nowoczesna polska


NOWOCZESNA POLSKA

3.11.2011

Czasy stanisławowskie

Stanisław August- niekoniecznie zaakceptowany przez wszystkich po elekcji; sytuacja schizofreniczna- największe państwo w Europie i wielkie fortuny magnackie; państwo kompletnie zbankrutowane, dwór saski był w DreŸnie, w Warszawie Sasi rezydowali w prywatnym pałacu Saskim, zamek Królewski kompletną ruiną; król miał pusty skarbiec, a musiał odbudować zamek jako miejsce rezydowania urzędów państwowych

odbył edukację artystyczną odbył w podróżach po Europie- w DreŸnie na dworze saskim, w Rosji na dworze carskim przed zbudowaniem imprium Katarzyny II, we Francji, nie dotarł do Italii

madame Goffrin- doradczyni króla

poznał Mengsa, marzył o portrecie

marzył o Canovie

nie znał naprawdę sztuki klasycystycznej, stykał się i kupował dzieła rokokowe

król pochodził z ubogiej arystokratycznej rodziny, nie dysponował żadnymi œrodkami finansowymi, choć marzył o kolekcji

kolekcjonował dzieła holenderskie, na których się znał, Rembrandta dostał

nie stać go było na dzieła włoskie

malarstwo holenderskie nie było wtedy jeszcze modne, więc było dużo tańsze

poza tym porządek dworu był inny- nie mogło nie być zastawy, lokajów w liberiach czy czekolady (najdroższa wtedy- za skrzynkę czekolady można było kupić 2-3 obrazy reprezentacyjne mistrzów holenderskich- za obraz najlepszego- Mengsa- skrzynka reńskiego wina, bardzo wygórowana kwota- obraz zakupiony dzięki koneksjom na dworze brytyjskim); malarstwo było mniej cenione niż np. brązowe popiersia

wyposażając zamek Królewski król musiał pamiętać, że ma do dyspozycji artystów na miejscu, np. Belotti; najpierw musiał zbudować swój wizerunek za pomocą sztuki, a dopiero póŸniej mógł budować własną kolekcję

Baciarelli miał całą władzę na dworze jeœli chodzi o sztukę, był portrecistą (nie najlepiej)- musiał wykreować wizerunek króla jako akceptowanego przez całą Polskę, jako ważnego na arenie międzynarodowej i równorzędnego wœród rodziny władców europejskich

udało się to dzięki m.in. układowi sal w Zamku Królewskim, poza salą Belotta z widokami Warszawy

Baciarelli, Portret króla St. Augusta w kapeluszu z piórami, po 1780, MNW

z obrazu ma być odczytywany charakter króla, tutaj portret dla magnatów

portertów powstawało bardzo dużo, powstała malarnia (ambicja St. Augusta zbudowania Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie- nie œwiadczy to wcale o wyjątkowoœci władcy- XVIII w. jest czasem wysypu nowych Akademii w całej Europie zakładanych przez monarchów)

malarnia miała być wstępem do Akademii

Baciarelli pisał i do Niemców i do Rosji o założenie Akademii po œmierci St. Augusta i doczekał się założenia wydziału sztuk pięknych na UW

prywatna kolekcja króla- pałac w Kozienicach i Pałac na Wodzie

większoœć dzieł sztuki pochodziła z darów dyplomatycznych. Malarnia służyła, by można było rozsyłać. Jedna z wersji portretów króla została wysłana na dwór turecki.

Do kupowania dzieł wykorzystywał podobnie jak Anglicy siatkę szpiegowską- np. największa kolekcja dzieł Piranesiego dzięki temu, że Piranesi był szpiegiem zakupów Polaków w Italii

A. le Brun i Fr. Pinck, Warszawa, pomnik Jana III Sobieskiego, Agrykola 1788

rzeŸby w Pałacu na Wyspie

sposób ekspozycji- tapeta i kopie gispowe rzeŸb antycznych, wtopione w płycinę obłożoną płytkami lub np. jako gadżet nad kominkiem- wtedy już bardzo demodee

Antonio Canova, Henryczek Lubomirski jako Amor, ok. 1787, Łańcut

kolekcja Lubomirskiej

kolekcje dzieł w Polsce tworzyły głównie kobiety np. Izabela Czartoryska, Radziłłowiczowa, Lubomirska

w Polsce kobiety miały własne majątki, wykazywały wielki talent dyplomatyczny, podkreœlały amatorskoœć swoich kolekcji

najważniejszą pozycję zajmował Mengs- portrecista o pastelowej palecie oraz Canova (wtedy rzeŸbiarze mieli ważniejszą pozycję niż malarze)

odwiedzenie pracowni Canovy należało do obowiązkowych punktór Grand Tour

Lubomirska przyjaŸniła się i korespondowała z Canovą, na jej proœbę wykonał właœnie portret kuzyna Henryczka; w uznaniu dla Canovy Lubomirska wybudowała całą galerię tylko dla tej rzeŸby (ogromna różnica względem króla)

król marzył o dziele Canovy, na list Canova nie odpowiedział i nie wykonał zamówienia

król napisał do Canovy, opisując rzeŸbę, którą chciałby posiadać, wtedy już nie pisało się do artysty o koncepcji- propozycja była bardzo podobna do Amora i Psyche (nie pasuje do całego oeuvre Canovy- bardzo nietypowa)

Angelika Kaufmann, Stanisław August na tle Etny

ani Mengs, ani inni wielcy artyœci tego œwiata nie byli w zasięgu króla

Angelika Kaufmann, Idalia z Potockich księżna Sapieżyna

Bacciarelli, Izabela Lubomirska, 1757, Wilanów

konwencja barokowo-rokokowa

Zamek Królewski- Pokój Marmurowy

zamek nie mógł być w guœcie króla, bo nie był jego prywatnym pałacem; Bacciarelli- portret która w typie Ludiwka XIV oraz galeria królów polskich- zaważył na wszystkich póŸniejszych pocztach królów polskich

portrety zmieniały się w zależnoœci od okolicznoœci

Bacciarelli, 1793, Portret króla St. Augusta z klepsydrą, MNW

na stoliku wyryta strofa z Wergiliusza- sztukam œwiatła na niebie- interpretacja jako masońska (wysoko w loży masońskiej), jako idea oœwieceniowa, jako symbol zwycięstwa w walce z Rosją o Konstytucję 3 maja, jako doprowadzenie do 3. rozbioru

Sala Rycerska, Zamek Królewski- brązowe popiersie wielkich Polaków. Nie było obrazów historycznych- w Polsce raczej nie było mody na malarstwo i nie było właœciwie w ogóle mody na malarstwo historyczne

Bacciarelli, nie mając żadnego doœwiadczenia wykonuje cykl kilku monumentalnych obrazów przedstawiających œwietlane karty historii Polski

wybór scen zaskakujący- obok Hołdu Pruskiego, ufundowanie UJ

Gabinet Monarchów Europejskich, Zamek Królewski

poczekalania, najwięksi władcy tego czasu, np. Katarzyna II, oznaczało, że król równorzednie należy do rodziny monarchów europejskich- tak przez koneksje jak i tron

król odrzucił bardzo tanie dwie oferty J.L. Davida, który uciekał z Francji- ani Przysięgi Horacjuszy ani oferty ciągu portretów władców europejskich- bo kłóciło się to z jego rokokowym gustem

Bellotto

Ulica Miodowa, 1777, ZKW

Widok Warszawy od strony Pragi, 1770, ZKW

pokazywał pałace tych, którzy byli jego poplecznikami, budując ich i swoją wœród nich pozycję

pojawiali się też pierwszoligowi artyœci z Europy

Lampi, Król St. August, Ermitaż

Lampi, Portret damy z nutami, Urszula z Morsztynów Dębińska, 1789, MNW

ci, których malował Lampi to byli poplecznicy króla

Grassi malował raczej przeciwników- nie bardzo ostre rozróżnienie

Józef Grassi, Portret Fryderyka Józefa Moszyńskiego, 1797, MNW

oczy króla na zachodzie, najważniejsza po Bacciarellim osoba na dworze- pojechał do Anglii, zaprojektował Ujazdów i Łazienki dla króla

Traktat o ogrodownictwie angielskim- król w nim otrzymał pełną wykładnię na temat parków angielskich, ale także pełną wykładnię znaczeń symbolicznych takiego parku

artyœci rodzimi, wykształceni w malarni na Zamku Królewskim

Kaziemierz Wojniakowski, Widok parku Łazienkowskiego z posągiem Tancreda i Kloryndy, ok. 1790

posąg wyk. przez Pisanich (bohaterowie Jerozolimy wyzwolowej)

Wojniakowski, Zebranie towarzyskie w parku, 1797- patrioci troszczący się o ojczyznę, głównie z loży maskońskiej

król stworzył fundusz stypendialny i wysyłał artystów za granicę, większoœć z nich została za granicą

np.:

Franciszek Smuglewicz, Cesarz Tytus nadaje prawa Rzymowi, 1785, MNW

on wrócił do Polski z Rzymu, na początku XIX w. współpracował także z Malarnią, ale przebywał w Italii i wykonywał prace wpisujące się w ówczesną konwencję- portrety ważnych Polaków

Król St. August jako opiekun nauki i sztuki

Zwiedzanie łaŸni Tytusa

Portret rodziny Prozorów, 1789, MNW- próba połączenia mody eurpejskiej, angielskiej mody portretu na tle posiadłoœci lub ogrodu, a ukazanie nestora rodu- w stronę baroku

malowidła o tematyce antycznej czy biblijnej

próbował stworzyć ikonografię współczesnego malarstwa historycznego

Koœciuszko ratujący Polskę przed grobem

Przysięga Koœciuszki na rynku w Krakowie

doœć prymitywna i dosłowna ikonografia, jako że wcale jej nie było wczeœniejsze

Józef Peszka, Portret Franciszka Smuglewicza

bankierzy polscy zbankrutowali, Warszawa stała się miastem prowincjonalnym,a artyœci rozproszyli się

natomiast pojawił się fakultet dla studentów innych wydziałów- sztuk pięknych 1797 w Wilnie

na czele tego wydziału stanął Franciszek Smuglewicz- wykształcony najpierw w Malarni, a potem w Rzymie

Józef Peszka także wykształcił się w Malarni i został œciągnięty przez Smuglewicza do pomocy w Wilnie, potem zaczął tworzyć taki wydział w Krakowie

Scena alegoryczna z Napoleonem, Jan Peszka

po wczesnej œmierci Smuglewicza pojawił się problem obsadzenia po nim wakatu- pojawił się Peszka czy Rustem, także inni artyœci np. Jan Krzysztof Damel, Józef Oleszkiewicz, Aleksander Orłowski- wszyscy oni byli na to œrodowisku polskim zbyt nowatorscy i wywędrowali do Rosji

Jan Rustem, Autoportret

Portret Marii Mirskiej, Barbary Szumskiej i Napoleona Mirskiego, ok. 1808, MNW, antykizowany

Porytret Krystyny z Gerhardów

Jan Krzysztof Damel

króg tzw klasycyzmu wileńskiego, z Peszką itd.

Bitwa pod Wiedniem

znów próba budowania ikonografii

Józef Oleszkiewicz

wykształcony w kręgu Gerarda, silny œwiatłocieniowy modelunek, zbyt nowatorskie aby mogły być w Wilnie zaakceptowane

Miłosierdzie i opieka nad ubogimi cesarzowej Elżbiety, 1813, MNW

7.11.2011

Kraków po Matejce

grupa artystów, którzy nie chcieli się już zajmować wielkimi tematami historycznymi, a spotkali jeszcze Matejkę- np. Mehoffer czy Wyspiański

zainteresowanie badaniami optycznymi, nad œwiatłem- jak impresjoniœci

Siemiradzki- w jego scenach rodzajowych czy wielkich scenach historycznych, pojawiają się jego bardzo charakterystyczne detale jak np. migoczące œwiatło przeœwiecające przez liœcie winoroœli

Aleksander Gierymski

był na tyle nowatorski, że nie można było się w Polsce z nią pogodzić

Studium do Altany, 1876 MNW

tematem jest przede wszystkim œwiatło

wprowadzenie ważnych zmian w kolorystyce np. plamy czerwieni

Ulica w Rzymie nocą, ok. 1890, LGO

interesował się Whistlerem, ale działalnoœć impresjonistów, o dziwo, była mu całkiem obojętna

jego działalnoœć łączy go z impresjonistami i symbolistami; także dla póŸniejszych poszukiwań futurystów- np. œwiatło gazowej latarni

fascynacja sztucznym œwiatłem latarni gazowych- także rola symboliczna

perspektywa powietrzna, zmiana kolorystki i nowe œwiatło nocne

Luwr nocą, 1892, MNP

to łączy z impresjonistami, którzy malowali wielkie paryskie bulwary nocą, także z perspektywy pierwszego piętra, gdzie mieli swoje pracownie

Wieczór nad Sekwaną, 1893, MNK

wyraŸnie inspirowany grafiką japońską oraz charakter bardzo w kierunku Whistlera

Villa Borghese (Sosny w VB), 1895-1900, MNK

kategoria „lumini”; nikt z polskiego œrodowiska nie utrzymywał kontaktów z francuskimi impresjoniami

Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Leon Wyczółkowski- znaleŸli się w Paryżu

modne były podróże zagraniczne m.in. aby poznać malarstwo na żywo np. w Luwrze i zobaczyć co się maluje

Pankiewicz w 1888 zaprezentował ten obraz:

Pankiewicz, Targ warzywny na Placu Żelaznej Bramy, 1888- konwencja naturalizmu; forsowany przez St. Witkiewicza, lata 70./80. przy dużym formacie

dostał za niego medal, ale poznał tam impresjonistów i zachwycił się nimi

Targ na kwiaty pod koœciołem œw. Magdaleny w Paryżu, 1890

zupełnie inne œwiatło i kolorystyka, duże zainteresowanie padaniem i zmianą koloru œwiatła

1890- pierwsze zetknięcie się publicznoœci polskiej z impresjonizmem; ten obraz pokazany na salonie Krygiewicza

próbował także wystawić jeden ze swoich paryskich obrazów w Zachęcie, ale jury go odrzuciło

także w 1890- próbuje nieco mniej radykalnie, ale nadal z dużym przełomem, wystawiać Podkowiński, także Wyczółkowski

wybucha skandal- œrodowisko warszawskie, mimo opóŸnienia względem Paryża, nie jest gotowe na taką swobodę; nowatorzy- Gabriela Zapolska i krąg „Wędrowca” o Francji; konserwatyœci: Anna Bylińska-Bogdanowiczowej, malarka wykształcona w Paryżu- bardzo Ÿle wypowiadała się o impresjonizmie, choć niewiele o nim wiedziała

Pankiewicz, Wóz z sianem, 1890, MNK- zainteresowane tylko kolorem, plamą i œwiatłem

i tak było przez długie lata, choć były także obrazy symboliczne

1890-1894- moment zachwytu artystów impresjonizmem

Pankiewicz, Lato, 1890, Muzeum Œląskie w Katowicach

Pankiewicz, Dorożka warszawska w dżdżysty wieczór, 1893, MNK

bardzo modny Whistler, na impresjonizm nakłada się bardzo wyraŸna fala symbolizmu, którego głównym tematem był nokturn

Rynek Starego Miasta w Warszawie, 1892, MNP

Nokturn. Łabędzie w Ogrodzie Saskim w Warszawie nocą, 1894, MNW

łabędzie w nocy- nawiązanie do poezji Malarmee i rosyjskiej- symbol samotnoœci, œmierci

obraz bardzo melancholiczny

Pankiewicz, Portret dziewczynki w czerwonej sukience (Józia Oderfeldówna), 1897,MN Kielce

po 1894 fascynacja kolorem

ale także tym, co sam zna z Paryża, bywa w salonie Misi Godewską w Paryżu

La revue blanche- najbardziej opiniodawcze pismo w Paryżu, prowadzone przez męża Godeckiej, także miejsce odrodzenia grafiki warsztatowej i działalnoœci intymistów; trudno znaleŸć artystę tego czasu, który nie sportretowałby Misi

Misia Godewska była wiele lat kochanką Coco Chanel

pod wpływem tego œrodowiska budzi się w Pankiewiczu fascynacja naturalnoœcią, grafiką, także japońską

Feliks Manga Jasiński

pisze traktat o sztuce japońskiej na ponad 1000 stron

przywozi z Paryża do Warszawy zainteresowanie koneserów grafiką warsztatową

namówieni: Pankiewicz, młody Wojciech Weiss

Pankiewicz malował wtedy malowaniem np. zbiorów Mangi np. Dziewczynka w czerwonym kimonie

Władysław Podkowiński

bardziej radykalnie przejœcie; bardziej na gruncie wiejskim

Mokra wieœ, 1892, MNP

Krajobraz z Sobótki, 1893, MNW

Studium, MP CHicago

Ulica Nowy Œwiat w Warszawie w letni dzień, 1892

pracowania Podkowińskiego znajdowała się na dachu pałacu obok aktualnego empiku

Anna Bylińska-Bohdanowiczowa, Ulica Unter den Linden w Berlinie, 1890, MNW- gdyby nie znać tego złego nastawienia wobec impresjonizmu, to można by uznać ten obraz za typowo impresjonistyczny

dalej Podkowiński

pod wpływem lektury Przybyszewskiego- dwóch autorytetów Chopin i Nietzche, tworzy obrazy inspirowanych muzyką Chopina

Marsz żałobny Chopina, 1894, MNK

czerń, biel, nokturny, depresyjne, wyraŸne nawiązania do literatury i muzyki; już Whistler nadawał muzyczne tematy

Szał- szkic olejny, 1894

w tym czasie dochodzi mizoginizm, od Ottona Weningera i jego książki- tendencja wczeœniejsza w kulturze- zainteresowanie Bergsonem i Nietzschem, a także z drugiej strony mizoginizmem w wariancie wynikłym z homoerotyzmu widocznego szczególnie u Wilde'a

i na to wszystko Szał

mroczna kolorystyka, kobieta w erotycznym uniesieniu i obłąkany koń symbolizujący pożądanie

zmarł w 1895

Leon Wyczółkowski

także pokazywał swoje prace na salonie Krygulewicza, w odróżnieniu od Francuzów przeniósł impresjonizm na grunt tematów wiejskich

Kopanie buraków I, przed 1893

Gra w krokieta, 1895

u niego także pojawia się okres symbolizmu i symbolicznego pejzażu, choć jego fascynacja œwiatłem pozostaje na długo

pod wpływem Mangi zajął się grafiką warsztatową

wtedy pojawia się w Krakowie grafika jako sztuka sama w sobie a nie tylko pomocnicza

1901 r. Stowarzyszenie Polska Sztuka- artyœci zaczynają, pod wpływem Arts and Crafts, projektować dla przemysłu

Stanisław Wyspiański

fascynacja sztucznym œwiatłem i niespokojną secesyjną linią; chochoły i chałuby nie są tylko fascynacją Wyspiańskiego

Chochoły na Plantach krakowskich nocą, 1898-1899; ta scena stała się inspiracją dla parę lat póŸniejszej ostatniej sceny „Wesela”- w tym obrazie temat personifikacji naturą

fascynacja także różnymi porami dnia i roku

Planty o œwicie

kiedy Wyspiański był już chory i nie mógł malować- warsztat

Kopiec Koœciuszki, zadymka

Józef Mehoffer

1895-1900 wyraŸnie nacechowana symbolicznie twórczoœć; w związku z narodzinami nowej nauki- ekologii; nacechowanie emocjonalnie albo zgodnie z uczuciami artysty, albo zgodnie z uczuciami oglądającego- nie ma żadnej wskazówki co do odczytania symbolu

ekologia przy kolejnej fascynacji Tatrami

Wąwóz - la Gorge d'Areuse, 1897- przedstawiona osoba to najbardziej znana polska œpiewaczka tego czasu Wanda Noakowska, œpiewająca partię Walkirii- synestezja

Giewont jako œpiący rycerz

Julian Fałat, Krajobraz zimowy z rzeką, 1907, MNW

Fałat maluje akademickie pejzaże, monumentalne

roztopy- jeden z ulubionych tematów pejzaży

Stanisław Witkiewicz

wielki przeciwnik Matejki i zwolennik naturalizmu

Pejzaż zimowy z Tatr 1890, MNW- można odczytać i naturalistycznie i symbolicznie

podobnie

Wojciech Gerson, Cmentarz w górach, 1894- bardzo podobne do Courbeta; ale tytuł, dziwny charakter cmentarza, silny wiatr i ciężkie chmury- kategorie symboliczne

to Gerson opracował teorię malarstwa narodowego mającego służyć obronie polskoœci

Œmierć Wojciecha

Wyczółkowski

maluje i rysuje pastelami, pastel wtedy odżywa

Morskie Oko z Czarnego Stawu

Giewont- wtedy Tetmajer opublikował swoje Legendy Tatr, przypomniano mit o Janosiku i o Giewoncie- pojawia się tu też ptak; można potraktować zarówno realistycznie, ale czerwone œwiatło bardzo wyraŸnie wydobywa kształt skały podobny do człowieka; w końcu XIX w. zaczęto inaczej postrzegać konflikt Bolesława Œmiałego i biskupa Stanisława- kiedy uznano, że być może biskup był zdrajcą sprawy narodowej, a niekoniecznie reprezentantem sprawy boskiej; znakiem przebaczenia biskupa dla Bolesława miał być orzeł przelatujący ze Skałki

Druid skamieniały, 1892, MNK i ok. 1894- nawiązanie do modnych legend celtyckich; Ÿródło inspiracji m.in. do wiesza Micińskiego Tak, jestem smętny:)

Jan Stanisławski

profesor ASP w Krakowie obok Fałata i Wyczółkowskiego

Bodilaki pod słońce, przed 1895, MNW

głównie obrazy dużo mniejsze niż format A4, były to obrazy wymagające kompletnego odmienienia kontaktu widza z dziełem

Topole nad wodą

Słoneczniki, 1905, MNK

te kwiaty nie mają żadnego znaczenia w słowniku ikonograficznym, chwasty- każdy musi dopowiedzieć znaczenie sam; ale np. u Wyspiańskiego wszystkie kwiaty miały bardzo okreœlone znaczenie symbolicznie, choć nie było ono znane nawet zleceniodawcom

Ferdynand Ruszczyc

Stare jabłonie, 1900

Stary dom, 1903, MNW- to stary dwór Ruszczyców, obok którego wybudowano nowy; przed domem paw (symbol zarówno dumy i pychy, ale także œmierć- jego krzyż)

Ziemia, 1898- okrzyknięty manifestem epoki

Wojciech Weiss

Promienny zachód słońca

bardzo młody malarz, który najpierw zetknął się z protoimpresjonizmem w Paryżu; protegowany Przybyszewskiego, stykał się z malarstwem i grafiką Muncha

Wiosna, 1898

pejzaż bardzo często podkreœlał nierozerwalnoœć człowieka z naturą; w tle widać w tle goniące bachantki czy nimfy, na pierwszym planie chłopiec-mężczyzna, dojrzewający; ale odczytywane także jako symbol obłąkania przyrody

Opętanie, 1899-1900- jak siły dionizyjskie w sztuce, menady unoszą rozerwane ciało mężczyzny (podobnego do Przybyszewskiego)

14.11.2011

Przybyszewski kultywował pamięć o Chopinie jako pisarz i pianista

wyeksponowany związek natury i człowieka z tradycji wschodniosłowiańskiej- np. gusła

Młoda Polska- zarówno w sztukach wizualnych, literaturze pięknej, muzyce (modernizm, słowniańszczyzna, romantyzm i dzikoœć Œwięto Wiosny Strawińskiego)

także w Rosji- np. Wróbel; bardzo silna percepcja Przybyszewskiego

Jacek Malczewski, Rusałki, Boginka w dziewannach, 1888

w formie akademicki, ale w temacie młodopolski i patriotyczny- neoromantyzm i przywrócenie toposu powstańca

odwołania do Słowackiego, szczególnie Anhellego

Mickiewicz Ballady i romanse- rusałki, gusła itd.

Rusałka- opera Dvoraka (nie tylko w Polsce)

Jacek Malczewski pasjonując się mitem słowiańszczyzny 1887-1888 stworzył cykl obrazów, które wszystkie znajdują się w Muzeum UJ Rusałki

Rusałki, Załaskotany

Rusałki, Młodzieniec w objęciach dziwożony

ulubiony temat topielic i topielców

obsesyjne u Malczewskiego (czy u Weissa w Opętaniu)- połączenie erotyki i œmierci

W tumanie, 1893-1894

Stanisław Wyspiański, Skarby sezamu, ok. 1897

ten sezam to połączenie baœni o Alibabie z lokalnymi wierzeniami, także z wątkiem erotycznym- w ciemnym gęstym lesie, pod korzeniami wyrwanego drzewa pojawia się naga postać kobieca, głowa starca, plus mit o kwiecie paproci

0x01 graphic

Konrad Krzyżanowski, Portret Pelagii Krzyżanowskiej

bardzo dziwna żywotnoœć mimo starej twarzy, wrażenie zmagania się życia i œmierci w tej postaci

Krzyżanowski był œwietnym portrecistą, co widać w tej właœnie twarzy

postrzegany głównie jako pejzażysta

z Ruszczycem wykształcony w Petersburgu

na początku XX w. przejmuję katedrę malarstwa na ASP w Warszawie

Krzyżanowski portretował wielkich osobistoœci kultury np. wielkich tancerek

Wyspiański, Witraż Apollo, szkic 1904

przedstawienie systemu kopernikańskiego (planety)- Słońce w centrum, ale Wenus deptana przez Apollina (mizoginizm), Apollo przywiązany do liry, opiekun muz

połączenie mitu apollińskiego z mitem Heliosa i Chrystusem (powiązanie ikonografii Chrystusa z tą Heliosa)

Witold Wojtkiewicz

poważnie chory na serce, dotyka w swoich obrazach problemu niemożnoœci życia w pełni, problematykę funkcjonowania człowieka, problemów ze zdrowiem

Porwanie królewny (ucieczka), z cyklu Dziecięce pozy, 1908

ucieczka ze œwiata dorosłych, dziecko z twarzą starca, dziewczynka jak lalka, a konik jak koń na biegunach; goni ich staruszka i staruszek; œwiat z gruntu sztuczny i fałszywy (także wskazane przez kolorystykę)- przedziwne łąki, szarawe, chorowite

0x01 graphic

Witold Pruszkowski, Spadające gwiazda, 1884

przez jakiœ czas miał współną pracownię z Malczewskim

Eloe wœród Bogów- wierna ilustracja Anhellego- anielica uciszająca płaczące mogiły, z gwiazdą na czole, opiekująca się reniferami (Eloe z literatury romantyczej Francji)

niektórzy uważają go za zapóŸnionego romantyka

Józef Mehoffer

jego przedstawienia natury są bardzo optymistyczne

Dziwny ogród, 1902-1903

obraz nagrodzony na wystawie w Paryżu

z jednej strony sad (ozdobiony niekończącymi się girlandami kwiatów)- kobieta (żona Mehoffera) z miasta, w eleganckim niebieskim stroju, nagie dziecko (Ÿródło œwiatła), z kwiatami malw w ręku (rajski ogród chrzeœcijaństwa), złota ważka, zupełnie inaczej namalowana (złocistą farbą, ogromna, cała się błyszczy)

każda częœć obrazu inaczej namalowana

roœliny bardzo dokładnie namalowane

ważka bardzo popularna- wazony, lampy art nouveau; ważki utożsamiane z symboliką słońca, symbol pełni

Malczewski, Sztuka w zaœcianku

Władysław Œlewiński

jako dojrzały mężczyzna wyjechał do Francji i wszedł w krąg artystów rosyjskich i francuskich np. przyjaŸń z Gauguinem

był łącznikiem między protoekspresjonizmu i prymitywizmy francuskiego i nowych tendencji w sztuce polskiej

Dwie Bretanki z koszem jabłek

płasonizm (z czarną obwódką, płaskie)

wprowadził Witkacego do sztuki francuskiej

ok 1898 r.- niezdrowe opętanie œmiercią Paryża

Maska i ksiązki, ok. 1897

Teodor Axentowicz, Kołymka, 1895

fascynacja ludowym muzykowaniem

siedzący muzycy są przedstawieni zupełnie inaczej niż zaznaczone tylko pociągnięciami pędzla tancerki

Olga Boznańska, W cieplarni, 1890

trop daje czas namalowania i tytuł- reakcja na publikację przekładu wiersza W cieplarni Mallarmeego Miriama(Zenona Przesmyckiego), opowiadającym o nierelanym życiu- odczytanie symboliczne

w rzeŸbie

Wacław Szymanowski, Mickiewicz po improwizacji, 1898 MNK

Mickiewicz przedstawiany dużo częœciej niż Słowacki

1898 rozstrzygnięty konkurs na pomnik Mickiewicza dla Krakowa

konwencja XIX wiecznego pomnika pisarza- pisarz pomiędzy muzami lub bohaterami

Szymanowski- wykształcony w Monachium i Paryżu- nowa konwencja- szkicowa i ekspersyjna, pokazująca recepcję rzeŸby postrodinowskiej, koncentrująca się na duszy artysty

natchnienie jako połączenie z nadprzyrodzonym- Nietzsche i Schopenhauer

płaszcz jak fala

Leon Wyczółkowski, Portret Konstantego Laszczki, 1901-1902

Konstanty Laszczka, Zima, Konik polny- jako dziewczyna, silne nacechowanie erotyczne

ulubiona melancholia

Zrozpaczona

Portret Feliksa Jasińskiego Mangi (karykatura)

Fala, 1903- fala zamieniająca się w postaci kobiece, unoszą chłopca

Wacław Szymanowski

rzeŸba nagrobna Wacława Szymanowskiego, ojca, Powązki

fala zamieniająca się w płaczki

projekt pochodu na Wawel, Szymanowski

nie wyszło poza etap bozetta

kiedy wychodziły wojska austriackie, które go zniszczyły

projekty konserwacji

Szymanowski zaprojektował pod wpływem fascynacji Rodinem, zamiast rekonstrukcji skrzydła, wykonanie arkad odpowiadających układowi krużganków, a na kondygnacji 1.piętra miała być przedstawiona grupa postaci o nadnaturalnej wielkoœci prowadzona przez Fatum, z potacią Bolesława Œmiałego, a zaraz za Fatum Zygmunt III (za to że przeniósł stolicę)

Szymanowski na własny koszt wykonał odlew bozetta (MNK)

Wacław Szymanowski, Pomnik Chopina, Łazienki Królewskie, 1908 projekt, realizacja 1926 (odsłonięty już jako coœ anachronicznego)

Xawery Dunikowski

Portret Henryka Szczyglińskiego, 1898- debiut, praca roczna na ASP w Krakowie, portret kolegi malarza ze studiów

Fatum, 1904- mizoginizm, postaci pozbawione włosów, również postać kobieca

największym skandalem była wystawa 1906 r. w Warszawie- Brzemienne i Autoportret saute (nie wiadomo jak wyglądał, ale podobno realistyczny)

zamknięta po jednym dniu

brzemienne to temat zarezerowowany do Zwiastowania i Nawiedzenia

tu przedstawione w naturalnej wielkoœci, ale nie afirmatywnie- skromnie ubrane i zmęczone

na tyle bulwersujące, że jeden z goœci utrącił laską jednej rękę- Dunikowski to zostawił

Ewa

21.11.2011

I wojna œwiatowa- większoœć polskich artystów w Zakopanem czy Krakowie, bo za granicą być nie mogli

Ekspresjoniœci polscy- grupa powołana w 1917

wtedy Z. Pronaszko wygłosił odczyt o ekspresjonizmie i sztuce nowoczesnej

o dziwo w tym czasie w konserwatywnym Krakowie powstało parę bardzo nowoczesnych dekoracji wnętrz sakralnych

proj. kaplicy misjonarzy w Krakowie- 1911-1912 Pronaszko

w tym czasie zrealizowany projekt Mączyńskiego na Wesołej; dekoracja portalu bocznego- Xawery Dunikowski

ekspresjoniœci polscy, od 1919 Formiœci polscy

promowani na łamach konserwatywnego (sic!) pisma Maski promującego kulturę antyczną

tam projekty ekspresjonistyczne Z. Pronaszko

w 1919 w salonie hotelu Polonia wystawa: Chwistek, Pronaszko, Zamojski, Witkacy, Niesiołowski, Gruzdecki, Gryżewski, Hulewicz, Hryńkowski, Żyznowski

wtedy pierwszy ich katalog- 8 różnych rodzajów, tam przedruki np. Appolinaire'a, sprzedał się- od 1919 r. zaczęli wydawać czasopismo Formiœci

większoœć plakatów wykonywana ręcznie

potem ich działalnoœć wsparła grupa poznańska współpracująca z ekspresjonistami niemieckimi- wokół Der Sturm i Die Akzion, grupa Bunt

Przybyszewski zaprzyjaŸniony z rzeŸbiarzem Hulewiczem- zachęcił ich do założenia w Poznaniu czasopisma Zdrój- promującego styl Przybyszewskiego i ekspresjonizmu- wokół niego zebrało się grono młodych i debiutujących drzeworytników, które przybrało nazwę Bunt i nawiązali kontakt z Formistami, niektóre nazwiska powtarzają się w obu ugrupowaniach np. Zamoyski

grupa działała do 1922 r. i rozpadła się, w gruncie rzeczy rozsadziły ją osobowoœci artystyczne okrzepłych już twórców, już samodzielnie rozpoznawalnych

Formiœci- rozpadli się przez Witkacego i Chwistka, którzy jako przyjaciele od dziecka stworzyli zupełnie inne systemy estetyczne, przyjaŸń rozpadła się

Chwistek Wieloœć rzeczywistoœci w sztuce publ. w Maskach

Witkacy Różne formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia na łamach Zwrotnica

oba z 1920 przeczytać

Witkacy bardzo radykalny

zawsze w ich dziełach pojawia się coœ jak portret zakamuflowany drugiego

Bunt

w momencie powstania niepodległej Polski artyœci poszli w inne strony; Przybyszewski i Hulewiczowie- podziw wobec Piłsudskiego, opowiedzenie się za budowaniem polskoœci przez sztukę

Margerite i Stanisław Kubiccy- zaprzyjaŸnieni z anarchistami berlińskimi

Tytus Czyżewski

1909 Madonna z Dzieciątkiem

nawiązuje do prymitywów i sztuki ludowej oraz horror vacui; Madonna ma 3 ręce- czasem artyœci ludowi taki wyrażali wielką miłoœć MB- jeszcze bardziej mogła je tulić i pielęgnować

Madonna, publ. w Jeune Pologne

większoœć prac niezachowana, znane z fotografii i reprodukcji

Ukrzyżowanie

Pronaszko z Czyżewskim po rozpadzie grupy poszli w stronę koloryzmu

Czyżewski niezależnie od bardzo odważnych eksprymentów językowych tworzył poezję inspirowaną ludowoœcią np. 1925 Pastorałki wydane w Paryżu

ilustracje Tadeusza Makowskiego- najważniejsze w hierarchii największe, anioły jak ze słom- odwołana do sztuki ludowej

Czyżwski, Zbójnik (autoportret)- znów horror vacui; był typowym przedstawicielem inteligencji krakowskiej, trochę dandysa- a tu przedstawił się jako zbójnika- a miał wielki garb (odwrotnie jako silny góral)

Jasieński czy Jalu Kurek (Kraków, lata 20.)- pisał o Janosiku, nadal kult zbójnika

nawet Witkacy wykonywał drzeworyty zbójników

Czyżewski, Portret Brunona Jasieńskiego

to on przywiózł nowoœci rosyjskie, pojawił się w Krakowie

Czyżewski stworzył dosłowną deformację pola obrazowego- przez deformację pola obrazu (nie postaci) Kompozycja wielopłaszczyznowa, Salome, 1915-1917

to są połamane obrazy, każdy pod innym kątem

jak assemblage, jak nawiązanie do assemblage kubistów

Czyżewski, Akt z kotem, 1920

leżący! Na głowie jak na masce antycznego aktora pojawiają się dziwne woluty i tylko jedno oko (ekspresjoniœci rosyjscy), akt rozczłonkowany

Leon Chwistek

jedyna postać, która zrobiła karierę jako profesor logiki:)

twierdził, że nie interesuje go futuryzm!

Obraz- wizja bardzo nowoczesnego miasta, z drapaczami chmur i napowietrznymi liniami kolejki czy autostradami

Zakopane, hotel, projekt 1921- na wzór pałaców orientalnych; niezrealizowany

Salome- kubistyczna, ale też bardzo nawiązująca do sztuki barokowej i Wenus

Leta z łabędziem- nawiązanie do manierystycznych aktów

malował też wiele kąpiących się, które nazywał beniezami

Uczta, ok. 1925

wymyœlił teorię strefizmu- okreœlonym strefom obrazu odpowiadają okreœlone formy i okreœłone kolory

póŸniej przeżył bardzo silną i do końca żywą fascynacją sztuką prymitywną (dzieci, szaleńcy)- to spowodowało silny konflikt na łamach gazet ze Strzemińskim (nienawidził prymitywu jako sprzecznego z koncepcją ewolucji w sztuce)

Zbigniew Pronaszko i Andrzej Pronaszko

Z. Pronaszko Chłopiec

(wystawa od 9.12 w MNW)

Zbigniew najpierw w Kijowie, potem w Krakowie podjął edukację artystyczną- miał być jedynym artystą w rodzinie

gdy wracał do domu robił przedstawienia z rodzeństwem- zafascynował brata; Andrzej miał otrzymać porządne wykształcenie œcisłe

Zbigniew na początku bardzo zafascynowany Jackiem Malczewskim

np. Bajka o œmierci

zwracał się ku bardzo literackiej sztuce

potem zupełnie inny kierunek; fascynował się tak samo jak malarstwem i rzeŸbą

1917 projekty do koœciołą misjonarzy w Krakowie- propozycja mensy ołtarzowej najbardziej radykalną propozycją dzieła Pronaszki- Chrystus w mandorli tak uproszczony, że wcale nie wygląda, a anioły tak bardzo dekoratywne, ze rozsadzają relief (niezachowany projekt, tylko zdjęcia)

1921- projekt Mickiewicza nadnaturalnych rozmiarów; wykonano makietę drewnianą, w latach 30. makieta odpłynęła w powodzi- bardzo prosta forma a łatwo było rozpoznać Mickiewicza

w jego obrazach tego czasu widać jego myœlenie rzeŸbą

Akt formistyczny, 1917

Muzykant

Krajobraz ze Strzyżowa, 1921- co raz bardziej ku kolorowi, a nie formie

Portret żony, 1922- centralnie, hieratycznie, statycznie

Akt na tle okna z gitarą, 1922- tematy muzyczne

po Formistach powstała grupa Rytm, ale w kręgach Formistów też zainteresowania muzyczne- Zamoyski ożenił się z tancerką Ritą Saketto, która tańczyła formistom:)

poszukiwanie absolutu także poszukiwano w muzyce

Gitarzystka, 1927- odwołanie do Camille'a Corota

od Malczewskiego przez surową tektonikę aż do koloryzmu

brat Andrzej obracał się w innych œrodowiskach

Andrzej Pronaszko

Autoportret, ok. 1910 (jak Malczewski)

Procesja, 1916- projekt witrażu

Mnich 1917- silna geometryzacja formy, uproszczenia, ale też duża dekoracyjnoœć

Portret żony 1921- bardzo surowe ograniczenie formy

doszedł aż do kompozycji publikowanych na łamach pism konstrukcjonistycznych

budował bardzo nowatorskie scenografie widowisk teatralnych

zaprojektował teatr symultaniczy

Konrad Winkler

dobry teoretyk i krytyk sztuki, sam malował

Portret żony 1920

bardzo dbał o pamięć o formistach; w 1937 na łamach Głosu plastyki opublikował kilka tekstów ku pamięci Formistów

Pieta

Jan Hrynkowski

malarz i grafik

Ucieczka z Egipu- drzeworyt

ok 1919 Tancerka II

bardzo odważna kolorystyka, zmultiplikowana ta jedna tancerka; może inspiracja Isadorą Duncan?

Jerzy Hulewicz

inicjator Zdroju i Buntu

Leda z Łabędziem, 1927

Tymon Niesiołowski

fascynacja Cezannem i Ingresem

W kąpieli 1918

bardzo wyraŸne nawiązania

Nad stawem, ok. 1919 r.- charakterystyczne najpierw dla Matisse'a (pokazywał radoœć życia w okresie fowistycznym) kilku artystów przejęło to w momencie odzyskania niepodległoœci- bo nie pojawiło się zjawisko traumy powojennej i rozczarowania cywilizacją- ucieczka do klasycyzmu

w Polsce powrót do klasycyzmu bardziej ze strony rosyjskiej

za Matissem arkadią jest Polska, afirmacja życia tu i teraz

u Zaka- wymiar bardziej nostalgiczny

Rafał Malczewski- także głosił afirmację Tatr i Podhala jako miejsca pogodnego życia

Niesiołowski, Sielanka 1919 (nawiązanie do modelu apasza), akordeon

Jacek Mierzejewski

w 1915 jeszcze katastroficzne Polonia

Portret żony z Pusią, 1915- iluzja, delikatna kolorystyka

odszedł w stronę nostalgicznego klasycyzmu

Martwa natura, jabłka

Witkacy

Nocny pejzaż, ok. 1901-1902

kształcił się pod każdym względem w domu, tylko przez chwilę na ASP w Krakowie, długo pod wielkim wpływem ojca

w 1906 r. po raz pierwszy w korespondencji ojca i syna pojawia się termin „potwory”, od 1908 r. już na stałe; uległ wielkiej fascynacji literaturą Romana Jaworskiego- szybko umarł, pisał oniryczne i nieco groteskowe opowiadania, wyd. 1910 i z okładką i ilustracjami Witakacego; wyraŸnie zdeformowane figury- potwory

Kompozycja z pięcioma figurami, 1911- deformacja i odważna kolorystyka

Autoportret, 1913- tendencje jeszcze jak Cezanne

w 1914 r. wielka przemiana osobowoœci i twórczoœci po samobójstwie Jadwigi Janczewskiej, narzeczonej, z jego winy- depresja Witkacego; potem katastrofizm od tego momentu nieodłączny

Malinowski wybrał się na ekspedycję archeologiczną do Australii- zabrał go ze sobą jako rysownika, by nie myœlał o samobójstwie- skończyło się tragicznie dla tej przyjaŸni; jak dolecieli dowiedzieli się o wybuchu wojny; Witakcy koniecznie chciał wrócić, Malinowski chciał kontynuować ekspedycję; Witkacy zerwał kontakt- nie wrócił do Polski, ale pojechał do Rosji (miał rosyjski paszport)- w Petersburgu zaciągnął się do armii, do elitarnej straży cara; w Petersburgu zetknął się z dynamicznym życiem artystycznym, za sprawą Tadeusza Micińœkiego z Moskwy (młodopolski)- za sprawą tej przyjaŸni poznał wielu artystów o podobnych poglądach; po powrocie do Polski był już całkiem ukształtowanym twórcą

Pejzaż australijski, 1918

Kompozycja 1918- potwory silnie zdeformowane, groteskowe, bardzo kolorowe

Rąbanie lasu, walka 1921-1922

Marysia i Burek na Cejlonie

Dwie głowy, 1920

Fantazja 1921-1922

po swoim kryzysie sztuki ogłosił koniec sztuki w 1922 i przestał malować

wkrótce potem założył spółdzielnię usługowo-produkcyjną Firma portretowa, gdzie pojawił się w roli rzemieœlnika, gdzie jako klienci pojawiali się konserwatywni mieszczanie i szlachta ziemska

wczeœniej interesował się kosmogonią, takie obrazy malował

Fałsz kobiety, 1927- w Firmie Portretowej narysował pastelami ten obraz z modelką Marylą Grossmanową; na tle katastroficznego krajobrazu; nawiązanie do Ingresa ale do bardzo rozpoznawalnego tematu Wenus z lutnistą (czy inne Wenus z instrumentalistami)- mistrzowskie odwzorowanie pończoch jedwabnych

cały czas widać w tekstach ukrywaną admirację dla klasycznych mistrzów „wylizywanie dzieł sztuki”

28.11.2011

TOSSPO (Towarzystwo Szerzenie Sztuki Pięknych wœród Obcych)

powstało w 1925 r, od 1927 wiele wystaw m.in. wyłącznie polskie wystawy w Sztkholmie i Kopenhadze

1930- Budapeszt, Kopenhaga, Gdańsk

1930-1934- Moskwa, Ryga, Tallin

1935- objazdowa w III Rzeszy

1937-1938- Węgry, Rumunia, Grecja oraz USA

nadzorowane przez Beka, nie prezentowano np. obrazów o tematyce niewoli- polityka mocarstwowa

na wystawie w III Rzeszy był sam Hitler

1937 pod kierunkiem Ireny Piotrowskiej Polish Art Service- kształcenie artystów polskich za granicą

wystawa polska w Moskwie- istotna dla ZSRR ze względów politycznych, bo po 1933 r. Hitler zerwał wszelkie kontakty wojskowe z sowietami; zakupiono wtedy 5 dzieł, które do tej pory znajdują się w Muzeum im. Puszkina

w ramach wystawy sztuki polskiej w Berlinie- także wystawa polskich monachijczyków- objechała prawie wszystkie duże miasta w Niemczech

także z inicjatywy Władysława Skoczylasa- Instytut Propagandy Sztuki w 1930

w ciągu roku wzniósł swoją siedzibę na Królewskiej 13 (prawie tam gdzie Victoria)

ASP wtedy na Powiœlu

pierwszą wystawą w siedzibie ISP- wystawa drzeworytów Skoczylasa, potem cykliczne trienalle drzeworytu w Warszawie

w 1932 Polska dostała własny pawilon na biennale w Wenecji- wczeœniej wystawiano w przerobionym pawilonie niemieckim

PWK Poznań 1929

Wielka wystawa architektury mieszkalnej i w hali Stulecia

wtedy najbardziej prawicowe, endeckie miasto w Polsce, najmocniej opowiedział się w 1926 przeciw Piłsudskiemu

dyrektorem wystawy Stanisław Wachowiak

Sukces Pawilonu Polskiego na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925 r.

28.04.-7.10.1925; polski pawilon otwarty 3.05 (œwięto narodowe); inne państwa otwierały wiosną- powodem kiepska sytuacja ekonomiczna w Paryżu (strajki robotników)

wystawa uœwietniająca pobyt Piłsudskiego w Paryżu w 1920?- organizowana przez Ruszczyca, wypożyczane obrazy młodopolskie od kolegów i to co zostało niezniszczone w Wilnie (klasycystyczne meble)- a było już po awangardach- wielka porażka

wtedy były wyburzane kamienice paryskie pod bulwary i klasycystyczne meble były do kupienia za grosze na targach; do tego te meble do Paryża przyjechały na wozach drabiniastych

1925- Jerzy Warchałowski (komisarz generalny pawilonum także twórca stowarzyszenia Polska Sztuka Stosowana od 1901) postarał się przedstawić dwa aspekty- 1. sztuka ludowa jako inspiracja dla tożsamoœci narodowej; 2. tradycja chrzeœcijańsko-klasycystyczna

sztuka ludowa została w Paryżu odebrana jako nowatorska w użyciu i jako art deco

sztuka klasyczna zaœ była ucieczką od chaosu I wojny œwiatowej

Warchałowski przez cały okres przygotowań nie był w Paryżu, bo rząd polski nie miał pieniędzy, by kupić mu bilet

całą wystawę wspierał swoimi œrodkami

pomagał mu Ludwik Puget (uczeń m.in. Axentowicza, Stanisławskiego, Dauna i Laszczki)- zastępca komisarza; mieszkał w Paryżu

rzeŸbiarz, malarz i rysownik

będąc w Paryżu robił coœ na kształt szpiegostwa- pisał co jest modne, poznał komisarza pawilonu francuskiego; m.in. wymyœlił, że należy zaprezentować dużo sztuki ludowej (że to się wpisze w Art Deco)- miało to konsekwencje na wszystkich następnych wystawach narodowych; oraz że trzeba zapewnić rozrywkę- kiosk z pamiątkami oraz karczmę z polskimi specjałami (tam nieznanymi) i grajkami; występowała tam Zofia Stryjeńska, „księżniczka polskiego malarstwa”, podążająca tropem Wyspiańskiego- projekt plakatu wystawy; projekt panneau dekoracyjne do częœci głównej rotundy; zabawki, książki

Józef Czajkowski,Pawilon Polski

5.12.2011

sztuka międzywojenna

Stowarzyszenie Artystów Polskich Rytm 1922-1932

jedno z pierwszych ugrupowań, gdzie pojawia się parę artystek

Stryjeńska i Skoczylas przyjechali do Warszawy; formiœci polscy zakończyli działalnoœć, wybuch I wojny œwiatowej- wrócił z koniecznoœci Eugeniusz Zak (wczeœniej jeden z filarów Ecole de Paris) do Częstochowy

pojawił się termin Art Deco- bardzo dobrze wpisało się w klimat kulturalny Warszawy; Ziemiańskiej

nie mieli programu, byli grupą przyjaciół; założenie budowania œwiadomoœci narodowej opartej na folklorze

Zak, Idylla z owocami

Zak, Kuna, E. Wiski- artyœci którzy wpisali się w naturalny nurt rozwoju sztuki tradycji łacińskiej

nurt historyzujący- odważny dialog ze sztuką dawną

ucieczka od rzeczywistoœci w stronę idylli- Eugeniusz Zak często malował takie idylliczne pejzarze; korzystał z wzoru pejzaży głównie prowansalskich; wraca do idylli pastoralnej, Rousseau,

architektura jak Cezanne; strzępiasty krajobraz; umownoœć form pejzażu, dematerializacja- związana z fascynacją ikoną; także inspiracje miniaturą perską oraz malarstwo chińskie (nie japońskie jak współczeœni)

pisał do niemieckich pism krytykę artystyczną na temat jego interesujących postaci z Ecole de Paris

postacie z Comedia dell'Arte

eksponowanie wielkich oczu i małymi stopami niemal nie dotykającymi ziemi

1911 Autoportret- wczesny okres, gdy kształtowała się jego maniera artystyczna

Wacław Borowski

od początku wieku przebywał w Paryżu

ok 1920 Pieta

silnie pod wrażeniem maniery Zaka

1929- w tradycji sztuki klasycznej, tematyki antycznej; ale dialog, transpozycja pejzaży Poussina

1929 Diana- widać walory dekoracyjne, rytmiczne drzewa, umowne liœcie

Winobranie, fagment panneau z kawiarni Ziemiańska

Idylla pasterska 1920

Spotkanie

wiele z tych prac się nie zachowało

ok 1922 Igraszki

1932 W lesie

bardzo umowne traktowanie przestrzeni

najsilniej z Rytmu nawiązał współpracę ze Skamandrytami, okładki do różnych przedsięwzieć, do czasopisma Skamander

obowiązuje katalog wystawy Rytm

Tymon Niesiołowski

Nad stawem, ok. 1919

sielanka, lirycznoœć

W kąpieli- nawiązanie do Claude'a Lorraine'a

wiele eksperymentował, bardzo utalentowany, ale fascynował się konwencjami malarskimi i przyswajał je bezkrytycznie

Sleńdziński

1926 Autoportret

historyzująca konwencja

buduje swój wizerunek jako mistrza kontynuującego tradycję klasycyzmu wileńskiego

namaœcił go Tatarkiewicz

Portret

Chłopcy nad Wilią

w latach 30. modyfikuje tę konwencję klasycyzującą do najprostszych tematów

stosuje bardzo popularną kolorystykę, tonacje pastelowe

to rozmył się jego talent Sleńdzińskiego

z pracwni Dymitra Tadrowskiego, podobnie jak Sleńdziński wyszedł Felicjan Szczęsny-Kowarski

miał słaboœć do malarstwa monumentalnego

zawsze, nawet jeœli malował pejzaż, stosował bardzo duży format

al fresco: malowidła do wnętrza Zamku Królewskiego na Wawelu, m.in. do Sali pod Ptakami

w momencie gdy zapisał się do Rytmu wykładał malarstwo dekoracyjne na ASP w Krakowie

pokłócił się z Szyszko-Bokuszem (rektor i dyrektor odbudowy Wawelu) i przeniósł się do Warszawy (cała pracownia za nim)

wygrał konkurs na projekty monumentalnych dekoracji dla Wawelu- nie doszły do skutku z powodu wybuchu wojny

1930 Wędrowcy- podobnie jak Zak zajmował się tematami kondycji ludzkiej

myœlał także o dużej realizacji Ostatniej Wieczerzy- projekty np. głów apostołów

Elektra, 1947- dalej wiernoœć konwencji klasycznej, bardzo podobne do malarstwa œciennego, a nie tak jak jest na płótnie

malował w czasie powstania w getcie portrety Żydówek

próbowano go zawłaszczyć jako mistrza i autorytet moralny przez ikonosferę sztuki socrealistycznej- zmarł w 1948

ale w tym 1948 namalował dwa obrazy, które stały się ikonami socrealizmu

Portret Pstrowskiego- przodownika pracy; jak każdy górnik trzyma w dłoni sztandar œw. Barbary (tego „nie zauważono”)

obraz pokazujący proletariat Czychu- ale tych, którzy za caratu siedzieli w więzieniach za socjalistyczne przekonania

były reprodukowane nawet na znaczkach pocztowych

a socrealizm został ogłoszony w 1949 r.- jego prace tylko przez interpretacje PRL w tej konwencji

Tadeusz Pruszkowski

założył Bractwo Œw. Łukasza, Lożę Wolnomalarską, Grupę IV, ..?

bardzo ważny nauczyciel, po Skoczylasie przejął stanowisko dyrektora Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie

nie musiał kreować się na mistrza- w tym toku co Sleńdziński namalował się jako Klaun

powiązany z kręgami rządowymi; starał się by państwo nadal zamawiało realizacje malarstwa œciennego- państwo nie miało pieniędzy; firmował zatem swoim nazwiskiem kolejne roczniki

bardzo pogodny, nosił ubranie pilota, lądował na łachach wiœlanych w Kazimierzu swoim samolotem

popularne malarstwo, niekoniecznie najwyższych lotów, dbał o misję sztuki- to zjednywało mu wiele sympatyków we wszelkich kręgach artystycznych

Roman Kramsztyk

podobnie jak Zak i Niesiołowski wyraŸnie ukierunkowany na Paryż, czasem nawet umieszczany w Ecole de Paris

1919 Portret Jana Lechonia

1927 Portret Karola Szustera

tu widać Nową Rzeczowoœć- trend niemiecki

Martwa natura, Macierzyństwo

Leopold Gottlieb

wpisywany także w Ecole de Paris

wypracował konwencję silnie rozbielonego koloru, postaci bezcielesnych; widać też wpływ korzeni żydowskich

eksperymentował formą i techniką przy tradycyjnym temacie

Łowienie ryb

Ogrodnicy

Władysław Skoczylas

jako malarz w Rytmie, zwłaszcza akwarele (kojarzony z drzeworytem)

Praczki

podobnie jak Pruszkowski woził swoich studentów do Kazimierza

drzeworyty: Teka zbójnicka

Zofia Stryjeńska

już w latach 20. księżniczką malarstwa polskiego i kontynuatorka Wyspiańskiego

Z mężem Karolem mieszkała w Zakopanem, bardzo przyjaŸniła się ze Skoczylasem

jej prace o wariacje na temat folkloru wszelakiego- od polskiego po meksykański

bardzo przestrzegała, aby Skoczylas był archiwistą strojów i tradycji ludowych w jego drzeworytach

mąż zamknął ją w domu dla psychicznie chorych

podejmowała odważne tematy- Poczet królów polskich; cykl Pascha,

w 1926 sukces w Paryżu

w latach 30. zaczęła powielać tylko swoje projekty- nie znosiła malować (czego od niej oczekiwano), był rysowniczką

zamówiono u niej projekt daru dla cesarza Japonii- gobelin

wykonywała także inne panneau- Żywioły dla Ambasady Polskiej w Sofii- niezrealizowano

była obecna wszędzie- w każdej witrynie czy książce (opakowania czekolady; pudełka z klockami itd.)

Wedel i po wojnie pakował czekoladę w papierki przez nią zaprojektowane

Wacław Wąsowicz

jak Niesiołowski bezkrytycznie się fascynował

najpierw zafascynował się huculszczyŸną

1924 Huculi Klimczak i Paraska

Władysław Roguski

kojarzony głównie z Poznaniem

także projektował gobeliny i malarstwa dekoracyjne o tematyce ckliwej NB z Dzieciątkiem

chociaż niektóre jego prace pokazują duży talent do koloru

Wacław Husarski

dobry krytyk sztuki, niewiele prac znanych

Œw. Franciszek z barankiem

Rafał Malczewski

także sportowiec- automobile, narciarstwo

pisał książki propagandowe o Podhalu i COP

malował odrealnione obrazy, dotykające kiczu (pewnie œwiadome)

Pomnik w małym miasteczku

wyraŸne reminiscencje malarstwa magicznego realizmu w Europie czy de Chirico

wymyœlił idyllę Podhala

Cyrk

rzeŸbiarze

Henryk Kuna

Rytm z wystawy w Paryżu i Parku Skaryszewskiego

Portret Wierzyńskiego

Edward Wittig

Pomnik Lotnika

wizja monumentalnego pomnika z elementami Art Deco w najlepszym znaczeniu- bez patosu

wczeœniej na pl. Unii Lubelskiej

aktualnie rekonstrukcja pomnika- przy niej zawłaszczono go do socrealizmu

Peowiak, 1933- często zamawiano u niego pomniki umierających bohaterów; przed Zachętą, druga wersja na Powązkach

po jego œmierci większoœć jego dzieł trafiło do MNW, które prowadzi cały czas spór ze Łazienkami, gdzie w Starej Pomarańczarni jest duża kolekcja dzieł Wittiga

jeszcze przed II wojną œwiatową zasłynął w Paryżu Ewą, która do tej pory jest na Trocadero, druga w parku Ujazdowskim, trzecia przy wejœciu do MNW

Romuald Kamil Witkowski

malował chętnie szpachlą i eksperymentował- znacznie bliżej było mu do awangardy; Rytm mu jednak odpowiadał; bardzo proste i skąpe kolorystyczne, bardzo finezyjnie malowane martwe natury

Autoportret,Œledzie, Dynie

Martwa natura z samochodem, 1931- wystawiana z artystami awangardowymi

drogi rytmistów się rozeszły, a każdy z nich miał na tyle wyrobione nazwisko, że mogli wystawiać sami

19.12.2011

„artes” 1929- ok. 1936

Jerzy Janisch, Mieczysław Wysocki (1 rok), Aleksander Krzywobłocki, Roman Sielski, Margit Reich-Sielska, Ludwik Tyrowicz, Tadeusz Wojciechowski, Henryk Streng (Marek Włodarski), Ludwik Lille, Otto Hahn, Aleksander Riemer

inspiracje surrealizmem, de Chirico i Ferdynandem Legerem

artes- nazwa by podkreœlić swoją wieloaspektowoœć

od 1931- ujawniają się postawy lewicujące, zwłaszcza wœród artystów pochodzenia żydowskiego

1933- powstaje lewe skrzydło z Hahnem, Janischem, Strengiem, Krzywobłockim i Riemerem, podjęli oni nawet utworzyć nowy artes ; wtedy wewnętrzna ankieta dotycząca ewentualnego wprowadzenia programowoœci i społecznych funkcji sztuki

jest to okres bardzo silnego kryzysu ekonomicznego; wtedy państwa zachodnie zaczynały z tego kryzysu wychodzić, a pojawiają się totalitaryzmy, z czego nie do końca zdawano sobie sprawę

totalitaryzmy budowały sobie wizerunek przyjaznych sztuce, np. wystawa prac sowieckich w 1933 w Warszawie

załoenia konstruktywizmu realistycznego i „faktorealizm” Wojciechowskiego

strajki robotnicze i nasilanie się nastrojów lewicowych

1936- Sielscy i Wojciechowski idą w stronę koloryzmu

podobnie w stronę koloryzmu zmierzał Janisch

Ferdynand Leger, Mechanik, 1920- do porównania z poniższymi pracami

w wyniku obracania się w œrodowisku artystów paryskich lat 20.- poszukuje także absurdu

Kompozycja z liœciem, 1936 MNW

Marek Włodarski, Fryzjer, 1925- obraz z czasów pobytu Włodarskiego we Francji w kręgu Legera; wręcz pastisz

Streng był artystą żydowskim i w czasie wojny posługiwał się fałszywymi dokumentami jako Marek Włodarski, a ponieważ te dokumenty uratowały mu życie, pozostał przy tej tożsamoœci. Podobno także ożenił się z kobietą z bardzo antysemickiej rodziny i nie przyznał się do swojej wczeœniejszej tożsamoœci. Niektóre sygnatury są wyraŸnie przez niego zmieniane.

Podobnie z Arturem Nachtem, który w czasie wojny przyjął nazwisko Samborski i zostawił je gdyż uratowało mu życie.

Marek Włodarski, Pali papierosa, ok 1928

Ulica, 1924 (akwarela, collage)

w tym czasie pojawił się fotomontaż, który początkowo był wykorzystywany do projektowania okładek pism ideowych

wtedy ta konwencja wydawała się bardzo nowoczesna i była bardzo popularna

Odjeżdżająca para z włóczki, 1929, rysunek

widać odejœcie od konwencji Legera i poszukiwania własnego języka, więcej inspiracji de Chirico czy Maxem Ernstem

Lejący wino, 1929

bardzo legerowski ale z włączeniem symboliki, charakterystyczny dla Legera dwudzielny obraz- częœć abstrakcyjna i częœć figuralna, sprawia wrażenie przestrzeni scenicznej; sam lejący wino jest jakby nieco antyczny, niewspółczesny strój, symbolika dionizyjska

Roman Sielski

jako jedyny z artes został we Lwowie po jego zajęciu przez sowietów i długo tam wytrwał

Pejzaż morski

buduje nastrój w obrazie poprzez zestawienie realnych przedmiotów, ale w dziwnym kontekœcie

Magrit Sielska

malarska i eksperymentatorka w fotografii

Kompozycja z ręką, 1934, kolaż fotograficzny

Krzywobłocki także próbował takich eksperymentów- oboje mogli się inspirować Man Rayem poznanym w Paryżu, ale także Bauhausem; raczej nie zupełnie inny język francuskiej fotografii surrealistycznej

Krzywobłocki, Portret Magrit Sielskiej, 1928, fotografia

Kompozycja fotograficzna, 1929

Ludwik Lille- najstarszy w tym gronie, był jeszcze formistą

Kompozycja z liœciem i dzbanem, 1931, litografia

dziwne, surrealistyczne, nie można rozpoznać wszystkiego

Jerzy Janisch

także miał skłonnoœci do koloryzmu, tworzył wczeœniej rysunki- zbutki różnych rzeczywistoœci, dziwne, nierealne

Rysunek z Drohobycza, 1930-1932

Mona Lisa w sleepingu, 1939

pointylistyczny sposób nanoszenia farby, ale też jakby gry Magritte'a obrazów w obrazie

tu zamiast okien pociągu znane dzieła

Grupa Krakowska

1933-1937

Sasza Blonder, Berta Grunberg, Maria Jarema, Leopold Lewicki, Stanisław Osostowicz, Szymon Piasecki, Jonasz Stern, Henryk Wiciński, Aleksander Winnicki, Adam Marczyński

w zasadzie bardzo wiele powiązań z Lwowem, tylko w Krakowie studiowani, ale konieczne było odróżnienie, co nazwał Chwistek

powstawała w wyniku napięć związanych z kryzysem, ale także z powodu wydarzenia na wystawie końcoworocznej- zaprezentowali prace nawiązujące do tego, co działo się na ulicach Krakowa- do strajków robotniczych i nierównoœci społecznej; niewiele mieli ze sobą wspólnego, nie działali jako zwarta grupa, częœć z nich należała do Komunistycznej Partii Polski (tępiona przez sanacje i też póŸniej, bo traktowana była jako agenda sowiecka- z czego większoœć artystów nie zdawała sobie sprawy)

Blonder, Osostowicz, Stern, Winnicki- zaprezentowali grafiki przedstawiające więŸniów politycznych i strajków

częœć studentów o sympatyków prawicowych zaprotestowała i doszło do zamieszek na Akademii Krakowskiej, na co rektor wezwał policję; ten nieprzyjemny incydent ciągną się za Grupą Krakowską przez cały czas działania grupy

grupie bliski był pogląd, że sztuka powinna mieć także swoją funkcję społeczną, powinna być zaangażowana w codzienne problemy

Strzemiński i Kobro- ideał szerzenia sztuki wœród mas; działali oni jako wykładowcy sztuki współczesnej w œwietlicach robotniczych; do tego połączone z agitacją KPP- uœwiadamianie o strajkach, prawach pracowniczych

to doprowadziło do uznania działalnoœci za szkodliwą dla istnienia państwa i systemu i została rozbita przez państwo

grafiki z wystawy na Akademii:

Leopold Lewicki, Pogrzeb robotnika

po wyrzuceniu ich z akademii zaopiekował się nimi Chwistek- w latach 20. fascynował się sztuką prymitywów, dzieci, amatorów

widział w sztuce absolwentów akademii pokrewieństwo myœlenia

także utopijny lewicowiec, także należał do KPP

pracował jako profesor Uniwersytetu Lwowskiego jako wykładowca logiki matematycznej i był osobą poważaną

Lewicki Więzienie

Jonasz Stern Bezrobotny, 1933 sucha igła

Osostowicz, Rozruchy uliczne II

Sasza Blonder, W więzieniu, 1934

myœlenie formami zbliżonymi do abstrakcji geometrycznej

Maria Jarema, pomnik ofiar strajku Semperitu, 1937, cm. Rakowicki w Krakowie- schody, bardzo prosta forma jak na Jaremiankę, każdy schodek dla zmarłej osoby

Lewicki, Kompozycja muzyczna, 1934-1935

niezależnie od sztuki zaangażowanej każdy z tych artystów pokonywał własnych poszukiwań w zakresie formy

Lewicki, Układ konstrukcyjny, 1934

Lewicki, Kompozycja figuralna, 1935

Sasza Blonder, Kompozycja, 1933 stricte abstrakcja, bardzo wyciszona; faktura

Sasza Blonder, Kompozycja z lampą naftową, 1935-1937; po zetknięciu ze œrodowiskiem warszawskim pojawiają się różne elementy absurdalne

Jonasz Stern, Akt, 1935- silne nawiązanie do tradycji

Maria Jarema- niewiele wyrzeŸbiła z powodów ekonomicznych i politycznych, ale nawet gdy rysowała, to jej estetyka była rzeŸbiarska

Kompozycja 1932

Na scenie teatru „Cricot”, 1938- projektowała stroje dla tego tatru

Kompozycja 1934-1936, Jaremianka funkcjonuje jako rzeŸbiarka wyrażająca się przez bryły geometryczne, bez figur

echa twórczoœci Katarzyny Kobro z okresu rosyjskiego; prace Jaremianki nie są realizacją ani kubizmu ani innych postulatów

Głowa Henryka Wicińskiego, 1934-1935, prymitywizowany portret rzeŸbiarski

Wiciński, Tancerka, 1931, rzeŸba gipsowa

Ludzie, projekt fontanny, 1937-1938

9.01.2012

Sukces pawilonu polskiego na międzynarodowej wystawie sztuki dekoracyjnej w Paryżu

wybrzeża Sekwany i Esplanada Inwalidów, 28 kwietnia- 7 listopada 1925

pierwotnie miała się odbyć w 1922 potem w 1923 z powodów logistycznych była przekładana

w 1923 powołany w Polsce komitet organizacyjny do tej wystawy; nie było w Polsce żadnej instytucji zajmującej się sztuką

ważne było, aby zrehabilitować Polskę po prezentacji polskiej sztuki podczas wizyty Piłsudskiego w Paryżu (klasycyzm wileński)

cele:

jednakowoż wszystko odniosło sukces i Polacy wrócili z wieloma medalmi

wystawa odegrała także ważną funkcję integrującą w kraju

Pawilon Polski, Józef Czajkowski

kontynuacją ukazywania sztuki

była PWK wystawa w Poznaniu

Polityka artystyczna Ministerstwa Spraw Zagranicznych II RP- na przykładzie wystaw sztuki polskiej w ZSRR i III Rzeszy

lata 30. - trudna sytuacja na arenie międzynarodowej wpłynęła na to, że zdecydowano się na zwieńczenie negocjacji politycznych wystawami

ZSRR- kluczowa dla polskiej polityki zagranicznej; w 1933 objął władzę Hitler-pierwszą jego decyzją było zerwanie stosunków dyplomatycznych z ZSRR

2.11.1933 r. Józef Beck zastąpił Augusta Zaleskiego w funkcji Ministra Spraw Zagranicznych

wystawy sztuki miały funkcję katalizatora dyplomatycznego

wystawa w Galerii Trejakowskiej, Moskwa, listopad 933- 8 sal

goœćmi byli wszyscy- zarówno przedsatwiciele dylomatyczni państw w Moskwie, oficerowie Armii Czerwonej, polscy oficerowie lotnictwa, cała elita intelektualna Moskwy

poseł Łukasiewicz, wicekomisarz Stein- odczytał depeszę

był to pierwszy moment, kiedy sztuka awangardowa mogła być oglądana w ZSRR

rzeŸby Wittiga, prace graficzne i fotograficzne Wyczółkowskiego, rzeŸby Dunikowskiego, dzieła Malczewskiego, Romualda Kamila Witkowskiego, Zofii Stryjeńskiej

aż 10 spoœród ponad 160 dzieł zostało zakupione do muzeum sztuki zachodniej im. Puszkina- bardzo nobilitujące dla Polski; także poselstwo polskie w Moskwie zakupiło parę tradycyjnych obrazów

Dunikowski był jedynym artystą awangardowym, który został wystawiony w ZSRR i prezentowano go także w okresie socrealizmu w Polsce

Stryjeńska nie została zakupiona, ale trafiła do Moskwy pod koniec wystawy jako podarunek dyplomatyczny- jest do dziœ obok Dunikowskiego najbardziej rozpoznawalnym artystą polskim w Rosji

położono akcent na sztukę klasycyzującą, a jednoczeœnie wykluczono nurt sztuki awangardowej Strzemińskiego i Stażewskiego; profrancuskiej i związanej z Malewiczem- wg klucza poprawnoœci politycznej; selekcja przez pracownika ministra edukacji Krawczenkę, który wziął na siebie opiekę nad wystawą w Moskwie oraz zadbał o dobrą jej propaganę

z tego powodu wystawa została zbojkotowana przez kolorystów i kapistów

udało się jednak coœ przemycić- np. Romualda Kamila Witkowskiego, który współdziałał z awangardą

*Jerzy Warchałowski założył w 1913 Warsztaty Krakowskie, organizator pawilonu polskiego w Paryżu

w tym samym czasie pracowano nad paktami z III Rzeszą

Beck dbał, aby podobne interpretacje jak w Rosji- czyli podkreœlenie zahamowania rozwoju polskiej sztuki przez zaborców carskich- podczas wystawy w Niemczech

tam zaprezentowano grupę monachijczyków, czyli artystów polskich kształconych w Monachium

Berlin, Monachium, Kolonia, Frenkfurt nad Menem, Lipsk, wiosna- lato 1935 w Berlinie

była to do tego roku największa wystawa sztuki polskiej poza granicami kraju

także w sytuacji, kiedy ani nie było funduszy, ani zbiorów państwowych, które pozwalałyby na organizację tej wystawy

sztukę zaborów prezentowały takie obrazy jak Batory pod Pskowem, a nie np. Hołd pruski

zajmował on największą salę w Monachium

nie wolno było wystawić nic nawiązującego do martyrologii polskiej okresu niewoli

50 artystów reprezentujących różne kierunki

nie pozwolono sobie na klucz polityczny dla artystów aktualnych, choć w III Rzeszy lista Entartete Kunst już została opracowana

nie było jeszcze warunków wykluczających Żydów

Skoczylas, Prószkowski, profesorowie ASP w Warszawie- nie dopuœciliby do żadnych ekscesów antyżydowskich, była to w tym czasie jedyna uczelnia państwowa w której nie funkcjonowało getto żydowskie

żywe przyjęcie przez prasę niemiecką, choć otwarcie pisano, że powodem były tylko pobudki polityczne

pisano o tym też w Polsce

sukces był także efektem tego, że w jej otwarciu brał udział sam Hitler

700 dzieł

Matejko, jego następcy na stanowisku rektora ASP w Krakowie- Juliana Fałata; i innych akademików, których prasa niemiecka opisała jako „odkrywców sztuki polskiej”

również w Polsce zaczęto od sztuki wymagać czytelnego przesłania

pawilon polski na Międzynarodowej Wystawie Sztuka i Technika w Paryżu, 1937

zdecydowaną częœć prac do wystaw wypożyczano od artystów nawet bez ubezpieczenia na wypadek kradzieży

MSZ wzięło na siebie zadanie patronowania sztuce, także sama siedziba była dobrze wyposażona- znajdowało się w nim najlepsze pod względem artystycznym dzieło II RP- dzieło Felicjana Szczęsnego-Kowalskiego monumentalna realizacja, która nie przetrwała wojny


Wyszukiwarka