wyraziste w przypadku
działalności prasy.
Tematem rozprawy jest naruszenie prywatności osób publicznych
przez prasę. Sformułowanie tematu wynikało z zamierzeń badawczych,
a mianowicie przedstawienia z jednej strony konstrukcji prawa do prywat-
ności, zakresu ochrony tego prawa w odniesieniu do osób publicznych,
z drugiej zaś  fundamentalnego prawa prasy do wolności wypowiedzi
i granic dozwolonej ingerencji prasy w prywatność osób publicznych.
Naukowe opracowanie problematyki objętej tematem rozprawy staje się
szczególnie istotne w dobie rozwoju Internetu i nowych, globalnych tech-
nologii, jak również stale wzrastających zagrożeń i naruszeń tego dobra
przez media. Zbadano wiele głośnych przypadków naruszenia prywatno-
ści znanych postaci życia publicznego, jak księżnej Karoliny z Monako,
zagranicznych gwiazd filmowych takich, jak Michael Douglas i Catherine
Zeta-Jones, czy polskich sławnych artystów  na przykład Edyty Górniak
17
Wprowadzenie
czy Grażyny Szapołowskiej. Przeanalizowano problematykę wyznaczenia
granic pomiędzy sferą życia publicznego a prywatnego, jak również granic
dozwolonej krytyki prasowej w odniesieniu do przywódców politycznych,
takich jak: Tony Blair czy Gerhard Schr�der.
Zainteresowanie przedstawicieli doktryny, w szczególności w USA,
tematyką prawa do prywatności stale wzrasta. W Polsce dopiero w ostat-
nich latach dostrzega się znacznie więcej publikacji na temat prywatności
w różnych jej aspektach. Temat rozprawy nie był przedmiotem rozważań
w prawniczej literaturze naukowej. Wiele zagadnień objętych rozprawą nie
było podejmowanych przez przedstawicieli polskiej doktryny ani nie było
przedmiotem analizy ze strony judykatury. Naukowe opracowanie niniejszej
rozprawy wymagało sięgnięcia w szerokim zakresie do dorobku literatury
zagranicznej i orzecznictwa sądowego. W rozprawie przedstawiono poszcze-
gólne zagadnienia na zasadzie analizy prawno-porównawczej ustawodaw-
stwa polskiego i najbardziej reprezentatywnych ustawodawstw systemu pra-
wa kontynentalnego na przykładzie Niemiec i Francji oraz systemu prawa
zwyczajowego na przykładzie przede wszystkim USA i Wielkiej Brytanii.
Celem rozprawy jest przede wszystkim stworzenie konstrukcji
prawa do prywatności i wskazanie granic dozwolonej ingerencji prasy
w prywatność osób publicznych. Jego realizacja wymagała skorzystania
z dorobku zagranicznej doktryny i judykatury z uwagi na stosunkowo
niewielką liczbę opracowań naukowych dotyczących problematyki prawa
do prywatności w Polsce, jak i skromnego dorobku judykatury.
Zadania, jakie postawiono niniejszej rozprawie sprowadzają się do:
 zaproponowania konstrukcji prawa do prywatności,
 sprecyzowania pojęcia  osoba publiczna i warunków kwalifikowania
jednostki do kategorii osób publicznych,
 określenia zakresu obowiązywania ochrony prywatności w odniesieniu
do osób publicznych,
 przedstawienia najczęściej występujących naruszeń prywatności osób
publicznych przez prasę,
 wskazania sposobu rozstrzygania konfliktu: wolność prasy a prawo do
prywatności,
 sformułowania otwartego katalogu okoliczności wyłączających bezpraw-
ność działania prasy w przypadku ingerencji w prywatność osób pub-
licznych,
 wyznaczenia granic dozwolonej ingerencji prasy w prywatność osób
publicznych.
18
Wprowadzenie
Tezy główne rozprawy przedstawiają się następująco:
1. Prawo do prywatności stanowi kategorię nadrzędną obejmującą otwarty
katalog praw podmiotowych.
2. Nie jest potrzebne formułowanie definicji normatywnej prawa do pry-
watności.
3. Osobą publiczną jest osoba wykonująca działalność publiczną, w szcze-
gólności pełniąca funkcje publiczne, jak również wykonująca mandat
zaufania publicznego.
4. Osobom publicznym przysługuje węższy zakres prawa do ochrony
prywatności niż osobom prywatnym.
5. Możliwe jest wskazanie kryteriów ingerencji prasy w prywatność osób
publicznych.
6. Ochrona sfery intymności osób publicznych nie ma charakteru ab-
solutnego.
7. Zasadnym jest ustawowe unormowanie otwartego katalogu najczęściej
występujących naruszeń prawa do prywatności.
8. Działanie dziennikarza w obronie uzasadnionego interesu publicz-
nego nie stanowi samoistnej, samodzielnej okoliczności wyłączającej
bezprawność.
9. Granice dopuszczalnej krytyki prasowej w odniesieniu do osób peł-
niących funkcje publiczne są szersze niż w stosunku do zwykłych
obywateli.
Tak zakreślony cel pracy nie pozostaje bez wpływu na jej układ.
Rozprawa składa się z ośmiu rozdziałów, które z merytorycznego
punktu widzenia można podzielić na dwie części. Pierwsza część, obej-
mująca rozdziały od 1 do 3  stanowi część ogólną, w której rozważone
zostały zagadnienia dotyczące prawa do prywatności w ogólności. Na-
tomiast druga  obejmująca rozdziały od 4 do 7  to część szczegóło-
wa, w której dokonano analizy prawa do prywatności osób publicznych
i naruszeń tego prawa przez prasę.
Część ogólna dotyczy konstrukcji prawa do prywatności. W rozdziale
pierwszym przedstawiono genezę prawa do prywatności poczynając od
powstania koncepcji i rozwoju prawa do prywatności w USA, poprzez dłu-
gi okres nieuznawania prawa do prywatności w Wielkiej Brytanii, kończąc
na genezie i rozwoju tego prawa w Polsce i w wybranych państwach syste-
mu prawa stanowionego. W następnym rozdziale zostały przedstawione
różne koncepcje dotyczące pojęcia prywatności w świetle poglądów przed-
stawicieli doktryny polskiej i zagranicznej, jak również pojęcie prywatno-
19
Wprowadzenie
ści na gruncie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
W ramach sfery prywatności wyodrębniono poszczególne sfery  w zależ-
ności od zakresu przyznawanej ochrony prawnej (skorzystano przy tym
w szczególności z bogatego dorobku doktryny niemieckiej dotyczącego
teorii sfer). Dokonanie takiego podziału powinno ułatwić sądom kwali-
fikację określonych okoliczności do sfery życia prywatnego i intymnego.
Te dwie sfery składają się na kategorię nadrzędną w postaci sfery pry-
watności. Następnie przeanalizowano zagadnienie podmiotu prawa do
prywatności, z uwzględnieniem wyrażenia  osoba zainteresowana , uży-
tego przez ustawodawcę w ustawie Prawo prasowe. Przedstawiono cha-
rakter prawa do prywatności na gruncie polskiej i zagranicznej doktryny
i judykatury. Znacznie rozbudowano koncepcję prawa do ochrony sfery
intymności jednostki omawiając w szczególności jej pojęcie i charaktery-
stykę oraz okoliczności życia jednostki objęte tą sferą.
Rozdział trzeci rozprawy poświęcono problematyce treści prawa do
prywatności. Najpierw przedstawiono przedmiot i treść tego prawa na
gruncie francuskiej i niemieckiej doktryny i judykatury, następnie w świet-
le Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza orzecznictwa sądów
polskich pozwoliła na skonstruowanie katalogu okoliczności objętych sferą
życia prywatnego, a w konsekwencji na przedstawienie strony negatywnej
prawa do prywatności.
Druga część rozprawy  to część szczegółowa, która dotyczy prawa
do prywatności osób publicznych i naruszeń tego prawa przez prasę.
W rozdziale czwartym dokonano analizy pojęcia  osoba publiczna , omó-
wiono pojęcie i rodzaje osób publicznych w świetle zagranicznej doktry-
ny i judykatury. Zaproponowano konstrukcję tego pojęcia w rozumieniu
art. 14 ust. 6 prawa prasowego i wskazano kryteria kwalifikacji jednostki
do kategorii osób publicznych. Przedstawiono modele prawa do ochro-
ny prywatności osób publicznych w systemie common law i w systemie
prawa kontynentalnego. Przeanalizowano stanowisko Trybunału Konsty-
tucyjnego, Sądu Najwyższego oraz innych sądów polskich i skonstruo-
wano autorski model prawa do ochrony prywatności osób publicznych.
W kolejnym rozdziale wskazano na sposoby naruszenia prywatności przez
prasę w USA, z uwzględnieniem naruszeń spowodowanych używaniem
przez dziennikarzy nowych technik zbierania informacji. Przedstawiono in-
stytucje prawne ochrony prywatności w Wielkiej Brytanii przed i po wejściu
w życie Human Rights Act, koncentrując się na analizie spraw dotyczących
naruszenia prywatności osób publicznych z ostatnich lat.
20
Wprowadzenie
Rozdział piąty został poświęcony problematyce sposobów rozstrzy-
gania konfliktu: wolność prasy a prawo do ochrony prywatności w wy-
branych państwach systemu prawa zwyczajowego, kontynentalnego, jak
również w prawie polskim. Zagadnienie to nie było w zasadzie anali-
zowane w polskiej doktrynie i w orzecznictwie. Przedstawiono kryteria
rozstrzygania tego konfliktu korzystając również z orzecznictwa Europej-
skiego Trybunału Praw Człowieka. W kolejnym rozdziale sformułowano
katalog najważniejszych okoliczności wyłączających bezprawność działa-
nia prasy wkraczającej w prywatność osób publicznych. Rozdział ostatni
dotyczy wskazania kryteriów ustalania granic dozwolonej ingerencji prasy
w prywatność osób publicznych.
W pracy wykorzystano dorobek orzecznictwa Europejskiego Try-
bunału Praw Człowieka. Niewątpliwie najważniejszym dokumentem
w dziedzinie praw człowieka, w tym prawa do prywatności jest Euro-
pejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wol-
ności. Konwencja została przyjęta na posiedzeniu Komitetu Ministrów
Rady Europy w Rzymie 4 listopada 1950 r., a weszła w życie 3 września
1953 r. Polska ratyfikowała ją 15 grudnia 1992 r., zaś dokument ratyfi-
kacyjny został złożony Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy w dniu
19 stycznia 1993 r. Rząd polski uznał kompetencje Europejskiej Komisji
i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka począwszy od dnia 1 maja
1993 r. w zakresie skarg odnoszących się do faktów mających miejsce
po 1 kwietnia 1993 r.1. Trybunał ma kompetencję prowadzenia spraw od
samego początku, a więc badania faktów, rozstrzygania o dopuszczalności
skargi, jak również wydawania ostatecznych orzeczeń (Komisja działała
do dnia 31 paz
dziernika 1999 r. i zajmowała się sprawami wniesionymi
przed wejściem w życie Protokołu 11 do Konwencji). W ten sposób Trybu-
nał stanowi kolejną instancję kompetentną do rozstrzygania o naruszeniu
praw podstawowych, w tym prawa do ochrony prywatności.
Wprowadzenie ochrony prywatności do katalogu praw fundamen-
talnych ma doniosłe znaczenie przede wszystkim w stosunkach państwo-
jednostka, tworząc konieczny standard normatywny, który musi znalez
ć
odzwierciedlenie w obowiązującym ustawodawstwie danego państwa.
Wymaga podkreślenia, że ma on  co najmniej pośrednio  istotne zna-
1
Zob. m.in. Prawa człowieka. Wybór z
ródeł, oprac. K. Motyka, Lublin 2001, s. 44; M. Sykulska,
Sądowe mechanizmy ochrony praw jednostki (w:) Ochrona praw jednostki, red. Z. Brodecki, Warszawa
2004, s. 422 i n. Na temat cech traktatów chroniących prawa człowieka zob. Prawa człowieka
w XXI w.  wyzwania dla ochrony prawnej. Ogólnopolska Konferencja Prawnicza Radziejowice,
21 22 czerwca 2004 r., red. C. Mik, Toruń 2005, s. 12 i n.
21
Wprowadzenie
czenie dla stosunków horyzontalnych w relacjach pomiędzy samymi jed-
nostkami2. Wydane przez Trybunał orzeczenie skutkujące w stosunkach
państwo-jednostka nie znajduje wprawdzie bezpośredniego przełożenia
na stosunki pomiędzy jednostkami w płaszczyz
nie prawa wewnętrznego3,
jednakże postanowienia Konwencji, jak i orzecznictwo Trybunału służą
jako pomocnicze wskazówki interpretacyjne dla określenia treści i zakre-
su praw podstawowych. Gwarancje ochrony prywatności udzielane przez
normy konwencyjne dotyczą całego obszaru sfery życia prywatnego, dlate-
go też państwo jest zobowiązane do stworzenia takiego systemu ochrony
praw jednostki, który gwarantuje poszanowanie prywatności nie tylko
przed ingerencjami państwa, lecz również innych jednostek4.
Rozpoznanie i analiza problematyki naruszeń prywatności osób pub-
licznych przez prasę wymagały zastosowania kilku metod badawczych.
Poza podstawową dla prac prawniczych metodą analizy formalno-dogma-
tycznej, w najszerszym zakresie skorzystano z metody prawno-porównaw-
czej. Metoda ta pozwoliła przedstawić różne modele prawa do ochrony
prywatności osób publicznych i naruszeń tego prawa przez prasę na pod-
stawie rozwiązań najbardziej reprezentatywnych państw systemu prawa
zwyczajowego (USA i Wielka Brytania) i systemu prawa kontynentalnego
(Niemcy, Francja i Polska). Umożliwiła ona przede wszystkim dostrzeżenie
zasadniczych różnic pomiędzy systemem common law a prawem kontynen-
talnym w podejściu do zakresu przysługującego osobom publicznym pra-
wa do ochrony prywatności. W rozprawie wykorzystano również metodę
historyczną, która pozwoliła na przedstawienie genezy prawa do prywat-
ności poczynając od USA, które uznaje się za kolebkę tego prawa, a kończąc
na uznaniu tego prawa przez polską doktrynę i judykaturę. Rozwój prawa
do prywatności w Polsce przebiegał podobnie jak w innych państwach,
tzn. jego rozwój został zainicjowany przez przedstawicieli doktryny,
a w ślad za nimi podążyło orzecznictwo.
W rozprawie została jedynie zasygnalizowana problematyka naru-
szenia prywatności w Internecie. Objętość rozprawy nie pozwalała usto-
sunkować się do wielu zagadnień, w szczególności rozważenia pojęcia
Internetu, jego kwalifikacji prawnej, zagadnień dotyczących odpowiedzial-
2
Por. M. Safjan, Prawo do ochrony życia prywatnego (w:) Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa
kontrola, red. L. Wiśniewski, Warszawa 1997, s. 130.
3
Por. A. Jasińska, Europejska Konwencja Praw Człowieka a prawo krajowe: Niemiecki Federalny Sąd
Konstytucyjny o zakresie związania orzeczeniami Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Radca
Prawny 2005, nr 1, s. 8.
4
M. Safjan, Prawo do ochrony życia prywatnego ... s. 131.
22
Wprowadzenie
ności. Gwałtowny rozwój środków masowego komunikowania powoduje,
że nasilają się przypadki naruszania dóbr osobistych, w tym prawa do
prywatności osób publicznych w Internecie. Badania prowadzone w USA
i w Europie dowodzą, że użytkownicy Internetu obawiają się, że ich za-
chowania w sieci mogą być nadzorowane dla celów komercyjnych, jak
również z innych pobudek. W im większym stopniu wkraczają w życie
społeczne sieci komputerowe, tym bardziej wzrasta skala tego niebezpie-
czeństwa5. Szczególnie dużo problemów wiąże się z użytkowaniem poczty
elektronicznej. Tak zwany e-mail stał się w ostatnich latach najbardziej
powszechnym sposobem użytkowania Internetu.
Niewątpliwie, istnieje potrzeba dostosowania przepisów ustawy Pra-
wo prasowe do nowego medium, którym jest Internet. Definicja prasy
zawarta w art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy Prawo prasowe6 jest anachroniczna
i nie uwzględnia odmienności Internetu od  tradycyjnej prasy . Do uzna-
nia Internetu za prasę może skłaniać druga część definicji stosownie do
której: prasą są także wszelkie istniejące i powstające w wyniku postępu
technicznego środki masowego przekazywania, w tym także rozgłośnie
oraz tele- i radiowęzły zakładowe, upowszechniające publikacje periodycz-
ne za pomocą druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania.
W świetle obowiązujących przepisów Internet byłby prasą, gdyby sta-
nowił środek masowego przekazywania, który służy przede wszystkim
upowszechnianiu publikacji periodycznych. Można uznać, że regularnie
rozpowszechniane w Internecie biuletyny, czasopisma  bez względu
na to, czy stanowią one wersję lub kopię prasy drukowanej  są prasą
w rozumieniu ustawy7.
Rozprawa nie obejmuje zagadnienia odpowiedzialności cywilnej
z tytułu naruszeń prawa do prywatności osób publicznych przez prasę.
Jest to ogromny obszar wymagający odrębnego naukowego opracowania.
Szczególnie istotna i wymagająca pogłębionej analizy jest problematyka
zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, a w szczególności:
rozważenia pojęcia krzywdy, wskazania niezbędnych przesłanek uwzględ-
niania powództwa o zadośćuczynienie przez sądy, przedstawienia otwar-
tego katalogu czynników mających decydujące znaczenie przy wyznacza-
niu jego wysokości.
Rozprawa została oparta na z
ródłach prawa polskiego i piśmienni-
ctwie prawniczym najbardziej reprezentatywnych państw systemu prawa
5
Zob. szerzej J. Barta, R. Markiewicz, Internet a prawo, Kraków 1998, s. 26 i n.
6
Dz. U. Nr 5, poz. 24 z póz
n. zm.  dalej cytowana jako prawo prasowe.
7
J. Barta, R. Markiewicz, Internet a prawo, s. 34 35.
23
Wprowadzenie
kontynentalnego i systemu common law. Niezbędna była analiza dorobku
judykatury innych państw dotyczącego prawa do prywatności wobec jesz-
cze skromnego orzecznictwa sądów polskich. Autorka skorzystała w szcze-
gólności z orzecznictwa sądów niemieckich, francuskich, amerykańskich
i angielskich. Ponadto, w rozprawie wykorzystano polskie naukowe piś-
miennictwo prawnicze i orzecznictwo sądów polskich. Autorka dokonała
również analizy orzeczeń sądowych z bazy danych Centrum Monitoringu
i Wolności Prasy, jak również Ośrodka Dokumentacji i Informacji Nauko-
wej Instytutu Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej Uniwer-
sytetu Jagiellońskiego.
Powstanie niniejszej rozprawy było możliwe dzięki otrzymaniu 
w drodze wygrania ogólnopolskich konkursów  stypendiów na odbycie
staży naukowych w Wielkiej Brytanii. Pierwszy staż zorganizowany przez
Fundację Wasilewskiego, British Council i Fundację Batorego  Autorka
odbyła w Clare Hall, University of Cambridge pod kierunkiem profesora
W. R. Cornisha. Natomiast drugi staż  zorganizowany przez Fundację
Batorego, British Council i Oxford Colleges Hospitality Scheme  odbywał
się w St. Peter s College, Oxford University pod kierunkiem Profesora
Davida Vaver a.
Znajomość z
ródeł prawa niemieckiego stała się możliwa dzięki zakwa-
lifikowaniu się na stypendium naukowe zorganizowane przez Ministerstwo
Edukacji Narodowej, które odbywało się na Wydziale Prawa Uniwersytetu
w Salzburgu pod kierunkiem profesora Waltera Berki. Autorka miała możli-
wość analizy z
ródeł prawa francuskiego i hiszpańskiego przy okazji gościn-
nych wykładów z zakresu prawa cywilnego i prawa własności intelektualnej
w ramach programu Socrates/Erasmus w Instytucie Studiów Politycz-
nych (Institut D Estudes Politiques) w Rennes we Francji, jak również
na Wydziale Prawa Universidad Pśblica de Navarra w Pampelunie
w Hiszpanii.