Wysiłek fiz. - praca mięśni szkieletowych, zmiana długości i napięcia mięśnia wraz z całym szeregiem zmian czynnościowych i funkcjonalnych zachodzących w ukł fizjologicznych i narządach wewn. Towarzyszących tej pracy.
Próba czynnościowa - zespół czynności ruchowych lub sposób organizacyjny wykonania próby celem określenia stanu funkcjonalnego ukł fizjologicznych lub funkcji całego organizmu.
W próbach w których do określenia interesujących nas zmian w ukł fizjologicznych fizjologicznych narządach wewn. nie stosujemy bodźców wysiłkowych to próby statyczne, a te w których stosujemy bodźce wysiłkowe o różnej intensywności to próby dynamiczne.
PODZIAŁ wg MALARECKIEGO -
I - określa sprawność i wydolność mięśnia sercowego na wytwarzanie ciśnienia śródpiersiowego. Jest oparte na dośw. i próbach które badają tą sprawność (Flecka i Byrgiera). Są to próby statyczne.
II - próby ortostatyczne - oceniają sprawność i wydolność ukł mięśniowego krążenia na zmiany pozycji ciała. Są to próby statyczne. Badamy tętno i ciś. Tetnicze między pozycją stojącą a leżącą. Miernikiem są wartości liczbowe punktów lub wart. liczbowe delta H i delta Pm. Badają parametry ukł krążenia pod koniec leżenia i 2min. stania.
III - ocenia wydolność ukł krążenia ogólną wydolność fiz. Mamy 3 podgrupy: próby oceniające wydolność ukł krążenia np. Liana, Martinetta, Ruffiera + modyf., WKOS. Próby oceniające wydolność fiz. i kondycje z wykorzystaniem stopnia. Próby oceniające wydolność dzieci i młodzieży. Cechy wspólne: badanym parametrem ukł krąż. jest tętno i ciś tętnicze, miernikiem wydolności poziom tętna i ciś tętniczego po wysiłku, posiadają obiektywne kryteria oceny.
IV - określają wydolność całego ukł w funkcjach fizjologicznych zaangażowanych poborze, transporcie transporcie wykorzystaniu O2 przez tkanki i wydalaniu CO2 z organizmu. Mamy też metody bezpośrednie: analiza i badanie składu proc. Wydychanego powietrza (spirometr, start2000) metody pośrednie wykorzystują zależność między wielkością wykonanej pracy, częstotliwością skurczów serca, masą ciała a pułapem tlenowym Vo max. Cechy wspólne: miernikiem wydolności jest pułap tlenowy, obiektywne kryteria oceny z uwzględnieniem wieku, płci, stos. drog urządz.
V - określa wydolność fiz. na poziomie wysokiego mistrzostwa sportowego (tlenowa i beztlenowa) test: start 2002 biegowy 6x25+25 Cechy wspólne: wys fiz. dozuje się do max zmęczenia, urządzenia techn. i personel.
Wydolność fiz. - to zdolność człowieka do wykonania wysiłku fiz przy określonej sprawności fizjologicznych mechanizmów zapewniających efektywną i ekonomiczną adaptację ustroju podczas pracy, oraz szybki powrót do stanu wyjściowego w czasie wypoczynku.
Czynniki determinujące ogólną wydolność fiz. -
1. cechy budowy somatycznej (wys, masa).
2. potencjał energetyczny (beztlenowe i tlenowe procesy metaboliczne, rezerwy energetyczne)
3. termoregulacja.
4. koordynacja nerwowo-mięśn. (siła, szybkość ruchów, technika ruchów).
5. czynniki psychologiczne i motywacyjne.
6. czynniki genetyczne i środowiskowe.
7. inne czynniki wpływające na wydolność fiz (dieta, stany chorobowe i stos. leki, rytmy biologiczne, warunki otoczenia w których wykonywany jest wysiłek).
WKOS -
1. sprawność funkcjonalna ukł krążenia i oddechowego.
2. tętno spoczynkowe, czas bezdechu, poj. życiową płuc (2-cyfry).
3. poziom w/w parametrów.
4. wartości liczbowe punktów.
5. dla dzieci i dorosłych.
6. tętno mierzymy palpacyjnie, poj życiową spirometrem, bezdech stoperem.
7. służy do oceny stanu zdrowia
Próba Ruffiera -
1. wydolność ukł krążenia.
2. tetno metodą palpacyjną.
3. poziom tętna zgodnie z metoda badań.
4. wartości liczbowe punktów Ir = (P1+P2+P3)-200 /10.
5. 0,0 - bdb, 0,1-5,0 - db, 5,1-10,0 - średnia 10,1-15,0 - słaba.
6. badany wykonuje 30 przysiadów w ciągu 30s. pomiar tętna odbywa się przez 15s x4. pomiar przeprowadzamy w pozycji siedzącej; w spoczynku, po wysiłku, po min odpoczynku.
7. służy do selekcji i naboru w różnych dyscyplinach, do oceny stanu zdrowia, do oceny zmian adaptacyjnych ukł krążenia pod wpływem bodźców wysiłkowych, dopuszczanie dzieci i dorosłych do zawodów.
Modyfikacja Ruffiera -
1.wyodrębnia płeć oraz 3 grupy osób: trenujących, dorosłych, starszych, zastosowano inny wzór przy przeliczaniu tętna na wartości liczbowe.
2. inne wart. liczbowe dla K i M w tych samych kategoriach wiekowych, inna intensywność bodźców wysiłkowych 30 p w ciągu 30s. T 30/min S, 30/45s D. 3. inny sposób pomiaru tętna przez 10s. Ir = I1+I2+I3. Próba Liana - 1.wydolność ukł krążenia 2. tętno. 3. czas powrotu tetna to stanu wyjśc.. 4. wartość min tętna przedstawiamy tabelarycznie. 5. tętno nie przekracza 100 i 2-3 min wraca do wart. wyjściowej - prawidłowa reakcja. 6. bieg w miejscu 2 kr/s. T mierzymy co 1s. do p.
Próba Martinetta - 1. wydolność ukł krążenia
2. bada tętno i ciś.
3. czas powrotu tętna i ciś spoczynkowego po wysiłku do stanu wyjściowego.
4. wartości liczbowe przyrostu tętna i zmian ciśnienia tętniczego, czasu powrotu tętna i ciś do stanu spoczynkowego, odpowiedni typ reakcji.
5. T, Ć: 20 wydolny, 20-50 przeciętny, powyżej 50 niewydolny; czas 2min, 2-5 min, powyżej 5 min: reakcje: W- wagotoniczna, hipertoniczna; P- normotoniczna, hipotoniczna; N- dystoniczna ze schodowymi zmianami tętna i ciśnienia.
6. badany leży przez 10 min - mierzymy tętno i ciśnienie. Następnie wykonuje 40p/40s i wraca do leżenia. Mierzymy co pół min ciś i tętno aż do powrotu do wart. wyjściowej.
7. służy do oceny stanu zdrowia, kwalifikuje dzieci i młodzież, w selekcji i w naborze do szkolenia podst. dzieci i młodzieży, do określania zmian adaptacyjnych ukł krążenia pod wpływem stosowanych bodźców wysiłkowych.
IC - 1. wyd ukł krążenia. 2. ciś i tętno. 3. zmiany w ciś skurczowym i tętnie między leżeniem a wstaniem. 4. wart licz p DTS- różnica ciś między poz. leżącą a stojącą, DPA jw. tętno. 5. bdb- 95 i wyżej, db- 80-94, dost- 65-79, zła- poniżej 65. 6. 10min odp - tętno i ciś, wstaje po 2min pomiar. 7. ocena st zdrowia, selekcja i nabór, jak zmienia się adaptacja ukł równo.