Politechnika Koszalińska
Instytut Ekonomii i Zarządzania
Kierunek - Ekonomia , rok III
Polityka pieniężna
Przygotowali:
Marcin Kloskowski gr. 4
Daniel Magura gr. 7
Spis treści:
1. Bank centralny jako instytucja odpowiedzialna za politykę pieniężną.
Polityka pieniężna, polityka monetarna - systematyczne działania mające na celu zapewnienie stabilności cen. Politykę pieniężną państwa prowadzi bank centralny lub inna instytucja rządowa upoważniona do realizacji tej funkcji. Oddziałuje ona na poziom podaży pieniądza oraz na kursy walutowy.
Głównym zadaniem polityki pieniężnej jest zapewnienie gospodarce ilości pieniądza dostosowanej do jej potrzeb. Bank centralny może wpływać na wielkość podaży pieniądza zmieniając wielkość bazy monetarnej lub oddziałując na mnożnik kreacji pieniądza. Baza monetarna to ilość gotówki dostarczana przez bank centralny zarówno bankom komercyjnym, jak i sektorowi pozabankowemu. Mnożnik kreacji pieniądza to wielokrotność, jaką stanowi podaż pieniądza w stosunku do bazy monetarnej. Jest tym większy, im niższa jest stopa rezerw gotówkowych banków komercyjnych i im niższy zamierzony stosunek gotówki w sektorze pozabankowym do wkładów bankowych.
1.1. Instytucje polityki pieniężnej w Polsce
Narodowy Bank Polski (bank centralny),
Rada Polityki Pieniężnej,
Zarząd NBP,
Komisja Nadzoru Bankowego,
Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego.
I Narodowy Bank Polski
(oficjalny skrót NBP) - polski bank centralny z siedzibą w Warszawie. Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.
II Rada Polityki Pieniężnej (RPP)
organ Narodowego Banku Polskiego. Zadaniem RPP jest coroczne ustalanie założeń i realizacja polityki pieniężnej państwa. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności NBP.
Zadania Rady
Coroczne ustalanie założeń polityki pieniężnej i przedkładanie ich do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej
Składanie Sejmowi sprawozdania z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego
Ustalanie wysokości stóp procentowych NBP
Ustalanie zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków
Określanie górnej granicy zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych
Zatwierdzanie planu finansowego NBP oraz sprawozdania z działalności NBP
Przyjmowanie rocznego sprawozdania finansowego NBP .
Ustalanie zasad operacji otwartego rynku .
III. Zarząd NBP
Zarząd kieruje działalnością NBP. W jego skład wchodzi Prezes oraz 6-8 członków, w tym 2 wiceprezesów. Członków powołuje i odwołuje Prezydent na wniosek Prezesa NBP. Do kompetencji zarządu należą:
okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego
nadzorowanie operacji otwartego rynku
ocena funkcjonowania systemu bankowego
przygotowanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów kierowanych do Rady.
Obecny skład Zarządu NBP
Sławomir Skrzypek - prezes NBP, przewodniczący Zarządu NBP
(wakat) - pierwszy zastępca prezesa NBP
(wakat) - wiceprezes NBP
Zbigniew Hockuba
Paweł Samecki
Jakub Skiba
Zdzisław Sokal
Jerzy Stopyra
Anna Trzecińska
IV Komisja Nadzoru Bankowego (KNB)
Instytucja sprawująca nadzór nad działalnością polskich banków. Powstała w 1997 r. Organem wykonawczym Komisji jest Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego - działający w strukturze Narodowego Banku Polskiego.
Od 1 stycznia 2008 kompetencje Komisji Nadzoru Bankowego przejęła Komisja Nadzoru Finansowego.
Zadania Komisji
Określanie zasad działania banków zapewniających bezpieczeństwo środków pieniężnych zgromadzonych przez klientów w bankach
Nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania ustaw, statutu i innych przepisów prawa oraz obowiązujących je norm finansowych
Dokonywanie okresowych ocen stanu ekonomicznego banków i przedstawianie ich Radzie Polityki Pieniężnej oraz wpływu polityki pieniężnej, podatkowej i nadzorczej na ich rozwój
Opiniowanie zasad organizacji nadzoru bankowego i ustalanie trybu jego wykonywania
V Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego (GINB)
Jest organem wykonawczym Komisji Nadzoru Bankowego odpowiedzialnym za nadzór nad działalnością banków mający na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz zapewnienie stabilności systemu bankowego, przy jednoczesnym zagwarantowaniu bankom wystarczającej elastyczności i swobody w podejmowaniu decyzji biznesowych oraz równych warunków i zasad uczestnictwa w rynku finansowym w zakresie podstawowych parametrów finansowych.
1.2. Funkcje banku centralnego
Narodowy Bank Polski, jak większość banków centralnych w gospodarkach rynkowych, pełni trzy podstawowe funkcje.
Bank emisyjny. NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Narodowy Bank Polski określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto, organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.
Bank banków. NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego. Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Pełniąc funkcję banku banków, sprawuje kontrolę nad działalnością banków, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego. Ponadto NBP nadzoruje systemy płatności w Polsce.
Centralny bank państwa. NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.
Pozostała działalność
1. Działalność statystyczna. W ramach działalności statystycznej zbierane, przetwarzane i publikowane są m.in. dane dotyczące: bilansu płatniczego i międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, statystyka pieniężna i bankowa, oczekiwania inflacyjne osób prywatnych, inflacja bazowa.
2. Analizy i badania ekonomiczne. NBP prowadzi i wspiera działalność analityczną i badawczą w zakresie szeroko rozumianej ekonomii i finansów. Wyniki tej działalności publikowane są m.in. w następujących opracowaniach:
Raport o inflacji - kwartalna ocena sytuacji gospodarczej przez Radę Polityki Pieniężnej,
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury - raport kwartalny opracowywany na podstawie wyników badań ankietowych przedsiębiorstw,
Sytuacja na rynku kredytowym - wyniki kwartalnej ankiety do przewodniczących komitetów kredytowych,
Raport o stabilności systemu finansowego - publikacja roczna,
Bank i Kredyt - recenzowane pismo naukowe o ekonomii i finansach, ukazujące się 11 razy w roku,
Materiały i Studia - nieperiodyczne zeszyty prezentujące badania i opracowania naukowe (tzw. working papers)
3. Edukacja ekonomiczna. W ramach Programu Edukacji Ekonomicznej podejmowane są działania służące upowszechnieniu tematyki ekonomicznej, zrozumieniu zasad funkcjonowania gospodarki rynkowej, promocji przedsiębiorczości. Celem działań jest przybliżenie społeczeństwu nie tylko zasad funkcjonowania i roli NBP, ale także popularyzacja wiedzy o szeroko rozumianej ekonomii i finansach. Dotarcie do powszechnego odbiorcy następuje poprzez media, szkolenia, publikacje, konkursy, stypendia oraz Portal Edukacji Ekonomicznej NBPortal.
2. Podstawowe instrumenty polityki pieniężnej
instrumenty kontroli głównej - zmiany oficjalnej stopy redyskontowej, operacje otwartego rynku, system minimalnych rezerw obowiązkowych,
instrumenty kontroli selektywnej - kontrola stóp procentowych, udzielonych pożyczek, polityka selektywnych wskaźników rezerwowych,
oddziaływanie przez perswazję (ang. moral sausion) - przekazywanie wszelkich uwag i sugestii z stronę polityki banków komercyjnych. Polega to zazwyczaj na ustnym formułowaniu przez bank centralny i rząd nieformalnych zaleceń w celu wymuszenia określonych działań. Często oddziaływanie to ma skalę znacznie szerszą - międzynarodową i wywierane jest przez międzynarodowe organizacje finansowe.
2.1 Stopy rezerw obowiązkowych
Określenie przez bank centralny rezerw obowiązkowych polega na ustaleniu minimalnego stosunku rezerw w gotówce w kasie banku i rezerw banku centralnego do ogólnej sumy wkładów zgromadzonych w banku. System rezerw obowiązkowych po raz pierwszy został wprowadzony w Stanach Zjednoczonych w 1933r. W Wielkiej Brytanii ten instrument zastosowano w 1946 r. we Włoszech i RFN kilka lat później.
Wprowadzenie rezerw obowiązkowych było podyktowane dwojakiego rodzaju względami. Po pierwsze chodziło o zapewnienie wypłacalności banków komercyjnych i utrzymanie płynności a po drugie potrzebny był instrument umożliwiający regulowanie podaży pieniądza bankowego ( kredytu) przez banki komercyjne. Obecnie argument pierwszy odgrywa mniejszą rolę. Banki są potężnymi instytucjami mogącymi w niepewnych sytuacjach liczyć na pomoc banku centralnego. Natomiast polityka rezerw obowiązkowych jest traktowana jako ważny instrument regulowania potencjału kredytowego banków komercyjnych.
Banki komercyjne mogą utrzymywać rezerwy większe niż ustalone przez bank centralny, ale nie mogą mniejszych. Podwyższenie stopy rezerw obowiązkowych zmusza banki komercyjne do utrzymywania większej części aktywów w formie rezerw gotówkowych u siebie lub depozytów w banku centralnym. Aktywa te nie mogą być przeznaczone na kredyty bankowe. Kreacja pieniądza zostaje więc osłabiona.
Podwyższenie stopy rezerw obowiązkowych wywołuje następujące efekty w sektorze bankowym.
ograniczenie możliwości ekspansji kredytowej banków,
obniża potencjalne zyski banków komercyjnych (ze względu na obniżanie rozmiarów kredytu),
mobilizuje banki komercyjne do ściągania wierzytelności od dłużników,
zachęca banki komercyjne do sprzedaży papierów wartościowych w celu uzupełnienia rezerw obowiązkowych.
Zahamowanie procesu kreacji pieniądza kredytowego ma reputacje makroekonomiczne. Podwyższenie stopy rezerw obwiązujących oznacza obniżenie mnożnika pieniężnego i zmniejszenie podaży pieniądza w gospodarce. Zmniejszenie dopływu pieniądza do przedsiębiorstw i gospodarstw powoduje ograniczenie wydatków inwestycyjnych i konsumpcyjnych oraz prowadzi do spadku aktywności gospodarczej.
Do innych skutków prowadzi zmniejszenie stopy rezerw obowiązkowych prze bank centralny. Stwarza to możliwość przeznaczenia większych kwot na kredyt przez banki komercyjne. Mnożnik kreacji pieniądza rośnie. Powstają nowe wkłady tzw. wkłady pochodne. Podaż pieniądza w obiegu wzrasta. Dzięki uzyskanym kredytom rosną dochody oraz popyt przedsiębiorstwa i gospodarstw domowych, co prowadzi do wzrostu aktywności gospodarczej. Zmiana stopy rezerw obowiązkowych wpływa nie tylko na rozmiary kredytu, lecz także na koszty kredytu. Podniesienie stopy rezerw obowiązkowych zmniejsza możliwość udzielenia kredytu, co przy danej wielkości wkładów bankowych obniżą globalne zyski banku. Aby temu przeciwdziałać, banki będą skłonne do podnoszenia ceny kredytu. I odwrotnie obniżenie stopy rezerw obowiązkowych zwiększając potencjalne możliwości udzielenia kredytów, może skłaniać banki do obniżenia ceny kredytu.
Oddziaływanie na podaż pieniądza przez zmianę stopy rezerw obowiązkowych jest instrumentem wpływającym na wszystkie banki komercyjne równocześnie i z jednakowym natężeniem. Jest to zaleta, ale zarazem wada tego instrumentu. Oddziałuje on bowiem w jednakowym stopniu zarówno na banki o wysokim jak i o niskim stopniu płynności. Słabością oddziaływania na procesy gospodarcze przez zmiany stopy rezerw obowiązkowych jest także powolność działania tego instrumentu. Zmiany takie mogą być przeprowadzone z dnia na dzień oraz nie mogą prowadzić do poważnych wahań stopy rezerw. Zazwyczaj o zmianach stopy rezerw obowiązkowych banki informowane są z dużym wyprzedzeniem aby mogły się dostosować do nowego limitu. Jest to więc instrument o charakterze długofalowym. Jego zaletą jest możliwość oddziaływania na banki bez konieczności wprowadzenia zmian rynkowej stopy procentowej.
2.2 Stopa redyskontowa
Drugim narzędziem kontroli podaży pieniądza, jakim dysponuje bank centralny jest stopa redyskontowa. Jest to stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym. Każdy bank ma prawo zaciągnąć pożyczkę w banku centralnym. Polega to na sprzedaży bankowi centralnemu krótkookresowych papierów wartościowych wykupionych od klientów. Operacja ta następuje według określonej ceny, którą jest stopa redyskontowa. Wysokość stopy redyskontowej ma wpływ na wielkość pożyczek zaciąganych przez banki komercyjne w banku centralnym. Wzrost tej stopy zmniejsza wartość redyskontowanych weksli, spadają więc rezerwy banków komercyjnych i ich działalność kredytowa. Niski koszt kredytu sprawia, że bankom rozliczeniowym opłaca się sprzedawać więcej weksli w banku centralnym, co umożliwia rozszerzenie akcji kredytowej.
Ustalając stopę redyskontową na karnym poziomie wyższym od przeciętnego poziomu stopy oprocentowania, bank centralny może skłonić banki komercyjne do dobrowolnego utrzymywania dodatkowej rezerwy gotówki, przyczyniając się w ten sposób do zmniejszenia podaży pieniądza. Ponieważ wkłady bankowe są w takim przypadku mniejszą wielokrotnością rezerw gotówkowych, mnożnik kreacji pieniądza obniża się.
Gdy centralna instytucja monetarna podwyższa stopę redyskontową, to mówimy o restrykcyjnej polityce monetarnej, gdy obniża - o ekspansywnej.
Powyższe metody kontroli podaży pieniądza sprowadzały się do oddziaływania na wysokość mnożnika kreacji pieniądza. Operacje otwartego rynku pozwalają z kolei wpływać na wielkość bazy monetarnej.
Podstawowe stopy procentowe NBP
Stopa procentowa: |
Oprocentowanie |
Obowiązuje |
Stopa referencyjna |
5,50 |
2008-02-28 |
Kredyt lombardowy |
7,00 |
2008-02-28 |
Stopa depozytowa NBP |
4,00 |
2008-02-28 |
Redyskonto weksli |
5,75 |
2008-02-28 |
Stopa rezerwy obowiązkowej: |
||
- od wkładów złotowych płatnych |
3,5 |
2003-10-31 |
- od terminowych wkładów złotowych |
3,5 |
2003-10-31 |
- od wkładów w walutach obcych płatnych |
3,5 |
2003-10-31 |
- od wkładów terminowych w walutach obcych |
3,5 |
2003-10-31 |
- od środków uzyskanych z tytułu sprzedaży |
0 |
2004-06-30 |
Oprocentowanie środków rezerwy obowiązkowej |
0,9 |
2004-05-01 |
Stopy na rynku między bankowym:
Stopa redyskontowa - suma, jaką bank centralny potrąca sobie przy udzielaniu kredytu dla banku komercyjnego. Banki stosują redyskonto w celu ponownego zaopatrzenia się w środki płynne w banku centralnym i zapewnia możliwość refinansowania.
Stopa lombardowa - Stopa kredytu lombardowego jest podstawową stopą banku centralnego i z reguły pełni funkcję stopy maksymalnej, określającej krańcowy koszt pozyskania pieniądza w NBP na rynku międzybankowym przez banki komercyjne. Kredyt lombardowy umożliwia bankom komercyjnym elastyczne pokrywanie krótkookresowych niedoborów płynności. NBP udziela kredytu lombardowego pod zastaw skarbowych papierów wartościowych.
Stopa depozytowa - Stopa depozytowa ogranicza wahania stóp rynkowych "od dołu". Stopa po jakiej banki będą mogły złożyć jednodniowy depozyt w banku centralnym w przypadku dysponowania wolnymi środkami.
Stopa referencyjna - stopa, w oparciu o którą bank centralny na rynku pieniężnym kupuje, sprzedaje papiery wartościowe, których celem jest zwiększenie lub zmniejszenie rezerw banków komercyjnych
2.3 Operacje otwartego rynku
Operacje otwartego rynku występują wtedy, gdy bank centralny zmienia wielkość bazy monetarnej, kupując lub sprzedając emitowane przez państwo papiery wartościowe. Skarb państwa emitując papiery wartościowe zaciąga kredyt u społeczeństwa. Kosztem kredytu jest stopa ich oprocentowania. Masowy skup rządowych papierów wartościowych od ludności i firm jest równoznaczny z dopływem pieniądza do obiegu, masowa ich sprzedaż oznacza jego wycofanie. Transakcjami kupna-sprzedaży walorów państwowych zajmuje się bank centralny. Zaletą polityki otwartego rynku jest to, że zmiany ilości pieniądza w obiegu inicjuje bank centralny; sprzedaje lub kupuje tyle papierów wartościowych, ile uznaje za pożądane z punktu widzenia celów polityki monetarnej. Inaczej jest w polityce stopy redyskontowej - można ją podwyższać lub obniżać, ale nie można zmusić banków komercyjnych do zmniejszenia lub zwiększenia pożyczek w banku centralnym.
W polityce otwartego rynku zmiany następują w sposób ciągły, ponieważ kupno i sprzedaż papierów wartościowych dokonuje się codziennie. Jest to więc instrument elastyczny, oddziałujący na gospodarkę łagodnie i płynnie.
Politykę monetarną dzieli się na:
Politykę restrykcyjną (twardą), której celem jest zmniejszanie podaży pieniądza poprzez podwyższanie stopy dyskontowej, podwyższenie poziomu rezerw obowiązkowych oraz sprzedaż na otwartym rynku - jest to polityka antyinflacyjna.
Politykę ekspansywną (miękką), której celem jest zwiększanie podaży pieniądza poprzez obniżanie stopy dyskontowej, obniżanie poziomu rezerw obowiązkowych, zakupy na otwartym rynku.
3. Polityka drogiego i taniego pieniądza
Podstawowym zadaniem polityki pieniężnej jest oddziaływanie na wielkość podaży pieniądza oraz kształtowanie warunków, na jakich kapitały pieniężne mogą być pożyczane przedsiębiorcom i ludności. Realizacja tego zadania wpływa na stopień realizacji celów polityki ekonomicznej państwa. Podstawowym celem tej polityki jest wzrost gospodarczy, a jego realizacja wymaga przede wszystkim regulowania zjawisk krótkookresowych związanych z koniunkturą. Cykliczne wahania opóźniają tempo wzrostu gospodarczego, czyli również tempo wzrostu potencjału państwowego i dobrobytu ludności.
W okresie recesji charakteryzującej się na przykład spadkiem tempa wzrostu dochodu narodowego i wzrostem bezrobocia, zadaniem polityki pieniężnej jest stworzenie warunków dla rozszerzenia akcji kredytowej i obniżenia rynkowej stopy procentowej. Politykę taką określa się jako politykę taniego pieniądza. Możliwość korzystania z niskoprocentowych kredytów powinna stworzyć przesłanki dla rozszerzenia produkcji, zwiększenia inwestycji i wzrostu zatrudnienia. Teoretyczne podstawy takiej polityki stworzył J. M. Keynes. pożądanym przez państwo tempem wzrostu dochodu narodowego, stosunkowo niskim poziomem bezrobocia i nieznacznym wzrostem cen, zadaniem polityki pieniężnej powinno być zachowanie pozytywnych tendencji. Ich stabilizacja wymaga na przykład umiarkowanego wzrostu podaży pieniądza dostosowanego do stopy wzrostu produktu społecznego.
Najważniejszą instytucją z punktu widzenia możliwości realizowania regulacyjnej roli państwa jest bank centralny.
W okresie nadmiernej ekspansji charakteryzującej się wysokim wzrostem cen, polityka pieniężna powinna zmierzać do zmniejszenia podaży pieniądza i podrożenia kredytów. Polityka taka jest określana jako polityka drogiego pieniądza.
4. Stan realizacji polityki pieniężnej w latach 1999 - 2007
W październiku 1998 roku Rada Polityki Pieniężnej ogłosiła średnioroczną strategię polityki pieniężnej na lata 1999-2003. Najważniejszą zmianą zapowiedzianą w tej strategii była zapowiedź, że od początku 1999 roku realizacja polityki pieniężnej będzie się opierać na strategii bezpośredniego celu inflacyjnego (BCI) połączonej z ewolucyjnym przekształceniem systemu kursowego w kurs w pełni płynny. W kwietniu 2000 r. Rada Ministrów na wniosek RPP podjęła decyzję o upłynnieniu kursu. Niski poziom inflacji osiągnięty pod koniec 2002 r. pozwala przewidywać, że zostanie zrealizowany cel średniookresowej strategii na lata 1999-2003. Polityka pieniężna przyczyniła się również w znacznym stopniu do przezwyciężenia sygnalizowanego w poprzedniej Strategii problemu zbyt szybkiego wzrostu popytu wewnętrznego oraz związanego z nim gwałtownego wzrostu nierównowagi zewnętrznej i ryzyka wystąpienia kryzysu walutowego. Deficyt rachunku obrotów bieżących, który przekraczał 8% PKB, udało się obniżyć do 3,6 % PKB.
poprzedniego)
Wyk. 1: Inflacja bazowa netto oraz CPI w latach 1998-2002 (zmiana w proc. wobec analogicznego okresu roku poprzedniego)
Rada zwracała również uwagę, że ze względu na długość opóźnień w mechanizmie transmisji polityki pieniężnej realizacja rocznych celów inflacyjnych może natrafiać na trudności. Jednocześnie Rada uznała, że w horyzoncie rocznym nie było wskazane zmniejszanie restrykcyjności polityki pieniężnej w stopniu, który próbowałby w pełni zneutralizować korzystny wpływ wstrząsów podażowych na spadek inflacji. W trakcie realizacji Strategii coraz bardziej widoczny stawał się indykatywny charakter rocznych celów inflacyjnych.
W omawianym okresie uwidoczniły się również niekorzystne skutki niedopasowania polityki fiskalnej i pieniężnej. Ekspansywna polityka fiskalna wymagała prowadzenia restrykcyjnej polityki pieniężnej, co w rezultacie prowadziło do obniżenia inflacji przy większych kosztach dla realnego sektora gospodarki, niż te, jakie by wystąpiły przy bardziej restrykcyjnej polityce fiskalnej i - dzięki temu - mniej restrykcyjnej polityce pieniężnej. Dodatkowym, istotnym utrudnieniem dla polityki pieniężnej była malejąca przejrzystość finansów publicznych.
Wyk. 2: Deficyt ekonomiczny (w proc. PKB) i wydatki sektora finansów publicznych (realna stopa wzrostu) w latach 1998 - 2002
Należy odnotować, że pomimo niezrealizowania krótkookresowych celów inflacyjnych wiarygodność polityki pieniężnej ulegała istotnemu wzmocnieniu. Świadczy o tym znaczny spadek oczekiwań inflacyjnych osób prywatnych oraz kształtowanie się oczekiwań inflacyjnych sektora finansowego. Do wzmocnienia wiarygodności banku centralnego, poza skutecznym obniżeniem inflacji, przyczynił się także przyjęty system płynnego kursu walutowego. Zapewniał on spójność przyjętej strategii polityki pieniężnej oraz umożliwiał jej skuteczną realizację w warunkach zakłóceń na międzynarodowych rynkach finansowych. Rozbieżności w realizacji inflacyjnych celów rocznych były obszernie wyjaśnianie m.in. w systematycznie publikowanych raportach inflacyjnych.
W kwietniu 2000 r. Rada Ministrów na wniosek RPP podjęła decyzję o upłynnieniu kursu. Niski poziom inflacji osiągnięty pod koniec 2002 r. pozwala przewidywać, że zostanie zrealizowany cel średniookresowej strategii na lata 1999-2003. Polityka pieniężna przyczyniła się również w znacznym stopniu do przezwyciężenia sygnalizowanego w poprzedniej Strategii problemu zbyt szybkiego wzrostu popytu wewnętrznego oraz związanego z nim gwałtownego wzrostu nierównowagi zewnętrznej i ryzyka wystąpienia kryzysu walutowego. Deficyt rachunku obrotów bieżących, który przekraczał 8% PKB, udało się obniżyć do 3,6 % PKB
.
W sumie najważniejszym rezultatem polityki pieniężnej w latach 1998-2002 jest obniżenie inflacji z 13.2% w grudniu 1997 r. do 0,8% w grudniu 2002 r. Średnioroczna stopa inflacji obniżyła się z 11,8% w 1998 r. do 1,9% w 2002 r., a więc do poziomu jaki notuje się w gospodarkach krajów rozwiniętych. Doświadczenia tych krajów wskazują, że niska inflacja sprzyja trwałemu wzrostowi gospodarczemu. Ponadto umożliwia ona spełnienie kryterium inflacyjnego, będącego jednym z warunków przystąpienia do strefy euro, co z kolei - jak wskazano - przyczynia się do wzmocnienia wzrostu gospodarki.
Pomimo realizacji przez NBP programu ograniczania operacyjnej nadpłynności, sprzedaż walut pochodzących z wpływów prywatyzacyjnych bezpośrednio w NBP spowodowała, że nie nastąpiło zapowiadane przejście do stanu operacyjnego braku płynności w sektorze bankowym. Z powodu trudności z osiągnięciem trwałego niedoboru płynności oraz nierównomiernego rozkładu płynności w bankach komercyjnych, Narodowy Bank Polski zdecydował się dokonać wykupu wyemitowanych w 1999 r. obligacji indeksowanych do inflacji. Przyczyni się to do utrzymania niewielkiej operacyjnej nadpłynności sektora bankowego, doprowadzając do poprawy konkurencyjności sektora bankowego. Poza tym NBP zdecydował się do obniżenia terminu zapadalności wykupu bonów
RPP w nowej kadencji w lutym 2004 roku potwierdza stosowanie strategii BCI jako podstawy prowadzenia polskiej polityki pieniężnej . Stosowanie innych strategii polityki pieniężnej w polskich warunkach nie byłoby wskazane. Jak stwierdziła to ówczesna RPP, wprowadzenie stałego kursu walutowego byłoby sprzeczne z dotychczasową polityką upłynnienia złotego. Ponadto wejście do ERM II związane z wejściem Polski do strefy euro będzie dokonywać się przy kursie równowagi, a jego prawidłowe ustalenie bez udziału sił rynkowych byłoby praktycznie niemożliwe. Z kolei kontrolowanie podaży pieniądza straciło uzasadnienie ekonomiczne, gdyż restrukturyzacja polskiej gospodarki, rozwój rynku finansowego, jego integracja z rynkami światowymi doprowadziły do zachwiania związków pomiędzy agregatami pieniężnymi, a inflacją. Kontrolowanie przyrostu podaży pieniądza było utrudnione również w wyniku stopniowego zwiększania płynności kursu walutowego, przede wszystkim ze względu na udział zagranicznych źródeł kreacji pieniądza w jego podaży. Ponadto utrzymująca się nadpłynność sektora bankowego utrudniała transmisje impulsów monetarnych do gospodarki. Dlatego też RPP pierwszej kadencji w 1999 roku przyjęła strategię BCI w polityce pieniężnej jako najlepszą w procesie dalszego obniżania inflacji i przełamywania oczekiwań inflacyjnych, a nowa RPP w lutym 2004 roku ogłosiła kontynuowanie strategii BCI w kolejnych latach. Obecna RPP realizując strategię bezpośredniego celu inflacyjnego w polityce pieniężnej, począwszy od 2004 roku przyjęła ciągły cel inflacyjny na poziomie 2,5% z symetrycznym przedziałem odchyleń o szerokości plus-minus 1 punkt procentowy. Horyzontem jego obowiązywania może być wejście Polski do ERMII lub zakończenie kadencji obecnej Rady. RPP dąży do realizacji celu w warunkach płynnego kursu walutowego, który powinien być utrzymany do momentu przystąpienia Polski do ERMII. System płynnego kursu nie wyklucza prowadzenia interwencji na rynku walutowym, gdyby okazało się to niezbędne do realizacji celu inflacyjnego.
Wprowadzeniu systemu BCI miała służyć ewolucja polityki kursowej w kierunku płynnego kursu walutowego oraz wyznaczanie corocznych, krótkookresowych celów inflacyjnych. System płynnego kursu walutowego zapewniał niezbędną spójność strategii oraz pozwalał wyeliminować podstawowe źródło nadpłynności sektora bankowego. Wyznaczanie rocznych celów inflacyjnych wskazywało natomiast na zakładaną w czasie skalę obniżania inflacji przy realizacji podstawowego celu średniookresowego.
5. Założenia polityki pieniężnej na rok 2008
Dostosowywanie polityki pieniężnej do zmieniających się warunków koniunkturalnych jest powszechnie stosowanym przez banki centralne sposobem średniookresowego stabilizowania inflacji na poziomie celu inflacyjnego. Jeśli oczekiwanemu wysokiemu wzrostowi gospodarczemu w Polsce będzie towarzyszyć narastanie presji inflacyjnej, konieczne stanie się dalsze zaostrzanie polityki pieniężnej. W przypadku wystąpienia silnych szoków, polityka pieniężna będzie prowadzona w sposób umożliwiający realizację celu w średnim horyzoncie czasowym. Rada będzie dążyła do tego, aby powrót inflacji w okolice celu (2,5%), który nastąpił w pierwszym półroczu 2007 r. miał charakter trwały. Utrzymanie inflacji w okolicach celu stwarza korzystne warunki dla zakotwiczenia oczekiwań inflacyjnych na poziomie celu, co w przyszłości powinno umożliwić realizację celu inflacyjnego przy mniejszej zmienności stóp procentowych oraz PKB.
Wśród czynników, które będą wpływać na kształt polityki pieniężnej w 2008 r. na pierwszy
plan wysuwają się: sytuacja na rynku pracy oraz sytuacja w sektorze finansów publicznych.
Oczekuje się, że kontynuacja wysokiego tempa wzrostu gospodarczego przyczyni się do
dalszego znacznego wzrostu popytu na pracę, a dynamika liczby pracujących w gospodarce
pozostanie dodatnia, choć powinna obniżyć się w porównaniu z 2007 r. Wzrost zatrudnienia
będzie wynikać przede wszystkim z wyczerpywania się w przedsiębiorstwach możliwości dalszego zwiększania produkcji bez wzrostu zatrudnienia oraz tworzenia większości nowych miejsc pracy w pracochłonnych sektorach, tj. w usługach i budownictwie. Od 2006 r. wzrostowi popytu na pracę towarzyszy spadek liczby osób aktywnych zawodowo, co związane jest m.in. z migracjami zarobkowymi Polaków do niektórych państw UE. Można oczekiwać, że to niekorzystne z punktu widzenia potencjału gospodarki zjawisko ulegnie zahamowaniu i w 2008 r. nastąpi stopniowy wzrost podaży pracy.
Istotnym uwarunkowaniem polityki pieniężnej będzie także kształt polityki fiskalnej w latach
2008-2009. Znaczenie perspektyw kształtowania się polityki fiskalnej w najbliższych latach wynika stąd, że podmioty uwzględniają w swoich bieżących decyzjach także oczekiwane zmiany obciążeń fiskalnych. Redukcja składki rentowej, rozszerzenie zakresu ulg pro rodzinnych w podatku dochodowym od osób fizycznych oraz zmiana skali podatkowej wraz z obniżeniem najwyższej stawki od 2009 r., przyczyni się do istotnego ubytku dochodów sektora finansów publicznych.
Płynność sektora bankowego
W 2007 r. nastąpiła stabilizacja poziomu nadpłynności sektora bankowego, mierzonego
skali emisji bonów pieniężnych NBP. Szacuje się, że średni w roku poziom wyemitowanych bonów pieniężnych NBP wyniesie ok. 20 mld zł..
Przewiduje się, że po wzroście w latach 2005-2006, w 2008 r. nadpłynność zostanie
ograniczona. Podobnie jak w latach poprzednich, głównym czynnikiem oddziałującym na wzrost poziomu płynności sektora bankowego będzie napływ do Polski środków z Unii Europejskiej i ich przewalutowanie w NBP. Z kolei, czynnikiem powodującym spadek poziomu płynności będzie przyrost pieniądza gotówkowego w obiegu. Wysokość lokat terminowych Ministerstwa Finansów w NBP ukształtuje się średnio na poziomie zbliżonym do odnotowanego w 2007 r.
Wyszukiwarka