Algorytm postępowania przy korzystaniu z pakietu statystycznego SPSS

1. Otwieram SPSS (Start, Programy, SPSS for Windows i jeszcze raz SPSS for Windows)

2. Zaznaczam „wprowadzaj dane”(druga pozycja) i zatwierdzam przez „OK”

3. W zakładce „Zmienne” (klikam na dole strony na „zmienne”) wpisuję kolejne nazwy warunków, czyli kolejne nagłówki z tabeli danych. Nazwy wpisuję jedna pod drugą, pod nagłówkiem „Nazwa”. Wpisywana nazwa nie może zawierać spacji oraz znaków / : , i tym podobnych, nie może też rozpoczynać się od cyfry; powinna być krótka.

4.W zakładce „Dane” (klikam na dole strony na „Dane”) wpisuję kolejne dane (np. z tablicy)

5. Wybieram (klikam) na górnym pasku narzędzi „Analiza”

6. Wybieram „Ogólny model liniowy”

7. Wybieram „Powtarzane pomiary”

8. Do okienka opisanego „Nazwa czynnika wewnątrzobiektowego” wpisuję nazwę czynnika (zmiennej niezależnej) - nazwa nie może zawierać spacji oraz znaków . / : , [ i tym podobnych, nie może też rozpoczynać się od cyfry; powinna być krótka (maksymalnie osiem znaków).

9. Wpisuję liczbę poziomów zmiennej niezależnej

10. Dodaj (przycisk z lewej strony)

11. Definiuj (przycisk z prawej strony)

12. Podświetlam kolejne nazwy warunków (kolumn) i naciskając strzałkę wprowadzam do prawego okna (pojawiają się tam, gdzie przedtem widnieją ciągi „ _?_ (1,1)”

13. Klikam „Opcje” (wybieram w prawym dolnym rogu)

14. Wybieram czynnik (zmienną niezależną) z okienka „Szacowane średnie brzegowe. Czynniki i interakcje czynników” i strzałką przerzucam w prawą stronę.

15. Klikam „Dalej” (na dole)

16. Wybieram „Wykresy” (na dole).

17. Do „Oś pozioma” przerzucam strzałką czynnik (zmienną niezależną)

19. Klikam „Dodaj” (poniżej). W poniższym okienku powinna pojawić się nazwa czynnika. Wtedy klikam Dalej (na górze).

20. OK (na górze)

21. Po chwili ukazuje mi się „Raport”

22. Przesuwam się na koniec raportu (tuż nad wykresami), by z części „Oszacowane średnie brzegowe” spisać wszystkie średnie (z zaznaczeniem, czego dotyczą)

23. Przesuwam się w górę do tabeli „Testy efektów wewnątrzobiektowych”

24. Spisuję wyniki analizy wariancji: wartości F; istotność, zawsze z wiersza oznaczonego nazwą „Greenhous-Geisser” oraz dwie wartości df (stopnie swobody; deflection of freedom) z linijki „sferyczność założona”, w pierwszej i drugiej rubryce (oznaczonej „Błąd (nazwa_czynnika).

Na osi Y (pionowej) wykresu zaznaczona jest zmienna zależna. Liczbą „1” oznaczony jest zawsze ten poziom zmiennej niezależnej, który pojawia się w tabeli danych jako pierwszy.

W zeszycie zapisujemy wyniki:

F = XX,X; p = XX (istotność); df = X; X

F jest to wartość testu, wyliczana ze wzoru.

p czyli istotność jest to prawdopodobieństwo popełnienia błędu α

błąd α - błąd polegający na odrzuceniu hipotezy zerowej (H0), gdy jest ona prawdziwa

hipoteza zerowa (H0) - hipoteza zakładająca równość porównywanych średnich (wartości zmiennej zależnej), uzyskanych np. dla poszczególnych poziomów danej zmiennej niezależnej. Hipoteza zerowa zakłada zatem brak wpływu zmiennej niezależnej.

	H0 prawdziwa	H0 fałszywa
H0 odrzucona	błąd α	brak błędu
H0 pozostawiona	brak błędu	błąd

Hipotezę zerową odrzucamy, gdy prawdopodobieństwo popełnienia błędu α jest mniejsze niż 5%, a zatem p jest mniejsze niż 0,05.

Poziom istotności poniżej 0,05 oznacza, że różnice są istotne, a nie przypadkowe.

Jeśli p jest większe lub równe od 0,05 oznacza to, że różnic nie możemy uznać za istotne. Istnieje zbyt duże ryzyko, że wynikają one z przypadku (na przykład rozbieżności między poszczególnymi wynikami składającymi się na jedną średnią są bardzo duże, a nawet większe niż między grupami; innym przykładem jest sytuacja, gdy kierunek zmian dla poszczególnych osób nie jest zgodny).

Stosowana przez nas metoda statystyczna, czyli analiza wariancji pozwala nam na stwierdzenie istotności wpływu poszczególnych zmiennych niezależnych na zmienną zależną oraz ich interakcji. Uzyskujemy tzw. efekty główne dla każdej zmiennej oraz wynik interakcji.

Jeśli w jednej z kolumn po wpisaniu liczby nie pojawia się po niej przecinek i wartości za przecinkiem, należy zmienić w zakładce „Zmienne” w drugiej kolumnie typ zmiennej na `numeryczny' lub wezwać prowadzącego.

---