KAPITALIZM
Nazwa pochodzi od słowa "kapitał", przez który na ogół rozumie się sumę dóbr gospodarczych przeznaczonych do dalszej produkcji po to, aby przynosiły zysk właścicielowi. Nauczanie społeczne Kościoła mówiąc o kapitalizmie zwykle koncentruje się na pewnym modelu społeczno-ustrojowym, w którym podmioty dysponujące kapitałem osiągają zysk i władzę gospodarczą. Oznacza to, że posiadacze własności oddzielają się wyraźnie od robotników czy w ogóle pracowników, którzy są zależni i wyzyskiwani.
Kapitalizm kształtował się różnie w różnych krajach. Intensywny rozwój nastąpił w okresie industrializacji, kiedy dominował tzw. prymitywny liberalizm. W tym czasie kapitalizm na skutek postępu technicznego osiągnął szybki wzrost produkcji dóbr gospodarczych oraz dużą akumulację kapitału. Stało się to za cenę niskiej stopy życiowej szerokich mas ludności. jednocześnie niósł on ze sobą olbrzymie marnotrawstwo środków produkcji oraz prowadził do kryzysów gospodarczych. Przejawiało się to głównie w niedostatecznej konsumpcji,
braku zainteresowania kapitałem i w narastaniu bezrobocia, a także w bankructwach. Prowadziło to do coraz większej koncentracji kapitału oraz do wzrostu wpływów monopoli i finansjery.
Władza gospodarcza prowadziła do walki o wpływy polityczne i panowanie określonych ugrupowań związanych z monopolami i finansjerą. Ponadto, była ona przyczyną wojen, w których krzyżowały się interesy gospodarcze i polityczne.
Przemiany kapitalizmu zostały zapoczątkowane pod wpływem trzech czynników: a) sami kapitaliści zrozumieli, że zasada najwyższego zysku gospodarczego i nieograniczona wolna konkurencja nie mogą kształtować życia gospodarczego bez interwencji państwa i kierowania działalnością gospodarczą (J. N. Keynes); b) katoliccy działacze społeczni zwracali uwagę na to, że życie gospodarcze nie może rozwijać się na wzór praw przyrodniczych, lecz musi być poddane zasadom etyczno-społecznym; znaczną rolę odegrały tu Szkoła Pokoju Społecznego (F. Le Play) i Szkoła Reformy Społecznej ( Wilhelm E. von Ketteler) oraz enuncjacje papieskie począwszy od encykliki Rerum novarum Leona XIII (1891); c) K. Marks przeprowadził krytykę ekonomii kapitalizmu, zwracając uwagę na tzw. wartość dodatkową zagarnianą robotnikom przez kapitalistów.
Po tych krytykach kapitalizm przeszedł pewną ewolucję od wyrafinowanego liberalizmu
do systemu socjalnego uwzględniającego potrzeby szerokich warstw społecznych. Dokonał tego przez podatki i rozbudowanie tzw. zabezpieczenia społecznego. Nauczanie społeczne Kościoła nie potępiło kapitalizmu, ale popierało przemiany ewolucyjne tego systemu w kierunku docenienia niższych warstw społecznych. Stanowisko Kościoła zawiera się zwłaszcza w dokumentach : QA, 88, 100 nn.; PP, 26; LE, 11, 13. W tej ostatniej encyklice Jan Paweł II postuluje rozpatrywanie problemu na najszerszym tle społecznym, gdyż mówi o pierwszeństwie pracy - czynnika ludzkiego przed kapitałem ( laboryzm).