William Szekspir, Burza

Komedia w pięciu aktach

Tłum. Józef Paczkowski

Osoby:

Alonzo - król neapolitański

Sebstian - brat króla

Prospero - prawdziwy książę mediolański

Antonio - przywłaszczyciel tego księstwa

Ferdynand - syn króla neapolitańskiego

Gonzalo - stary powiernik króla

Adrian, Francisko - panowie z orszaku króla

Kaliban - dziki człowiek potwornej postaci

Trynkulo - trefniś

Stefano - piwniczny królewski, pijak

Kapitan -okrętu, Bosman, majtkowie

Miranda - córka Prospera

Ariel - duch powietrzny

Irys, Ceres, Juno, Nimfy, Żniwiarze - duchy

Inne duchy posłuszne Prosperowi

Akt I

Scena 1 (statek na morzu podczas burzy)

• Kapitan pospiesza Bosmana, żeby majtkowie się żwawiej ruszali, inaczej pójdą na dno.

• Gonzalo przewiduje, że Bosman kiedyś zawiśnie.

Scena 2 (wyspa przed chatą Prospera)

• Miranda prosi go, aby uśmierzył fale, bo cierpi bardzo nad losem ludzi, którzy rozbili się wraz z okrętem.

• Ojciec mówi jej, że dzięki niemu nikt nie zginął. Opowiada jej ich los.

• Na wyspę przypłynęli 12 lat temu, gdy Miranda miał 3 lata. Wcześniej Prospero był mediolańskim księciem. Powierzył sprawowanie rządów własnemu bratu, Antonio, a sam oddał się księgom. Antonio zapragnął samodzielnej władzy, więc wszedł w umowę z księciem neapolitańskim, któremu obiecał płacić haracz, poddać swą mitrę koronie. Chcąc w piękną barwę ubrać swój szpetny cel, nie zabili księcia i jego córki, ale zawlekli ich na okręt, a później na starą łódkę bez masztu i żagli. Na szczęcie dla nich Gonzalo zaopatrzył łódkę w pożywienie, świeżą wodę obok szat bogatych, bielizny, różnych materiałów, sprzętów i książek. I tak przypłynęli łódką na wyspę, na której do dziś mieszkają. Tam Prospero uczył Mirandę.

• Prospero mówi jej również, że dzisiejszą burze on zesłał, by móc spotkać się z swoimi wrogami. Dziewczyna zasypia, a Prospero wzywa Ariela.

• Ariel wyjawia mu, że tak poprowadził burze, że nikt z okrętu królewskiego nie zginął, są porozrzucani po wyspie. Prospero przypomina Arielowi, że kiedyś służył czarownicy, Syrokaz z Algieru, która uwięziła go w szczelinie sosny. Dlatego nie ma narzekać na swój, gdyż, Prospero go uratował. Każe mu się zamienić w niewidzialna nimfę morską.

• Wzywa Kalibana (syna czarownicy, Syrokaz, którego kiedyś nauczył mówić, traktował po ludzku, dopóki ten nie próbował zgwałcić mu córki, dlatego uczyniło go swoim sługą). Rozkazuje mu przynieś drewna.

• Wchodzi Ferdynand (wiedziony głosem niewidzialnego Ariela) spotyka Mirandę, którą jest oczarowany. Przedstawia się jako (smutny) król Neapolu, ponieważ widział śmierć swojego ojca - króla.

• Uraczony dobrym sercem Mirandy oświadcza się jej. Prospero nie godzi się, bowiem ma jakiś ukryty plan związany z młodymi.

Akt II

Scena 1 (inna strona wyspy)

• Gonzalo cieszy się z cudu, za jaki uważa ratunek, którego dostąpili. Pociesza Alonzo, który rozpacza po stracie syna i wcześniejszym córki, (od której wraca, a którą odwiózł do Tunisu, a tam księżniczka Klarybella została żoną tunetańskiego króla).

• Francisko pociesza, iż możliwe, że syn się uratował, Sebastian uważa, że to wina króla, który wydał córkę za Afrykańczyka zamiast za Europejczyka.

• Sebastian uważa w rozmowie z Antoniem, że książę przeżył. Następnie rozmawiają na temat dziedziczenia tronu Neapolu. Podejmują decyzję o zabiciu króla i Gonzala, wtedy Sebastian będzie mógł zostać królem, a Antonio nie będzie mu musiał płacić daniny.

• Wchodzi niewidzialny Ariel i budzi Gonzala. Nie dochodzi do morderstwa. Mężczyźni wybierają się szukać księcia.

Scena 2 (inna strona wyspy)

• Kaliban wchodzi z drzewem i kładzie się plackiem.

• Wchodzi Trynkulo, który szuka schronienia przed burzą. Nie znajdując lepszego miejsca chowa się pod płachtą Kalibana.

• Wchodzi Stefano - pije i śpiewa głupią piosenkę. Kaliban myśli, że jest dręczącym go (za spóźnienie z drewnem) duchem. A on myśli, że Kaliban jest chorym stworzeniem. Stefano chce go wyleczyć i zabrać ze sobą do Neapolu. Myśli, że jest on czteronożnym potworem o dwóch głosach (dwie nogi i głos są Trynkula). W końcu odkrywa, że pod płaszczem chowa się Trynkulo.

• Okazuje się, że Stefano uratował się na beczce wina, którą wyrzucili majtkowie, Trynkulo przypłynął jak kaczka. Kaliban, który posmakował wina prosi, aby mógł służyć Stefano aż do śmierci.

Akt III

Scena 1 (przed chatą Prospera)

• Ferdynand zmęczony pracą (nosił drewno) nałożoną mu przez Prospera rozmawia z Mirandą. Wyznają sobie miłość. Z ukrycia podgląda ich Prospero zadowolony z obrotu sprawy.

Scena 2 (inna część wyspy)

• Stefano, Trynkulo i Kaliban upici. Kaliban prosi Stefano, aby zabił Prospera. W rozmowę wtrąca się niewidoczny Ariel, czym doprowadza do śmiesznej sytuacji.

• Stefano decyduje się zabić Prospera i poślubić jego córkę.

Scena 3 (inna część wyspy)

• Wyczerpany Gonzalo nie ma sił dalej poszukiwać księcia. Gdy stają na odpoczynek słyszą dziwna melodię, osobliwe postacie wchodzą i wnoszą stół zastawiony i zapraszają króla do uczty. Gdy mają zasiąść do uczty pojawia się Ariel w postaci Harpii uderza skrzydłami w stół, potrawy znikają. Ariel oskarża ich, że są trzema grzesznikami, którzy wygnali Prospera.

• Alonzo czuje, że stracił syna przez wcześniejszą zbrodnie na Prospero, dlatego chce się utopić.

Akt IV

Scena 1 (przed chatą Prospera)

• Prospero mówi Ferdynandowi, że to, co tu wycierpiał było próbą, którą zdał, dlatego oddaje mu rękę córki.

• Prospero przywołuje Ariela wraz z orszakiem rozpoczyna się Maska - duch: Irys, Ceres, Juno mają uświęcić związek młodych.

• Prospero wraz z Arielem przygotowuje się na nadejście złodziejskiej trójki.

• Przybywają Stefano, Kaliban i Trynkulo (wcześniej przez Ariela skąpali się w błocie), Stefano ma zabić Prospero jednak zauważają garderobę Prospera. Zachwyceni pomimo ostrzeżeń Kalibana zajmują się ubraniami zamiast zabójstwem. Na to wpadają duchy w postaci psów i gonią za nimi.

Akt V

Scena 1 (przed chatą Prospera)

• Plan jest bliski zwieńczenia. Wszyscy wrogowie są pod wpływem czarów.

• Ariel czuje nad nimi żal. Prospero zgadza się, aby uwolnił ich od czarów.

• Wraca Ariel, za nim podążają Alonso z Gonzalem, Sebastian i Antonio, Adrian i Francisko wszyscy wstępują w zakreślone przez Prospera koło i zostają w nim zaczarowani.

• Prospero mówi: najlepszym środkiem przeciw obłąkaniu jest uroczysta pieśń. - Leczcie mózg, teraz bezużyteczny. Ubolewa nad Gonzalem, wybacza bratu.

• Prospero przebiera się zakłada kapelusz, szpadę. Każe Arielowi iść na statek zbudzić Bosmana, Kapitana i majtków. Rozkazuje również przyprowadzić do siebie Kapitan i Bosmana.

• Alonzo poznaje Prospera i prosi go o wybaczenie oraz zwraca mu jego królestwo. Zapytał również Prospera, jak to możliwe, że tutaj się znalazł i przeżył.

• Na stronie do Sebastiana i Antonia mówi, że gdyby chciał to powiedziałby królowi o ich zdradzie, ale nie jest teraz na to usposobiony.

• Każe Alonsowi zajrzeć do skromnej chaty, w której żyje, aby on mógł się czymś dobrym odwdzięczyć za oddanie mu królestwa. Ze wzruszeniem odkrywa, że w domu jest jego syn grający w szach z dziewczyną, której z pewnością nie zna dłużej niż 3 godziny. Alonzo i Gonzalo cieszą się z zaistniałej sytuacji i błogosławią młodym.

• Nadchodzą Kapitan i Bosman zawiadamiają, że statek jest cały i wygląda jak przed 6,5 godzinami, gdy zanim się rozbili, a zaopatrzony jest tak, jak w czasie wypłynięcia z portu.

• Ariel przyprowadza Stefano, Trynkulo i Kalibana.

• Prospero zaprasza króla na noc do jego skromnej chaty, gdzie obiecuje opowiedzieć swoje dzieje. A rano mają spokojnie wyruszyć do Neapolu, gdzie odbędzie się ślub. Prospero obiecuje też dobry wiatr tak, że będą mogli dogonić flotę króla. O wiatr ma zadbać Ariel. To ostatnie zadanie, jakie ma wykonać, po czym Prospero obiecuje mu wolność.

Epilog - jest prośbą, Prospera, aby mógł wrócić do domu, aby nie zatrzymały go czary. Prospero przyznaje, że zerwał z czarami.

Maska był to rodzaj krótkich alegorycznych utworów scenicznych, polegających na pięknej wystawie, śpiewach i tańcach. Przedstawiano je z okazji uroczystości dworskich. Maska w Burzy jest jedyna Szekspira, bardzo słabą

1

---