REFERAT NA ĆWICZENIA Z ANTROPOLOGII SPOŁECZNEJ - „METODA BADAŃ” 4 listopad 2004 - by Szymon Nęcki
źródło: BRONISŁAW MALINOWSKI - ARGONAUCI ZACHODNIEGO PACYFIKU (PIW, W-WA 1981) - str. 27 - 58. (rozdział: „Wprowadzenie, metoda i zakres niniejszych badań”)
Temat: Opis metody badawczej zastosowanej przez Bronisława Malinowskiego podczas przeprowadzania badań wśród społeczności Triobrandzkiej.
WAŻNE: Boldem dla leniwych, przeczytajcie chociaż to.
I. str. 27-28. - przedmiot badań.
1. Systemy wymiany nie związane z Kula:
a). Plemię Motu z port Moresby wymienia się z plemionami Zatoki Papuańskiej (kamienne ostrza na pnie drzew używane do budowy laktoi).
b). Lud Mailu ze wschodich krańców Nowej Gwinei handluje raz w roku z plemionami ze środkowego wybrzeża. (patrz Hiri)
c). Tubylcy z wysp i archipelagów wokół wschodniego krańca Nowej Gwinei wymieniają się między sobą.
2. Plemiona objęte wymianą Kula:
Wyspy w pobliżu wschodnich krańców Nowej Gwinei, Luizjady, wyspa Woodlark, Archipelag Triobrianda, grupa wysp d'Entrecasteux. Dalej Kula wnika w głąb kontynentu Nowej Gwinei i wywiera pośredni wpływ na wyspę Rossel i niektóre partie północnych i południowych wybrzeży Nowej Gwinei.
Patrz Mapka.
II. str. 28-31. - nie należy pomijać podawania źródeł i metody tworzenia uogólnień.
1. Ważne jest, aby w pracach etnograficznych podawać nie tylko uogólnione stwierdzenia, ale też przytaczać konkretne fakty i metody zbierania informacji tak abyśmy wiedzieli na czym poszczególne teorie czy tezy zostały one oparte. (Przed Malinowskim podawanie szczegółów dotyczących metodologii było niestety rzadkością nawet w poważnych i uznanych pracach)
2. Ważne jest aby krótko pokazać też drogę jaką przebył sam badacz od zebrania surowej informacji z wypowiedzi tubylców a końcowym efektem w postaci publikacji.
III. str. 31- 34. - wyobraź sobie czytelniku, czyli sytuacja przed która staje badacz po dotarciu na miejsce.
1. Przybywasz na wyspę pełną tubylców. Ale stajesz przed problemem nawiązania kontaktu, ponieważ jako biały człowiek kumplujesz się z innymi Białymi rezydującymi jako misjonarze itp. Oni tubylców uważają za mocno ciemnych. Więc do wioski musisz wybrać się sam, tak aby Biały nie szargał ci opinii i nie blokował kontaktów. Ale co z tego, że wracasz do wioski, skoro będąc tam chwilami masz dostęp tylko do tego co widzisz zewnętrznie, czyli głównie do technologii jaką posługują się tubylcy. A do tego jeszcze pidgin-English.
2. Sukces w badaniach terenowych zawdzięczamy:
a). Znajomości wartości i kryteriów jakimi posługuje się współczesna etnografia, oraz zdawanie sobie sprawy z naukowych celów pracy.
b). Życiu wśród tubylców i trzymaniu się możliwie z dala od Białych.
c). Opracowaniu metody zbierania materiału, posługiwania się nim i utrwalania go.
IV. str. 34-37 - życie wśród tubylców
1. Najlepiej jest mieszkać wśród tubylców, a kontakty z białym ograniczać do minimum, tak aby ewentualne udanie się na odpoczynek nie było możliwe w każdym momencie. Życie w wiosce daje wiele korzyści, mni:
a). Przede wszystkim to, że pozostajemy z nimi w rzeczywistym, bliskim kontakcie (czyli bierze się udział w życiu wioski, interesuje się plotkami, drobnymi wydarzeniami)
b). Możemy też obserwować dosłownie każdy aspekt życia i nic znaczącego nam nie umknie.
c). A poza tym ciągła obecność powoduje przyzwyczajenie tubylców i ich mniejsze skrępowanie.
V. str. 37-40 - znaczenie teorii w badaniach etnograficznych.
1. Oczywiście sama obserwacja nic nie da, jeśli nie będziemy wiedzieć po co obserwujemy i co dane zachowania mają znaczyć. Dlatego bardzo ważne jest teoretyczne zaplecze. Jadąc w teren należy wziąć ze sobą dużo hipotez i teorii, które bądź potwierdzimy przez obserwacje, bądź też odrzucimy. Rola tej teorii ma polegać na tym, że naprowadza obserwatora na interesujące problemy. Czyli teoria daje inspiracje.
2. A po drugie zadaniem etnografa nie jest tylko bieganie po wiosce, ale przede wszystkim ukazanie świata "dzikich" w prawdziwym obrazie. Tzn. ukazanie ich praw, ładu i systemu. Przedstawienie ich jako zorganizowana społeczność posługująca się pewnym systemem, a nie jak to często miało wcześniej (przed Malinowskim) miejsce jako dzika i nie mająca żadnych zasad horda kierująca się jedynie instynktami. Etnograf ma badać cały zakres zjawisk (od organizacji społecznej, poprzez religię aż do technologii) i rzetelnie oraz obiektywnie je zanalizować, a nie wybrać tylko to, co sensacyjne. Czyli obowiązkiem etnografa jest przedstawienie anatomii kultury tubylców.
VI. str. 40- 48 - metoda pracy etnografa w terenie i w gabinecie.
1. Etnograf badający społeczeństwa pierwotne staje przed problem następującej treści. Nie ma żadnych źródeł w postaci ksiąg, wyedukowanych przywódców, ani nikogo z Tubylców kto by ogarnął wszystkie ich prawa i zasady życia. A to dlatego, że tubylcy nie rozumieją tego w czym tkwią. Funkcjonują i działają bardzo sprawnie, ale nie zdają sobie sprawy z rozmiarów i wieloaspektowości swojej kultury, po prostu ją wykonują, a nie myślą nad nią. Tak więc etnograf musi zbierać konkretną dokumentację materiałową i wyciągać na jej podstawie własne, ogólniejsze wnioski. W praktyce wygląda to tak, że możesz zadawać wyabstrahowanych pytań jak np. „jak karacie tutaj zbrodnie?”, tylko musisz zaczekać aż zbrodnia się wydarzy, albo przedstawić konkretną sytuacje. Wtedy tubylec się ożywi i odpowie. I tak dużo razy, różni tubylcy w różnych sytuacjach się mają wypowiadać. Wtedy etnograf zbiera fakty i wpisuje je w mapę umysłową wedle której będzie się poruszał.
2. Gdy etnograf zbierze dużo danych, to przystępuje do robienia spisu i pisania wstępnego, wtedy ukazują się luki w jego zebranym materiale, więc znowu wraca do zbierania danych, potem znowu pisze, i znów zbiera dane. I tak do aż wszystko będzie ok. (Argonauci byli pisani około 6 razy tym sposobem). Czyli etnograf przeplata badania terenowe z pracą systematyzującą zebrany materiał.
3. Podstawowe dokumenty badania antropologicznego to mapy, diagramy, tabele, schematy itp. które etnograf tworzy aby wpisywać wszelkie dane dotyczące wszystkich aspektów życia społecznego (np. genealogia lub magia). Takie zwięzłe tabele synoptyczne bardzo ułatwiają pracę.
4. Etnograf powinien też podać sposób w jaki zebrał i kiedy zebrał poszczególne dane. (np. tabela na stronie 46.) Czyli przedstawić coś w rodzaju dziennika. Metoda opisana w punkcie 3. i 4. może być nazwana „metodą statystycznej dokumentacji na podstawie konkretnych świadectw”.
VII str. 48 - 54 - jak zbierać materiały i je oceniać.
1. Profesjonalny etnograf musi połączyć amatorki i naukowy sposób patrzenia na Tubylców. Tzn. musi przedstawić naukowo zarówno szkielet ustroju plemiennego, jak i też dodać mu „ciała i krwi” dzięki rzeczywistemu kontaktowi z tubylcami. Czyli etnograf musi pokazać zarówno abstrakcyjną teorię socjologiczną, jak i praktykę życia codziennego, to jak reguły społeczne są rzeczywiście traktowane przez tubylców.
2. To co jest obserwowalne na żywo można nazwać „imponderabiliami aktualnego życia” (czyli życie towarzyskie, stroje, konflikty, sympatie, atmosfera przy posiłkach itd.) Etnograf musi też poświęcać uwagę zarówno intymnej, tej jednostkowej jak i prawnej, tej zbiorowo-formalnej stronie życia (czyli „typom zachowania”). Ważne jest to aby widzieć reakcję jednostek na jakieś akty społeczne, bo dzięki obserwacji reakcji ludzi widzimy czy dany akt jest ważny, czy nie itd. Np. podczas jakiegoś obrzędu etnograf powinien skupiać się nie tylko na samej ceremoni, ale także na reakcji widzów (czy są znudzeni, czy podekscytowani, czy może sobie podkpiwają). Dopiero z takich danych można znów dzięki naukowemu zapleczu stworzyć jakąś teorie, czy coś wywnioskować.
3. I wreszcie na dodatek warto czasem się odprężyć i puścić w nurt życia tubylczego, zagrać z tubylcami w grę, czy się pobawić. Bo to też ułatwia widzenie.
VIII str. 54-57 - myślenie i poglądy tubylców, czyli to, co niematerialne i jak to poznać.
1. Poza tym, co opisane w powyżej, czyli „szkieletem” (abstrakcyjnymi i teoretycznymi strukturami społecznymi), „ciałem i krwią” (codziennym zachowaniem) jest jeszcze duch społeczności (tubylcze poglądy, opinie i reakcje uczuciowe).
2. Ale jak tu zarejestrować ducha społeczności ?
a). Interesujemy się tylko stereotypowymi (czyli społecznie podzielanymi) formami myślenia, a nie interesuje nas niczyje zdanie jako niezależnej jednostki.
b). Najlepiej jest przedstawiać wypowiedzi tubylców w niezmienionej formie, czyli cytować. I to do tego w języku owych tubylców (w naszym wypadku kiriwińskim). Ma to stworzyć „corpus inscriptionum”
IX str. 57-58 - podsumowanie.
1. Do celu etnograficznych badań dochodzimy więc trzema drogami.
a). Należy przedstawić organizację plemienia i anatomię jego kultury w formie przejrzystego zarysu. Sposobem jego przedstawiania jest konkretna dokumentacja statystyczna.
b). Ramy te należy wypełnić treścią na jaką składają się imponderabilia życia aktualnego oraz typy zachowania. Te powinny być w formie rodzaju dzienniczka etnograficznego.
c). Należy podać zbiór etnograficznych dokumentów w postaci wypowiedzi, wyrażeń, formuł magicznych. To ma być ilustracja tubylczej mentalności.
Tymi trzema drogami dochodzimy do celu, którym jest uchwycenie tubylczego punktu widzenia, stosunku do życia i poglądu na świat.
SŁOWNIK
Omarakana - wioska w której osiedlił się Malinowski.
Lakatoi - rodzaj czółna, cięzkiego, mało zwrotnego z żaglem, używanego przez plemie Motu.
Hiri - plemię Motu nazywa tak wyprawy handlowe ludu Mailu (patrz <I,2>)
pidgin-English - hybryda językowa, trochę Angielski, a trochę tubylczy.