Budowa komórki
Budowa komórki
Błona komórkowa
Skład:
Lipidy: fosfolipidy, sterole, glikolipidy, sfingolipidy, cerebrozydy
Białka:
a) powierzchniowe: hydrofilne, hydrofobowe
b) integralne
Charakter błony komórkowej:
- elastyczna
- półstała
- dynamiczna
- selektywna
- spolaryzowana
Ściana komórkowa
Ściana pierwotna
A) składniki szkieletowe (40% s.m.)
- celuloza - rośliny
- ksyloza lub mannoza - niektóre glony
- chityna - grzyby
- kwas pimelinowy i muraminowy - bakterie i sinice
B) składniki podłoża (60% s.m.)
- pektyny
- hemicelulozy
- białka
C) woda
Ściana Ściana pierwotna wtórna
a) inkrustacja (wewnątrz istniejącej ściany)
- lignina - drewnienie
- CaCO3 i SiO2 - mineralizacja
b) adkrustacja (na zewnątrz ściany pierwotnej)
- polisacharydy
1
- tłuszczowce (kutyna, suberyna(korek), sporopolenina)
Podstawowe składniki budulcowe:
- celuloza - tworzy mikrofibryle
- pektyny - amorficzne
- hemiceluloza
- lignina
Strukturami odpowiadającymi za tworzenie ściany komórkowej są:
- Aparaty Golgiego
- Retikulum gładkie (ERa)
Cytoplazma
Woda - faza rozpraszające
Rozpuszczone bądz
zawieszone: białka globularne enzymów, fibrylarne składniki
cytoszkieletu, tłuszczowce, kwasy tłuszczowe, nukleoproteidy, aminokwasy, jony Ca,
Mg, Na, P
Sol - koagulacja - żel
Żel - peptyzacja - sol
Ruch cytoplazmy:
a) Rotacyjny - wokół jednej centralnej wodniczki
b) Cyrkulacyjny - wokół kilku wodniczek
c) Pulsacyjny - wokół kilku wodniczek w różnych kierunkach
Składniki cytoszkieletu:
- mikrotubule - wrzeciono kariokinetyczne
- mikrofilamenty - podporowe (śrdnica10-12 nm); odpowiedzialne za zmianę kształtu
(średnica 4-8 nm)
- filamenty pośrednie
Wakuola (Eucaryota)
Tonoplast - błona wakuolarna
Składniki soku wakuolarnego:
a) nieorganiczne
- woda - 90%
- jony
- związki wytrącone z roztworu (np. kryształy szczawianu wapnia)
b) organiczne
2
- rozpuszczalne kwasy organiczne, aminokwasy, białka (wypełniona białkiem wakuola
tworzy ziarno aleuronowe), cukry
- metabolity - glikozydy (antocjany, flawony), alkaloidy (morfina, nikotyna, itp.), garbniki
Funkcje:
- utrzymuje komórki w stanie uwodnienia
- magazynowanie zbędnych produktów przemiany materii
- usuwanie nadmiaru wody - wodniczki tętniące
- trawienie pokarmu - lizosomy wtórne - wodniczki pokarmowe
Retikulum endoplazmatyczne
Skład: białka, lipidy
- siateczka wewnątrzplazmatyczna szorstka - ERg - połączona z rybosomami
- siateczka wewnątrzplazmatyczna gładka - ERa - brak rybosomów
ERg - synteza białek
ERa - tłuszcze, sterole
Uczestniczą w przemianach węglowodanów, bierze udział w glikolizie i glikogenezie w
wątrobie, przeprowadza unieczynnianie toksyn, resyntetyzuje triglicerydy, w komórkach
mięśniowych (siateczka sarkoplazmatyczna) uczestniczy w przekazywaniu bodz
ców
umożliwiających skurcz mikrofibryli.
Aparat Golgiego (Eucaryota) - diktiosomy
- wydzielanie poza komórkę w postaci egzocytozy
- synteza polisacharydów
- synteza mukopolisacharydów
- sprzęgają węglowodany z proteinami
- uczestniczą w przekazywaniu substancji w obrębie komórki
Lizosomy i mikrociałka (Eycaryota)
Lizosomy (zwierzęta) = sferosomy (rośliny)
Powstają jako lizosomy pierwotne z aparatów Golgiego lub Era po połączeniu z
fogosomami tworzą lizosomy wtórne. Posiadają wiele uśpionych enzymów
hydrolitycznych.
Mikrociałka
3
Posiadają enzymy z grupy oksydoreduktaz nie wykazujące latencji.
- peroksysomy (oksydazy L- i D-aminokwasowe)
- glioksysomy (enzymy -oksydacji)
Funkcje:
- biorą udział w przemianach H2O2
- uczestniczą w fotooddychaniu
- mogą utleniać substraty
- umożliwiają mobilizację rezerw tłuszczowych
GERL
Lzosomy + aparat Golgiego + retikulum endoplazmatyczne
Mitochondria (Eucaryota)
- wydłużone
- okrągłe
Pomiędzy błoną zewnętrzną a wewnętrzną znajduje się przestrzeń perymitochondrialna.
W środku znajduje się matrix mitochondrialny - roztwór koloidalny zawierający liczne
enzymy (m.in. cyklu -oksydacji), genofor mitochondrialny i aparat translacyjny
typu Krebsa i prokariotycznego.
Plastydy (Eucaryota)
Posiadają chlDNA i aparat translacyjny.
- proplastydy
- etioplasty (gdy pozbawi się dopływy światła)
- leukoplasty - funkcja zapasowa - w korzeniach; słabo rozbudowany system błon
wewnętrznych; syntetyzują skrobię (amyloplast - wypełniony całkowicie skrobią); na
świetle przechodzą w chloroplasty
- chromoplasty (powstają z proplastydów lub chloroplastów) mają żółtą lub czerwoną
barwę, posiadają barwniki karoteinowe
- chloroplasty (barwne, aktywne) u glonów chromatofory, kształt dwuwypukłej soczewki
- proteinoplasty (bezbarwne) - ziarna białek zapasowych, pozbawione gran
Posiadają system wewnętrznych błon (lamele lub tylakoidy) zanurzonych w stromie.
Miejsce fosforylacji fotosyntetycznej - kwantosomy.
4
Skrobia tranzystoryczna - powstaje jako nadmiar cukru (po kondensacji heksoz) po
długim okresie wystawiania chloroplastu na promieniowanie świetlne.
Rybosomy
Rybosom składa się z podjednostki mniejszej i większej.
Skład:
- rRNA
- białka zasadowe - strukturalne
- białka kwaśne - enzymatyczne
Rybosomy małe - plastydy, mitochondria, Procaryota (stała sendymentacji Svedberga
50S, 30S, 70S)
Rybosomy duże - Eucaryota (stała sendymentacji Svedberga 60S, 40S, 80S)
Połączenie dwóch podjednostek rybosomalnych - większej i mniejszej - wymaga
odpowieniego stężenia jonów Mg2+.
Nukleoplazma
Komórczaki powstają przez:
- wielokrotne mitozy, którym nie towarzyszą cytokinezy - plazmodia (plecha)
- fuzję komórek jednojądrowych - syncytia (włókna poprzecznie prążkowane)
Jądro składa się z:
- otoczki (wewnętrzna błona gładka, zewnętrzna przechodzi w ERg; pory jądrowe)
- kariolimfy (wodny koloid białkowy, zawiera enzymy m.in. polimerazę DNA i RNA)
- chromatyny (chromocentry - grudki; chromonemy - nici)
- jąderka
Ad. Chromatyna - skupienie fibryli chromatynowych
Skład:
- DNA
- histony (chromatyna składa się z DNA nawiniętego na oktamery histonowe - tworzące
nukleosomy) - blokowanie DNA
- białka niehistonowe - funkcja regulatorowa i stabilizująca
- RNA
Upakowanie DNA:
5
- superheliks
- helisa nawinięta na oktamery histonowe
- fibryla tworzy solenoid
- solenoid tworzy domeny (spięte niehistonowymi białkami)
Rodzaje DNA:
hn mRNA - unikalny
- rDNA
- satDNA
Chromosom:
Ramiona - telomery (unikalny DNA)
Przewężenie pierwotne - centromer (sat DNA)
Przewężenie wtórne (oddziela trabanta - satelitę) - organizator jąderkotwórczy - rDNA
Satelita - (sat DNA)
Chromosomy - rodzaje:
- metacentryczny
- submetacentryczny
- akrocentryczny
- telocentryczny
6