SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ BIZNESU
CSR - COOPORATE SOCIAL RESPONSIBILITY
Społeczna odpowiedzialność biznesu jest to filozofia prowadzenia działalności gospodarczej polegająca na tym, że firmy w swojej działalności dowolnie podejmują zobowiązania etyczne, ekologiczne i społeczne wykraczające poza zakres obowiązującego prawa. Tym samym firmy decydują się na uwzględnienie w praktyce biznesu racji swoich interesariuszy (stakeholders) a mianowicie pracowników, udziałowców, konsumentów, klientów a nawet społeczeństwo jako całość.
CSR może być postrzegany jako najdoskonalszy efekt etycznego myślenia o biznesie. Stanowi podejście innowacyjne, całościowe, uwzględniające głębokie spojrzenie oraz myślenie w kategoriach ochrony środowiska i praw człowieka. Traktowany jest jako inwestycja a nie jako koszt i realizowany zarówno w kraju głównej siedziby firmy jak i na arenie międzynarodowej poprzez włączenie w ten proces wszystkich podmiotów współpracujących z firmą a w szczególności zaopatrujących ją w surowce.
Hasło społecznej odpowiedzialności biznesu jest propagowane także przez Unię Europejską, która rok 2005 poświęciła CSR oraz zorganizowała europejską kampanię na rzecz odpowiedzialnego biznesu. Szczyt w Lizbonie oraz biała i zielona księga doprowadziły do powstania instytucji i ośrodków badawczych w krajach członkowskich dla działania na rzecz lepszego społeczeństwa i czystszego środowiska naturalnego.
Wyróżniamy 13 zasad systemu CSR:
zasada odpowiedzialności (obliczalności)
Firma obliczalna to taka, na którą można liczyć, która odpowiada za siebie, za swoje działania ale też ewentualne zaniechanie działań i która jest gotowa ponieść z tego tytułu konsekwencje.
Firma taka spełnia kryteria przeźroczystości oraz zgodności z deklarowanymi normami.
zasada uczestnictwa
Oznacza, że na każdym etapie firma uwzględnia potrzeby i oczekiwania poszczególnych grup interesariuszy. Chodzi tutaj o zadeklarowanie gotowości do podejmowanie dialogu społecznego i pokazanie, że oczekiwania interesariuszy będą traktowane poważnie.
zasada zupełności
Oznacza ona, że uwzględniane są wszystkie obszary działania firmy i uniemożliwia niejawne wyłączenie niewygodnych czy też drażliwych obszarów działalności firmy.
zasada wymierności
Oznacza ona gotowość firmy do poddawania się wymiernej ocenie wszystkich ważnych z punktu widzenie interesariuszy informacji i sfer działania. Zasada ta mobilizuje firmę do poszukiwania coraz lepszych mierników podejmowania działań w aspekcie społecznym.
zasada regularności
Oznacza przyjęcie harmonogramu czasowego, systematyczność i pozwala unikać sytuacji tzw. jednorazowego zrywu na rzecz społecznej odpowiedzialności np. w sytuacji zewnętrznej konieczności a następnie zaniechania działań.
zasada zapewnienia jakości
Chodzi o to aby wiarygodność systemu CSR była potwierdzona przez niezależnego eksperta lub niezależną jednostkę certyfikującą.
zasada dostępności
Zakłada ona promowanie najbardziej skutecznych kanałów komunikacji tak by wszystkie istotne informacje mogły dotrzeć do tych odbiorców, którzy ich potrzebują. Nakłada na firmę konieczność aktywnego propagowania informacji związanych z programem CSR niezależnie od tego czy poszczególne grupy interesariuszy zwracają się z zapytaniem czy nie.
zasada porównywalności
Oznacza ona możliwość dokonywania porównań pomiędzy raportami tej samej firmy np. poprzez każdorazowe odnoszenie się do wcześniej stawianych celów, ale także do porównań miedzy rożnymi firmami w tej samej branży a nawet rożnej.
zasada wiarygodności
Zapewnia ona, że wszystkie fakty, oceny i pomiary są przedstawiane z należytą starannością i uczciwie.
zasada istotności
Podkreśla ona wagę, jaka przywiązuje się do ocen i informacji udostępnionych przez firmę wobec sfer opiniotwórczych. Zwykle to kierownictwo firmy zamieszcza swoje osobiste wypowiedzi jako wstęp do deklaracji szczegółowej precyzującej zasadę społecznej odpowiedzialności firmy, pokazując w ten sposób wagę problemu.
zasada zrozumiałości
Oznacza ona, że poszczególne dane są przedstawiane w taki sposób, że mogą służyć do oceny mocnych i słabych stron firmy dokonywanej nawet przez osoby nie mające fachowego przygotowania w tej dziedzinie.
zasada kompleksowości
Oznacza ona, że proces zbierania danych, dokonywania ocen i przedstawiania wyników jest na stale wbudowany w system strategicznego zarządzania firmą, czyli że zasady CSR wynikają z rzeczywistych celów strategicznych i są modyfikowane w miarę dokonywania zmian w hierarchizacji tych celów.
zasada ciągłej poprawy
Oznacza ona gotowość do wdrażania wyników, analizy strategicznej w cyklicznym procesie planowania, wyznaczania nowych celów i podejmowania kolejnych działań doskonalących, określania procedur, dokumentacji ponownego wdrażania, kontroli podejmowania działań korygujących i monitorowania realizacji.
Wdrażanie CSR przebiegało na świecie etapowo. Uważa się, że można wyróżnić 4 etapy rozwoju:
Pierwszy etap przypada na lata '60 i początek lat '70 i dotyczył przede wszystkim problemów Ziemi. Zdano sobie wówczas sprawę z ograniczoności i wyczerpywalności zasobów naturalnych stąd zaczęły powstawać organizacje ekologiczne. W 1970 roku po raz pierwszy odbył się Dzień Ziemi a w 1971 powstał Greenpeace. W tej fazie działalność firm w aspekcie CSR ograniczała się w najlepszym przypadku do corocznego sporządzania raportów o swojej społecznej aktywności pojmowanej wtedy w zasadzie tylko jako działalność na rzecz ochrony przyrody.
Druga faza zainteresowania CSR była rezultatem katastrof ekologicznych lat '80 m.in. w Indiach, Niemczech i Czarnobylu. W 1987 roku uchwalono tzw. Protokół z Montrealu o ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych oraz opublikowano tzw. główne wyzwania świata pokazujące wady problemów ekologicznych. Ta publikacja oraz praca Światowej Komisji Na Rzecz Ochrony Środowiska I Zrównoważonego Rozwoju doprowadziły w 1992 roku do zwołania światowego szczytu w Brazylii, na którym powołano Stałą Komisję Na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju, której celem jest propagowanie ekologii, przeciwdziałanie ubóstwu oraz propagowanie idei racjonalnego gospodarowania kapitałem. Był to etap ochrony środowiska i zdrowia przypadający na lata '80 i początek '90.
Trzeci etap to lata '90 kiedy to potrzeba CSR przebrała na sile zwłaszcza po skandalach związanych z genetycznie modyfikowana żywnością oraz w związku z narastającymi nastrojami antyglobalistycznymi oraz ciągle aktualnymi problemami ekologicznymi. Stąd tematyka CSR skupiła na sobie uwagę biznesowych środowisk z całego świata, które doszły do wniosku, że produkty mogą kosztować nieco drożej, klienci wola zapłacić za nie nieco więcej teraz aniżeli później tj. w warunkach zmienionego klimatu i ciągle tej samej nędzy i niszczenia środowiska człowieka. Dlatego przedmiotem uwagi firm stała się troska nie tylko o dobry pr (public relations) ale także o rzeczywisty wpływ firmy na otoczenie.
Czwarty etap rozwoju CSR rozpoczął się pod koniec lat '90 i trwa do chwili obecnej. Wiąże się z wprowadzeniem do firm ładu korporacyjnego (corporate govermance). Chodzi tutaj o propagowanie wysokich standardów nadzoru korporacyjnego, standardów etycznych i moralnych, wspieranie dialogu miedzy praktykami życia gospodarczego i interesariuszami. Chodzi zatem o wypracowanie kompromisów ze wszystkimi podmiotami z jakimi firma współpracuje.
Programem promującym CSR w Polsce jest program pod nazwą „Przedsiębiorstwo fair play”. Celem programu jest promowanie etyki działaniach gospodarczych firm oraz w stosunkach przedsiębiorstw z kontrahentami, klientami, wspólnikami oraz społecznością lokalna i państwową. Program ten wspiera firmy solidne i uczciwe, które działają zgodnie z prawem i zasadami etyki. Program jest organizowany przez Krajową Izbę Gospodarczą oraz Instytut Badań Nad Demokracją I Przedsiębiorstwem Prywatnym pod patronatem prezydenta, premiera i ministra gospodarki. Jest kierowany przede wszystkim do małych i średnich przedsiębiorstw zaś w programie oceniane są stosunki z pracownikami jak np. warunki i bezpieczeństwo w miejscu pracy, świadczenia socjalne, podnoszenie kwalifikacji przez pracowników. Oceniana jest także wrażliwość społeczna firmy a więc działalność charytatywna i prospołeczna. Firmy mogą także porównywać swoje działania do międzynarodowych wytycznych, które obejmują wskaźniki m.in. przejrzystości, uwzględniania interesariuszy, możliwości weryfikacji, ważności, porównywalności i precyzyjności w odniesieniu do:
- zrównoważonego rozwoju,
- praw człowieka (np. unikania dyskryminacji, zapewniania wolności stowarzyszeń oraz negocjacji w sprawach zbiorowych układów pracy, przestrzegania praw rdzennych mieszkańców, nie zatrudniania dzieci),
- odpowiedzialności wobec społeczeństwa ( np. zwalczanie korupcji, promowanie zachowań konkurencyjnych),
- odpowiedzialności za produkt gdzie uwzględniane są takie aspekty jak zdrowie i bezpieczeństwo konsumentów, właściwe znakowanie produktów i usług, komunikacja marketingowa.