ZESTAW 26
Romantyczne widzenie świata i człowieka w balladach A. Mickiewicza.
Stosunek Stefana Żeromskiego do rewolucji wyrażony w powieści „Przedwiośnie”
Albert Camus „Dżuma” postawy ludzkie wobec zagrożeń.
AD. 1
„Ballady i romanse” powstały na początku lat dwudziestych XIX wieku i weszły w skład pierwszego tomu poezji A. Mickiewicza, który ukazał się w czerwcu 1822 roku w Wilnie. Ballada jest to utwór, który stoi na pograniczu epiki, liryki i dramatu. W balladach można dostrzec trzy podstawowe składniki romantyzmu : ludowość, naturę, historię Ważną rolę w tych utworach odgrywa przyroda. Jedną z ważniejszych prawd ukazaną w balladach jest przekonanie o nieuniknionej karze za popełnione winy. W balladzie „Lilie” niewinna żona zabija po kryjomu swojego męża. Zabójczyni zasadza na jego grobie lilie, które pełnić funkcje magiczne, maskujące dokonane morderstwo. Mickiewicz nawiązuje do jasnych zasad i norm obyczajowo - moralnych jakie używał wiejski lud. Nikt nie może bezkarnie cudzołożyć nikt kto zabije drugiego człowieka nie uniknie kary za zbrodnie. Problem winy i kary porusza Mickiewicz również w balladzie „Świteź”. Opowiada ona o ogromnym jeziorze, które niegdyś było cudownym miastem. Kiedy wszyscy mężczyźni zdolni do walki opuścili miasto, pozostawiając w nim tylko kobiety i dzieci. Bezbronne miasto zostało zaatakowane przez wojska rosyjskie. Zrozpaczone kobiety chcąc uniknąć hańby zwróciły się o pomoc do jeziora, które zatopiło miasto, a kobiety i dzieci zamieniło w kwiaty. Na żołnierzy rosyjskich, którzy postępują niegodnie, sprzecznie z honorem rycerskim i ludzkim spadła kara. Śmierć dosięga żołnierzy, którzy napadli bezbronne miasto zabijając i mordując niewinne kobiety, starców i dzieci. Bardzo ważną rolę w życiu odgrywa przysięga, dane słowo za niedochowanie przysięgi, także ponosi się karę. Problem ten jest zawarty w balladzie „Świtezianka”, w której za nie...o ponosi niewinny strzelec. Miłość romantyczna to miłość poważna, której nie można lekceważyć, należy być wiernym wypowiedzianej przysiędze. Manifest romantyczny jest balladą „Romantyczność” główną bohaterką utworu jest młoda dziewczyna Karusia, która opłakuje swojego zmarłego kochanka. Nie może pogodzić się z jego odejściem i cały czas z nim spotyka się w śnie. Widząc rozpacz dziewczyny skupia się wokół niej gromadka ludzi, która wierzy w jej przeżycia z przeżyciami utożsamia się także narrator ballady. Występuje także starzec, który nie wierzy dziewczynie. Zaprzecza on możliwość spotykania z nieżyjącymi, ocenia świat przy pomocy rozumu i doświadczenia.. Poeta mówi, że nie wszystkim dane jest zobaczyć świat fantastyczny. Krytykując starca poeta powie: „Czucie i wiara silniej mówią do mnie niż mędrca szkiełko i oko. Miej serce i patrzaj w serce”
Według romantyków nie nauka i mądrość. Wielkie uczucie potrafi wiele zdziałać i są rzeczy i sposoby, których człowiek nie wyjaśni racjonalnie, że nie wszystko co prawdziwe można zbadać „szkiełkiem i okiem”
AD. 2
Stefan Żeromski , wyraźnie rozczarowany rozwojem sytuacji w Polsce tego okresu napisał „Przedwiośnie” w roku 1924. Autor wyraża swój niepokój o odradzające się państwo polski, które stanęło w obliczu pobudek rewolucyjnych. Rewolucja w Baku jawi się nam jako siła niszcząca, kataklizm, siła wyzwalająca w ludziach najgorsze instynkty: sadyzm, nienawiść chęć mordu. Ogólny chaos, półprzytomni ludzie, krew płynąca ulicami to wszystko odstrasza, wzbudza lęk i obrzydzenie. Matka Cezarego nie rozumie rewolucyjnych idei. Rewolucja jest dla niej zwykłym bezprawiem, pospolitą grabieżą. Odwrotnie widzi rewolucję Cezary. Dostrzega on wielkość rewolucyjnych idei, zachwyca się nią. Ojciec Seweryn przeciwstawia swe marzenia o „cywilizacji szklanych domów”. Autor powieści nie utożsamia się ostatecznie żadną z tych postaci. Żeromski dostrzega konieczność zamian, ale wskazuje Polakom na konieczność zastanowienia się nad własną przyszłością. Najważniejsze jest nie uleganie żadnym doktrynom politycznym, kierowanie się w swoim przyszłym wyborze uważną obserwacją i wyciąganie wniosków z faktów, a nie samych przesłanek.. „Przedwiośnie” jest wezwaniem do wspólnego ogólnonarodowego znalezienia idei, która połączy wszystkich Polaków, niezależnie od wyznawanych opcji politycznych.
AD. 3
Akcja utworu toczy się w dużym mieście u wybrzeży Algierii w Oranie w 1940 roku . Miasto to jest ogarnięte epidemią dżumy. Autora nie interesuje historia walki z zarazą, o wiele ważniejsza jest obserwacja postaw jakie przybierają poszczególni ludzie wobec dżumy. Dżuma tak naprawdę jest pretekstem do snucia rozważań na temat egzystencji człowieka. Jest to powieść egzystencjalna i paraboliczna. (uniwersalna). Głównym bohaterem utworu jest doktor Rieux, jest lekarzem, nie że nie uda mu się pokonać dżumy, ale mimo to decyduje się na walkę. Staje po stronie słabszych, chorych, pokonanych. Jest wspaniałym przykładem człowieczeństwa, postawy godnej, wynikającej z głębokiego humanitaryzmu. Doktor Rieux nie ma żadnych wahań. Od początku jego czyny świadczą o wierności wyznawanym zasadom. Pierwszy pomysł o zwołaniu komisji sanitarnej i badań laboratoryjnych. Zgodnie z filozofią egzystencjalną człowiek ma wykraczać poza siebie. To jedynie może nadać sens jego istnienia. Jego bohaterska postawa nie zostaje wynagrodzona. Na kilka dni przed otwarciem bram miasta otrzymuje wiadomość o śmierci żony. Drugi bohater, ojciec Paneloux, jest zagubiony w rzeczywistości. Zmienia się w czasie panowania epidemii. Z początkowej pozycji ascetycznego inkwizytora średniowiecznego twierdzącego, że dżuma jest karą za grzechy, stopniowo przeradza się w człowieka walczącego z zarazą. Postawa jego to postawa chrześcijanina. Rozważającego istotę i sens cierpienia. Jedyną postawą jaką można przyjąć wobec dżumy jest walka bez wytchnienia, czynna postawa wobec zła. Najbliższym współpracownikiem doktora Rieux jest Jean Tarrou, który celem swojego życia uczynił walkę ze złem, czyli wszelkimi zarazami. Tarrou zawsze staje po stronie ofiar ,bowiem zdaje sobie sprawę, że „każdy z nas nosi w sobie dżumy”. Wymowa ostateczna utworu jest optymistyczna choć dżumy nie udało się całkowicie pokonać to jednak bohaterowie odnieśli zwycięstwo, odnaleźli bowiem cel życia i nadali sen swojemu istnieniu. Książka Alberta Camusa jest jednocześnie przestrogą zło czai się nieustannie i czekając na dogodną okazję, aby zatryumfować. J tylko od ludzi zależy, czy mu się poddadzą.
ZESTAW 27.
,,Oda do młodości'' jako hymn na cześć młodych.
Kryteria oceny człowieka w ,,Nad Niemnem'' Elizy Orzeszkowej.
Poezja Tadeusza Różewicza wyrazem poszukiwań wartości pokolenia porażonego wojną.
AD 1.
Utwór napisany podczas pobytu A. Mickiewicza w Kownie w 1820 r. Łączy w sobie pierwiastki oświeceniowe i romantyczne. Oda jest gatunkiem typowo oświeceniowym. Utwór jest poświęcony idei przebudowy świata i wzywa ludzi młodych do działania. Mickiewicz wierzy w człowieka, ludzi. Uważa, że ta przemiana może się dokonać dzięki człowiekowi. Szczęście człowieka powiązane jest ze szczęściem całego społeczeństwa. Mickiewicz przedstawia siły które są potężniejsze od rozumu. Są nimi: entuzjazm, zapał, miłość. Nakazuje przełamywać bariery rozumu i wkraczać w świat sentymentalny. Poeta przedstawia znaczenie wolności. Walka o wolność będzie wymagała ofiar i nie od razu zakończy się zwycięstwem, ale każdy kto weźmie udział w niej, nawet jeżeli przegra, przysłuży się do późniejszego sukcesu. Młodość według Mickiewicza jest w stanie wynieść poetę ponad poziomy, ukazać mu perspektywę całego świata. Młodość jawi się jako prawdziwa wartość, siła uczuć jako bogini zdolna do dokonania przemiany świata. Młodzi, zjednoczeni w swoim działaniu, są w stanie poruszyć bryłę Ziemi z posad, wyprowadzić ją z zamętu w którym tnie ludzkość. Występują w utworze dwa światy: ospały, bierny, egoistyczny i gniewny- świat klasyków oświeceniowych; oraz świat pełen młodzieńczej energii, entuzjazmu, optymizmu i siły- świat młodego pokolenia romantyków.
AD 2.
Powieść wyraźnie definiuje co jest istotnym wyznacznikiem wartości człowieka, co czyni jego życie użytecznym. Chodzi tu o patriotyzm i pracę. Autorka wyraźnie dzieli swych bohaterów na dwie grupy; na tych którzy żyją z pracy własnych rąk i na „darmozjadów”. Do pierwszej grupy należy cały zaścianek Bohatyrowiczów, niektórzy mieszkańcy Korczyna, przede wszystkim Benedykt i Marta, a spoza niego pani Kirłowa. Na szczególną uwagę zasługuje Benedykt Korczyński, heroiczny obrońca posiadanej ziemi, której nie chce oddać w ręce rosyjskie. Drugą grupę bohaterów powieści tworzą głównie pani Emilia- żona Benedykta, Kirło, Różyc, Zygmunt Korczyński i jego matka. Ludziom żyjącym z pracy własnych rąk i pomnażającym dorobek zeszłych pokoleń Orzeszkowa składa hołd przez legendę o Janie i Cecylii. Dwoje ludzi dzięki swojej codziennej, ciężkiej pracy, a potem także dzięki pracy dalszych pokoleń, zbudowało wspaniałą osadę gdzie panował dostatek, spokój i wzajemny szacunek. Oprócz głoszonego szacunku dla pracy, Orzeszkowa mówi że ludzie muszą być użyteczni dla społeczeństwa, dla kraju. Ziemia jest ideą ojczyzny, pojęciem zastępującym mit walki zbrojnej, która nie była wówczas możliwa. Ziemia polska jest ziemią polską bez względu na zabory i trzeba o nią dbać.
AD 3.
Tadeusz Różewicz należał do pokolenia „Kolumbów”, podobnie jak Baczyński, Gajcy. Określenie to zostało wzięte z tytułu książki Romana Bratnego „Kolumbowie, rocznik 20”. Byli to pierwsi po wielu latach Polacy urodzeni i wychowani w niepodległym kraju. Niestety było to pokolenie tragiczne. Wybuch II wojny światowej spowodował, że z trudem wywalczona niepodległość znowu została Polakom odebrana. Wkraczający dopiero w dojrzałość maturzyści i studenci zostali zmuszeni do rezygnacji z młodzieńczych ideałów poświęcając życie dla ratowania ojczyzny. II wojna światowa odbiła się bardzo mocno na twórczości tego pokolenia. Kolumbowie są nazywani również „poetami Apokalipsy spełnionej” To co zapowiadała druga awangarda, a więc nadchodzący kataklizm, stało się faktem. Wiersz „Ocalony” zaczyna się od słów: „Mam 24 lata, Ocalałem prowadzony na rzeź”. Ocalenie podmiotu lirycznego jest jednak tylko czysto fizyczne, pozorne. Wojna niszczy wszystkich i wszystko. Człowiek któremu udało się przeżyć, stracił cały dotychczasowy świat wartości, żyje zaś w świecie odwróconego dekalogu. Filozofia, etyka, religia stały się tylko pusto brzmiącymi wyrazami. Ocalały z pożogi wojennej nie potrafi odróżnić dobra od zła, człowieka od zwierzęcia, wroga od przyjaciela, światła od ciemności. Poeta poszukuje jednak próby ratunku. Chce odnaleźć świat dawnych, zaginionych wartości, swoją etykę, moralność. Pragnie od nowa poznać sens słów których znaczenia już nie pamięta i dlatego szuka nauczyciela. Pewną kontynuacją wiersza „Ocalony” jest „Lament”. Wiersz ten ma charakter modlitwy, spowiedzi, ale jego treść wskazuje, że podmiot liryczny nie modli się. Utracił wiarę, wojna odebrała mu młodość, wrażliwość. Ma dopiero 20 lat, ale zbyt wiele przeżył aby czuć się młodym człowiekiem. Wiersz „Róża” to wiersz o dziewczynie, która zginęła w czasie wojny. Róża to kwiat, a także imię ukochanej dziewczyny. Kwiat uświadamia poecie, że pamięć o zmarłych przemija, podobnie jak umiera w żywych wiara. Twórczość T. Różewicza jest świadectwem grozy i okrucieństwa wojny, która wypala i poraża ludzi. Ci co przeżyli są okaleczeni, mają poczucie braku własnej wartości, nie są przystosowani do normalnego życia. Jednak w wierszach Różewicza można również odnaleźć dążenie do odtworzenia naczelnych wartości jakimi powinien kierować się w życiu każdy człowiek: wiary, nadziei, miłości.
ZESTAW 28
1. "Lalka" B. Prusa i "Nad Niemnem" E. Orzeszkowej wobec tradycji romantycznej
2. Postawa i osiągnięcia skamandrytów na podstawie twórczości J. Tuwima
3. "Tango" St. Mrożka - związek z tradycją i nowatorstwo dramatu
AD. 1
B. Prus swoim bohaterom nadaje zarówno cechy romantyczne jak i pozytywistyczne. I tak Wokulski jak pozytywista wierzy w naukę, pracę a jako romantyk walczy w powstaniu oraz ulega miłości romantycznej. Rzecki to romantyk w sercu a pozytywista w czynach. Ochocki natomiast jest pozytywistą w czynach ale jego marzenia są romantyczne, nierealne. B. Prus pomniejsza wartość miłości romantycznej mówiąc, że nie ma ideału kobiety dla której należałoby poświęcić własną karierę, własne dobro, szczęście oraz innych. Swój czas i pieniądze i pieniądze mógł Wokulski wykorzystać polepszając życie gospodarcze kraju. Można powiedzieć, że E. Orzeszkowa raczej wiernie ocenia epokę romantyzmu, a do postaw typowych romantyków odnosi się niechętnie. Zalicza do nich: Emilię Korczyńską, kobietę rozczytaną w romansach, tęskniącą za wymyślonym mitem miłości romantycznej. Lekceważy ona zwykłe ale szczere uczucie Benedykta. Zygmunt Korczyński to uduchowiony artysta, potrzebuje koniecznie Paryża - by tworzyć, i romansu - by snuć romantyczną miłość. Różyc, bierny życiowo, wyobcowany szukający ciągle sztucznych podniet. Orzeszkowa ośmiesza schematy romantyczne, pogardza biernymi postawami romantyków, a nawet okazuje im współczucie. Występują dwa motywy, dzięki którym autorka jednak składa hołd minionej epoce. Pierwszy to Mogiła powstańców z 1863 - wątek patriotyzmu i czci, jaki składa bohaterom ostatniego zrywu romantycznego. Drugim motywem jest rola jaką spełnia w powieści przyroda i liczne opisy opiewają piękno kraju i współistnienie człowieka i natury.
AD. 2
Skamander - ugrupowanie poetyckie, (nazwa od rzeki opływającą Troję) do którego należał J. Tuwim. Czasopismo, z którym ugrupowanie współpracowało to "Skamandra". Początkowa twórczość poetycka Juliana Tuwima obejmuje zasadniczo 4 pierwsze tomiki wierszy: "Czyhanie na Boga"; "Sokrates tańczący"; "Siódma jesień"; "Wierszy tom czwarty" i charakteryzuje się optymizmem, entuzjazmem, witalizmem (witalizm, tendencja wywodząca się z filozofii Friedrich'a Nietzsche, Henri'ego Bergson'a i określa zainteresowanie się ruchem, dynamiką, fascynacja życiem w jego biologicznym wymiarze) Typowym wierszem jest "Wiosna" i "Życie" Życie jest piękne bo stworzone poprzez miłość, obojga kochających się ludzi. Tuwim głosił, że nie można tworzyć poezji opartej na tych samych motywach, ciągle poruszać te same tematy. Każdy temat jest dla poezji ważny i należy o nim pisać, nie ma rzeczy wielkich i małych (Słowa"; "Prośba o piosenkę"). Nie upiera się tego, że miał nauczycieli. Wskazuje, że są ci którzy go nauczyli, jest tradycja do której sięga i jest jej kontynuatorem. Należy pisać wprost, jasno aby każdy zrozumiał problemy pokazywane przez poetę. Poeta nie stoi na piedestale, nie jest wybrańcem bogów, jest jednym z wielu, i dlatego powinien czerpać radość z jej istnienia, ona nadaje sens jego życia. Skamandryci interesowali się współczesną cywilizacją (.....), przeciwstawiali się dekadentyzmowi wprowadzali do utworów rozmowę.
ZESTAW 29
„Pan Tadeusz” jako epopeja narodowa.
Wymowa opowiadania Stefana Żeromskiego „Rozdzióbią nas kruki, wrony”.
Podaj przykłady związków frazeologicznych mających swe źródło w mitach greckich i objaśnij ich sens.
AD 1.
Epos jest wielkim, rozbudowanym utworem wierszowanym, tu trzynastozgłoskowcem , który przedstawia dzieje bohaterów na tle wydarzeń historycznych, przełomowych dla danej społeczności. W „Panu Tadeuszu” tym wydarzeniem jest przemarsz wojsk napoleońskich przez Europę do wojny z Moskwą. 1.Epos rozpoczyna się inwokacją w której poeta wraca myślami do odległej ojczyzny i prosi o pomoc Matkę Boską w tworzeniu dzieła. 2.Porównania homeryckie- są obecne w eposie Mickiewicza w opisach przyrody (styl podniosły), drzew, burzy czy sadu. 3.Realistyczny, szczegółowy opis przedmiotów i sytuacji np.: serwis rodowy, strój zaręczynowy Zosi, rodzaje grzybów, drzew litewskich. 4.Epizodyczność akcji- wiele jest w „Panu Tadeuszu” epizodów- opisy przyrody, spór Rejenta i Asesora o psy, gra Jankiela- nie stanowią głównej osi wydarzeń a spełniają ważną rolę w utworze. 5.Retardacja- obecność takich partii utworu, które zatrzymują akcję np.: opisy przyrody. 6.Narrator- w przeważającej części trzecioosobowy, zdystansowany. 7.Bohater zbiorowy- szlachta polska doby napoleońskiej- stąd określenie „epopeja szlachecka”. 8.Synkretyzm gatunkowy- pomieszanie gatunków: epiki, liryki (opis wiosny 1812r.) i dramatu (narada u Maćka). 9.Akcja prowadzona od zawiązania, poprzez perypetie i punkt kulminacyjny, do rozwiązania.
AD 2.
Utwór ten jest symbolem beznadziejnej walki powstańczej. Ukazuje daremność szlachetnych, ofiarnych wysiłków ludzi podobnych Winrychowi. Szlachecki zryw spotyka się z wrogą obojętnością chłopstwa. Chłop- nędzarz jest obojętny wobec i śmierci powstańca, obojętny na wszystko co nie jest związane z jego materialnym bytem, jest pozbawiony rozeznania politycznego i świadomości patriotycznej. Nie rozumie o co toczy się powstanie i za co Winrych zginął. Powstanie jest dla niego sprawą obcą. Dla chłopa nie jest ważne kto go gnębi, szlachcic czy Moskal, dlatego chłopi chwytają nie dobitych partyzantów, za co otrzymują od zaborcy pieniądze, a nawet obdzierają zabitych powstańców z resztek mienia. Żeromski w utworze oskarża szlachtę obarczając ją winą za nędzę, ciemnotę i nieświadomość polityczną chłopa, bo przez wieki trzymała go w niewoli, krzywdziła, poniżała i wyzyskiwała, i to ona ponosi winęza upadek powstania styczniowego. Pisarz stara się przerazić czytelnika, wstrząsnąć nim mówiąc, że jeżeli sytuacja w kraju nie ulegnie zmianie „rozdzióbią nas kruki, wrony”.
AD 3.
1.Nić Ariadny- Ariadna była kreteńską królewną, która ocaliła Tezeusza przybyłego w celu zabicia okrutnego potwora Minotaura, żyjącego w ogromnym labiryncie. Ariadna dała Ateńczykowi kłębek nici, który za jej radą przywiązał do u wejścia do labiryntu. W miarę jak wchodził coraz głębiej w labirynt, rozwijał kłębek. Wreszcie spotkał Minotaura, zabił go i wyszedł tą samą drogą, nawijając nić na kłębek. „Nić Ariadny” oznacza wyjście z trudnej sytuacji lub udzielenie komuś pomocy. 2.Pięta Achillesa- Achilles był synem Peleusa i Tetydy, która kąpała go w Styksie, świętej rzece bogów, by uczynić jego ciało odporne na rany. Zanurzała w tym celu syna w wodzie, trzymając go za piętę, która była jedyną częścią jego ciała nie obmytą w cudownym strumieniu. Zginął ugodzony strzałą przez Parysa właśnie w piętę. Pojęcie „pięta Achillesa” oznacza słaby, najczulszy punkt. 3.Róg obfitości- małym Dzeusem opiekowała się na Krecie koza Amaltea, która karmiła go swym mlekiem. Pewnego razu Amaltea złamała sobie róg ale Dzeus szybko go pobłogosławił i odtąd róg wypełniał się wszystkim, czego zażyczył sobie ten co go posiadał. „Róg obfitości” oznacza bogactwo, możliwość posiadania każdej rzeczy, spełnienie wszelkich pragnień.
ZESTAW 33
1. Filozofia życia J. Kochanowskiego w pieśniach
2. Motyw walki narodowowyzwoleńczej w znanych Ci utworach okresu pozytywizmu
3. Miron Białoszewski - przedstawiciel poezji lingwistycznej
AD. 1.
Pieśni to zbiór liryków J. Kochanowskiego napisany w duchu humanistycznym, renesansowym, oparty na wzorze horocońskim obejmujący 49 utworów w dwóch księgach. Jan Kochanowski swój pogląd na świat przedstawił przede wszystkim w pieśniach refleksyjnych. Zdaniem poety, człowiek powinien dążyć do szczęścia, które zależy od czystego sumienia, dlatego trzeba zachować umiar a radość i niepowodzenia znosić ze spokojem. Ideał życia człowieka przedstawił poeta w pieśni XI. W pieśni tej poucza człowieka aby ten nie zachowywał się jak zwierze ponieważ posiada dar mocy i rozumu. Te właśnie dary zobowiązują go do przestrzegania pewnych zasad moralnych. Zwraca się do ludzi, którzy posiadają talent aby stali na straży czystości obyczajów, czystości praw, godnego życia człowieka. Należy zadbać o dobrą sławę, która gwarantuje nieśmiertelność zapewniając pamięć u kolejnych pokoleń. Sławę można zdobyć służąc społeczeństwu, szerząc dobre obyczaje, przestrzegając praw. Ważne jest także zabieganie o zewnętrzne bezpieczeństwo ojczyzny. W walce ważne jest oprócz siły i liczebnej przewagi także rozwaga, męstwo i odwaga. W pieśni XII Kochanowski poucza, człowieka aby był cnotliwy, wiernie służył ojczyźnie, nie zazdrościł innym. Kochanowski wychwala także życie na wsi, które jest spokojne, szczęśliwe, bezpieczne, zgodne z naturą (powiązane z nią). Ludzie żyjący poza wsią są narażeni na wiele niebezpieczeństw. Między innymi ...odrzucają konieczność umierania "popełniają zbrodnie"
AD. 2.
Postawę polityczną pokolenia popowstaniowego kształtuje przede wszystkim hasło "nie dajmy się wyniszczyć". Kolejne klęski zrywów zbrojnych zrodziły pewność, że naród jest za słaby, by móc liczyć na zwycięstwo w walce z zaborcami. Dlatego też zrezygnowano z walki narodowowyzwoleńczej, z działalności konspiracyjnej na rzecz tzw. trzeźwości politycznej, która dawała szansę utrzymania się w jedności i możliwości rozwoju narodu. Młode pokolenie odwróciło się od szczytnych ideałów romantyzmu zarówno od przekonania, że "Polska jest Chrystusem" czy "Winkelriedem narodów" jak i od nakazów walki z wrogiem. Głoszono konieczność pracy nad podniesieniem stanu gospodarki, poziomu materialnego i moralnego społeczeństwa. Mówiąc o pracy, rozróżniali pozytywiści dwie jej definicje: praca organiczna (społeczeństwo jest organizmem, a każda klasa społeczna organem i należy dbać o zdrowie każdego organu. Każda choroba - czy to zepsucie klas wyższych, czy zaniedbanie niższych powoduje chorobę całości), praca u podstaw czyli reformowanie klas najniższych, najuboższych bo one nie czują się poprzez to częścią narodu, czując jedynie głód i niesprawiedliwość. Praca jako najwyższa wartość wolnego człowieka ukazana jest w powieści "Nad Niemnem" E.Orzeszkowej. Stanowi ona o jego godności, nadaje życiu sens i szczęście. Aby podnieść naród na duchu pisze H. Sienkiewicz "Potop". W powieści tej ukazuje zasługi przodków, którzy przede wszystkim byli nieugiętymi obrońcami Rzeczpospolitej. Chciał poprzez przeszłość ojczyzny, wsączyć w dyszę Polaków otuchę i nadzieję, wiarę, że duch i wola bywają ważniejsze niż siła, że wygrywa się nawet w sytuacjach bez wyjścia
ZESTAW 34.
Kim był i co napisał oświecony Książę Poetów w Polsce.
Sojusz inteligencko- chłopski w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego.
„Szukam nauczyciela i mistrza, niech przywróci mi wzrok, słuch i mowę, niech jeszcze raz nazwie rzeczy po imieniu, niech oddzieli światło od ciemności.”. Jakie problemy ludzkie w sumieniach porażonych wojną ilustrują słowa poety.
AD. 1.
Ignacy Krasicki (1735-1801)- najwybitniejszy poeta polski okresu oświecenia, nazywany „Księciem poetów”. Pochodził ze zubożałej rodziny magnackiej. Po ukończeniu kolegium jezuickiego we Lwowie wstępuje do seminarium duchownego, a w wieku 24 lat wyjeżdża na studia do Rzymu. PO elekcji Stanisława Augusta zostaje u niego kapelanem, następnie zostaje mianowany biskupem warmińskim. Po III rozbiorze Polski zostaje arcybiskupem gnieźnieńskim. Napisał pierwszą w Polsce historię literatury powszechnej „O rymotwórstwie i rymotwórcach”, a także pierwszą polską powieść nowożytną „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”. Powieść napisana jest w formie pamiętnika tytułowego bohatera, który podróżując gromadzi wszelkie możliwe doświadczenia. Mając 42 lata wydaje obszerny zbiór pt. „Bajki i przypowieści”. Pomysły do bajek czerpał z Ezopa, la Fontaine'a. Bohaterami bajek, zgodnie z tradycją oświeceniową, są zwierzęta, a także rośliny, owady, typy ludzkie, przedmioty. Bajka demaskuje świat pozorów, odsłania prawdę, uczy ostrożności w ocenie sytuacji itd. Krasicki napisał także poemat heroikomiczny pt. „Monachomachia, czyli wojny mnichów” .Opowiada ona o sporze między dwoma zakonami- dominikanów i karmelitów. Utwór wymierzony jest w polskie klasztory, które były siedliskiem rozpusty, ciemnoty i nieróbstwa. Napisał 24 satyry min.: „Żona modna”, „Pijaństwo”, „Świat zepsuty”, „Do króla”. Satyra jest to utwór literacki posługujący się dowcipem i ironią, aby ośmieszyć ludzkie wady, obyczaje, postawy światopoglądowe. W 1780 roku pisze „Antymonachomachię”.
AD. 2.
Inspiracją utworu było autentyczne wydarzenie- wesele poety, inteligenta Lucjana Rydla z chłopką Jadwigą Mikołajczykówną. Wesele zamiast bawić dokonuje podsumowania jednego problemu dotyczącego walki narodowo- wyzwoleńczej. Wyspiański stwierdza, że naród polski nie dorósł jeszcze do walki o swoją niepodległość. Inteligencja jest przekonana o własnej wyższości ponad innymi klasami społecznymi. Ucieka ona w świat wyobraźni, żyje minionymi ideałami, minioną świetnością. Inteligenci ulegają chłopomanii, ale nie potrafią zrozumieć istoty współczesnej im wsi, ambicji i możliwości chłopów. Dla nich wieś jest cichym, spokojnym miejscem wypoczynku, nie liczącym się i nie biorącym udziału w życiu politycznym. Natomiast chłopów cechuje dynamizm, odwaga, bunt i siła. Wzajemne stosunki między tymi klasami nie układają się najlepiej. Mają kłopoty z porozumieniem się i ze wzajemnym zrozumieniem (powierzchowne zniżanie się inteligencji do poziomu chłopów, bratanie się). Istnieje między nimi przepaść intelektualna i obyczajowa. Obie strony patrzą na siebie z wyższością i są sobie obce. Chłopi potrafią nie tylko otwarcie skrytykować inteligencję, ale też zagrozić jej kosą. Inteligenci nie mogli znaleźć dla siebie właściwego miejsca, dlatego też udali się do ludu, na wieś, jako do miejsca gdzie, jak uważają, panuje sielankowość i idylla. Sami nie potrafią nic zaofiarować w zamian prócz słów, nie działają, gdyż nie dorośli do roli przywódcy narodu. Inteligencja nie jest przystosowana do życia w realnym świecie, szuka wartości w świecie ułudy, upaja się słowami, poza którymi kryje się wewnętrzna pustka. W marzeniach patrzy na wizję wolności. Chłopi natomiast realnie widzą swoją przyszłość i losy narodu. Brak im tylko przywództwa, gdyż inteligencja, która powinna pełnić tą rolę, nie jest do niej przygotowana. Wyspiański krytykuje postawę sobie współczesnych, wytyka brak jedności w narodzie. Mówi że jeżeli naród chce być silny, to musi działać wspólnie.
AD. 3.
Słowa te pochodzą z wiersza Tadeusza Różewicza pt. „Ocalony”. Tadeusz Różewicz, podobnie jak Baczyński, Gajcy należał do pokolenia „Kolumbów. Określenie to zostało wzięte z tytułu książki Romana Bratnego pt. „Kolumbowie, rocznik 20”. Byli to pierwsi po wielu latach Polacy urodzeni i wychowani w niepodległym kraju. Niestety było to pokolenie tragiczne. Wybuch II wojny światowej spowodował, że z trudem wywalczona niepodległość znowu została Polakom odebrana. Wkraczający dopiero w dojrzałość maturzyści i studenci zostali zmuszeni do rezygnacji z młodzieńczych ideałów poświęcając życie dla ratowania ojczyzny. II wojna światowa odbiła się bardzo mocno na twórczości tego pokolenia. Kolumbowie są nazywani również „poetami Apokalipsy spełnionej” To co zapowiadała druga awangarda, a więc nadchodzący kataklizm, stało się faktem. Wiersz „Ocalony” zaczyna się od słów: „Mam 24 lata, Ocalałem prowadzony na rzeź”. Ocalenie podmiotu lirycznego jest jednak czysto fizyczne, pozorne. Wojna niszczy wszystkich. Człowiek, któremu udało się przeżyć, stracił cały dotychczasowy świat wartości. Filozofia, etyka, religia są tylko pusto brzmiącymi terminami. Ocalony z pożogi wojennej nie potrafi odróżnić dobra od zła, człowieka od zwierzęcia, miłości od nienawiści, wroga od przyjaciela, ciemności od światła. Poeta poszukuje jednak próby ratunku. Chce odnaleźć prawdziwy świat wartości, chce uratować swoją etykę, moralność i dlatego szuka nauczyciela.