Prawo europejskie - dr Adam Rogala- Lewicki

Prawo europejskie - dr Adam Rogala - Lewicki

28 lutego 2016 roku

Prawo Unii Europejskiej (prawo europejskie) - zbi�r akt�w sk�adaj�cych si� na skomplikowany system prawny UE. Jest to ca�oœ� dorobku prawnego UE, ��cznie z orzeczeniami Trybuna�u sprawiedliwoœci UE.

r�d�a prawa Unii Europejskiej

Podstawowym podzia�em prawa UE jest podzia� na prawo pierwotne - stanowione przez pa�stwa cz�onkowskie jako cz�œ� prawa mi�dzynarodowego oraz prawo wt�rne - stanowione przez instytucje Unii. W razie konfliktu norm prawnych z zakresu prawa pierwotnego i prawa wt�rnego, pierwsze�stwo przys�uguje prawu pierwotnemu.

Prawo pierwotne

Na prawo pierwotne sk�adaj� si� traktaty zawierane przez Pa�stwa cz�onkowskie - z prawnego punktu widzenia s� to zwyczajne umowy mi�dzynarodowe, jednak�e jedynie pocz�tkowo zawierane w spos�b uregulowany Konwencj� wiede�sk� o prawie traktat�w. Obecnie tryb zmiany traktat�w opisany jest w artykule 48Traktatu o Unii Europejskiej.

Lista akt�w prawa pierwotnego:

1. traktaty za�o�ycielskie Wsp�lnot Europejskich i Unii Europejskiej:

Traktat paryski z 1951 r. (obowi�zywa� w latach 1952-2002)
Traktat ustanawiaj�cy Europejsk� Wsp�lnot� W�gla i Stali
Traktaty rzymskie z 1957 r. (wesz�y w �ycie w 1958 r.)
Traktat ustanawiaj�cy Europejsk� Wsp�lnot� Gospodarcz�
Traktat ustanawiaj�cy Europejsk� Wsp�lnot� Energii Atomowej
Traktat z Maastricht z 1992 r. (wszed� w �ycie w 1993 r.)
Konstytucja dla Europy z 2004 r. (nie wesz�a w �ycie)
2. umowy zawarte mi�dzy pa�stwami cz�onkowskimi zmieniaj�ce i uzupe�niaj�ce traktaty za�o�ycielskie
Konwencja o niekt�rych instytucjach wsp�lnych dla EWG i EWEA z 1957 r. (wesz�a w �ycie w 1958 r.)
Protok�� dotycz�cy Antyli Holenderskich (z 1978 r.)
Traktat fuzyjny z 1965 r. (wszed� w �ycie w 1967 r.)
Luksemburski traktat bud�etowy z 1970 r.
Brukselski traktat bud�etowy z 1975 r.
Traktat zmieniaj�cy niekt�re postanowienia Protoko�u w sprawie Statutu EBI z 1975 r.
Traktat grenlandzki z 1984 r.
Jednolity akt europejski z 1986 r. (wszed� w �ycie w 1987 r.)
Traktat amsterdamski z 1997 r. (wszed� w �ycie w 1999 r.)
Traktat nicejski z 2001 r. (wszed� w �ycie w 2003 r.)
Traktat lizbo�ski z 2007 r. (wszed� w �ycie 1 grudnia 2009 r.)
3. traktaty akcesyjne
Traktat o przyst�pieniu Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii z 1972 r. (wszed� w �ycie w 1973 r.)
Traktat o przyst�pieniu Grecji z 1979 r. (wszed� w �ycie w 1981 r.)
Traktat o przyst�pieniu Hiszpanii i Portugalii z 1985 r. (wszed� w �ycie w 1986 r.)
Traktat o przyst�pieniu Austrii, Finlandii i Szwecji z 1994 r. (wszed� w �ycie w 1995 r.)
Traktat ate�ski z 2003 r. - o przyst�pieniu Cypru, Czech, Estonii, Litwy, �otwy, Malty, Polski, S�owacji, S�owenii i W�gier (wszed� w �ycie w 2004 r.)
Traktat o przyst�pieniu Bu�garii i Rumunii z 2005 r. (wszed� w �ycie 1 stycznia 2007)
4. og�lne zasady prawa Unii Europejskiej - szereg zasad prawa UE wypracowanych na podstawie orzecze� Europejskiego Trybuna�u Sprawiedliwoœci, kt�re nie zawsze wynikaj� wprost z Traktat�w. R�wnie� zasady, do kt�rych przestrzegania zobowi�za�a si� Unia Europejska (g��wnie Europejska konwencja praw cz�owieka);
5. postanowienia Rady, gdy jej cz�onkowie dzia�aj� jako przedstawiciele pa�stw cz�onkowskich
Akt dotycz�cy wyboru przedstawicieli Parlamentu Europejskiego w drodze powszechnych wybor�w bezpoœrednich�z 1976 r.
6. inne

Cz�œci� prawa pierwotnego s� r�wnie� za��czniki (w formie protoko��w) do��czone do wy�ej wymienionych um�w.

Prawo wt�rne

Prawo wt�rne (nazywane cz�sto pochodnym) znajduje swoje umocowanie w art. 288 Traktatu z Lizbony, dawny art. 249 TWE.

Prawo wt�rne jest tworzone przez instytucje Unii na podstawie prawa pierwotnego. Sk�ada si� ono z ogromnej liczby akt�w prawnych o r��norodnej postaci. Warto zwr�ci� uwag�, �e cho� analogie pomi�dzy typami akt�w prawnych a aktami prawa krajowego s� wyraŸne, mog� jednak prowadzi� do b��d�w. Nie zawsze bowiem nazwa aktu odpowiada jego faktycznej zawartoœci - przyjmowane s� np. rozporz�dzenia o faktycznym charakterze decyzji (i odwrotnie).

Wyr��nia si� (na podstawie treœci art. 288) pi�� kategorii akt�w prawnych.

Rozporz�dzenia

Swoim charakterem rozporz�dzenia zbli�one s� do ustaw polskiego porz�dku prawnego, pe�ni� rol� ujednolicaj�c� przepisy prawa w krajach wsp�lnotowych UE, maj� charakter wi��cy, zasi�g og�lny (adresatami mog� by� zar�wno pa�stwa, jak i jednostki) oraz abstrakcyjny (dotycz� nieokreœlonej liczby przypadk�w / sytuacji). Podlegaj� og�oszeniu w Dzienniku Urz�dowym UE. Ka�de rozporz�dzenie wchodzi w �ycie w terminie w nim zawartym. Obowi�zuj� bezpoœrednio, to znaczy, �e nie wymagana jest dodatkowo transpozycja zawartego w rozporz�dzeniach prawa do krajowych porz�dk�w prawnych ani inne dodatkowe dzia�anie legislacyjne. W praktyce do rozporz�dze� dodawane s� r�wnie� akty wykonawcze. W�adze krajowe maj� obowi�zek uchylenia wszelkich przepis�w niezgodnych z treœci� rozporz�dzenia oraz zakaz wydawania akt�w prawnych niezgodnych z jego treœci�. Dodatkowo pa�stwa cz�onkowskie nie posiadaj� �adnej swobody regulacyjnej w ramach wprowadzania / wykonywania postanowie� zawartych w rozporz�dzeniu. Artyku� 296 akapit 2 Traktatu o Funkcjonowaniu UE nakazuje uzasadnia� rozporz�dzenia.

Publikacja w Dzienniku Urz�dowym UE

Zgodnie z art. 297 pkt. 1 akapit drugi oraz pkt. 2 akapit drugi Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, rozporz�dzenie musi by� opublikowane w Dzienniku Urz�dowym Unii Europejskiej. Wchodzi w �ycie z dniem okreœlonym w rozporz�dzeniu b�dŸ dwadzieœcia dni po jego og�oszeniu (jeœli w rozporz�dzeniu nie zawarto daty wejœcia w �ycie).

W 2007 roku ETS wypowiedzia� si� w kwestii mocy obowi�zuj�cej przepis�w rozporz�dzenia przed jego publikacj� w oficjalnym Dzienniku Urz�dowym UE, a po opublikowaniu treœci rozporz�dzenia na stronie internetowej Eur-Lex. Trybuna�, w sprawie Skoma-Lux sro vs. Celn� �editelstv� Olomouc, C-161/06, wyrokiem z dnia 11 grudnia 2007 r. stwierdzi�, �e opublikowanie treœci aktu prawnego w internecie nie jest r�wnoznaczne z tym, �e przepisy takiego aktu prawnego uzyskuj� moc obowi�zuj�c�. Czyli mo�liwoœ� zapoznania si� z treœci� aktu nie czyni go jeszcze wi��cym. Tak wi�c akty prawne mog� nabra� mocy obowi�zuj�cej dopiero po ich publikacji w Dzienniku Urz�dowym UE w j�zyku urz�dowym danego pa�stwa. W przypadku braku takiej publikacji nie obowi�zuj�.

Bezpoœrednie obowi�zywanie rozporz�dzenia i wykonanie rozporz�dzenia

Bezpoœrednia skutecznoœ� oznacza, �e wejœcie w �ycie rozporz�dzenia i stosowanie na korzyœ� lub niekorzyœ� tych, kt�rzy mu podlegaj�, jest ca�kowicie niezale�ne od prawa danego pa�stwa cz�onkowskiego. Zgodnie z orzeczeniem w sprawie 34/73 F. Variola SpA v. W�oski Zarz�d Finans�w (Zbi�r Orzecze� 1973, s. 981) „postanowienia prawa krajowego reprodukuj�ce treœ� bezpoœrednio skutecznego postanowienia wsp�lnotowego nie mog� w �aden spos�b wp�ywa� na bezpoœredni� skutecznoœ� lub jurysdykcj� Trybuna�u wynikaj�c� z Traktatu”. Ponadto w orzeczeniu tym stwierdzono, �e prawo krajowe nie mo�e uchyla� postanowie� rozporz�dzenia. Zgodnie z wyrokiem w sprawie 40/69 Bollman pa�stwo cz�onkowskie nie mo�e podejmowa� takich krok�w w celu wykonania rozporz�dzenia, kt�re doprowadzi�yby do zmiany jego treœci.

Dyrektywy

Maj� charakter wi��cy, zaœ adresatami dyrektyw mog� by� wy��cznie pa�stwa cz�onkowskie UE. Wi�� wy��cznie co do rezultatu, pa�stwo cz�onkowskie ma swobod� wyboru formy i œrodk�w implementacji danej dyrektywy. Dyrektywy podlegaj� og�oszeniu w Dzienniku Urz�dowym UE. Okres transpozycji podany jest ka�dorazowo w treœci dyrektywy - na og�� wynosi od roku do 3 lat. W tym czasie pa�stwa s� zobowi�zane do dostosowania prawa krajowego do za�o�e� i postanowie� dyrektywy. Transpozycja nast�puje poprzez przyj�cie przez odpowiednie organy prawodawcze danego pa�stwa odpowiedniego aktu prawnego, powszechnie obowi�zuj�cego (w polskim porz�dku prawnym rol� tak� pe�ni ustawa). Obowi�zek transpozycji dyrektywy jest jednym z podstawowych obowi�zk�w ci��cych na pa�stwach cz�onkowskich, w œwietle art. 4 TUE, kt�ry ustanawia tzw. zasad� lojalnoœci. Monitorem poprawnego transponowania oraz p�Ÿniejszego przestrzegania praw zawartych w dyrektywach jest Komisja Europejska. Naruszenie zobowi�zania pe�nej i terminowej transpozycji dyrektywy mo�e by� podstaw� wniesienia przez Komisj� lub pa�stwo cz�onkowskie skargi do ETS o stwierdzenie uchybienia zobowi�zaniom wsp�lnotowym. Wynikiem tego mo�e by� narzucona na dane pa�stwo - naruszyciela sankcji finansowych lub mo�liwoœ� wyst�pienia z post�powaniem roszczeniowym przeciwko w�asnemu pa�stwu przez osob� fizyczn� lub osob� prawn� (odpowiedzialnoœ� odszkodowawcza). Funkcj� dyrektyw nie jest ujednolicanie krajowych porz�dk�w prawnych pa�stw cz�onkowskich, lecz ich harmonizowanie.

Decyzje

Swoim charakterem odpowiadaj� decyzjom wydawanym w polskim porz�dku prawnym. Decyzje maj� charakter indywidualny i konkretny co oznacza, �e ka�da z nich jest skierowana do œciœle okreœlonego grona adresat�w i dotycz� œciœle okreœlonych spraw / sytuacji. Adresatami decyzji s� przede wszystkim pa�stwa cz�onkowskie lub osoby prawne / fizyczne, dla kt�rych maj� one charakter wi��cy. Je�eli decyzja jest adresowana do wszystkich pa�stw cz�onkowskich, w�wczas podlega publikacji w Dzienniku Urz�dowym UE, je�eli zaœ skierowana jest do mniejszej liczby adresat�w - podlega notyfikacji adresatom, do kt�rych jest skierowana.

Opinie

Nie maj� mocy wi��cej, zawieraj� okreœlone oceny, cz�sto stosowane w post�powaniu mi�dzy instytucjami i organami wsp�lnot

Zalecenia

Nie maj� mocy wi��cej, sugeruj� podj�cie okreœlonych dzia�a�.

Rozporz�dzenia, dyrektywy i decyzje s� wydawane przez Rad� Unii Europejskiej, niekiedy przy wsp��udziale Parlamentu Europejskiego (procedury wsp��pracy i wsp��decydowania). Wy��czna inicjatywa ustawodawcza w tym zakresie przys�uguje Komisji Europejskiej (wyj�tkiem jest prawo Parlamentu do opracowania projektu jednolitej ordynacji wyborczej do PE).
Szczeg�lny rodzaj rozporz�dze�, tzw. rozporz�dzenia wykonawcze, s� wydawane przez Komisj� Europejsk�. W hierarchii akt�w prawnych stoj� one ni�ej od zwyk�ych rozporz�dze�, mog� je jednak zmienia�, jeœli w rozporz�dzeniu na podstawie kt�rego zosta�o wydane rozporz�dzenie wykonawcze zapisano tak� mo�liwoœ�.
Opinie i zalecenia mo�e wydawa� ka�dy z organ�w unijnych.

Opr�cz wy�ej wymienionych akt�w prawnych istnieje te� wiele rodzaj�w akt�w nienazwanych w traktatach, lecz mog�cych mie� niekiedy moc wi��c�. S� one nazywane aktamisui generis. Nosz� one rozmaite nazwy: oœwiadczenie, deklaracja, program dzia�ania, protok��, rezolucja, konkluzje, wnioski, wsp�lne dzia�anie, komunikat, obwieszczenie.

Inne Ÿr�d�a prawa

Niekt�re ze Ÿr�de� prawa wsp�lnotowego nasuwaj� w�tpliwoœci co do ich przynale�noœci do prawa pierwotnego czy wt�rnego:

umowy mi�dzynarodowe zawarte przez Uni� z pa�stwami trzecimi i innymi organizacjami mi�dzynarodowymi;
nale�� tu m.in. traktaty stowarzyszeniowe (w tym Uk�ad europejski z Polsk�), uk�ad o Europejskim Obszarze Gospodarczym czy uk�ad powo�uj�cy Œwiatow� Organizacj� Handlu.
og�lne zasady prawa:
og�lne zasady wsp�lne dla wszystkich system�w prawnych pa�stw cz�onkowskich;
og�lne zasady prawa mi�dzynarodowego;
prawa i wolnoœci fundamentalne - obecnie zapisane s� w Karcie praw podstawowych niemaj�cej jeszcze mocy wi��cej w znaczeniu prawa pierwotnego.

Publikacja akt�w prawnych

Wi�kszoœ� akt�w normatywnych prawa wsp�lnotowego jest publikowana w Dzienniku Urz�dowym Unii Europejskiej (do 2003 r. nosi� on nazw� Dziennik Urz�dowy Wsp�lnot Europejskich). Jest on wydawany we wszystkich j�zykach oficjalnych UE; ka�da z wersji j�zykowych jest jednakowo autentyczna.

Podstawowe zasady wsp�lnotowego systemu prawnego i ich pochodzenie

Zasada pierwsze�stwa prawa wsp�lnotowego
Zasada bezpoœredniego stosowania prawa wsp�lnotowego
Zasada bezpoœredniej skutecznoœci prawa wsp�lnotowego
Zasada jednolitoœci
Zasada subsydiarnoœci
Zasada proporcjonalnoœci
Zasada r�wnowagi kompetencyjnej
Zasada autonomii prawa wsp�lnotowego
Zasada solidarnoœci (Unia Europejska)
Zasada wyk�adni prawa krajowego zgodnie z prawem wsp�lnotowym
Zasada odpowiedzialnoœci odszkodowawczej pa�stw cz�onkowskich wobec jednostek za naruszenie prawa wsp�lnotowego
Zasady acte claire i acte eclaire

W wi�kszoœci przypadku zasady te stwierdzane s� przez ETS w toku jego pracy orzeczniczej i nie s� bezpoœrednio zapisane w prawie pierwotnym.

Polski Urz�d Komitetu Integracji Europejskiej w objaœnieniach fundament�w wsp��pracy i rozwoju Unii Europejskiej wymienia te� g��wne zasady przyœwiecaj�ce tym celom:... zasad� subsydiarnoœci, zasad� jednolitych ram instytucjonalnych, zasad� oparcia UE na zasadach wolnoœci, demokracji, poszanowania praw cz�owieka i podstawowych wolnoœci oraz rz�d�w prawa, zasad� poszanowania to�samoœci narodowej pa�stw cz�onkowskich.

Procedury stanowienia prawa

Inicjatyw� ustawodawcz� ma co do zasady Komisja Europejska. Rol� prawodawcz� pe�ni� zasadniczo Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej. Zakres ich roli zale�y jednak od stosowanej procedury prawodawczej.

Zwyk�a procedura ustawodawcza. Procedura kt�ra zak�ada r�wnorz�dne wsp��dzia�anie Rady i Parlamentu.
Specjalna procedura ustawodawcza. Zbiorcza nazwa na procedury opisane w r��nych miejscach traktatu. Rola Parlamentu Europejskiego jest w nich znacz�co (cho� w zale�noœci od konkretnego przepisu w r��nym stopniu) ograniczona, a zasadniczym prawodawc� jest w nich Rada.

Podzia� prawa Unii Europejskiej ze wzgl�du na treœ�
Prawo instytucjonalne

Na prawo instytucjonalne sk�ada si� ca�okszta�t regulacji zawartych w aktach prawa zar�wno pochodnego, jak i pierwotnego (w przewa�aj�cej cz�œci tego drugiego), kt�re okreœlaj� struktur�, kompetencje oraz wzajemne relacje instytucji i organ�w Unii Europejskiej, takich jak Parlament Europejski, Rada Europejska czy Trybuna� Sprawiedliwoœci. Stanowi odpowiednik ustrojowych cz�œci ustaw zasadniczych uchwalanych przez pa�stwa.

Prawo materialne
Na prawo materialne Unii Europejskiej sk�ada si� zbi�r pozainstytucjonalnych norm prawnych reguluj�cych stosunki mi�dzy pa�stwami cz�onkowskimi, mi�dzy pa�stwami cz�onkowskimi a podmiotami prywatnymi oraz mi�dzy podmiotami prawnymi. Akty prawa materialnego uchwalane s� w dziedzinach, w kt�rych traktaty przyzna�y odpowiednie kompetencje Unii. Akty prawa materialnego nakierowane s� przede wszystkim na zbli�enie gospodarek pa�stw cz�onkowskich, dotycz� przyk�adowo regu� konkurencji i czterech swob�d:

swobody przep�ywu towar�w
swobody przep�ywu us�ug
swobody przep�ywu os�b
swobody przep�ywu kapita�u

Instytucje, organy i agencje Unii Europejskiej

1. Instytucje mi�dzyrz�dowe

Rada Europejska- tworz� j� szefowie rz�d�w pa�stw cz�onkowskich i prezydenci Francji i Finlandii (cho� zwykle towarzysz� im te� premierzy) oraz przewodnicz�cy Komisji Europejskiej. W obradach bior� te� udzia� ministrowie spraw zagranicznych pa�stw cz�onkowskich, a tak�e jeden z cz�onk�w Komisji.

Przewodnicz�cy Rady Europejskiej jest wybierany przez Rad� Europejsk� wi�kszoœci� kwalifikowan� na okres 2,5 roku z jednokrotn� mo�liwoœci� odnowienia kadencji, przy czym Przewodnicz�cy Rady Europejskiej musi pochodzi� spoza grona Rady Europejskiej. Obecnie jest nim Donald Tusk.

Rada Europejska zbiera si� co najmniej 4 razy w roku, na dw�ch formalnych i dw�ch nieformalnych, kr�tkich, zwykle dwudniowych posiedzeniach. Zgodnie z traktatem nicejskim, od momentu rozszerzenia Unii 1 maja 2004 r. wszystkie formalne spotkania Rady odbywaj� si� w Brukseli.

Nie nale�y jej myli� z Rad� Europy, kt�ra jest osobn� organizacj�.

Kompetencje Rady Europejskiej:

Okreœla og�lne wytyczne polityki Europejskiej
Wyznacza kierunki rozwoju organizacji
Koordynuje polityk� zagraniczn� pa�stw cz�onkowskich oraz zajmuje stanowisko wobec najwa�niejszych problem�w œwiatowych
Podejmuje decyzje o przyj�ciu nowych cz�onk�w i stowarzyszenia
Rada Unii Europejskiej, dawniej zwana Rad� Ministr�w lub Rad� Ministr�w Unii Europejskiej, a od Traktatu z Lizbony zwana po prostu „Rad�”, jest g��wnym organem decyzyjnym Wsp�lnot Europejskich. Rada UE przybra�a obecn� nazw� na mocy w�asnej decyzji w 1993 roku. Jednak�e w traktatach stanowi�cych podstaw� Unii ca�y czas widnieje nazwa Rada (Wsp�lnot Europejskich). Cz�onkami s� ministrowie resortowi poszczeg�lnych kraj�w cz�onkowskich. Mo�liwe konfiguracje Rady UE:
- Rada ds. Og�lnych i Stosunk�w Zewn�trznych
- Rada ds. Gospodarczych i Finansowych (Ecofin)
- Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwoœci i Spraw Wewn�trznych (JHA)
- Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Spo�ecznej, Zdrowia i Polityki dotycz�cej Konsument�w
- Rada ds. Konkurencyjnoœci
- Rada ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii
- Rada ds. Rolnictwa i Rybo��wstwa
- Rada ds. Œrodowiska
- Rada ds. Edukacji, M�odzie�y i Kultury.

Przewodnicz�cym Rady jest minister z kraju sprawuj�cego aktualnie prezydencj�. Prezydencja Rady przypada co p�� roku na kolejne pa�stwo cz�onkowskie. Jest œciœle zwi�zana z Rad� UE, a nie z Rad� Europejsk�.

- Komitet Sta�ych Przedstawicieli (COREPER, ang. Committee of Permanent Representatives) - instytucja, kt�ra sk�ada si� ze sta�ych przedstawicieli kraj�w cz�onkowskich Unii Europejskiej przy Radzie w Brukseli w randze ambasador�w oraz ich zast�pc�w. Jego zadaniem jest przygotowywanie posiedze� Rady. Mo�e tak�e podejmowa� pewne decyzje proceduralne oraz powo�ywa� grupy robocze. Wszystkie punkty porz�dku obrad posiedzenia Rady podlegaj� uprzedniej dyskusji w COREPER, o ile nie zostanie postanowione inaczej. COREPER stara si� wypracowa� kompromis, kt�ry zostanie przedstawiony do zatwierdzenia Radzie. COREPER nadzoruje i koordynuje prace oko�o 250 komitet�w i grup roboczych sta�ych lub ad-hoc, w kt�rych sk�ad wchodz� urz�dnicy i eksperci z kraj�w cz�onkowskich, pracuj�cy nad stron� techniczn� zagadnie� przeznaczonych do p�Ÿniejszej dyskusji w COREPER i Radzie. Na jego czele stoi kraj aktualnie przewodnicz�cy Radzie.
- Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpiecze�stwa - organ Unii Europejskiej odpowiedzialny za prowadzenie wsp�lnej polityki zagranicznej i bezpiecze�stwa oraz Europejskiej Polityki Bezpiecze�stwa i Obrony. Wysoki przedstawiciel jest powo�ywany na pi�cioletni� kadencj�. Pierwszym by� J�rgen Trumpf, a od 1 listopada 2014 r. funkcj� t� sprawuje W�oszka Federica Mogherini.
- Sekretariat Rady Unii Europejskiej
2. Instytucje ponadnarodowe
Parlament Europejski jest jednoizbowy i reprezentuje obywateli pa�stw nale��cych do Unii. Oficjaln� siedzib� Parlamentu jest Strasburg, cho� komisje parlamentarne i w�adze klub�w mieszcz� si� w Brukseli. Sekretariat i biblioteka ma zaœ swoj� siedzib� w Luksemburgu. Parlament Europejski liczy obecnie (na mocy Traktatu z Lizbony) 750 cz�onk�w (deputowanych) plus przewodnicz�cy, sprawuj�cych mandat wolny, wybieranych na pi�cioletni� kadencj�. W Polsce w stosunku do cz�onk�w PE u�ywa si� potocznie okreœlenia „europarlamentarzysta” lub „eurodeputowany”, natomiast oficjalne okreœlenie brzmi: „pose� do Parlamentu Europejskiego”. Najwa�niejsze uprawnienia Parlamentu to:
wsp��udzia� w tworzeniu prawa poprzez:
konsultacje;
wsp��prac�;
wsp��decydowanie;
akceptacj� (zgod�) - uprawnienie to dotyczy tylko niekt�rych dziedzin polityki wsp�lnotowej, co do wielu pozosta�ych dziedzin wy��czne kompetencje prawodawcze ma Rada Unii Europejskiej;
uprawnienia bud�etowe - Parlament zatwierdza corocznie bud�et i udziela Komisji absolutorium z jego wykonania;
uprawnienia kontrolne;
zatwierdzanie Komisji i jej przewodnicz�cego;
prawo uchwalenia wotum nieufnoœci wobec Komisji (wi�kszoœci� 2/3 g�os�w);
prawo zadawania pyta� Komisarzom;
zwyczajowa mo�liwoœ� zadawania pyta� Radzie;
powo�ywanie Rzecznika Praw Obywatelskich.

Kandydaci do Parlamentu startuj� w wyborach zwykle w barwach kt�rejœ z partii istniej�cej w swoim kraju, jednak po wejœciu do Parlamentu przy��czaj� si� oni zwykle do jednej z frakcji politycznych funkcjonuj�cych oficjalnie w Parlamencie lub pozostaj� niezale�ni. Frakcje te odpowiadaj� mniej wi�cej og�lnemu podzia�owi partii politycznych w Europie. Pos�owie zasiadaj� w izbie parlamentu wed�ug przynale�noœci do frakcji, a nie wed�ug przynale�noœci narodowej.

Komisja Europejska, oficjalnie Komisja Wsp�lnot Europejskich, to rodzaj rz�du Unii Europejskiej, odpowiedzialnego za bie��c� polityk� Unii, nadzoruj�c� prace wszystkich jej agencji i zarz�dzaj�cej funduszami Unii. Siedzib� Komisji jest Bruksela. Po wejœciu w �ycie traktatu nicejskiego cz�onkami Komisji jest ka�dorazowo tylu� komisarzy, ile pa�stw liczy Unia (od pocz�tku lipca 2013 roku, po wejœciu Chorwacji liczba ta wynosi 28). Ka�dy z komisarzy jest odpowiedzialny za okreœlony dzia� pracy, s� wi�c oni odpowiednikami ministr�w w zwyk�ym rz�dzie. Ich wyznaczenia dokonuje jednak nie przewodnicz�cy Komisji, lecz rz�dy poszczeg�lnych pa�stw. Cz�onkowie komisji nie mog� czu� si� zwi�zani �adnymi instrukcjami - s� politykami, kt�rych powo�anie rekomenduje Rada Europejska i zatwierdza Parlament Europejski. Ich zadaniem jest nadz�r nad przydzielonymi im dyrekcjami generalnymi.

Instytucje s�dowe

Trybuna� Sprawiedliwoœci Unii Europejskiej jest s�dem mi�dzynarodowym, konstytucyjnym i administracyjnym. Powsta� na mocy traktatu o EWWiS, a na mocy umowy o wsp�lnych instytucjach z 25 marca 1957 roku oraz Protoko�u o statucie Trybuna�u Sprawiedliwoœci, obj�� jurysdykcj� sprawy wszystkich trzech Wsp�lnot. W jego sk�ad wchodzi 28 s�dzi�w mianowanych przez ka�de pa�stwo cz�onkowskie oraz 8 rzecznik�w generalnych (adwokat�w) obsadzanych na szeœcioletni� kadencj� na zasadzie rotacji. Orzeczenia Trybuna�u maj� charakter ostateczny. Siedzib� Trybuna�u jest Luksemburg. Nie nale�y myli� z Europejskim Trybuna�em Praw Cz�owieka ze Strasburga, kt�ry jest organem Europejskiej konwencji praw cz�owieka. Rodzaje skarg wnoszonych do Trybuna�u: 1) skarga przeciwko pa�stwu cz�onkowskiemu z tytu�u uchybienia zobowi�zania, 2)skarga o stwierdzenie niewa�noœci, 3)skarga na bezczynnoœ�, 4)skarga odszkodowawcza, 5)zapytanie przed s�dowe.
S�d do spraw S�u�by Publicznej Unii Europejskiej rozstrzyga spory mi�dzy Uni� Europejsk� a urz�dnikami jej s�u�by publicznej. Powo�any decyzj� Rady 2004/752/WE, Euratom z dnia 2 listopada 2004 r. Ustanowiony 2 grudnia 2005 roku. Funkcjonuje przy Trybunale Sprawiedliwoœci Unii Europejskiej.
S�d pierwszej instancji - trybuna� powo�any na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego, w celu odci��enia Europejskiego Trybuna�u Sprawiedliwoœci. Zacz�� dzia�a� z dniem 1 listopada 1989 roku. Od 1 grudnia 2009 roku istnieje nie jako odr�bna instytucja, lecz organ s�dowy Trybuna�u Sprawiedliwoœci Unii Europejskiej, i nosi obecn� nazw�. Jego siedziba mieœci si� w Luksemburgu, rozprawy odbywaj� si� w j�zyku francuskim S�d jest w�aœciwy do rozpoznawania:
skarg bezpoœrednich wniesionych przez osoby fizyczne lub prawne przeciwko aktom instytucji, organ�w i jednostek organizacyjnych Unii Europejskiej (kt�rych s� one adresatami lub kt�re dotycz� ich bezpoœrednio i indywidualnie), jak r�wnie� akt�w regulacyjnych (kt�re dotycz� ich bezpoœrednio i nie obejmuj� œrodk�w wykonawczych), czy wreszcie przeciwko zaniechaniu dzia�ania przez te instytucje, organy i jednostki organizacyjne
skarg wniesionych przez pa�stwa cz�onkowskie przeciwko Komisji
skarg wniesionych przez pa�stwa cz�onkowskie przeciwko Radzie, dotycz�cych akt�w z dziedziny pomocy pa�stwa, handlowych œrodk�w ochronnych („dumping") oraz akt�w, za pomoc� kt�rych korzysta ona z uprawnie� wykonawczych
skarg o odszkodowanie za szkody wyrz�dzone przez instytucje Unii Europejskiej lub ich pracownik�w
skarg dotycz�cych um�w zawartych przez Uni� europejsk�, w kt�rych w�aœciwoœ� S�du zosta�a wyraŸnie okreœlona
skarg z zakresu wsp�lnotowych znak�w towarowych
odwo�a�, ograniczonych do kwestii prawnych, od orzecze� S�du do spraw S�u�by Publicznej Unii Europejskiej
skarg wniesionych przeciwko decyzjom Wsp�lnotowego Urz�du Ochrony Odmian Roœlin oraz Europejskiej Agencji Chemikali�w

Od orzecze� wydanych przez S�d przys�uguje ograniczone do kwestii prawnych odwo�anie do Trybuna�u Sprawiedliwoœci w terminie dw�ch miesi�cy.

S�d nie jest prawnie zwi�zany orzecznictwem Trybuna�u Sprawiedliwoœci, z wyj�tkiem sytuacji gdy ten zwr�ci mu spraw� wraz z podaniem wskaza� prawnych. W praktyce jednak S�d cz�sto stosuje si� do zapatrywa� prawnych TS.

Przy s�dzie nie dzia�aj� stali rzecznicy generalni. Do wyst�pienia w roli takiego rzecznika mo�e by� jednak wyznaczony kt�ryœ z jego s�dzi�w.

4. Instytucje kontrolne

Trybuna� Obrachunkowy, zwany te� Europejskim Trybuna�em Obrachunkowym (ETO), Trybuna�em Rewizyjnym, Trybuna�em Audytor�w lub Trybuna�em Rewident�w Ksi�gowych - instytucja Unii Europejskiej kontroluj�ca wykonanie bud�etu oraz wp�ywy i wydatki Wsp�lnot Europejskich. Dzia�a od 18 paŸdziernika 1977. Powo�any zosta� na mocy tzw. II traktatu bud�etowego z 22 lipca 1975 (w�wczas jako organ wsp�lnotowy, jako instytucja funkcjonuje od Traktatu z Maastricht). Siedzib� Trybuna�u jest Luksemburg.
Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich - jeden z organ�w pomocniczych Unii Europejskiej, powo�any na mocy traktatu z Maastricht z 1992, rozpocz�� swoj� dzia�alnoœ� we wrzeœniu 1995, jednak Biuro Ombudsmana zainaugurowa�o j� 8 kwietnia 1997. Siedziba Rzecznika mieœci si� w Strasburgu. Ombudsman przyjmuje skargi od obywateli Unii Europejskiej lub ka�dej osoby fizycznej b�dŸ prawnej maj�cej miejsce zamieszkania lub statutow� siedzib� w pa�stwie cz�onkowskim, przeciw dzia�aniom instytucji i organ�w Wsp�lnot Europejskich, z wyj�tkiem Trybuna�u Sprawiedliwoœci i S�du. Rzecznik ma prawo i obowi�zek przeprowadzania kontroli w tych instytucjach. Raz w roku przedstawia Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie z wynik�w kontroli. W wyniku œledztwa powstaje sprawozdanie skierowane do instytucji, kt�rej dzia�alnoœci dotyczy skarga. Ta instytucja w ci�gu 3 miesi�cy ma prawo zg�osi� swe uwagi. Po ich rozpatrzeniu rzecznik przygotowuje ko�cowe sprawozdanie dla Parlamentu.

Instytucje gospodarcze

Europejski Bank Centralny (EBC) jest bankiem centralnym Unii Europejskiej i w tym charakterze odpowiada za:
zbieranie danych statystycznych potrzebnych dla prowadzenia polityki monetarnej;
nadzorowanie system�w bankowych w krajach Unii;
funkcjonowanie system�w p�atniczych (zw�aszcza systemu TARGET);
zapobieganie fa�szerstwom banknot�w;
wsp��prac� z innymi organami w zakresie regulacji rynk�w finansowych.

Poprzednikiem EBC by� Europejski Instytut Walutowy, kt�ry nie dysponowa� kompetencjami w�adczymi i funkcjonowa� jedynie jako cia�o doradcze krajowych bank�w centralnych. Jego g��wnym zadaniem by�o przygotowanie wprowadzenia wsp�lnej waluty na obszarze Unii. EBC powsta� 1 czerwca 1998 roku w drodze porozumienia krajowych bank�w centralnych. Konsekwencj� tego kroku by�a likwidacja walut narodowych w ramach Eurosystemu (obejmuj�cego pocz�tkowo 11 krajowych bank�w centralnych) oraz wprowadzenie w ich miejsce wsp�lnej waluty euro. Nast�pi�o to 1 stycznia 1999 roku, rok p�Ÿniej do Eurosystemu do��czy�, jako dwunasty cz�onek, grecki bank centralny. Siedzib� EBC jest Frankfurt nad Menem.

6. Inne instytucje

Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) - instytucja finansowa Unii Europejskiej, dzia�aj�ca od 1 stycznia 1958, powo�ana na mocy traktatu rzymskiego z 1957 o utworzeniu EWG. Jego akcjonariuszami s� pa�stwa cz�onkowskie UE. Siedziba EBI mieœci si� w Luksemburgu. Europejski Bank Inwestycyjny jest niezale�ny od bud�etu UE, posiada osobowoœ� prawn� i w�asne organy decyzyjne (Rada Gubernator�w, Rada Dyrektor�w, Komitet Zarz�dzaj�cy, Komisja Audytowa).

7. Instytucje doradcze

Europejski Komitet Ekonomiczno-spo�eczny - organ doradczy i opiniodawczy Unii Europejskiej, powo�any do �ycia w 1957 na mocy traktatu rzymskiego. Reprezentuje na forum unijnym przedstawicieli szeroko rozumianego zorganizowanego spo�ecze�stwa obywatelskiego, wywodz�cych si� z r��nych grup zajmuj�cych si� dzia�alnoœci� gospodarcz� i spo�eczn�. S� to m.in. pracodawcy, zwi�zki zawodowe, rolnicy, konsumenci i pozosta�e grupy interes�w. G��wnym zadaniem Komitetu jest sprawowanie funkcji doradczej wobec Rady Unii Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej w kwestiach dotycz�cych polityki gospodarczej i spo�ecznej.

Komitetu nie mo�na traktowa� jako lobby. Jest on stworzony do osi�gania kompromisu mi�dzy poszczeg�lnymi grupami ekonomiczno spo�ecznymi i wydawania w miar� mo�liwoœci wsp�lnej opinii, nie zaœ do promowania rozwi�za� korzystnych tylko dla jednej strony.

Komitet Region�w - organ doradczy i opiniodawczy Wsp�lnot, powo�any do �ycia w 1994 roku na mocy Traktatu o Unii Europejskiej z Maastricht. Jest zgromadzeniem przedstawicieli samorz�d�w lokalnych i regionalnych Unii Europejskiej (UE). Wypowiada si� w imieniu w�adz szczebla ni�szego ni� krajowy (tj. region�w, hrabstw, prowincji, gmin i miast) w ramach struktury instytucjonalnej UE. Rola Komitetu Region�w polega na reprezentowaniu na forum unijnym stanowisk w�adz lokalnych i regionalnych wobec ustawodawstwa UE poprzez wydawanie opinii na temat propozycji legislacyjnych Komisji Europejskiej. Zar�wno Komisja jak i Rada s� zobowi�zane do zasi�gania opinii Komitetu Region�w w sprawach, kt�re bezpoœrednio dotycz� w�adz lokalnych i regionalnych, ale mog� r�wnie� porozumiewa� si� z Komitetem, gdy uznaj� to za stosowne. Komitet mo�e r�wnie� wyra�a� opinie z w�asnej inicjatywy i przedk�ada� je Komisji, Radzie a tak�e Parlamentowi Europejskiemu.

Cztery swobody Unii Europejskiej:

Swobodny przep�yw towar�w oznacza, �e na danym obszarze istnieje swoboda obrotu (eksportu i importu) towarami. Nie istniej� kontrole graniczne, ograniczenia iloœciowe i jakoœciowe w przep�ywie towar�w, a towar, kt�ry zosta� legalnie wprowadzony na teren kt�regoœ z pa�stw cz�onkowskich mo�e by� sprzedawany na terytorium ka�dego innego pa�stwa.

Swoboda przep�ywu us�ug oznacza mo�liwoœ� zak�adania przedsi�biorstw na terenie innego pa�stwa cz�onkowskiego i prowadzenia dzia�alnoœci gospodarczej na zasadach tzw. samozatrudnienia. Regulacje te dotycz� w zasadzie wszelkich rodzaj�w dzia�alnoœci gospodarczej: handlowej, us�ugowej, rzemieœlniczej, przemys�owej, a tak�e w zakresie wykonywania tzw. wolnych zawod�w (np. adwokat, architekt czy weterynarz).

Swobodny przep�yw kapita�u - Swoboda ta oznacza mo�liwoœ� transferu zysk�w z jednego kraju cz�onkowskiego UE do drugiego oraz prawo inwestowania i nabywania wszelkich walor�w rzeczowych i finansowych za granic� bez �adnych przeszk�d. Oznacza te� swobod� przep�ywu kapita�u z tytu�u likwidacji lub zmiany inwestycji i wszystkich zysk�w z tego wynikaj�cych, jak r�wnie� przep�yw kapita�u o charakterze osobistym (np. spadek)

Swobodny przep�yw os�b - Zgodnie z t� zasad�, wszyscy obywatele Unii Europejskiej maj� prawo do przemieszczania si�, osiedlania si�, podejmowania dzia�alnoœci gospodarczej i pracy w dowolnym kraju Wsp�lnoty bez koniecznoœci posiadania wiz i zezwole�. Obywatele jednego pa�stwa UE podejmuj�cy prac� lub inn� dzia�alnoœ� ekonomiczn� w innym pa�stwie UE musz� by� traktowani przez to pa�stwo w taki sam spos�b, w jaki traktuje ono swoich obywateli, bez jakiejkolwiek dyskryminacji.
Istotn� kwesti� stanowi koordynacja system�w zabezpieczenia spo�ecznego, kt�ra zak�ada r�wne traktowanie obywateli UE w dost�pie do œwiadcze� (emerytury, zasi�ki). Okresy ubezpieczenia dla pracownika, zwi�zane z obliczaniem wysokoœci œwiadcze�, we w�asnym kraju i w innych krajach UE s� sumowane.

Pozytywne i negatywne aspekty cz�onkostwa Polski w UE:

Od dnia 1 maja 2004r. nasz kraj oficjalnie zacz�� sw� przynale�noœ� wœr�d innych pa�stw unijnych. Pa�stwo polskie niejako umocni�o sw� pozycj� na "politycznej arenie mi�dzynarodowej". G�os naszego narodu dumnie przem�wi� do europejskich lider�w oznajmiaj�c, �e Polska ma przypisywany sobie potencja�, lecz bez pomocy unijnej brak mo�liwoœci realizacji tego na co ten kraj sta� w dziedzinie polityki, gospodarki,kultury, a nawet rozwoju regionalnego. Taka solidarnoœ� , pe�ne i aktywne uczestnictwo w �yciu Europy oraz stanie si� cz�onkiem UE ma swoje plusy i minusy:
ASPEKTY POZYTYWNE
+"bycie jednym cia�em politycznym"wraz z reszt� pa�stw cz�onkowskich Polska wsp�lnie realizuje polityk� zagraniczn�
+likwidacja bariery w obrocie handlowym mi�dzy pa�stwami unijnymi oraz promowanie spo�ecznego oraz ekonomicznego post�pu poprzez zacieœnianie wsp��pracy gospodarczej -Polska ma u�atwiony dost�p do zachodniego rynku. Nasz kraj swobodnie mo�e nabywa� jaki i sprzedawa� r��ne towary na terenie Unii Europejskiej
+harmonizacja polskiego prawa z prawem UE powoduje m.in. popraw� bezpiecze�stwa pracy- ustawy prawne chroni� pracownik�w przed nieuczciwymi pracodawcami;popraw� stanu œrodowiska naturalnego- przywi�zuje si� wi�ksz� wag� do tego, by r��ne fabryki prowadzi�y sw� dzia�alnoœ� bez uszczerbku dla œrodowiska naturalnego,ochrony interes�w ekonomicznych konsument�w
+poprawa na polskim rynku pracy-Polska zyskuje dodatkowe fundusze, a przede wszystkim dost�p do Europejskiego Funduszu Socjalnego
+dost�p obywateli polskich do unijnych rynk�w pracy, ponadto kwalifikacje zawodowe i dyplomy wydawane przez polskie plac�wki edukacyjne, b�d� uznawane w pozosta�ych krajach cz�onkowskich
+dzieci, m�odzie�, a przede wszystkim studenci polscy maja �atwiejszy dost�p do edukacji poza granicami kraju;ka�demu ucz�cemu si� Polakowi w szko�ach na terenie UE przys�uguj� takie same obowi�zki i przywileje, gdy� posiadaj�c obywatelstwo kraju cz�onkowskiego, poza nim na terenie UE automatycznie traktowany jest jako prawowity obywatel.
+pomoc w osi�gni�ciu tzw. sp�jnoœci ekonomicznej z pa�stwami cz�onkowskimi Unii Europejskiej; Polska,a szczeg�lnie jej najs�abiej rozwini�te regiony (w tym Podkarpacie) mo�e korzysta� ze œrodk�w finansowych w ramach funduszu strukturalnego�
+zdynamizowanie rozwoju gospodarczego: jak stwierdza rz�dowy raport na temat rezultat�w cz�onkostwa Polski w UE-"Polska uzyskuje zwi�kszone zainteresowanie tym krajem w celach potencjalnych inwestycji, stwarza szans� zwi�kszenia liczby zatrudnie� oraz poprawy warunk�w �ycia Polak�w". Potwierdzaj� to przyk�ady Hiszpanii, Irlandii i Portugalii- pa�stw cz�onkowskich, kt�re potrafi�y spo�ytkowa� szans� rozwojow�
+Polski, bogaty dorobek kulturalny w dziedzinie folkloru i sztuki z wi�ksz� �atwoœci� podbije zachodnie terytoria unijne- obywatele innych pa�stw europejskich z wi�ksz� przychylnoœci� przyjm� polsk� kultur�
+rolnicy polscy b�d� mogli ubiega� si� o dop�aty, co polepszy warunki na polskim rynku �ywnoœci
+swobodne podr��owanie obywateli Polski po zjednoczonej Europie. W pa�stwach unijnych przy granicy- jej przekroczeniu wystarczy jedynie wiarygodny dokument ze zdj�ciem. Tym dokumentem mo�e by� np. dow�d osobisty, a niekoniecznie paszport jak do tej pory.
ASPEKTY NEGATYWNE
- w krajach cz�onkowskich szacunek dla �ycia ludzkiego jest znikomy- w wielu pa�stwach Unii dopuszczalna jest eutanazja lub aborcja, czyli legalne pozbawienie cz�owieka tak cennego �ycia. W pa�stwie polskim takie dzia�ania s� niedopuszczalne, jednak w przysz�oœci takie nieetyczne prawo mo�e zawita� i do nas
-w niedalekiej przysz�oœci czeka nas wzrost cen, nast�puj�cy wskutek wprowadzenia euro do powszechnego obiegu( grozi nam inflacja- spadek wartoœci krajowej waluty jakim jest PLN, w stosunku do euro)
- koniecznoœ� wyr�wnania poziomu rozwoju ekonomicznego Polski wobec innych pa�stw przynale�nych�
- sprostanie presji konkurencyjnej ze strony gospodarki pa�stw cz�onkowskich w Unii Europejskiej (szczeg�lnie dotknie to sektor MŒP tzn. ma�ych i œrednich przedsi�biorstw,- nie wszystkie polskie przedsi�biorstwa poradzi�y z przystosowaniem do unijnych norma warunkuj�cych dost�p towar�w do rynku zachodniego)
- przyj�cie wsp�lnych zasad polityki handlowej w Unii Europejskiej rzutuje g��wnie na jakoœ� i wielkoœ� kontakt�w gospodarczych z Chinami i pa�stwami Europy Wschodniej. Dla Podkarpacia istotnym kosztem jest spadek dynamiki ruchu osobowego oraz wymiany handlowej- g�ownie z tzw. handlu przygranicznego z Ukrain� (jako rezultat przywr�cenia obowi�zk�w wizowych dla obywateli Ukrainy)
- wysoka globalizacja unijna- Polska pomimo, i� nie jest krajem, na kt�ry ma wysoki wp�yw globalizacja, to po przyst�pieniu do Unii (Unia, a przede wszystkim liderzy- s� w pe�ni pa�stwami globalnymi) wp�yw globalizacji mo�e by� wy�szy
- w krajach unijnych z powodu przestawienia pewnych norm panuje ujemny przyrost naturalny- z powod�w czysto komercyjnych ze zwi�kszonym udzia�em produkcji i konsumpcji w �yciu obywateli Europy oraz stawianie kariery zawodowej, sprawia �e Europejczycy si� starzej�
-po zniesieniu wiz Polska sta�a sie krajem zagro�onym zwi�kszeniem dzia�alnoœci przest�pczoœci zorganizowanej
- Polska b�d�c sojusznikiem USA w wojnie w Iraku oraz jako kraj wspomagaj�cy walk� z terroryzmem,ma w niekt�rych swoich pogl�dach odmienne zdanie ni� pozostali przynale�ni do Unii, co niejako rzutuje na nasze kontakty z tymi pa�stwami

Etapy zawierania um�w mi�dzynarodowych:

Rokowania (negocjacje) - prowadz� do uzgodnienia treœci umowy mi�dzynarodowej i ostatecznego zredagowania jej tekstu. Rokowania mog� by� prowadzone w formie ustnej lub pisemnej.

Parafowanie - to potwierdzenie, �e uzgodnienie tekstu zosta�o zako�czone, nie mo�na w nim czyni� zmian oraz �e tekst jest gotowy do podpisania.

Podpisanie - zasad� jest, �e ka�da umowa musi by� podpisana przez pe�nomocnik�w stron.

Ratyfikacja - jest to zatwierdzenie umowy przez kompetentny do tego organ pa�stwowy. Jaki organ jest do tego kompetentny okreœlaj� prawo wewn�trzne pa�stwa oraz jego konstytucj�. Z regu�y jest to g�owa pa�stwa.

Wymiana lub z�o�enie dokument�w ratyfikacyjnych - ma miejsce przy podpisaniu umowy

Rejestracja umowy mi�dzynarodowej

Publikacja wewn�trzna - w Polsce umowy mi�dzynarodowe og�aszane s� w dzienniku ustaw.

Wyszukiwarka