Max Weber „Trzy czyste typy prawomocnego panowania”

10 marca

Weber Max (1864-1920), brat A. Webera, niemiecki historyk, ekonomista, socjolog, religioznawca, metodolog humanistyki. Profesor uniwersytetów w Berlinie (1893), Fryburgu Bryzgowijskim (1894-1897), Heildelbergu (1897-1904), Monachium (1919-1920). Członek Verein für Sozialpolitik (od 1889). Jeden z założycieli Evangelisch-Soziale Verein (1890). Interesował się wpływem religii na życie społeczne, zwłaszcza udziałem etyki protestanckiej w rozwoju tzw. "ducha kapitalizmu". Badał aspekty gospodarcze etyki wielkich wyznań: konfucjanizmu, taoizmu, hinduizmu, buddyzmu, judaizmu.

• panowanie - prawdopodobieństwo, że określony rozkaz zostanie wykonany może opierać się na różnych motywacjach posłuszeństwa

• interes - racjonalne, mające na względzie cele, rozważenie strat i zysków słuchającego

• zwyczaj - ślepy nawyk postępowania, do którego wdrożyło nas życie

• osobiste oddanie rządzącemu

• te motywacje są często niewystarczające - dążący zmierzają do utworzenia podstaw prawnych, mających podkreślić prawomocność ich rządów

• panowanie legalne na mocy ustanowienia

• władza biurokratyczna

• urząd --> członkowie, obywatele (zasady)

• przeświadczenie, że można tworzyć swobodnie dowolne prawa i zmieniać je za pomocą formalnie poprawnego ustawodawstwa

• organa zarządzania - wybieralny bądź mianowany zespół zarządzający

• posłuszeństwo obowiązuje wobec jasno określonej zasady prawa

• postępowanie sine ira et studio - nieuleganie wpływom żadnych względów osobistych czy stanów uczuciowych, wyzbycie się zachowań arbitralnych i nieoczekiwanych, a w szczególności wyzbycie się „względów dla osób”

• przykłady władzy legalnej

• nowoczesne przedsiębiorstwa kapitalistyczne

• partie i organizacje polityczne

• biurokracja jako technicznie najczystsza forma panowania legalnego, w okresie powstawania nowego państwa rozwój biurokracji przyczynił się do uznawania panowania legalnego

• panowanie tradycyjne na mocy wiary w świętość istniejących od dawna porządków i potęgi panujących

• władza patriarchalna jako typ najczystszy władzy tradycyjnej

• pan --> poddany (służba)

• rozpoznawanie pewnych norm i zasad jako elementów tradycji i norm „obowiązujących od zawsze”

• władzę dzierżą ludzie skoligaceni z władcą

• zakres kompetencji regulują czynniki niejasne - ogólne pojęcie o słuszności i sprawiedliwości

• rodzaje władzy tradycyjnej

• patriarchalna struktura zarządzania - jedni ludzie podporządkowani bezpośrednio innym

• władza opiera się na bezpośrednim zarządzaniu ludźmi

• stanowa struktura władzy - słudzy nie podlegają nikomu bezpośrednio, lecz ich byt determinuje przynależność do danej klasy i zajmowanie określonej pozycji społeczno-materialnej

• władza opiera się na bardziej lub mniej trwałym zawłaszczeniu władzy administracyjnej

• panowanie charyzmatyczne na mocy uczuciowego oddania osobie pana oraz uznania dla jego niezwykłych talentów, w szczególności zdolności magicznych, bohaterstwa, mocy ducha i mowy

• władza jednostek wybitnych lub wyjątkowych

• przywódca --> uczeń, zwolennik (charyzma)

• postępowanie przywódcy utwierdza zwolenników w przekonaniu o słuszności jego działań

• władza oparta na osobistych przymiotach władcy i zaufaniu społeczeństwa w jego nieomylność

• władza niekontrolowana i nie poddawana ograniczeniom legalnym czy tradycjonalistycznym

• cechy charakterystyczne

• przywódca jako dobry gospodarz i obrońca, tudzież zwycięski wódz

• oparcie autorytetu charyzmatycznego na wierze w wodza i uznaniu dla niego

• uznanie cech za charyzmatyczne nie ze względu na ich przesłanki, ale efekty

• uznanie władzy charyzmatycznej za coś przyjętego poprzez:

• tradycjonalizację porządków

• przekształcenie się charyzmatycznego zespołu zarządzającego, zespołu uczniów lub zwolenników, w zespół legalny lub stanowy drogą zawłaszczenia praw władzy

• przekształcenie się sensu samej charyzmy w treści ideologiczne

• działania na rzecz wyłonienia charyzmatycznego przywódcy

• poszukiwanie oznak kwalifikacji charyzmatycznych

• odwoływanie się do wyroczni, losu lub innych technik desygnowania

• desygnowanie osób posiadających cechy charyzmatyczne, czego dokonują

• sam nosiciel charyzmy (wskazanie następcy)

• uczniowie lub zwolennicy posiadający kwalifikacje charyzmatyczne pod warunkiem, że dołącza się do tego uznanie wspólnoty religijnej lub militarnej

• wierzący w „charyzmę dziedziczną” w myśl przekonania, że kwalifikacje charyzmatyczne ma się we krwi

• rytualna reifikacja charyzmy - wiara, że jest ona pewną wartości magiczną, którą można przekazać

• przekształcenie zasady charyzmy w zasadę autorytarności

---