szkola systemowa


Ujęcie systemowe

Podstawą rozwoju ujęcia systemowego (szczególnie w naukach społecznych, takich, jak ekonomia, socjologia, psychologia, teoria organizacji i zarządzania, nauki polityczne itd.) stało się dążenie do znalezienia "wspólnego języka" dla różnych dziedzin nauki., które z różnych punktów widzenia, odmiennymi metodami i przy użyciu odmiennej terminologii analizują różne aspekty tych samych zjawisk, procesów i obiektów.

Porozumienie między uczonymi badającymi te same obiekty w ramach różnych dyscyplin na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku zostało wielce utrudnione.

Ogólna teoria systemów, jako podstawa teoretyczna i metodologiczna podejścia systemowego, jest koncepcją interdyscyplinarną wykorzystującą dorobek biologii, matematyki, fizjologii i ekonomii. Jej głównymi przedstawicielami byli: biolog L. von Bertalanffy, ekonomista K. Boulding, biomatematyk A. Rapaport i fizjolog R. Gerard.

Twórcy tej szkoły podjęli działania, które zaowocowały przyjęciem szeregu zasad wyznaczających tok podstępowania badawczego. Najistotniejszymi przesłankami wyznaczającymi to podejście były:

1. Konieczna kumulacja i synteza różnorodnego dorobku. Wyraża się ona w budowaniu ogólnych modeli, ujmujących w sposób kompleksowy zjawiska będące przedmiotem zainteresowań wielu dyscyplin nauki (np. modele rozwoju wspólne dla biologii, mikrobiologii, psychologii, socjologii i ekonomii). Drugi typ zabiegów integracyjnych polega na wykorzystaniu hierarchii systemów i sklasyfikowaniu ich według stopnia złożoności ich struktury od najmniej do najbardziej złożonych.

2. Poszukiwanie uniwersalnych reguł i zasad sterowania, mających zastosowanie za- równo do maszyn jak i do organizmów żywych. Było to możliwe, gdy pojawiła się cybernetyka jatko nauka o sterowaniu i komunikacji. W późniejszym okresie rozwoju cybernetyki owe poszukiwania wspólnych mechanizmów i prawidłowości sterowania zostały rozszerzone także na systemy społeczne i organizacje. Nurt cybernetyczny dopracował się oryginalnej terminologii i narzędzi analitycznych (takich jak np. zasada "czarnej skrzynki" czy pojęcie sprzężenia zwrotnego).

3. Potrzeby praktyki, na które teoria powinna znaleźć odpowiedź. Potrzeby te wynikały z konieczności jednolitego sterowania organizacjami i przedsięwzięciami o olbrzymich rozmiarach, złożonymi ze zróżnicowanych elementów, realizującymi bardzo różne formy działalności (produkcja ogromnej ilości bardzo różnych dóbr i usług, logistyka, działalność społeczna, badawczo-rozwojowa, edukacyjna, inwestycyjna, finansowa, marketingowa itp.) często w skali świata, a więc w bardzo zróżnicowanych warunkach.

4. Powstanie, już w latach pięćdziesiątych XX wieku, technicznych możliwości realizacji nowej metodologii rozwiązywania problemów, wyznaczonemu poprzez znaczny postęp w zakresie metod programowania matematycznego oraz dzięki szybkiemu rozwojowi elektronicznej techniki obliczeniowej.

5. Swoisty "niedorozwój" metodologiczny nauk o zarządzaniu, co zmusza je do korzystania z dorobku innych nauk i wzorowania się na nich, tym bardziej, że sukcesy ujęcia systemowego w naukach technicznych, nowoczesnej fizyce, biologii molekularnej i w innych nowoczesnych gałęziach wiedzy i techniki zachęcały do naśladownictwa.

Cechy myślenia systemowego zastosowane do organizacji:

1. Myślenie systemowe to myślenie w kategoriach modelowych. Oznacza to odejście od tradycyjnego rozumowania w kategoriach pojedynczych, wyizolowanych zależności przyczynowo-skutkowych lub współwystępowania zjawisk {np. zadowolenie z pracy a wydajność pracy) i ujmowanie w modelach wielu czynników i wielu relacji, wszechstronnie charakteryzujących modelowane zjawiska.

2. Systemowe modele organizacji nie podlegają empirycznej weryfikacji, podobnie jak: hipotezy o związkach między zmiennymi. Modele są tworzone na podstawie naszej wiedzy o modelowanych procesach i stale są z nią konfrontowane. Modele te nie są ani prawdziwe, ani fałszywe; są uproszczoną reprezentacją zmiennej rzeczywistości, takiej, jaką oglądamy w danym momencie z pewnego określonego punktu widzenia, określonego przez cele, które realizuje badacz, przez jego możliwości i preferencje.

3. Podstawą myślenia systemowego jest oparcie budowy modeli na rozumowaniu przez analogię i na wykorzystywaniu dorobku jednych nauk przy rozwiązywaniu problemów będących tradycyjnie domeną innych nauk. I tak np. szczególnie popularne są metaforyczne analogie polegające np. na porównywaniu organizacji do maszyny lub funkcji zarządzania do funkcji mózgu.

4. Język za pomocą, którego wyrażane są systemowe modele organizacji jest, więc wielce zróżnicowany. Często pojawiają się w nim elementy języka tych nauk, z których czerpano inspirację do budowy określonego modelu. Szczególnie często są to matematyka i cybernetyka.

5. Podstawowym kanonem myślenia systemowego jest dążenie do zrozumienia "istoty rzeczy", do uchwycenia spraw zasadniczych dla analizowanego procesu z pominięciem szczegółów i spraw drugorzędnych.

6. Szczególnie ważnym zabiegiem poznawczym, umożliwiającym analizowanie bardzo złożonych systemów, jest ich dekompozycja na części składowe.

Niezaprzeczalnym faktem jest, że w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat szkoła systemowa zyskała w naukach o zarządzaniu mocną pozycję. Wyrazem tego jest szczególna obfitość badań systemowych w sferze teorii i praktyki zarządzania.

Podstawowymi zarzutami podnoszonymi w stosunku do tego podejścia są:

1. Zarzut technokratyzmu i manipulatorskiego traktowania uczestników organizacji, sprowadzając badanego problemy do „czarnej skrzynki”,

2. Zbyt ogólny i abstrakcyjny charakter analiz systemowych i nie uwzględnianie szeregu instytucjonalnych, kulturowych warunków,

3. Posługiwanie się językiem, który budzi wiele zastrzeżeń. Często prace realizowane w tej konwencji metodologicznej odbierane są jako niejasne i niejednoznaczne.

Wszystkie one nie podważają bardzo istotnego wkładu tego podejścia w rozwój nauk o zarządzaniu. Szkoła systemowa jest jedną z szeroko wykorzystywanych praktycznie koncepcji badania problemów z zakresu organizacji i zarządzania.

3



Wyszukiwarka