Lewis Clive Staples Diabelski Toast

Lewis Clive Staples - Diabelski Toast

Clive Staples Lewis iabelski toast Tłumaczenie: Zbigniew Ko

ciuk Redakcja: Agnieszka Pawłowska Skład:

Katarzyna Rynkiewicz Projekt graf. okładki: Pi

kna 2 Sp. z o.o.

Opra

. graf. okładki: WASP Artur Mikuła & Sławomir Bednarski Wszelkie prawa zastrze

one. Kopiowanie,

powielanie, odczytywanie w

rodkach publicznego przekazu dozwolone po pisemnym uzgodnieniu z

wydawc

W sprawie zezwole

nale

y zwraca

do Oficyny Wydawniczej „Logos"

01-900 Warszawa 118, skr. poczt. tel./fax (022) 663-70-69, tel. 663-95- e-mail Logos @bevy.hsn.com.pl
Tytuł oryginału: „Screwtape proposes a toast"
Published by Fount (An Imprint of Harper Collins Publishers)
Copyright for the Polish edition © by Oficyna Wydawnicza LOGOS ISBN 83-86941-43-X Druk i oprawa:
Łódzka Drukarnia Dziełowa S.A.
Łód

, ul. Rewolucji 1905 r. nr Przedmowa i podzi

kowania . Lewis zako

czył redagowanie tej ksi

ąż

ki na

krótko przed swoj

mierci

22 listopada 1963 roku. Tom ten został po

cony niemal wył

cznie

problematyce religijnej, za

poszczególne utwory zaczerpni

te zostały z ró

nych ksi

ąż

ek autora. Niektóre

eseje opublikowane zostały w zbiorze zatytułowanym They Asked for a Paper (Geoffrey Bies, Londyn 1962),
w którym zebrane zostały prace z dziedziny literatury, etyki i teologii. Diabelski Toast został pierwotnie
opublikowany w Wielkiej Brytanii w ozdobnym wydaniu zatytułowanym Listy diabła i diabelski toast (Geoffrey
Bies, Londyn 1961).
Ksi

ąż

ka składała si

z pierwotnej wersji „Listów diabła"

oraz z „Diabelskiego toastu", poprzedzonych now

przedmow

Lewisa. W mi

dzyczasie „Diabelski toast"

ukazał si

w Stanach Zjednoczonych, po raz pierwszy w formie artykułu zamieszczonego w „The Saturday

Evening Post", pó

niej za

, w roku 1960, w wydanym w twardej okładce zbiorze pt. The World 's Last Night

(Harcourt Brace and World, Nowy Jork).
W nowej przedmowie do The Screwtape Letters and Screwtape Proposes a Toast, któr

przedrukowujemy w

tej ksi

ąż

ce, Lewis wyja

nia narodziny pomysłu i powstanie Diabelskiego toastu. Bł

dem byłoby okre

lenie

tego utworu jako „jeszcze jednego listu diabła". Mo

na w nim dostrzec zjawisko, które Lewis okre

lił mianem

„diabolicznego brzuchomówstwa" - to, co w oczach diabła uchodzi za białe, dla nas jest czarne; to, co on
przyjmuje z rado

, w nas powinno budzi

obaw

. Jednak, mimo podobie

stwa ogólnej formy, na tym

czy si

pokrewienstwo Toastu z Listami. Listy diabła dotyczyły przede wszystkim moralnego

ycia

jednostki, w Diabelskim toa

cie za

przedmiotem poszukiwa

jest raczej potrzeba poszanowania i

kształtowania my

lenia młodych chłopców i dziewcz

„Przej

zyczenie" (kazanie wygłoszone przez Lewisa w Magdalen

College Chapel) ukazuje si

drukiem po

raz pierwszy. „Wewn

trzny kr

g" to odczyt wygłoszony przez Lewisa w King's College, na Uniwersytecie

Londy

skim, w roku 1944. „Czy teologia jest poezj

?" i „Wiara niewzruszona" to rozprawy, które Lewis

wygłosił na dwóch posiedzeniach Socratic Club - pierwsza została opublikowana w „Socratic Digest" w roku
1944, druga za

ukazała si

w roku 1955. „Transpozycja" jest rozwini

form

kazania wygłoszonego przez

Lewisa w Mansfield College w Oksfordzie, za

„Brzemi

chwały" kazaniem danym w Ko

ciele Naj

tszej

Maryi Dziewicy, W ko

cowej cz

ęś

ci przedmowy do ksi

ąż

ki They Asked for a Paper Lewis napisał: „Poniewa

rozprawy te powstały w ró

nym czasie, w ci

gu ostatnich dwudziestu lat mego

ycia, znale

źć

w nich mo

fragmenty, które mog

przypomina

czytelnikom moje ostatnie prace - s

one faktycznie ich antycypacj

kryj

je w sobie niejako w zarodku.

Dałem si

przekona

e takie powtórzenia nie stanowi

zdecydowanego argumentu przemawiaj

cego

przeciw ich publikacji". Jeste

my wdzi

czni,

e autor dał si

przekona

, umo

liwiaj

c powstanie tego małego

zbiorku prac o tematyce religijnej.
w Oksfordzkie, po raz pierwszy opublikowane przez SPCK. Wszystkie te rozprawy zostały opublikowane za
zgod

autora w ksi

ąż

ce They Asked for a Paper. „Dobra robota i dobre uczynki" ukazały si

po raz pierwszy

w „The Catholic Art Quarterly", pó

niej za

w ksi

ąż

ce zatytułowanej The World's Last Night.

/. E. G.
Spis tre

ci Diabelski toast Mowa Odczyt Rozprawa Rozprawa Wewn

trzny kr

g Czy teologia jest poezj

Wiara niewzruszona Transpozycja Kazanie Brzemi

chwały Kazanie Dobra robota i dobre uczynki

Rozprawa Przej

zyczenie Kazanie 1.

Diabelski toast pojawił, rozwijał si

dalej w sposób spontaniczny, jak olbrzymy i liliputy Swifta, medyczna i

etyczna filozofia „Erewhonu"
czy „Garuda Stone"Ansteya. Wyruszywszy w drog

, mo

na bez trudu zapisa

tysi

c stron. Chocia

jednak

łatwo było nada

lom diabelski charakter, wcale nie było to zabawne, a przynajmniej nie na długo.

Napi

cie, które towarzyszyło pisaniu tej ksi

ąż

ki, wywołało u mnie swego rodzaju duchowy skurcz.

wiat, w

który musiałem si

przenie

ść

pisz

c „Listy diabła", był pełen kurzu, pyłu, rodził pragnienie i poczucie

dzenia skóry. Musiał zosta

z niego usuni

ty wszelki

lad pi

kna,

wie

ci i o

ywczego działania.

Mało brakowało, a udusiłbym si

przed uko

czeniem pisania. Jestem przekonany,

e gdyby ksi

ąż

ka była

dłu

sza, udusiliby si

równie

jej czytelnicy.

Poza tym odczuwałem w zwi

zku z ni

pewien

al, poniewa

nie była ona ksi

ąż

inn

od wszystkich, jakiej

Strona 1

Lewis Clive Staples - Diabelski Toast

nikt nie mógłby napisa

. Ideałem byłoby uzupełnienie rad starego diabła, skierowanych do młodych diabl

radami archanioła dla młodego anioła stró

a naszego pacjenta. Bez takiego uzupełnienia obraz ludzkiego

ycia jest wypaczoWielokrotnie zwracano si

do mnie z pro

i doradzano mi napisanie dalszego ci

„Listów diabła", jednak przez wiele lat nie miałem na to najmniejszej ochoty. Chocia

adna ksi

ąż

ka nie

przyszła mi równie łatwo, nigdy pisanie nie sprawiało mi mniejszej przyjemno

ci. Łatwo

ść

pisania wypływała

bez w

tpienia z faktu,

e pomysł listów diabła, gdy ju

ny. Któ

jednak zdołałby zaradzi

temu brakowi?

Nawet DIABELSKI TOAST gdyby jakiemu

człowiekowi - musiałby by

on daleko lepszym człowiekiem ode

mnie - udało si

wznie

ść

na odpowiednie wy

yny duchowe, jaki „styl odpowiedzi"powinien zastosowa

Przecie

styl ten musiałby stanowi

jeden z elementów tre

ci. Sama rada nie byłaby wystarczaj

ca - ka

zdanie powinno nie

ść

w sobie o

ywczy zapach nieba.

Niestety, w dzisiejszych czasach, nawet gdyby

potrafił pisa

proz

jak Traherne, nie pozwolono by ci na to,

poniewa

zasada „funkcjonalizmu" pozbawiła literatur

połowy jej funkcji. (Ostatecznie bowiem ka

dy ideał

stylu dyktuje nie tylko to, w jaki sposób powiniene

pisa

, lecz równie

Pó

niej, w miar

upływu lat,

wspomnienie uczucia duszno

ci, które towarzyszyło powstawaniu „Listów diabła"

osłabło i zacz

ły mnie nachodzi

ró

ne refleksje na temat spraw, które wymagałyby takiego diabelskiego

potraktowania.
Postanowiłem jednak,

e nigdy nie napisz

kolejnego tomu „Listów". Pomysł czego

w rodzaju odczytu czy

„mowy" bł

kał mi si

po głowie, odchodz

c to znów powracaj

c, nigdy jednak nie przerodził si

w czyn.

Pó

niej otrzymałem zaproszenie od The Saturday Evening Post i to wła

nie przewa

yło szal

Opisana przeze mnie scena rozgrywa si

w piekle, na dorocznym obiedzie w Centrum Szkolenia Kusicieli dla

młodych diabłów. Dyrektor szkoły, dr Kosmata G

ba wzniósł wła

nie toast za zdrowie zebranych go

ci. Stary

diabeł, który jest go

ciem honorowym, podniósł si

by zabra

głos:

w jakich sprawach wolno ci zabiera

głos.)

C. S. L.
Szanowny Dyrektorze, wasza Dostojno

ść

i wy Niełaski, moje Ciernie, Duchy i Wy Zacne diabły: Stało si

zwyczajem, by przy takich okazjach zaproszony mówca zwracał si

do tych spo

ród was, którzy otrzymali

wła

nie Diabelski toast dyplomy i niebawem zostan

wysłani z kusicielsk

misj

na Ziemi

. Ch

tnie

zado

ść

uczyni

temu zwyczajowi.

Dobrze pami

tam z jak wielkim dr

eniem oczekiwałem na swoje pierwsze zadanie. Mam nadziej

i jestem o

tym mocno przekonany,

e tej nocy ka

dy z was do

wiadczy podobnych niepokojów. Kariera stoi przed wami

otworem.
Piekło oczekuje i wymaga od was, aby

stali -

podobnie jak ja - prawdziwymi diabłami sukcesu. Je

li tak si

nie stanie, wiecie dobrze, co was czeka.

Nie mam bynajmniej zamiaru pomniejsza

tego zdrowego i jak

e realistycznego elementu przera

enia, tego

nieustannego niepokoju, który musi działa

jak bat i ostroga, przynaglaj

c was w waszych przedsi

wzi

ciach.

Jak

e cz

sto b

dziecie zazdro

ludziom snu! Chciałbym jednak zarysowa

przed wami umiarkowanie

zach

caj

cy, cało

ciowy obraz naszej sytuacji strategicznej.

Wasz budz

cy groz

pryncypał w swej gł

bokiej mowie zawarł swego rodzaju usprawiedliwienie uczty, któr

nam tutaj zgotowano. Szanowne diabły, przecie

nikt go o to nie obwinia. Pró

rzecz

byłoby jednak

zaprzecza

e ludzkie dusze, na których pohybel, bole

ść

i udr

czenie dzisiaj ucztujemy, s

bardzo kiepskiej

jako

ci.

Nawet najwy

szy kunszt kulinarny naszych najzr

czniejszych dr

czycieli nie mógłby sprawi

, by przestali by

mdli i pozbawieni smaku.
Ach! Gdyby tak móc jeszcze cho

raz zatopi

by w kim

takim, jak Farinata, Henryk VIII czy cho

by Hitler!

Jak

e wspaniale skwierczeli, jacy byli chrupi

cy!

Drzemi

ce w nich zło, w

ciekło

ść

, egotyzm i okrucie

stwo krzepko

niewiele ust

powały naszej.

Wytwarzali rozkoszny opór, który trzeba było złama

. Ich usidlenie rozgrzewało nasze wn

trze.

A có

mamy dzisiaj? Jaki

marny miejski urz

dnik w sosie Grafta. Osobi

cie nie potrafi

doszuka

w nim

smaku -

adnego dzikiego, brutalnego sk

pstwa i chciwo

ci, które sprawiały mi tak

rozkosz u potentatów

bon DIABELSKI TOAST gactwa i władzy ostatniego stulecia. Czy

nie był on marnym człowieczkiem -

stworzeniem bior

cym na lewo marne grosze prowizji, prywatnie tłumacz

cym si

z tego kiepskimi

dowcipami, publicznie zaprzeczaj

cym wszystkiemu przy pomocny najnudniejszych banałów. Ot, brudne,

małe nic, które pogr

ąż

yło si

w korupcji, ledwie zdaj

ce sobie z tego spraw

, i to głównie dlatego,

post

powali tak wszyscy inni! Widz

tutaj mdł

potrawk

z cudzoło

ników. Czy potraficie dostrzec w nich

cho

by cie

nami

tnego, pełnego buntu i nienasycenia po

żą

dania? Mnie si

to nie udało. Wszyscy maj

dla

mnie smak niedorozwini

tych seksualnie kretynów, którzy z powodu własnej głupoty lub oszustwa innych

trafili do niewła

ciwych łó

ek. Ulegli jedynie wpływowi zabarwionych seksem ogłosze

, uczynili to, by poczu

nowoczesnymi lud

mi, wyzwolonymi od przes

dów. Popełnili cudzołóstwo, by przekona

o swojej

sko

ci, o tym,

e s

„normalni", niektórzy dlatego,

e nie mieli nic innego do roboty. Szczerze mówi

c, dla

mnie, który smakowałem Messaliny i Casanovy, ci tutaj maj

mdły smak.

Strona 2

Lewis Clive Staples - Diabelski Toast

O, widz

działacza zwi

zkowego. Ten człowieczek, pełen pretensjonalnej i nieszczerej mowy, smakuje

troch

lepiej. Wyrz

dził co

naprawd

złego. Nie całkiem nie

wiadomie przyczynił si

do rozlewu krwi, do

głodu i ograniczenia wolno

ci. Tak, w pewnym sensie. Lecz w jak

e marnym! Jak

e niewiele my

lał o tych

ostatecznych celach. Zawsze trzymał si

linii partii, d

ąż

ył do zaspokojenia swojej potrzeby znaczenia i, ponad

wszystko, był niewolnikiem zwyczajnej rutyny. Takie siły zdominowały jego

ycie.

Teraz dochodzimy do sedna. Z kulinarnego punktu widzenia wszystkie te potrawy budz

obrzydzenie. Mam

jednak nadziej

e nikt z tu obecnych nie stawia sztuki kulinarnej na pierwszym miejscu. Czy

to, co

widzimy, nie jest pod pewnym wa

ny wzgl

dem obiecuj

ce i pełne nadziei? Diabelski toast We

my najpierw

zwyczajn

ilo

ść

. Jako

ść

jest by

e podła, jednak jeszcze nigdy nie mieli

my ludzkich dusz (takiego

rodzaju) w równej obfito

ci.

A teraz nasz triumf. Mam pokus

rzec,

e takie dusze - a raczej resztki tego, co niegdy

było dusz

- s

prawie niegodne pot

pienia. To prawda, jednak Nieprzyjaciel (z jakiego

niezbadanego i przewrotnego

powodu)
uznał,

e warto podj

ąć

prób

ich zbawienia. Wierzcie mi,

e to uczynił. Zwracam si

do młodzie

y, która

jeszcze nie była na słu

bie: nie macie poj

cia ile wysiłku i subtelnych umiej

tno

ci trzeba było u

, by

ostatecznie pozyska

de z tych marnych stworze

Trudno

ść

wynikała wła

nie z faktu, i

były one takiego małego i słabego ducha. Były to istoty o tak m

tnym

umy

le, tak biernie reaguj

ce na wpływ

rodowiska,

e bardzo trudno było podnie

ść

je na poziom

wiadomego i rozmy

lnego działania, na którym mo

liwy jest grzech

miertelny. Trzeba było wznie

ść

wystarczaj

co wysoko, bacz

c, by ani o milimetr nie przekroczy

bezpiecznej granicy. Wówczas bowiem,

wszystkie wysiłki mogłyby zosta

zmarnowane. Mogliby dostrzec zło, mogliby dokona

pokuty. Z drugiej

strony, gdyby

my wznie

li je zbyt nisko, mogłyby si

kwalifikowa

jedynie do czy

ść

ca, jako przystało na

stworzenia, które nie pasuj

ani do nieba, ani do piekła. Mam na my

li stworzenia, które nie zdały egzaminu i

którym pozwolono na zawsze przyj

ąć

stan mniej lub bardziej zadowolonych z siebie podludzi.

li chodzi o kwesti

indywidualnego wyboru tego, co Nieprzyjaciel okre

la mianem „zła", stworzenia takie

osi

ły nikły stan duchowej odpowiedzialno

ci (je

li w ogóle im si

to udało). Nie rozumiej

one

ródła ani

realnego charakteru zakazów, które łami

. Ich sumienie nie mogłoby przetrwa

bez społecznej atmosfery,

która je otacza. Uznali

my wi

e równie

ich j

zyk powinien by

zamazany i zabrudzony. To, co ludzie

wykonuj

cy DIABELSKI TOAST inny zawód nazwaliby łapówk

dla nich jest napiwkiem lub prezentem.

Pierwsze zadanie przydzielonych im kusicieli, polega na utrwalaniu wyborów prowadz

cych do piekła przez

przekształcanie ich w nawyk, dzi

ki stałemu powtarzaniu. Nast

pnie nawyk przekształca si

w zasad

(ten

krok jest najwa

niejszy) - w zasad

, której gotowe b

broni

. Gdy to si

uda, wszystko dobrze si

powiedzie. Konformistyczna postawa wobec

rodowiska społecznego, pocz

tkowo maj

ca charakter

wył

cznie instynktowny a nawet mechaniczny (czy galareta mogłaby nie przystosowa

do kształtu

naczynia?), teraz staje si

nieu

wiadomionym credo, ideałem jedno

ci lub bycia takim, jak inni kumple.

Zwykła nie

wiadomo

ść

prawa, które łami

, przeradza si

teraz w nieokre

lon

teori

- pami

tajcie,

e nie

maj

oni poj

cia o historii - teori

, lub bur

uazyjnej „moralno

ci". W ten sposób we wn

trzu owych stworze

pojawia si

trwałe, mocno zakorzenione podstawowe postanowienie, by by

takim a nie innym, a nawet

przeciwstawi

nastrojom, które mogłyby to zmieni

. To podstawowe prze

wiadczenie jest bardzo słabe i

nie ma refleksyjnego (istoty te s

pogr

ąż

one w zbyt wielkiej niewiedzy) ani buntowniczego charakteru

(wyklucza to ich emocjonalne i umysłowe ubóstwo); na swój sposób jest ono wyborne - jak górski kryształ lub
bardzo młody rak. Mo

na je jednak wykorzysta

dla dobra naszej sprawy. Kryje si

w nim bowiem realne i

wiadome, chocia

nie w pełni wyartykułowane, odrzucenie tego, co Nieprzyjaciel nazywa łask

Mamy zatem dwa pozytywne zjawiska. Pierwszym jest obfito

ść

zdobyczy - niezale

nie od tego, jak mdła jest

nasza strawa, nie jeste

my nara

eni na niebezpiecze

stwo głodu. Drugim zjawiskiem pozytywnym jest fakt,

e nigdy umiej

tno

ci naszych Kusicieli nie były wi

ksze. Najwa

niejszy jest jednak morał trzeci, którego

jeszcze nie wyci

łem.

któr

okre

laj

mianem powszechnie przyj

tej, puryta

skiej Diabelski toast Ro

nie liczba dusz, na których

rozpaczy i pot

pieniu dzisiaj, mo

na powiedzie

ucztujemy, a nawet trzymamy si

przy

yciu. Tendencja ta

dzie si

utrzymywa

w przyszło

ci.

W przekonaniu tym utwierdzaj

nas informacje napływaj

ce z ni

szych szczebli dowodzenia. Mamy rozkazy,

by wszelkie posuni

cia taktyczne dostosowa

do istniej

cej sytuacji. Oczywi

cie „wielcy grzesznicy", których

nami

tno

ci przekraczaj

zwykłe granice i którzy z wielk

sił

woli trwaj

w tym, czego Nieprzyjaciel si

brzydzi, nie wygin

zupełnie. B

jednak coraz rzadsi.

Nasze łupy b

liczniejsze ni

dot

d, lecz składa

w coraz wi

kszym stopniu ze

mieci - ochłapów,

które kiedy

rzucali

my Cerberowi i innym psom piekieł, uznaj

c je za straw

niegodn

diabłów. A zatem, po

pierwsze, niezale

nie od tego, jak przygn

biaj

ce mo

e si

to wydawa

, zbli

a si

zmiana na lepsze. Po

drugie, chc

wskaza

wam sposoby, dzi

ki którym t

zmian

na przyspieszy

Powiedziałem,

e nadchodzi zmiana na lepsze. Wielcy (smakowici) grzesznicy s

zrobieni z tego samego

surowca, co ci ohydni wielcy

ci. Zmniejszenie jego zasobów mo

e oznacza

e nasza strawa b

dzie

pozbawiona smaku. Czy

jednak nie oznacza to równie

poczucia frustracji i głodu Nieprzyjaciela? Nie

Strona 3

Lewis Clive Staples - Diabelski Toast

stworzył On ludzi - nie stał si

jednym z nich i nie umarł za nich w okropnych cierpieniach - by dostarczy

kandydatów do czy

ść

ca, „nieudanych" ludzi. Pragn

ł stworzy

tych, bogów, byty takie, jak On. Czy

mdły

smak naszej obecnej strawy nie jest nisk

cen

w zamian za rozkoszn

wiadomo

ść

e cały ten Jego wielki

eksperyment si

nie powiódł? Na tym jednak nie koniec. Gdy maleje liczba wielkich grzeszników, a

kszo

ść

miertelników traci sw

osobowo

ść

, wielcy grzesznicy staj

znacznie bardziej skutecznymi

narz

dziami. Ka

dy dyktator, a nawet zwykły demagog (niemal ka

da gwiazda filmowa lub piosenkarz)

e poci

ąć

za sob

dziesi

tki tysi

cy ludz- DIABELSKI TOAST kich owiec. Ofiarowuj

im one siebie

(lub to, co z nich pozostało), za

w nich, składaj

siebie w ofierze nam.

Nadejdzie czas gdy nie b

dziemy si

musieli zajmowa

indywidualnym kuszeniem, z wyj

tkiem kuszenia

nielicznych. Złapcie barana z dzwonkiem uwi

zanym na szyi, a pod

ąż

y za nim całe stado.

Czy zdajecie sobie jednak spraw

e udało si

nam zredukowa

wielu przedstawicieli rasy ludzkiej do

poziomu zera? Nie stało si

to przez przypadek. Taka jest nasza odpowied

- zaiste wspaniała - na jedno z

najwi

kszych wyzwa

, jakim musieli

my stawi

czoło.

Pozwólcie,

e przypomn

wam, jaka sytuacja panowała w drugiej połowie dziewi

tnastego wieku - w czasach

gdy przestałem by

praktykuj

cym kusicielem i w nagrod

za zasługi przeniesiono mnie na posad

urz

dnicz

Wielki ruch ku wolno

ci i równo

ci ludzi przyniósł obfity owoc, który z czasem nabrał dojrzało

ci. Zniesiono

niewolnictwo.
Amerykanie wygrali wojn

o niepodległo

ść

Sukcesem zako

czyła si

Wielka Rewolucja Francuska.

Religijna tolerancja panowała niemal wsz

dzie. W zmianach tych było pocz

tkowo wiele elementów

działaj

cych na nasz

korzy

ść

. Wiele było ateizmu, wiele antyklerykalizmu, wiele zawi

ci i ch

ci zemsty,

pojawiły si

nawet pewne (raczej absurdalne) próby o

ywienia poga

stwa.

Niełatwo było ustali

, jak powinni

my na to zareagowa

Z jednej strony był to dla nas dotkliwy cios - nadal zreszt

odczuwamy jego skutki - mam na my

li pojawienie

pogl

du głosz

cego,

e wszyscy ludzie, którzy cierpi

głód powinni zosta

nakarmieni, za

skuci

ła

cuchami powinni je zrzuci

. Z drugiej jednak strony w zmianach tych było tyle odrzucenia wiary, tyle

materializmu, tyle

wiecko

ci i nienawi

ci,

e uznali

my, i

dziemy je popiera

Pod koniec XIX wieku sytuacja stała si

znacznie prostsza, a jednocze

nie znacznie bardziej złowieszcza.

W sektorze angielskim (na tym froncie głównie walczy- Diabelski toast lizmu, przekabacaj

c go na własn

korzy

ść

. Pojawiło si

niebezpieczne zjawisko zwane chrze

cija

skim socjalizmem.

Wła

ciciele fabryk starego dobrego typu, którzy wzbogacili si

na pocie robotników, nie zostali przez nich

zabici - a mogli

my to wykorzysta

- lecz zostali pot

pieni przez własn

klas

. Wielu bogatych rezygnowało

ze swej władzy, nie z powodu rewolucji czy pod przymusem, lecz w zgodzie z własnym sumieniem. Je

chodzi o ubogich, którzy z tego skorzystali - równie

oni nas rozczarowali. Zamiast wykorzysta

now

wolno

ść

na co

ywili

my uzasadnion

nadziej

i czego si

po nich spodziewali

my - do dokonywania masakr, gwałtów

i rabunków, cho

by nawet do stałego upijania si

, uparcie zabiegali, by sta

lud

mi czystszymi, bardziej

zorganizowanymi, gospodarnymi, wykształconymi, a nawet Na szcz

ęś

cie, dzi

ki naszemu ojcu najni

szemu,

niebezpiecze

stwo zostało za

egnane. Przeprowadzili

my kontratak na dwóch poziomach. Na najgł

bszym

poziomie nasi dealerzy obmy

lili wezwanie do prze

ywania pełnego

ycia - po

rednio element ten był zawarty

w procesie przemian ju

od najwcze

niejszych dni. W samym pragnieniu wolno

ci kryła si

gł

boka

nienawi

ść

do osobistej wolno

ci. Pierwszy wskazał na ni

nieoceniony Rousseau. Jak zapewne pami

tacie,

w jego systemie demokracji doskonałej dozwolona była jedynie religia pa

stwowa, przywrócona została

instytucja niewolnictwa, za

jednostce tłumaczono,

e w rzeczywisto

ci (cho

e sobie z tego nie zdawa

sprawy) pragnie czyni

jedynie to, co ka

e jej rz

d. Wychodz

c z tego punktu via Hegel (inny nieoceniony

propogandysta walcz

cy po łem) wydarzyła si

rzecz straszna. Nieprzyjaciel jednym poci

gni

ciem r

ki, w

typowy dla siebie sposób, w du

ym stopniu wykorzystał ruch na rzecz post

pu i liberacnotliwymi.

Wierzcie mi, drogie diabły,

e na moment zawisła nad nami gro

ba powstania naprawd

zdrowego

społecze

stwa.

U DIABELSKI TOAST naszej stronie) łatwo nam było wymy

stwo faszystowskie i komunistyczne.

Nawet w Anglii odnie

my spore sukcesy. Mówiono mi niedawno,

e w kraju tym człowiek nie mógł bez

zezwolenia wyci

ąć

własnego drzewa własn

siekier

, przerobi

go na tarcic

własn

pił

a z desek zbudowa

składziku na narz

dzia w swym ogrodzie.

Tak wygl

dał nasz kontratak w jednym kierunku. Wy, młode diabl

ta, jeste

cie dopiero pocz

tkuj

cymi

kusicielami i z pewno

nie otrzymacie do wykonania takiego zadania. Jako kusiciele zostaniecie posłani do

pojedynczych osób. Nasz atak skierowany przeciwko nim (lub przez nich) odbywa si

inaczej.

Demokracja jest słowem, za pomoc

którego musicie wodzi

za nos waszych pacjentów. Spustoszenie

poczynione w ludzkim j

zyku przez naszych ekspertów od lingwistyki czyni rzecz

ostrze

enie,

nigdy nie wolno wam nadawa

słowom jasnego, precyzyjne zdefiniowanego znaczenia. Ludzie te

tego nie

uczyni

Strona 4

Lewis Clive Staples - Diabelski Toast

Nigdy nie przyjdzie im do głowy,

e demokracja jest okre

leniem systemu politycznego lub wyborczego, i

ma niewiele wspólnego z tym, co staracie si

im sprzeda

Nie nale

y im nigdy pozwoli

na zadanie Arystotelesowskiego pytania, czy „zachowania demokratyczne"

oznaczaj

takie zachowania, które demokracje lubi

, czy te

takie, które przyczyniaj

do ich utrzymania.

li je bowiem zadadz

, z pewno

zauwa

żą

e nie jest to jedno i to samo.

Musicie si

posługiwa

tym słowem jak magicznym zakl

ciem, jedynie z uwagi na jego sił

przekonywania.

Maj

oni dla niego wielki szacunek. Oczywi

cie ł

czy si

on z politycznym ideałem,

e wszyscy ludzie winni

traktowani w równy sposób. Pó

niej nale

y niepostrze

enie przej

ść

od owego politycznego ideału do

wiary,

e wszyscy ludzie s

równi. Szczególnie za

ci, nad którymi pracujecie. W rezultacie mo

ecie u

ywa

słowa demokra- Diabelski toast cja na usprawiedliwienie najbardziej poni

cego (a tak

e najmniej

przyjemnego) ze wszystkich ludzkich uczu

ecie wywoła

w nich uczucie, nie tylko bez jakiegokolwiek poczucia wstydu, lecz w pozytywnej aureoli

samoaprobaty, które pozbawione ochrony tego magicznego słowa, zostałoby przez wszystkich wy

miane.

Chodzi mi oczywi

cie o uczucie, które skłania człowieka do powiedzenia: Jestem równie dobry, jak ty.

Pierwsza i najbardziej oczywista korzy

ść

polega na kim samym stopniu jest równy drugiemu pod wzgl

dem

uprzejmo

ci, uczciwo

ci i zdrowego rozs

dku, co pod wzgl

dem wzrostu czy obwodu klatki piersiowej.

Chodzi mi o to,

e on nie wierzy w siebie.

aden człowiek, który mówi: Jestem równie dobry, jak ty nie wierzy

w to, co mówi. Gdyby wierzył, nie mówiłby tego. Pies Bernardyn nigdy nie powie tego psu-zabawce,
naukowiec -
matołowi, zatrudniony - bezrobotnemu, za

kna kobieta - brzydkiej. Równo

ci, poza sfer

czysto

polityczn

, domagaj

jedynie ci, którzy w jakim

sensie czuj

gorsi od innych. Słowa te wyra

przykr

, przyprawiaj

o spazmy,

wiadomo

ść

własnej ni

szo

ci, z któr

pacjent nie chce si

pogodzi

Dlatego buntuje si

przeciwko niej i okazuje niech

ęć

Wła

nie dlatego okazuje niech

ęć

wszelkim przejawom wy

szo

ci, stara si

zaszkodzi

innym, pragnie ich

szkody.
Ustawicznie podejrzewa,

e ka

da ró

nica stanowi oznak

domagania si

szo

ci. Nikt nie mo

e si

nich ró

tonem głosu, strojem, manierami, sposobem wypoczynku, wyborem jedzenia. „Ten mówi po

angielsku wyra

niej i lepiej ode mnie - musi by

łotrem, jakim

wyrzutkiem z marginesu. Ten powiada,

e nie

lubi psów. Na pewno uwa

a si

za nie wiadomo kogo. A tamten nie wł

czył szafy graj

cej - musi by

jeden z

tych tym,

e w samym centrum ich

ycia umieszczacie solidne, godne zaufania kłamstwo. Nie chodzi mi

jedynie o to,

e stwierdzenie to jest fałszywe -

e dany człowiek w ta- DIABELSKI TOAST intelektualnych

pozerów, którzy staraj

pokaza

e s

lepsi od innych. Gdyby byli równymi facetami, byliby tacy, jak ja.

Nie maj

adnego powodu, by by

inni. To nie jest demokratyczne."

To jak

e nam przydatne zjawisko samo w sobie nie jest niczym nowym. Pod nazw

zazdro

ci znane było

ludziom od tysi

cy lat. Mimo to zawsze uwa

ali je za najbardziej odra

cy i za jeden z najbardziej

komicznych grzechów. Ci, którzy u

wiadamiali sobie,

e jej do

wiadczaj

, doznawali wstydu - ci, którym było

ono obce, nie tolerowali go u innych. Urocza nowo

ść

polega na tym,

e teraz uczucie zazdro

ci mo

usankcjonowa

- uczyni

je szanowanym a nawet godnym pochwały - za pomoc

magicznego słowa

demokratyczny.
Dzi

ki temu zakl

ciu ludzie, którzy pod jakim

wzgl

dem (lub pod wszystkimi wzgl

dami) stoj

ej od

innych mog

z wi

ksz

dot

d łatwo

bli

nich w dół. Na tym jednak nie koniec. Z jego powodu

ci, którzy zbli

, lub mogliby si

zbli

, do pełnego wymiaru człowiecze

stwa, wycofuj

z obawy, i

oka

żą

niedemokratyczni. Posiadam wiarygodne informacje,

e młodzi ludzie tłumi

rodz

ce si

w nich

zainteresowanie muzyk

klasyczn

i dobr

literatur

, poniewa

e im to przeszkodzi

w staniu si

takimi,

jak inni,

e ludzie, którzy naprawd

pragn

i otrzymali do tego łask

, aby by

uczciwi, porz

dni czy

umiarkowani - rezygnuj

Staliby si

bowiem inni, co mogłoby zaszkodzi

ich stylowi

ycia, zakłóci

poczucie stadne, uniemo

liwi

integracj

z grup

. Mogliby (o zgrozo!) sta

jednostkami.

Wszystkie te uczucia dobrze podsumowuje modlitwa pewnej młodej ziemianki: „Dobry Bo

e, spraw, bym była

normaln

współczesn

dziewczyn

!" Dzi

ki podejmowanym przez nas trudom, coraz cz

ęś

ciej b

dzie to

oznaczało:
„Uczy

mnie bezczelnym babskiem, flirciar

, kretynk

i paso

ytem".

Diabelski toast Rozkosznym produktem ubocznym tego procesu (niestety, z ka

dym dniem ich liczba

topnieje) s

istoty, które nigdy nie stan

normalnymi i typowymi osobnikami, takimi jak cała reszta paczki,

lecz popadn

w zarozumialstwo i zdziwaczenie (a przynajmniej motłoch b

dzie ich za takich uwa

ał).

Podejrzenia bowiem zawsze stwarzaj

to, czego istnienia domniemuj

(„Skoro niezale

nie od tego, co zrobi

, i tak zostan

uznany za czarownic

czy za komunistycznego agenta,

równie dobrze mog

zosta

uznany za owc

lub jagni

i naprawd

nim sta

"). W rezultacie, inteligencja,

cho

nieliczna jako grupa, jest bardzo przydatna dla sprawy piekła.

Jest to jednak tylko półprodukt. Chciałbym zwróci

wasz

uwag

na szeroki ruch zmierzaj

cy do

zdyskredytowania i ostatecznego wyeliminowania wszelkiej ludzkiej doskonało

ci - moralnej, kulturalnej,

Strona 5

Lewis Clive Staples - Diabelski Toast

społecznej i intelektualnej. Czy nie jest rzecz

przyjemn

patrze

jak demokracja (jako magiczne zakl

cie)

wykonuje prac

, któr

parała si

kszo

ść

staro

ytnych dyktatorów, posługuj

c si

tymi samymi metodami?

Pami

tacie zapewne, jak jeden z greckich dyktatorów (nazywano ich „tyranami") wysłał posła

ców do innego

z pro

o rad

dotycz

zasad rz

dzenia. Tamten zaprowadził posła

ca na pole kukurydzy i

ł lask

czubek ka

dej łodygi, która cho

by o cal wyrastała ponad jego głow

. Morał był jasny. Nie pozwalaj na

aden

przejaw wy

szo

ci w

ród poddanych. Nie pozwól

nikomu, kto jest m

drzejszy, lepszy czy bardziej znany

(a nawet bardziej przystojny)
od reszty. Wszystkich zrównuj do jednego poziomu; niech wszyscy b

niewolnikami, zerami, niech stan

niczym. Wszyscy maj

równi. W ten oto sposób „tyrani"

stosowali zasady demokracji - „demokracj

". Dzisiaj „demokracja" mo

e sama wykona

to zadanie, bez

potrzeby istnienia innego tyrana ni

ona sama. Nikt nie musi przechadza

z lask

po polach. Krótsze

łodygi DIABELSKI TOAST same odgryz

górn

ęść

dłu

szych od siebie. Wi

ksze ju

zaczynaj

obgryza

same siebie, pragn

c sta

takimi, jak reszta łodyg.

Powiedziałem,

e doprowadzenie do pot

pienia tych małych duszyczek, które zatraciły niemal cał

indywidualno

ść

, wymaga du

ego wysiłku i sprytu. Jednak, je

li umiej

tnie i rzetelnie wykonywa

dziecie

prac

, mo

ecie by

pewni rezultatów. To prawda,

e wielcy grzesznicy wydaj

łatwiejsi do

schwytania, s

jednak nieobliczalni. Mo

na ich wodzi

za nos przez siedemdziesi

t lat, a w siedemdziesi

tym

pierwszym roku

ycia Nieprzyjaciel mo

e wyrwa

ich z naszych pazurów. S

tacy zdolni do prawdziwej

pokuty,

wiadomi swej winy.

Potrafi

, je

li sprawy przybior

zły obrót, z równ

gotowo

sprzeciwi

naciskom wrogim sprawie

Nieprzyjaciela, z jak

przeciwstawiali si

im, staj

c w obronie sprawy piekła. Pod pewnym wzgl

dem trudniej

jest upolowa

dzikiego słonia. Jednak, je

li chybisz, sło

e okaza

bardziej kłopotliwy.

Jak powiedziałem moje do

wiadczenia pochodz

głównie z sektora angielskiego - stamt

d te

otrzymuj

nadal najwi

cej doniesie

. By

e to, co teraz powiem, nie b

dzie miało pełnego zastosowania w

przypadku sektorów, w których działaj

niektórzy z was. Zawsze jednak mo

ecie dokona

niezb

dnych

zmian przystosowawczych.
Moje rady z pewno

miały jakie

zastosowanie w waszej sytuacji. Je

li b

dzie ono zbyt małe,

dziecie si

musieli postara

, by kraj, w którym działacie, stał si

taki, jak Anglia.

W tym obiecuj

cym kraju zasada: Jestem równie dobry, jak ty staje si

czym

cej ni

sił

społeczn

Zaczyna wkracza

do systemu edukacji miejscowych. Nie potrafi

w sposób pewny okre

obecnego

zasi

gu jej oddziaływania. Nie ma to jednak wi

kszego znaczenia.

Kiedy ju

odkryjecie istniej

tendencj

, łatwo wam b

dzie przepowiedzie

jej przyszły rozwój - szczególnie

Diabelski toast gdy sami przyło

ycie do tego r

. Podstawowa zasada nowego systemu edukacji głosi,

osły i nieroby nie powinny mie

poczucia ni

szo

ci w stosunku do swych inteligentnych i pracowitych

kolegów. To byłoby „niedemokratyczne".
Takie drugorz

dne ró

nice mi

dzy uczniami - wida

bowiem,

e s

to ró

nice indywidualne -

musz

myl

ce. Stosuje si

filozofi

na ró

nych poziomach.

Na uniwersytetach egzaminy musz

tak opracowane, by prawie wszyscy studenci otrzymywali dobre

stopnie. Egzaminy wst

pne powinny by

tak przygotowane, by wszyscy, lub prawie wszyscy obywatele mogli

uzyska

sze wykształcenie, niezale

nie od zdolno

ci (czy pragnie

) i tego czy w przyszło

ci odnios

niego po

ytek. W szkołach podstawowych dzieci, które s

zbyt głupie lub leniwe, by uczy

zyków

obcych, matematyki i nauk przyrodniczych, mog

robi

to, co inne wykonuj

w czasie wolnym od zaj

ęć

Pozwólmy im na przykład lepi

babki z piasku i nazwijmy to zaj

ciami z rze

by. Nie mo

na w najmniejszy

cho

by sposób da

do zrozumienia,

e s

one gorsze od dzieci, które pracuj

Niezale

nie od tego, jak bezsensownych przedmiotów si

ucz

musz

mie

ten sam - mam wra

enie,

e w

zyku angielskim pojawiło si

takie okre

lenie - „parytet szacunku". Nie jest niemo

liwy nawet bardziej

ekstremalny scenariusz. Dzieci, które zasłu

yły na przej

cie do nast

pnej klasy mog

zosta

w niej

zatrzymane, poniewa

inne do

wiadczyłyby urazu - na Belzebuba, jak

e przydatne jest to słowo - z powodu

pozostania w tyle. Inteligentnego ucznia ł

czy si

ła

cuchem demokracji z jego grup

wiekow

na cały okres

szkolnej nauki.
Chłopiec, który mógłby czyta

Ajschylosa i Dantego, siedzi, słuchaj

c jak jego kolega duka WLAZŁ KOT NA

PŁOT.
Jednym słowem, mo

emy mie

uzasadnion

nadziej

e wraz z pełnym zapanowaniem zasady: Jestem

równie dobry, jak ty zakazane zostanie wszelkie kształcenie.
Wraz z karami za nieuctwo znikn

wszelkie bod

ce i za- DIABELSKI TOAST ch

ty do nauki. Tym, którzy

chcieli si

uczy

, oficjalnie si

tego zaka

e. Za kogo si

uwa

?! Jakim prawem chc

przewy

sza

swych kolegów? Nauczyciele -
powinienem był raczej rzec piel

gniarki - b

zbyt zaj

ci zach

caniem i klepaniem po plecach nieuków, by

marnowa

jaki

czas na prawdziw

nauk

. Nie b

dzieedukacji nie stał si

systemem edukacji pa

stwowej.

Tak si

jednak stanie. Wydarzenie nale

y do tej samej fali zmian. Wysokie podatki, które w tym celu

wprowadzono, prowadz

do zniszczenia klasy

redniej - klasy gotowej po

, oszcz

dza

i ponosi

Strona 6

Lewis Clive Staples - Diabelski Toast

wydatki, by dzieci mogły si

kształci

w szkołach prywatnych. Zniszczenie tej klasy, niezale

nie od zwi

zków

z ruchem zmierzaj

cym do zniesienia edukacji, jest nieuniknion

konsekwencj

postawy: Jestem równie

dobry, jak ty. Przecie

to z tej warstwy wywodzi si

przytłaczaj

kszo

ść

ich naukowców, lekarzy,

filozofów, teologów, poetów, malarzy, kompozytorów, architektów, prawników i administratorów.
Je

li jaka

pa łodyg potrzebuje wyrównania, z pewno

wła

nie oni. Niedawno jaki

angielski

polityk zauwa

ył: „Demokracja nie potrzebuje wielkich ludzi".

Piekło z rado

przyj

łoby znikni

cie demokracji w

cisłym tego słowa znaczeniu - demokracji jako

porz

dku politycznego. Podobnie jak wszelkie inne formy rz

dzenia i ten działa zwykle na nasz

korzy

ść

jednak w znacznie mniejszym stopniu ni

inne. Musimy zdawa

sobie jednak spraw

e „demokracja" w

znaczeniu diabolicznym („Jestem równie dobry, jak ty", „B

taki, my si

musieli trudzi

rozsiewaniem

niewiedzy i arogancji.
Uczyni

to za nas te n

dzne robaki.

Oczywi

cie nie doszłoby do tego, gdyby cały system Zbyteczn

rzecz

byłoby pytanie takiej istoty, czy

mówi

c potrzebuje miała na my

li „potrzebuje" czy „pragnie".

Wy jednak zachowajcie jasny umysł, bowiem pojawia si

tutaj ponownie Arystotelesowskie pytanie.

Diabelski toast jak reszta", „Nie wyró

niaj si

ród stada") jest najdoskonalszym sposobem starcia

politycznej demokracji z powierzchni ziemi.
„Demokracja" lub „demokratyczny duch" (w znaczeniu diabolicznym) doprowadzi bowiem do tego,

e naród

nie b

dzie miał wielkich ludzi, stanie si

zbiorowiskiem półanalfabetów, ludzi pozbawionych moralnego

gosłupa, wychowanych w braku poszanowania dyscypliny - zło

onym z zarozumiałych, zniewie

ciałych

osobników,

ywi

cych si

nieszczerymi pochlebstwami i potrzebuj

cych nia

czenia do ko

ycia. Piekło

pragnie, by wła

nie takimi stali si

wszyscy ludzie opowiadaj

cy si

za „demokracj

". Je

li bowiem taki naród

znajdzie si

w konflikcie z innym narodem, który zach

ca swoje dzieci do pracy w szkole, w którym ceni si

talenty a ciemna masa nie ma prawa głosu w sprawach publicznych, wówczas b

dzie mo

liwy tylko jeden

wynik.
„Demokracja" została ostatnio zaskoczona odkryciem,

e Rosja wyprzedziła j

w dziedzinie nauki. Czy

nie

jest to wspaniały przykład ludzkiej

lepoty! Je

li wszystkie tendencje, które działaj

w ich społecze

stwie,

przeciwstawiaj

wszelkiej doskonało

ci, dlaczego oczekuj

e ich naukowcy b

odnosili

wietne

rezultaty?
Nasze zadanie polega na tym, by wzmacnia

te zachowania i ułudy umysłu, któiy demokracje w naturalny

sposób lubi

i które sprawiaj

im rado

ść

, poniewa

to wła

nie one, nie poddane kontroli, zniszcz

prawdziw

demokracj

dziecie zdziwieni,

e ludzie tego nie dostrzegaj

Chocia

nie czytaj

Arystotelesa (trudno uzna

to za zaj

cie demokratyczne), mo

na by oczekiwa

Rewolucja Francuska nauczyła, i

zachowania, które sprawiaj

przyjemno

ść

arystokracji, nie s

tymi, które

zapewni

jej przetrwanie, i zastosowa

zasad

do wszystkich innych form rz

dzenia.

Nie poprzestan

na tej uwadze. Nie zamierzam podsyca

w was - niech mnie piekło uchowa! - ułudy, któr

DIABELSKI TOAST tak starannie musicie piel

gnowa

w umysłach waszych ludzkich ofiar. Chodzi mi o

ułud

e los narodów jest sam w sobie wa

niejszy od losu poszczególnych dusz.

Niszczenie wolnych narodów i wspieranie pa

stw niewolniczych jest dla nas jedynie

rodkiem (niezale

nie od

rozrywki, jakiej nam to dostarcza) - naszym prawdziwym celem jest niszczenie jednostek. Tylko bowiem
jednostki mog

zosta

zbawione lub pot

pione, tylko one mog

sta

synami Nieprzyjaciela lub nasz

straw

. Ostateczna warto

ść

dej rewolucji, wojny i głodu polega na jednostkowym cierpieniu, jakie

powoduje, na zdradzie zaufania, na furii i desperacji, jakie mo

e zrodzi

. Zasada:

Jestem równie dobry, jak ty jest u

ytecznym

rodkiem niszczenia demokratycznych społecze

stw. Jednak

ma 0 wiele wi

ksz

warto

ść

j ako cel w sobie - j ako stan umysłu, który z konieczno

ci wyklucza pokor

miło

ść

, zadowolenie i wszelkie przyjemno

ci płyn

ce z wdzi

czno

ci 1 podziwu, sprowadzaj

cy ludzkie istoty

z ka

dej drogi, która mo

e je zaprowadzi

do Nieba.

W ten oto sposób dotarłem do najprzyjemniejszej cz

ęś

ci mego obowi

zku. Przypadło mi w udziale wznie

ść

w imieniu go

ci, toast na cze

ść

pryncypała Kosmatej G

by i O

rodka Kształcenia Kusicieli. Napełnijcie

kielichy.
Có

widz

? Jaki wspaniały jest bukiet tego wina! Czy to mo

liwe?! Szanowny pryncypale, cofam wszystkie

krytyczne uwagi pod adresem obiadu. Widz

bowiem,

e nawet w wojennych warunkach w piwnicy waszej

uczelni zachowało si

kilka tuzinów wybornego starego wina faryzeuszów. No, no, no. Czuj

jak za

dawnych czasów.
Szanowne diabły, czy czujecie w nozdrzach ten cudny aromat? Spójrzcie na kolor tego wina. Czy widzicie
ogniste pasemka, które wij

i kł

w jego ciemnym sercu, tak jakby ze sob

walczył. Tak te

rzeczywi

cie jest.

Czy wiecie, w jaki sposób sporz

dza si

to wino? Powstaje ono z owoców faryzeuszów wszelkiej ma

ci, które

ugniata si

i poddaje fermentacji - w rezultacie powstaje wino Diabelski toast 0 niezwykłe delikatnym smaku.

w nim te rodzaje, które na ziemi okazywały sobie najwi

ksz

wrogo

ść

Strona 7

Lewis Clive Staples - Diabelski Toast

Jedni byli bez reszty oddani regułom,

tym relikwiom i ró

com, inni przyodziewali si

w zgrzebne szaty,

mieli powag

na twarzach i zachowywali drugorz

dne ludzkie tradycje zakazuj

ce picia wina, gry w karty i

chodzenia do teatru. Jednych i drugich ł

czy przekonanie o własnej sprawiedliwo

ci i niesko

czona przepa

ść

oddzielaj

ca ich faktyczny wygl

d od tego, co w najmniejszym cho

by stopniu przypominało Nieprzyjaciela i

Jego przykazania. Istot

ich doktryny było zło tkwi

ce w innych religiach - ich Ewangeli

było oszczerstwo,

oczernianie litani

. Jak

e si

wzajemnie nienawidzili pod sło

cem! O ile

bardziej nienawidz

teraz,

gdy s

ze sob

na wieki zł

czeni, lecz nie pojednani.

Zdumienie i wzajemna niech

ęć

wiecznie podsycaj

w nich zło

ść

i odmow

pokuty, co tak wspaniale

rozgrzewa nasze wn

trze ogniem ciemno

ci. Czego by nie mówi

, przyjaciele - nastałby dla nas straszny

dzie

gdyby z powierzchni ziemi znikn

ło to, co wi

kszo

ść

ludzi uwa

a za „religi

". Ich „religie" s

dla nas

nadal

ródłem najsmakowitszych grzechów. Urocze kwiaty zła wyrosn

ąć

mog

jedynie w bliskim s

siedztwie

ci. Nigdzie indziej nie kusimy z równym skutkiem, jak na stopniach ołtarzy.

Wasza Dostojno

ść

! Wasze Niełaski! I wy, moje Ciernie 1 Cienie! Szanowne Diabły! Wznosz

toast na cze

ść

Kosmatej G

by i waszej szacownej uczelni! 2.

Wewn

trzny kr

g a wst

pie chciałbym zacytowa

fragment „Wojny i pokoju" Tołstoja.

Gdy Borys wszedł do pokoju, ksi

ążę

Andrzej słuchał starego generała, ubranego w mundur galowy z

dystynkcjami.
Składał on ksi

ciu jaki

raport, za

na jego czerwonej twarzy widniał wyraz

ołnierskiej słu

alczo

ci.

„Do

ść

! Poczekaj prosz

", ksi

ążę

Andrzej wypowiedział te słowa po rosyjsku, z francuskim akcentem, z jakim

mówił, zwracaj

c si

do kogo

z pogard

W chwili gdy dostrzegł Borysa, przestał słucha

generała, który dreptał za nim błagalnie, prosz

c o

posłuchanie. Ksi

ążę

Andrzej odwrócił si

jednak pisy obowi

zuj

ce w armii, istniał inny, jeszcze bardziej

realny system - system, który zmuszał generała o czerwonej twarzy, ubranego w galowy mundur zapi

ty na

ostatni guzik, by w postawie wyra

cej szacunek czekał na sw

kolej, podczas gdy ksi

ążę

Andrzej, zwykły

kapitan, rozmawiał z prostym starszym porucznikiem, Borysem. Borys natychmiast postanowił,

e nie b

dzie

kierował oficjalnym systemem, lecz drugim, niepisanym. (Wojna i pokój, cz

ęść

3, rozdział 9).

w stron

Borysa z radosnym u

miechem i skinieniem głowy. Borys zrozumiał wyra

nie to, czego istnienia do

tej pory jedynie si

domy

lał -

e obok systemu dyscypliny i podporz

dkowania, który tworzyły prze-

Wewn

trzny kr

g Poniewa

poprosili

cie o wygłoszenie tego odczytu moralist

rednim wieku,

przypuszczam (jakkolwiek mo

e si

to wydawa

nieprawdopodobne),

e musicie lubi

morały prawione przez

człowieka w

rednim wieku.

Uczyni

, co w mojej mocy, by zaspokoi

wasze pragnienia.

W rzeczy samej udziel

wam rady na temat

wiata, w którym przyjdzie wam

. Nie oznacza to,

e b

mówił na temat tak zwanych spraw bie

żą

cych. O sytuacji bie

żą

cej wiecie przypuszczalnie tyle samo, co ja.

Nie zamierzam wam mówi

- a je

li ju

, to w tak ogólnej formie,

e nie dostrze

ecie podobie

stwa -jak

rol

powinni

cie odegra

w rekonstrukcji powojennego

wiata.

Jest bardzo mało prawdopodobne, by kto

z was mógł wywrze

bezpo

redni wpływ na spraw

pokoju lub

pomy

lno

ci Europy. B

dziecie zaj

ci raczej poszukiwaniem pracy, b

dziecie zawierali mał

stwa,

gromadzili fakty.
Mam zamiar uczyni

bardziej staromodnego, ni

pewne spodziewali

cie. Udziel

wam rady. Udziel

wam ostrze

enia. Dam wam rad

i udziel

ostrze

enia dotycz

cego spraw tak odwiecznych,

e nikt nie

okre

la ich mianem „bie

żą

cej sytuacji".

rodowiskach doszło ju

do całkowitego pomieszania nas, je

li nie do pełnej identyfikacji. Zacz

łem rozumie

stare przysłowie,

e kto chce je

ść

z diabłem z jednej miski potrzebuje długiej ły

ki. Je

li chodzi o ciało, to

byliby

cie bardzo nietypowymi młodymi lud

mi, gdyby

cie nie wiedzieli o nim tyle samo, a nawet wi

cej, ni

ja. S

jednak,

e mam wam co

do powiedzenia na temat

wiata.

Oczywi

cie ka

dy wie przed czym taki moralista w

rednim wieku, jak ja, mo

e ostrzega

młodych. Na pewno

dzie ich ostrzegał przed

wiatem, ciałem i szatanem.

Na dzi

wystarczy je

li zajm

tylko jednym z tej trójki. Od diabła powinienem trzyma

z daleka.

W opinii publicznej kojarzy si

mnie z nim w stopniu wi

kszym, ni

bym sobie tego

yczył - w niektórych

DIABELSKI TOAST We fragmencie Wojny i pokoju Tołstoja, który wła

nie przeczytałem, młody porucznik

Borys Dubrecki odkrywa,

e w armii rosyjskiej istniej

dwa odr

bne systemy władzy czy hierarchie. Zasady

jednego zostały wydrukowane w małej czerwonej ksi

ąż

eczce i ka

dy mógł je przeczyta

Posiadały trwały i niezmienny charakter. Generał był zawsze wy

szy rang

od pułkownika, za

pułkownik od

kapitana. Zasady drugiego systemu nie zostały nigdzie opublikowane. Nie była to jaka

tajemnicza wspólnota

oficerów, kieruj

ca si

zasadami, o których powiedzianoby ci, gdyby

został do niej przyj

ty. Do tego kr

nigdy nie zostaniesz przyj

ty wprost, w sposób formalny.

Zaczniesz stopniowo odkrywa

jego istnienie (chocia

nie b

dziesz potrafił go zdefiniowa

) i spostrzega

znajdujesz si

na zewn

trz niego; za

pó

niej, by

e znalazłe

w jego wn

trzu. Posiada on

własne sygnały, odpowiadaj

ce wojskowym hasłom, lecz one równie

spontaniczne i nieformalne. Własny

zyk, posługiwanie si

przydomkami, aluzyjny sposób prowadzenia rozmowy to jego typowe wyró

niki. Nie

Strona 8

Lewis Clive Staples - Diabelski Toast

ma on jednak charakteru stałego. W przypadku niektórych osób trudno ustali

czy znajduj

rodku, czy

na zewn

trz. Oczywi

cie, niektórzy ludzie s

wewn

trz, inni za

wyra

nie na zewn

trz niego. Zawsze jednak

kilka osób znajduje si

na granicy. Gdyby

po sze

ciu miesi

cach nieobecno

ci powrócił do tego samego

sztabu, brygady czy regimentu, a nawet do tego samego grona osób, mógłby

stwierdzi

e nieformalna

hierarchia uległa odwróceniu. Nie istnieje w niej co

takiego, jak formalne przyj

cie czy formalne wykluczenie.

Ludzie s

e znajduj

w jego wn

trzu dopóki nie zostan

z niego wypchni

ci lub dopóki nie pozwoli

im na „wej

cie", co jest zwykle

ródłem wielkiego zdziwienia tych, którzy naprawd

do niego nale

żą

System ten nie posiada

adnej stałej nazwy. Jedyn

pewn

rzecz

jest to,

e ludzie b

cy wewn

trz i na

zewn

trz niego ró

nie go Wewn

trzny kr

g okre

laj

. Patrz

c od wewn

trz mo

na go opisa

, w prostych

przypadkach, za pomoc

zwyczajnego wyliczenia:

„Ja, ty i Tony". Kiedy odznacza si

on du

ym poczuciem bezpiecze

stwa, za

grono członków jest

stosunkowo stałe, okre

laj

oni siebie mianem „my". Gdy za

musi zosta

nagle poszerzony, by sprosta

konkretnemu wyzwaniu, jego członkowie okre

laj

siebie mianem „wszystkich rozs

dnych ludzi, którzy si

tutaj znajduj

li znajdujesz si

na zewn

trz i utraciłe

nadziej

dostania si

rodka, mo

esz okre

go takimi

słowami jak „banda", „oni", „Bili i jego ludzie", „klika" lub „wewn

trzny kr

g". Je

li jeste

potencjalnym

kandydatem do przyj

cia w poczet jego członków, prawdopodobnie nie nazwiesz go

adnym imieniem.

Gdyby

rozmawiał o nim z innym człowiekiem znajduj

cym si

na zewn

trz, czułby

całkowicie mu obcy,

wspomnienie o jego istnieniu człowiekowi, który znajduje si

wewn

trz, i który mo

e pomóc ci dosta

rodka (gdyby wasza rozmowa wypadła pomy

lnie) byłoby szale

stwem.

Chocia

mój opis nie jest doskonały, mam nadziej

e wszyscy zrozumieli

cie, co mam na my

li. Oczywi

cie

nie dlatego,

e słu

yli

cie w rosyjskiej armii, czy w jakiejkolwiek armii

wiata. Mimo to jestem pewny,

mieli

cie ju

do czynienia ze zjawiskiem wewn

trznego kr

gu.

Odkryli

cie go z pewno

w waszym uniwersyteckim akademiku przed ko

cem pierwszej sesji

egzaminacyjnej.
A gdy znale

cie si

w jego wn

trzu pod koniec drugiego roku odkryli

cie,

e istniał w nim kolejny, jeszcze

bardziej wewn

trzny kr

g, który z kolei był elementem skrajnym wielkiego kr

gu uniwersyteckiego, którego

satelitami były mniejsze kr

gi rozsiane po akademikach.

liwe,

e kr

g uniwersytecki stykał si

z kr

giem absolwentów.

W taki to sposób zacz

cie si

przedziera

przez kolejne warstwy cebuli. Zjawisko to wyst

puje z pewno

równie

na waszym uniwersytecie. Chyba si

DIABELSKI TOAST nie pomyl

zakładaj

c, i

na tej sali

znajduje si

kilka, niewidocznych dla mnie, kr

gów? Mog

was zapewni

e w ka

dym szpitalu, w ka

dej

korporacji prawniczej nadaj

cej przywileje obro

cy s

dowego, w ka

dej diecezji, szkole, firmie czy college'u

do jakiego traficie istniej

takie wewn

trzne kr

gi - zjawisko, które Tołstoj okre

la mianem drugiego,

niepisanego systemu.
Wszystko to jest raczej oczywiste. Ciekaw jestem, co powiecie o moim nast

pnym wniosku. Jestem

przekonany,

e w pewnym okresie

ycia m

ęż

czyzny, a w przypadku wielu od niemowl

ctwa a

po pó

staro

ść

, jednym z dominuj

cych czynników jest pragnienie znajdowania si

wewn

trz lokalnego kr

gu i

przera

enie na my

e mo

na zosta

z niego wykluczonym. Pragnienie to, w jednej ze swych form, zostało

wyczerpuj

co opisane w literaturze.

Mam na my

li zjawisko snobizmu. Powie

ść

wiktoria

zaludniaj

postacie, które wiedzione s

wył

cznym

pragnieniem dostania si

do wn

trza jakiego

gu, jakiego

towarzystwa? Nale

y jednak pami

„towarzystwo" rozumiane w tym znaczeniu jest zaledwie jednym z setek wewn

trznych kr

gów, za

snobizm

tylko jedn

z postaci pragnienia dostania si

rodka. Ludzie, którzy s

wolni od snobizmu i z poczuciem

własnej wy

szo

ci czytaj

satyry na jego temat, mog

niszczeni przez to samo pragnienie w innej formie.

Siła pragnienia dostania si

do zupełnie innego kr

gu, czyni ich niewra

liwymi na pokusy wy

szego

ycia.

Zaproszenie od ksi

ęż

nej jest marnym pocieszeniem dla człowieka cierpi

cego z powodu wykluczenia z

jakiej

arystokratycznej czy komunistycznej koterii. Jeszcze inny nie chce przebywa

w wielkich, jasno

wietlonych salach, nie pragnie szampana, atmosfery skandalów ani presti

u gabinetu ministra. Wystarczy

mu male

kie poddasze czy pracownia, pochylone głowy przyjaciół, dym papierosów i cudowna

wiadomo

ść

e oni czterej, skuleni wokół piecyka, s

lud

mi, którzy wiedz

. Zwykle pra- Wewn

trzny kr

g gnienie to jest

tak dobrze ukryte,

e niemal nie zdajemy sobie sprawy z przyjemno

ci spełnienia. M

ęż

czy

ni tłumacz

przed

onami i przed sob

e wcale nie chc

zostawa

do pó

na w biurze (w szkole), by przygotowa

jak

ąś

prac

- a jednak musz

, poniewa

jedynymi lud

mi, którzy wiedz

, jak j

nale

y wykona

. Nie jest

to do ko

ca prawd

. Stary Fatty Smithson, który bierze ci

na bok i szepcze do ucha: „Słuchaj, chcieliby

jako

zaanga

owa

do tego egzaminu" lub „Charles i ja od razu wiedzieli

my,

e powiniene

znale

źć

w naszym komitecie" jest tak okropnie nudny. Okropnie nudny...
o ile

bardziej okropnym byłoby pozostanie na zewn

trz! Strata sobotnich popołudni mo

e by

bardzo

ca i niezdrowa, lecz posiadanie wolnego weekendu tylko dlatego,

e si

nie liczysz, jest czym

znacznie gorszym.
Freud uznałby to wszystko za sprytny wybieg pop

du seksualnego. Jestem jednak ciekaw, czy, jak to mówi

Strona 9

Lewis Clive Staples - Diabelski Toast

but znajduje si

na wła

ciwej nodze. Czy w czasach dominacji stosunków pozamał

skich, wi

cej

dziewictwa utracono z powodu posłusze

stwa Wenus, czy z powodu posłusze

stwa pokusie nale

enia do

jakiej

wewn

trznej grupy. Oczywi

cie, w czasach gdy stosunki pozamał

skie s

modne, ludzie

zachowuj

cy czysto

ść

outsiderami. Nie maj

poj

cia o tym, czego do

wiadczaj

inni. Nie zostali poddani

inicjacji. W przypadku spraw mniej wa

nych liczba ludzi, którzy zapalili pierwszego papierosa lub pierwszy raz

upili z takiego powodu jest przypuszczalnie bardzo du

Musz

teraz wprowadzi

pewne wa

ne rozró

nienie.

Nie uwa

am,

e istnienie owych wewn

trznych kr

gów jest złe. Z pewno

jest to rzecz, której nie da si

unikn

ąć

To,

e pewne dyskusje musz

prowadzone w sposób poufny, nie jest równie

czym

złym (samo w sobie

jest to rzecz

dobr

e mi

dzy lud

mi, którzy blisko ze sob

współpracuj

tworz

osobiste przyja

nie.

Poza DIABELSKI TOAST tym mo

e si

okaza

niemo

liwe, by oficjalna struktura organizacji w pełni

odpowiadała jej faktycznemu funkcjonowaniu.
Gdyby najm

drzejsi i najbardziej dynamiczni ludzie zawsze zajmowali najwy

sze stanowiska, obydwa

systemy odpowiadałyby sobie dokładnie; jednak poniewa

zwykle tak si

nie dzieje, na najwy

szych

stanowiskach cz

sto znajduj

ludzie ograniczeni, za

na ni

szych stanowiskach wa

niejsi ni

mogłaby na

to wskazywa

ich pozycja i miejsce w hierarchii. Chocia

zjawisko to ma charakter konieczny, wcale nie musi

złe.

Jednak pragnienie, które ci

gnie nas do wn

trza jakiego

gu to ju

całkiem inna sprawa. Jaka

rzecz

e by

sama w sobie moralnie oboj

tna, a mimo to jej pragnienie mo

e by

niebezpieczne. Byron napisał:

Słodkie jest dziedzictwo, słodk

rzecz

jest nieoczekiwana

mier

starszej damy.

Spokojna

mier

pobo

nej krewnej, znajduj

cej si

w podeszłym wieku, nie jest rzecz

zł

. Jednak

pragnienie jej

mierci, do

wiadczane przez spadkobierców, nie jest wła

ciwe, za

prawo z cał

surowo

traktuje wszelkie, nawet najdelikatniejsze próby przyspieszenia jej odej

cia. Podobnie jest w przypadku

wewn

trznych kr

gów i naszych pragnie

z nimi zwi

zanych. Zjawisko to ma charakter nieunikniony, jest

niewinnym rysem

ycia, chocia

trudno go uzna

za pi

kny. Jak jednak nale

y ocenia

nasze pragnienie

dostania si

do ich wn

trza, ból, gdy zostaniemy z nich wykluczeni, i przyjemno

ść

, któr

odczuwamy gdy w

nich si

znajdziemy?

Nie mam prawa zakłada

, w jakim stopniu ka

dy z was pójdzie na kompromis. Nie mog

przyjmowa

zaniedbali

cie i porzucili

cie przyjaciół, których naprawd

kochali

cie, i którzy mogli wam wystarczy

na całe

ycie, by zdoby

przyja

źń

tych, którzy wydawali si

wam wa

niejsi, bardziej tajemniczy. Nie wolno mi pyta

czy Wewn

trzny kr

g kiedykolwiek czerpali

cie ukryt

rado

ść

z poczucia samotno

ci i upokorzenia ludzi

znajduj

cych si

na zewn

trz, podczas gdy wy sami znajdowali

cie si

rodku.

Nie mog

snu

przypuszcze

e rozmawiali

cie z innym członkiem wewn

trznego kr

gu w obecno

outsidera, tylko po to, by wzbudzi

w nim zazdro

ść

. Nie mog

równie

zakłada

e sposoby, za pomoc

których pozyskali

cie sobie członków wewn

trznego kr

gu były zawsze godne podziwu. Zadam tylko jedno

pytanie - b

dzie to oczywi

cie pytanie retoryczne, na które nie oczekuj

odpowiedzi.

Czy pragnienie znajdowania si

po wła

ciwej stronie niewidzialnej linii skłoniło was kiedykolwiek do zrobienia

czy powiedzenia czego

, czego

ałowaliby

cie podczas bezsennej nocy? Je

li tak si

nie stało to mieli

Obiecałem jednak,

e udziel

wam rady, za

rada powinna dotyczy

przyszło

ci, nie za

przeszło

ci.

Zwróciłem wam uwag

na przeszło

ść

jedynie po to, by obudzi

w was

wiadomo

ść

tego, co jest, według

mnie, istot

ludzkiego

ycia. Nie wierz

w to,

e motywy ekonomiczne lub seksualne tłumacz

wszystkie

wydarzenia zachodz

ce w tym, co my morali

ci nazywamy

wiatem. Nawet je

li dodacie do tego czynnik

ambicji to s

e obraz i tak pozostanie niekompletny. Pragnienie ezoteryczno

ci1, ch

ęć

znajdowania si

rodku, przybiera wiele form, które trudno czasami rozpozna

jako ambicj

. Bez w

tpienia mamy nadziej

na wymierne zyski z ka

dego wewn

trznego kr

gu, jaki penetrujemy: władzy, pieni

dzy, wolno

ci łamania

zasad, unikania rutynowych obowi

zków, rozlu

nienia dyscypliny. Wszystkie te rzeczy nas jednak nie

zadowol

li oprócz nich nie do

wiadczymy wspaniałego uczucia sekretnej intymno

ci. Wygodnie jest

wiedzie

e nie trzeba si

obawia

oficjalnej nagany ze cie wi

cej szcz

ęś

cia od innych.

1 Ezoteryczny z gr. esóterikós = wewn

trzny, zamkni

ty, tajemniczy, niedost

pny dla ogółu (przyp. red.).

strony zwierzchnika, poniewa

jest nim stary Percy, kolega nale

żą

cy do naszego wewn

trznego kr

gu. Nie

uznajemy jednak intymno

ci za warto

ść

jedynie ze wzgl

du na wygod

; w równym stopniu cenimy wygod

jako dowód za

yło

ci i intymno

ci.

Głównym celem mojego wyst

pienia jest przekonanie was,

e pragnienie znajdowania si

w wewn

trznym

gu jest jednym z głównych czynników kieruj

cych ludzkimi działaniami. Jest ono jedn

z sił, które tworz

znany nam

wiat - całe to kł

bowisko zmaga

, współzawodnictwa, pomieszania, przekupstwa, rozczarowania

i uprzedze

- tego mo

ecie by

zupełnie pewni. Je

li nie podejmiecie odpowiednich

rodków

zapobiegawczych, pragnienie to stanie si

jedn

z głównych sił działaj

cych w waszym

yciu - od dnia, w

którym rozpoczniecie prac

do dnia, w którym b

dziecie ju

za starzy, by na czymkolwiek wam zale

ało.

Stanie si

to w sposób naturalny -

ycie samo was do tego doprowadzi. Ka

dy inny styl

ycia, b

rezultatem

wiadomego wyboru, wymaga stałego podejmowania wysiłków. Je

li nic w tej sprawie nie

Strona 10

Lewis Clive Staples - Diabelski Toast

uczynicie, je

li b

dziecie si

unosi

z pr

dem, staniecie si

niewolnikami „wewn

trznych kr

gów". Nie

oznacza to,

e odniesiecie sukces, cho

i tak mo

e si

sta

. Niezale

nie jednak od tego, czy nigdy nie

dostaniecie si

do jego wn

trza, czy te

dziecie si

zwyci

sko przedziera

do kolejnych warstw, b

dziecie

poddani działaniu tej siły.
Mam nadziej

e dałem wam wystarczaj

co wyra

nie do zrozumienia,

e byłoby lepiej dla was, aby

cie

takimi lud

mi nie byli. By

e niczego jeszcze w tej sprawie nie postanowili

cie i jeste

cie otwarci na ró

pytania. Dlatego wska

żę

dwa powody, by my

podobnie, jak ja.

DIABELSKI TOAST S

e byłoby rzecz

uprzejm

i wspaniałomy

z mojej strony zało

enie (a tak

rzecz

rozs

, bior

c pod uwag

wasz wiek), i

aden z was nie jest jesz- Wewn

trzny kr

g cze łotrem. Z

drugiej strony, wnioskuj

c na podstawie prawa

redniej (nie wypowiadam si

tutaj na temat tzw.

wolnej woli), jest niemal pewne,

e przynajmniej dwóch lub trzech z was stanie si

w przyszło

ci lud

mi tego

rodzaju.
Na tej sali musi by

ść

materiału na tak

liczb

pozbawionych skrupułów, zdradliwych, nie potrafi

cych

współczu

egoistów. Nadal mo

ecie dokona

wyboru.

Mam nadziej

e nie zrozumiecie moich surowych słów jako wyrazu braku szacunku dla charakteru, który

obecnie posiadacie. Moje proroctwo jest nast

puj

ce. W przypadku dziewi

ęć

dziesi

ciu procent obecnych

tutaj osób decyzja, która w konsekwencji doprowadzi

e do znikczemnienia, nie b

dzie miała

dramatycznego charakteru.
Niemal na pewno nie pojawi

w waszym

yciu ludzie

li do szpiku ko

ci, staraj

cy si

was pozyska

gro

albo przekupstwem. Wybory te pojawi

gdy b

dziecie s

czyli drinka czy pili fili

ank

kawy, zjawi

ukryte pod pozorem trywialno

ci, ukryte mi

dzy

artami.

Słowa stawiaj

ce was przed decyzj

wyboru padn

z ust m

ęż

czyzny lub kobiety, których niedawno

poznali

cie (i których mieli

cie nadziej

lepiej pozna

) w chwili, gdy za wszelk

cen

dziecie si

starali nie

okaza

lud

mi pozbawionymi ogłady, naiwniakami czy fanatykami.

Poczujecie,

e co

jest nie tak,

e co

jest sprzeczne z formalnymi zasadami gry „fair". Pogr

ąż

ony w

niewiedzy i romantycznych ideałach ogół zupełnie tego nie pojmie. Nie zauwa

żą

tego nawet inni

profesjonali

ci, spoza waszego kr

gu zawodowego. A gdyby nawet zauwa

ali, to nie zadadz

sobie trudu, by

zastanawia

czy narzeka

z powodu czego

tak mało wa

nego. B

dzie to co

, o czym wasz nowy

przyjaciel powie „my zawsze robimy" - gdy usłyszycie słowo „my" b

dziecie si

z całych sił powstrzymywali, by

nie wybuchn

ąć

rado

W ten sposób zostaniecie wci

gni

ci do

rodka (zakładaj

e tak si

rzeczywi

cie stanie), nie z pragnienia

zysku czy unikni

cia trudno

ci, lecz dlatego,

e wasze usta DIABELSKI TOAST znajdowały si

tak blisko

kraw

dzi pucharu, i

nie mogli

cie znie

ść

li o powrocie do zimnego, zewn

trznego

wiata. Byłoby rzecz

okropn

zobaczy

jak twarz przyjaciela - serdeczna, pełna zaufania, szlachetnie uduchowiona - nagle staje

pełna chłodu i pogardy, ujrze

e pomimo stara

, nie przyj

to ci

do wewn

trznego kr

gu i

e zostałe

odrzucony. Pó

niej, za tydzie

lub dwa, gdy znajdziecie si

w jego wn

trzu, odejdziecie od

obowi

zuj

cych zasad troszeczk

dalej, za rok jeszcze dalej. Wszystko to b

dzie si

odbywało w jak

najrado

niejszej, w jak najbardziej przyjaznej atmosferze.

Wszystko to mo

e si

sko

czy

katastrof

, skandalem lub popełnieniem przest

pstwa; równie dobrze jednak

e doprowadzi

do zarobienia milionów, uzyskania godno

ci para i zaszczytem rozdawania nagród w

waszej starej szkole. B

dziecie jednak łotrami.

Taki jest zatem pierwszy powód. Ze wszystkich ludzkich nami

tno

ci pragnienie dostania si

wewn

trznego kr

gu najskuteczniej skłania człowieka, który nie jest jeszcze wielkim łotrem, do czynienia

bardzo złych rzeczy.
Powód drugi jest nast

puj

cy. Kara wymierzona Danaidom w Tartarze, polegaj

ca na napełnianiu wod

beczki z przedziurawionym dnem, jest symbolem nie jednego, lecz wszystkich grzechów. Jest to
najwa

niejsza cecha ka

dego perwersyjnego pragnienia, które zabiega o uzyskanie czego

, czego nigdy nie

dzie posiada

Pragnienie znalezienia si

wewn

trz niewidzialnego kr

gu doskonale ilustruje t

zasad

. Tak długo, jak długo

dzie wami rz

dzi

, nigdy nie otrzymacie tego, czego pragniecie. Je

li b

dziecie si

starali obra

ze skóry

cebul

, odkryjecie,

e nic z niej nie pozostało. Dopóki nie przezwyci

ęż

ycie l

ku,

e zostaniecie uznani za

outsidera, pozostaniecie nim.
Gdy si

nad tym zastanowicie, wszystko stanie si

proste.

li pragniecie wej

ść

do jakiego

wewn

trznego Wewn

trzny kr

g kr

gu z wa

nego powodu - np. je

pragniecie wst

do jakiego

towarzystwa muzycznego, poniewa

naprawd

kochacie muzyk

- da wam to

liwo

ść

uzyskania satysfakcji. By

e zaczniecie gra

w kwartecie i b

dzie wam to sprawia

rado

ść

li jednak pragniecie wył

cznie sławy i rozgłosu, przyjemno

ść

, której do

wiadczycie, b

dzie krótkotrwała.

Wewn

trzny kr

g, ogl

dany od

rodka, nie mo

e posiada

takiego uroku, jakim jest otoczony, gdy

obserwujemy go z zewn

trz. Ju

sam fakt przyj

cia powoduje,

e traci ono swój magiczny urok.

Kiedy przeminie pierwszy czar nowo

ci, członkowie wewn

trznego kr

gu przestan

bardziej interesuj

od waszych dawnych przyjaciół. Dlaczego mieliby by

bardziej interesuj

cy? Nie szukali

cie przecie

Strona 11

Lewis Clive Staples - Diabelski Toast

szlachetno

ci, oddania, radosnego humoru, nauki i m

dro

ci - tych rzeczy, które mog

przynie

ść

prawdziwe

zadowolenie.
Pragn

cie jedynie znale

źć

„w

rodku". A przyjemno

ść

ta ze swej natury jest nietrwała. Gdy rutyna

spowoduje,

e znudz

ci si

twoi nowi koledzy, zaczniesz si

rozgl

za kolejnym kr

giem. Wierzchołek

czy b

dzie jednak ci

gle przed tob

. Stary kr

g b

dzie teraz jedynie szarym tłem kr

gów nowych, do

których b

dziesz chciał wkroczy

Po jakim

czasie odkryjesz, dlaczego trudno jest do nich wej

ść

. Gdy sam znajdziesz si

rodku, b

dziesz

starał utrudni

dostanie si

do wn

trza tym, którzy pozostali na zewn

trz - podobnie jak kiedy

utrudniano

je tobie. To naturalne. W ka

dej zdrowej grupie ludzi, która powstała w imi

jakiego

dobrego celu,

wykluczenia innych maj

w pewnym sensie charakter przypadkowy.

Trzej czy czterej ludzie, którzy trzymaj

razem z powodu wykonywanej przez siebie pracy, eliminuj

innych, poniewa

wystarczy jej tylko dla nich lub inni nie potrafi

jej dobrze wykona

. Małe towarzystwo

muzyczne, do którego nale

ysz, ogranicza liczb

swych członków, poniewa

sala, w której si

zbieraj

, ma

okre

lon

wała si

po niewła

ciwej stronie. Wykluczenie nie jest zatem rzecz

przypadkow

: nale

y do istoty

wewn

trznego kr

gu.

Pragnienie dostania si

do wewn

trznego kr

gu złamie wam serce, je

li go sobie nie podporz

dkujecie.

li to jednak uczynicie, pojawi

zdumiewaj

ce rezultaty.

li w ramach godzin pracy uczynicie prac

swoim celem, odkryjecie,

e nale

ycie do jedynego kr

gu, który

w waszym zawodzie naprawd

liczy. Staniecie si

prawdziwymi profesjonalistami i inni prawdziwi

profesjonali

ci b

o tym wiedzieli. Grono prawdziwych profesjonalistów w

adnej mierze nie b

dzie si

pokrywało z jakim

wewn

trznym kr

giem czy z grup

tzw.

nych ludzi, których trzeba zna

. Nie b

dzie miało ono takiego wpływu na polityk

personaln

; nie b

dzie

w takim stopniu walczyło z opini

publiczn

o prawa okre

lonej grupy zawodowej. Z drugiej strony nie

dzie ono wywoływało okresowych skandali i okrzyków sprzeciwu, jakie rodzi istnienie wewn

trznego kr

gu.

Ludzie ci b

jednak wykonywali prac

, z powodu której ich profesja istnieje (nie mo

e tego zapewni

adna

reklama)
i na dłu

met

to od nich wła

nie b

dzie zale

ało, jakim szacunkiem jest ona otaczana. A je

li w wolnym

czasie b

dziesz przebywa

z lud

mi, których lubisz, ponownie odkryjesz,

e nie

wiadomie dotarłe

prawdziwego wn

trza -

e znalazłe

w centrum czego

, co obserwowane z zewn

trz, wygl

da dokładnie

tak, jak wewn

trzny kr

g. Ró

nica polega jednak na tym,

e ów sekretny charakter wspólnoty jest teraz

przypadkowy,

e wykluczenie innych jest jedynie produktem ubocznym, i

e pokusa ezoteryczno

ci nie

skłoniła nikogo do wej

cia - tworzy j

bowiem jedynie czterech czy pi

ciu luDIABELSKI TOAST wielko

ść

Jednak ka

dy wewn

trzny kr

g swe istnienie zawdzi

cza wykluczeniu. Gdyby na zewn

trz nie było ludzi, nie

byłoby to zabawne. Niewidzialna linia nie miałaby

adnego znaczenia, gdyby wi

kszo

ść

ludzi znajdo-

Wewn

trzny kr

g dzi, którzy lubi

spotyka

i wspólnie robi

to, co sprawia im przyjemno

ść

. To jest

przyja

źń

. Arystoteles zaliczał j

do cnót. To wła

nie przyja

źń

dostarcza połowy szcz

ęś

cia do

wiadczanego na

tym

wiecie - czego nie da wam

aden wewn

trzny kr

Z Biblii mo

emy dowiedzie

e ci, którzy prosz

, otrzymuj

. To prawda w wielu znaczeniach, których

teraz nie mog

omawia

. Jednak wiele prawdy kryje si

w uczniowskiej zasadzie „ci, którzy prosz

, nie

otrzymaj

Dla młodego człowieka, wkraczaj

cego w dorosłe

ycie,

wiat wydaje si

pełen „wewn

trznych kr

gów" -

pełnych intymnych, za

yłych zwi

zków - i pragn

oni dosta

do ich wn

trza. Je

li jednak posłuchaj

tego

pragnienia, nie dotr

adnego „wn

trza", które byłoby warte ich d

ąż

enia. Prawdziwa droga wiedzie w

zupełnie inn

stron

. Przypomina ona dom w Alicji po drugiej stronie lustra.

ODCZYT WYGŁOSZONY W KING'S COLLEGE, LONDYN, 1944

Strona 12