zestaw 7
RDA i ADI.
Rola białka w pożywieniu.
BMI. Wskaźnik talia-biodro. % tkanki tłuszczowej. Normy dla kobiet i mężczyzn.
Czynniki środowiskowe nasilające i wywołujące choroby. Wymień czynniki i choroby.
Rola związków azotowych (azotany, azotyny, mocznik), chlorków i utlenialności w czystości wody.
1.RDA i ADI.
RDA (Recommended Dietary Allowance) -zalecane spożycie, poziom spożycia niezbędnych składników pokarmowych pokrywających potrzeby żywieniowe praktycznie wszystkich zdrowych ludzi w określonych grupach populacyjnych. RDA = EAR + 2SD
EAR - średnie, ustalone zapotrzebowanie w grupach populacyjnych na składniki odżywcze.
AI ( Adequate Intake) - wystarczające spożycie, uzyskany doświadczalnie wskaźnik dobowego spożycia określonego składnika odżywczego dostarczonego z dzienną racją pokarmową, który wystarczy aby pokryć zapotrzebowanie określonej grupy. Wskaźnik AI opracowuje się w przypadku gdy aktualny poziom wiedzy naukowej jest niewystarczający by ustalić RDA.
2. Rola białka w pożywieniu
Bierze udział w budowie elementów strukturalnych komórek, hormonów, biokatalizatory, przeciwciał, enzymów, elementów osocza, układów transportujących krwi oraz elementów kurczliwych tkanki mięśniowej
Z aminokwasów powstają: niektóre neurotransmitery, hormony, porfiryny, glutation
Białko stanowi drogocenne źródło energii
Podstawową rolą spożywanego białka jest dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilości aminokwasów. Służyć one będą budowie nowych tkanek u organizmów rosnących tj. niemowląt, dzieci i młodzieży, oraz wymianie białek tkankowych u ludzi dorosłych. Białka są odpowiedzialne za prawidłową aktywność enzymów, utrzymują właściwy odczyn płynów ustrojowych, a także treści przewodu pokarmowego. Spełniają również ważną rolę nośnika niektórych witamin i składników mineralnych.
Występują w takich produktach, jak mięso, ryby, jaja, nabiał. Natomiast warzywa, ziarna czy orzechy dostarczają białko niepełnowartościowe, co oznaczy, że poszczególne produkty nie zawierają wszystkich egzogennych aminokwasów. Poprzez odpowiednie skomponowanie posiłku, można uzyskać pożywienie zawierające wszystkie 9 egzogennych aminokwasów, np. łącząc wołowinę z ryżem . Dlatego też wegetarianie otrzymują wszystkie niezbędne, egzogenne, aminokwasy, dzięki łączeniu różnych niepełnowartościowych produktów np. fasoli z ryżem.
3.BMI. Wskaźnik talia-biodro. % tkanki tłuszczowej. Normy dla kobiet i mężczyzn.
BMI = masa ciała [kg]/ wzrost ² [m]
Wskaźnik masy ciała (BMI) nie jest odpowiednią metodą oceny prawidłowości masy ciała w przypadku dzieci i młodzieży w wieku poniżej 18 lat.
Im wyższy wskaźnik BMI - tym większa zapadalność na różne schorzenia.
Dotyczy to szczególnie takich chorób jak: nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, hiperlipidemia, cukrzyca typu II, zespół zaburzeń oddychania w czasie snu, niektóre nowotwory złośliwe (rak jelita grubego, rak piersi, rak trzonu macicy).
W pewnych przypadkach takich jak:
kobiety ciężarne
sportowcy oraz osoby o rozbudowanej klatce piersiowej
rosnące dzieci
osoby w starszym wieku
wskaźnik BMI może dostarczać mylnych informacji o zawartości tłuszczu w ciele i o występowaniu nadwagi.
Wartości: Niedowaga < 18,5 Norma 18,5 - 24,9 Nadwaga 25 -29,9 Otyłość I stopnia 30 -34,5 Otyłość II stopnia 35 -39,5 Otyłość III stopnia > 40
WHR (ang. waist-hip ratio) - wskaźnik talia-biodro, jest współczynnikiem powstałym przez podzielenie obwodu talii przez obwód bioder (pomiary dokonywane w dowolnej jednostce miar). WHR stanowi wskaźnik dystrybucji tkanki tłuszczowej w ciele człowieka i jest wyznacznikiem określającym rodzaj sylwetki ciała (sylwetka w kształcie gruszki bądź jabłka) oraz typ otyłości (otyłość brzuszna bądź pośladkowo-udowa).
Otyłość androidalną (typu 'jabłko') rozpoznajemy, gdy WHR jest większy lub równy 0,8 u kobiet lub 1,0 u mężczyzn.
Otyłość gynoidalną (typu 'gruszka' )rozpoznajemy, gdy WHR jest niższy niż 0,8 u kobiet lub 1,0 u mężczyzn.
Wykładnik całkowitej zawartości tłuszczu: pomiar fałdów skórno -tłuszczowych nad mięśniem trójgłowym (najczęściej), dwugłowym ramienia, pod dolnym kątem łopatki i nad grzbietem kości biodrowej.
Ze wzorów obliczamy procentowy udział tkanki tłuszczowej w ogólnej masie ciała.
Normy K 20 - 25%, M 15 -18%.
4.Czynniki środowiskowe nasilające i wywołujące choroby. Wymień czynniki i choroby.
Środowiskowe zagrożenia zdrowia wynikające z zanieczyszczenia powietrza
dwutlenek siarki i pył atmosferyczny (choroby układu krążenia i oddechowego)
wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, azbest, chrom, arsen (nowotwory)
Środowiskowe zagrożenia zdrowia wynikające z zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego
tlenek węgla, radon, tlenki azotu, ozon, pył oraz mykotoksyny (zagrożenie śmiercią, choroby dróg oddechowych, wątroby)
formaldehyd, rozpuszczalniki i lotne związki organiczne, żywe i martwe mikroorganizmy, roztocza i ich odchody, pyłki kwiatowe itp. (zwiększenie podatności na choroby dróg oddechowych, występowanie charakterystycznych zespołów objawowych, odczyny alergiczne)
dwutlenek węgla, para wodna, substancje zapachowe, kurz i inne (podrażnienie dróg oddechowych, oczu lub ogólne złe samopoczucie)
Grzyby pleśniowe
Najczęściej występujące rodzaje to Alternaria, Aspregillus, Cladosporium, Fusarium, Mucor, Penicillium, Rhizopus i inneNiewielkie rozmiary zarodników grzybów - reakcje alergiczne ze strony górnych i dolnych dróg oddechowych, grzybice
Zanieczyszczenia gleby
Radon (ukl. oddechowy)
IV. Zanieczyszczenia wody
Arsen w wodzie pitnej powoduje raka skóry i możliwość wystąpienia innych nowotworów (krwi, nerek i płuc)
Syntetyczne związki organiczne, w szczególności obecne w chlorowanej wodzie powierzchniowej powodują nowotwory krwi i odbytu
Azotany mogą wywoływać nowotwory przewodu pokarmowego, a w szczególności raka żołądka i prawdopodobnie raka mózgu
Azbest - nowotwory żołądka i nerek
Radon obecny w wodzie pitnej przyczynia się do podwyższenia jego obecności w powietrzu mieszkań i podwyższa ryzyko nowotworów płuc.
Systemy budowlane
Produkty żywnościowe - nawozy naturalne - glistnica, włosogłówka
Pora roku
Rola związków azotowych (azotany, azotyny, mocznik), chlorków i utlenialności w czystości wody.
Mowa o chemicznych wskaźnikach jakości wody:
Związki azotowe mogą być pochodzenia organicznego (ze ścieków) lub nieorganicznego (azotany w glebie).
obecność amoniaku, brak azotanów i azotynów: świeże zanieczyszczenie materiałem pochodzenia organicznego.
obecność samych azotanów: całkowita mineralizacja
obecność dużej ilości związków azotowych (zwłaszcza amoniaku), podwyższona utlenialność i znaczna zawartość chlorków - zanieczyszczenie ściekami komunalnymi, możliwa obecność drobnoustrojów chorobotwórczych.
Dopuszczczalne stęż. Azotanów-50mg/l, azotynów 0,5mg/l, jonu amonowego 0,5mg/l
Chlorki - nie powinny przekraczać 250 mg/dm 3 wody - zmiana zawartości może wskazywać na zanieczyszczenie wod ściekami. Chlor stosuje się także do dezynfekcji wody: podchloryn sodu, dwutlenek chloru, wapno chlorowane i chloraminy. Działanie bakteriobójcze: kwas podchlorawy, chloraminy
Utlenialność - właściwości wody polegające na redukowaniu nadmanganianu potasowego w skutek utleniania się zw. organicznych i nieorganicznych. Utlenialność daje ogólną charakterystykę zanieczyszczen wody zw. organ. W wodzie pitnej nie powinna być wyższa niż 5 mg O2/ dm3.