13. Rzeźbotwórcza działalność wód płynących.

Rzeka główna - jest to rzeka uchodząca bezpośrednio do morza lub oceanu bądź kończąca swój bieg w obszarze bezodpływowym.

System rzeczny - jest to rzeka główna wraz z dopływami.

Dorzecze - jest to obszar, gdzie leży rzeka główna wraz z dopływami.

W biegu górnym rzeki dominuje erozja wgłębna, która polega na pogłębianiu koryta rzecznego i powstawaniu doliny rzecznej w kształcie litery V oraz erozja wsteczna, która polega na ścinaniu progów i wodospadów i cofaniu rzeki w kierunku źródła. W wyniku erozji wstecznej może dojść do zjawiska kaptarzu rzecznego, które polega na przecięciu działu wodnego i przechwyceniu wód jednej rzeki przez drugą np. rzeki Lubrzanki i Pokrzywianki w górach Świętokrzyskich.

W biegu środkowym dominuje erozja boczna, która polega na podmywaniu brzegów rzeki i poszerzaniu koryta rzecznego. W wyniku tej erozji powstają zakola, meandry i starorzecza. Erozja wgłębna może działać do momentu osiągnięcia tzw. podstawy erozyjnej, czyli poziomu ujścia rzeki.

W biegu dolnym dominuje akumulacja niesionego materiału. W biegu dolnym rzeka niesie dużą ilość drobnego materiału, który osadza się u ujścia do morza lub jeziora z powodu zaniku siły transportowej. W ten sposób powstaje delta np. delta Wołgi, Missisipi). Jeżeli u ujścia rzeki morze jest głębokie a jego wody są bardzo ruchliwe tworzy się ujście lejkowate np. ujście Garonny, La Platy).

Znaczenie wód:

a) przyczyniają się do rozwoju turystyki (ludzie uprawiają różne sporty wodne)

b) jest niezastąpionym surowcem do życia flory i fauny

c) woda jest nośnikiem ciepła

d) jest ważnym środkiem utrzymania higieny osobistej

e) ma duże znaczenie w przemyśle energetycznym

---