Tadeusz Borowski (1922-1951)“Pożegnanie z Marią” ukazuje obraz życia w okupowanej Warszawie. Konstrukcja ukazanego świata oparta jest na kontraście między odchodzącym w przeszłość światem wartości humanistycznych, a codzienną rzeczywistością wojennej Warszawy. Relacje ludzkie zostały sprowadzone do kontaktów handlowych. Drobne nieuczciwości, kradzieże, łapówki, układy są podstawą swoiście funkcjonującej gospodarki. Raz po raz jednak pojawiają się informacje przypominające o toczącej się wojnie (właścicielka składu towarów budowlanych jest Żydówką i niepokoi się o los rodziny, która została w getcie; furman informuje o łapankach).Jedyną próbą ucieczki przed rzeczywistością staje się miłość, z góry jednak skazana na zagładę. "U nas w Auswitzu" możemy odnaleźć jeszcze intelektualne uogólnienia, celne formuły, w których autor, człowiek o świadomości wykraczającej poza obóz, człowiek jeszcze "niezlagrowany", próbuje oddać istotę obozowego systemu. W „Proszę państwa do gazu” (rozładunek transportu na rampie kolejowej), opisane jest, jak nie wytrzymuje psychika bohatera na widok martwych, poduszonych w wagonach kolejowych niemowląt; choć reakcja obronna psychiki ma charakter jedynie fizjologiczny (Tadeusz po prostu wymiotuje) pisarz ukazuje kobietę, która wyrzeka się własnego dziecka W „Dniu na Harmenzach” Tadek zamienia kocioł z zupą na większy, przeznaczony dla innej grupy ale o tyle tylko, o ile nie narusza to ich interesu i nie zmniejsza szansy przeżycia. Ich zachowanie ma więc charakter świadomej, kontrolowanej czynności, pozwalającej wykorzystać wiedzę o tym, jak przetrwać w obozie koncentracyjnym, w tym sensie ludzie ci przeszli swoistą ewolucję postępową, gdyż pojawiły się u nich nowe cechy, zwiększające zdolność do życia w warunkach ekstremalnych.Ludzie, którzy szli" (podczas meczu piłkarskiego do obozu przybywa nowy transport więźniów). Rzeczywistość obozową oglądamy tu oczyma "ludzi zlagrowanych" i tylko czasem w ich rozmowach pojawia się jakieś echo niezależnej myśli, oceny rzeczywistości, w której są zanurzeni.Wśród więźniów panuje swoista hierarchia i podział. Najstarsi więźniowie stanowią elitę (łatwiej sobie radzą w warunkach obozowych). Uprzywilejowaną grupą są silni i zdrowi, których przydatność do pracy chroni przed zagazowaniem. Oprócz nich są tu tysiące szarych, anonimowych więźniów, żyjących na granicy wycieńczenia. Najniżej znajdują się tzw. muzułmanie, zagłodzeni, w każdej chwili zagrożeni śmiercią w krematorium (są to najczęściej Grecy i Żydzi)Realia Obozu:-selekcja i niszczenie słabszych (klasyfikacja ludzi wg kotłów);-wyższość więźniów przestępczych (urków) nad politycznymi;-śmierć wciąż obecna- od chorób, głodu, męki psychicznej pod koniec życia;-samobójstwo aktem wolności i stanowienia o sobie katorżnicza praca;-wzajemna nieufność, powszechne donosicielstwo sponiewieranie ciała ludzkiego;-odmrożenia, wypadanie zębów, włosów, kurza ślepota;-absolutna zmiana znaczeń tj. miłość, wolność, miłość fizyczna, macierzyństwo. Niepisanymi zasadami jakim podlegał więzień w obozie były również: zakaz kradzieży, donosicielstwa oraz zrzucania winy na kogoś innego. Pozostawały także pewne granice moralne, których nikt nie przekraczał, choć zdarzały się wyjątki (Becker - bohater, który wydął wyroki śmierci na swoich synów za kradzież chleba, przekroczył tę granicę).Człowiek zlagrowany człowiek, który myśli kategoriami życia obozowego i postępuje według moralności obozowej. Człowiek zlagrowany żyje bezsilny wobec masowej, ciągłej śmierci i zbrodni, zobojętniały na ból i rozpacz, upadły moralnie, fizycznie i egoistyczny w obronie życia, ogarnięty znieczulicą i często z lekceważącym stosunkiem do słabszego Lagry -niemieckie obozy koncentracyjne Nihilizm zapoczątkowana w II poł XIX w. W Rosji i Niemczech, filoz. Postawa przejawiająca się odrzuceniem wszelkich uznawanych norm, zasad, wartości moralnych, etycznych itp.totalitaryzm to określenie systemów politycznych, które ingerują w osobiste życie człowieka i podporządkowują go odgórnym prawom, są oparte o rozbudowany system kontroli, oddziaływają poprzez strach i przemoc. Przykładem takich systemów był faszyzm i stalinizm. Skutkiem: tortury, eksterminacje, piece, niemieckie obozy koncentracyjne i sowieckie łagry. Cała literatura jest żarliwym protestem przeciw totalitaryzmowi. Tyrteizm poezja wzywająca do walki i poświecenia się za ojczyznę Eksterminacja wyniszczenie, masowa zagłada ludzi, zbrodnia przeciwko ludzkości, zmierzająca do wytępienia określonych grup ludności z powodu ich rasy, narodowości czy religii, bądź przekonań, statusu społecznego przez zabijanie, niszczenie dorobku tych grup Holocaust z greckiego całopalenie ,nazwa zagłady Żydów, jaka miała miejsce w czasie II wojny światowej Hanna Krall „Zdążyć przed Panem Bogiem”- powstanie w getcie. opisuje Marek Edelman, główny bohater powieści. stanowiło jeden z najtragiczniejszych epizodów okupacji hitlerowskiej w Polsce. Hitlerowcy byli wielokrotnie liczniejsi i o wiele lepiej uzbrojeni, musieli więc zwyciężyć. Żydowscy powstańcy, pragnęli jedynie pokazać światu, że można umierać z godnością i można samemu wybrać rodzaj i moment śmierci. Fakt wybuchu powstania stanowił zaprzeczenie obiegowego wizerunku Żyda, bezbronnego człowieka, bez oporu idącego na śmierć i biernie pozwalającego hitlerowcom na znęcanie się nad nim. Ten stereotyp najlepiej charakteryzuje sam Edelman, opowiadając o wydarzeniu z czasów okupacji, którego był świadkiem. Dwóch niemieckich oficerów dla zabawy postawiło starego Żyda na beczce i po kawałeczku, wśród śmiechu i docinków licznych gapiów krawieckimi nożycami obcinali mu brodę. Żyd stał spokojnie, nie protestował, Niemcy byli absolutnie bezkarni. Ginący powstańcy żydowscy czuli się wreszcie wolni, umierali godnie, z karabinem w dłoni.