FILOZOFIA:

- z gr. Umiłownie mądrości

- nauka o nauce

- potocznie, zartobliwie: rzecz trudna do zrozumienia

- nauka zajmująca się ogólnymi rozważaniami na temat istoty i struktury bytu ludzkiego, poznania, zasad wartościowania, miejsca człowieka w świecie i jego poglądu na świat

- nauka obejmująca tradycyjnie historię filozofii, teorię poznania - ontologię (z gr. Ontos - byt, logos - nauka= nauka o bycie), logikę ( z gr. Logikos - zgodny z rozumowaniem), psychologię ( gr. Psyche - dusza, logos - nauka), socjologię, etykę ( od gr. Ethikos - zwyczajowy, ethos - obyczaj) i estetykę (z gr. Aistethikos - odczuwajacy).

Logika, socjologia i psychologia wyodrębniły się później jako odrębne nauki.

Ars large avita brevis - łac. Życie jest krótkie, sztuka długa (HIPOKTATES)

Sentencja ta mówi o ponadczasowości i jednoczesnie o przemijaniu (upływie czasu).

Starożytni filozofowie przyrody (pierwsi):

1. Greccy

1. TALES - wszystko składa się z wody

2. EMPEDOKLES - cztery zywioły: woda, ogień, ziemia i powietrze

3. DEMOKRYT - świat zbudowany z atomów

4. PITAGORAS - doszukiwał się zasady bytu w liczbach

2. Rzymscy

1. SENEKA - stoik, etyka

2. MAREK AURELIUSZ - stiok, interesował się problematyka etyczną

Idealizm platoński to pogląd, według którego istnieją tylko doskonałe idee, świat materialny jest tylko ich odbiciem.

Hedoniści - hedon z greki rozkosz (np: Arystyp z Cyreny) - szczęscie polega na używaniu przyjemności fizycznych.

SOKRATES ( 470 p.n.e. - ok. 399 p.n.e., Ateńczyk)- nie pisał ksiąg, lubił natomiast rozmawiac z młodymi ludźmi - skłaniał ich do myślenia. W rozmowach najpierw zbijał poglądy przeciwnika, by nastepnie przez zadawanie pytań, podobnie jak przy obalaniu niesłusznej tezy, sprowadzic rozmówce na drogę właściwej definicji. Był wierny zasadom, które głosił. Dużą rolę w swym postępowaniu przypisywał natchnieniu boskiemu (daimonion). Uważał, że tylko człowiek madry moży byc szcześliwy.

PLATON (urodzony w Atenach w 427 p.n.e., zmarł w 347 p.n.e.) - właściwe imię Aristokles, przydomek Platon (platys - szeroki) nadany mu ze wzgledu na silna budowę ciała. Pochodził ze znakomitej rodzinny i otrzymał staranne wykształcenie. W 407 p.n.e. został uczniem Sokratesa. W 387 p.n.e. załozył pierwszą szkołe filozoficzną, słynna Akademię. Napisał prawdopodobnie 36 dzieł (są współcześnie dostepne), które podzielono na 9 tetralogii, uwzględniając w poszczególnych grupach wątek życia Sokratesa i rozwój platońskiej filozofii. W swoich dziełach zawarł naukę o ideach, których niedoskonałym odbiciem są rzeczy materialne. Jego dzieła odznaczają sie świetnym stylem, wspaniałą kompozycją, żywym, pełnym perypetii i napięc dialogiem oraz poetycka wyobraźnia i polotem.

DIOGENES Z SYNOPY (413- 323 p.n.e.) - syn bankiera Hikesjosa, mieszkał w Atenach, a zmarł w Koryncie. Nie przywiązywał wgi do dóbr materialnych. Głosił, że najwyzszym dobrem jest cnota, a wszystkie inne rzeczy sa mu obojętne. Cnote osiąga się przez rozum, a przede wszystkim przez trud i pracę oraz cwiczenie. Posiadanie cnoty prowadzi do samowystarczalności, daje wolnosc i niezależnośc od namiętności i od wszystkich rzeczy zewnętrznych. Nie uznawał więzie społecznych, lubił drażnic i szokowac. Zapoczątkował cynizm.

ARYSTOTLES ZE STAGIRY (384-322 p.n.e.) - uczeń Platona, wychowawca Aleksandra Wielkiego, założył własną szkołe filozoficzna tzw. Liceum. Zachowały się nieliczne teksty, przeważnie w formie dialogów. Jego pisma dzielimy na:

- logiczne

- z zakresu fizyki

- biologiczne

- z zakresu psychologii

- dotyczące tzw. pierwszej filozofii

- tzw. praktyczne: etyka, polityka, ekonomika, teoria państwa i prawa

- z dziedziny retoryki i poetyki.

Stworzył najogólniejsze pojęcie bytu, wyjaśnia pojęcie natury i ruchu: wg Arystotelesa w naturze panuje celowośc, przyczyny celowe są ważniejsze od sprawczych. Opisał anatomię zwierząt, ich rozmnażanie i historię. Zdefiniował pojecie duszy, ciała zywego i ciała martwego. Połączył idealizm Platona z materializmem wcześniejszych filozofów.

EPIKUREIZM

- „Śmierc jest niczym dla nas, bo poki my jesteśmy, nie ma śmierci, a kiedy jest smierc nie ma nas” ( Epikur)

- „ to, co jest złe, jest łtwe do zniesienia”

- „dusza nie może istnie bez ciała, które jej słuzy za ochronę” (Epikur)

Jest to materialistyczna i ateistyczna doktryna Epikura:

1. w etyce - uznająca jedynie dobra doczesne, a jako najwyzsze szczęście człowieka, za które on sam jest odpowiedzialny, utożsamiane z dobrem negatywnym - brak cierpienia, będącego wytworem organicznej, ciemnej umysłowości; i rozkoszami duchowymi, ajki daje światły umysł

2. w filozofii przyrody - uważająca wszelki byt za cielesny, przyjmująca atomową budowę ciał, głosząca zasadę przyczynowości oraz tezę o mechanicznym działaniu przyczyn.

Potocznie - postawa życiowa polegająca na dążeniu do niczym nie skrępowanego używania życia.

- nie uznaje ingerencji bogów - nie wierzą w istnienie pośmiertnej egzystencji

- „Żyj w ukryciu” (Epikur) - życie z dala o codziennych trosk w gronie przyjaciół

- cnota - uczy umiaru, to osiągnięcie szczęścia na drodze samodoskonalenia

- napis na bramie do ogrodu Epikura: „Gościu tutaj będzie Ci dobrze, bo najwyższym dobrem jest przyjemnośc”(= przyjemnośc duchowa)

STOICYZM

Potocznie - panowanie nad sobą, równowaga duchowa, niewzruszony spokój.

Doktryna filozoficzna zajmująca się głównie etyką, według której najwyższym i jedynym dobrem jest cnota rozumiana jako życie zgodne z zasadami rozumu, a warunkiem szczęścia i prawdziwej wolności - panownie nad sobą i zobojętnienie wobec cierpień i niepowodzeń.

Stoicy to materialiści i racjonaliści - uznawali tylko jeden byt, czyli materię, i poznanie rozumowe. Według stoików życ cnotliwie znaczy życ zgodnie z naturą i rozumem - jest to życie wolne.

Filozofię stoicką cechuje surowa powaga, trzeźwośc, rygoryzm. To filozofia optymistyczna, głosiła wiarę w człowieka, mozliwośc osiągnięcia cnoty, a więc szczęścia.

Stoicyzm zapoczątkował Zenon z Kition w IV w. p.n.e.

- uchronił ludzi od lęku przed bogami

- cnota uniezależnia i jest samowystarczalna

- uczucia są źródłem zła

- logika według stoików to nauka o znaku

- sensualizm (poznanie zmysłowe) + racjonalizm (poznanie umysłowe)

- odzwierciedlony jest w dziełach Horacego i Kochanowskiego (pieśni)

- człowiek jest istotą społeczną, członkiem zbiorowości, ma zobowiązania webec społeczeństwa

- dotrwał do II w. p.n.e.

- finalizm

- fortuna - to zmienny los, alegorią jest koło

Alegoria jaskini według Platona:

Ludzie postrzegali świat tak, jak go widzieli na ścianach jaskini. Prawdziwy świat był za ich plecami, a oni nie mogli go dostrzec. Sądzili, że świat, który widzą, jest autentyczny, ale on był tylko cieniem tego idealnego. Przesłanie: nie widzimy eszystkiego, jesteśmy ograniczeni; to, co widzimy to cząstka prawdy o świecie; miłośc łączy świat idealny i świat cieni, jest obrazem duszy.

Z „Rozmyslań” Marka Aureliusza wynika, że: nie powinniśmy bac się śmierci; ciało to materia; państwo = świat = natura; „życie to wojna...” - wojna, żeby coś po sobie zostawic. Marek Aureliusz opisując życie mówi, że ludzie są malutcy, są punkcikami, los - to zagadka, zespół całego ciała - to zgnilizna. „Rozważania” Marka Aureliusza mówią m.in. o przemijaniu ludzkiego życia, zmianach, filozofii jako ostoi życia oraz o tym, że nie zginiemy tylko będziemy trwac w innej formie.

---