Przemoc

Analizując zjawisko przemocy według przyczyn jej występowania, można powiedzieć, że tkwić mogą one w samych dzieciach (np. dzieci niechciane, upośledzone, trudne, przewlekłe, chore czy kalekie) Bardziej powszechne są jednak przyczyny tkwiące w środowisku rodzinnym. Do takich w pierwszej kolejności należy zaliczyć niedojrzałość i młody wiek rodziców, brak wiedzy i umiejętności wychowawczych, dozna­nie maltretowania we własnym dzieciństwie, niski poziom wykształcenia, bezrobocie, wszelkiego rodza­ju uzależnienia oraz socjopatia i choroba umysłowa. W drugiej grupie natomiast należy wymienić izolację społeczną rodziny, kłopoty małżeńskie, zbyt duże wy­magania stawiane dziecku, a także maltretowanie żony przez męża, ponieważ zazwyczaj wiąże się to także ze znęcaniem się nad dzieckiem. Trzeba tu podkreślić również wpływ braku stabilności mogący wynikać z częstej zmiany miejsca zamieszkania oraz z życia w rodzinie, w której tylko jedno z rodziców jest rodzi­cem naturalnym. Współwystępowanie wymienionych czynników i okoliczności zwiększa prawdopodobień­stwo ryzyka występowania przestępczych zachowań rodziców wobec dzieci.

W literaturze wskazywane są trzy główne teorie wy­jaśniające pochodzenie ludzkiej agresji:

1) teoria instynktów, która mówi, że agresja jest instynktem wrodzonym i że człowiek z natury za­chowuje się agresywnie i stosuje przemoc;

2) teoria frustracji, według której przyczyną zacho­wań agresywnych jest przeżywana frustracja, będąca wynikiem zablokowania zaspokojenia potrzeb;

3) teoria społecznego uczenia się, która mówi, że ludzie uczą się zachowań agresywnych bądź przez własne bezpośrednie doświadczenie, bądź przez naśladownictwo.

PRZEMOC PSYCHICZNA

Przemoc psychiczna jest to rozmyślne niszczenie lub znaczące obniżanie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka przez od wyzwisk poczynając, emocjonalne odrzucenie, aż po nadmierne wymagania i nieliczenie się z możliwościami rozwojowymi dziecka.

Przemoc psychiczną cechują następujące zachowania:

1) agresja werbalna, np. obrażanie, znieważanie, ironizowanie, kompromitowanie;

2) groźby powiązane z przemocą skierowaną prze­ciwko osobom oraz przedmiotom, stosowanie presji ni szantażu w celu wymuszenia konkretnych zachowań;

3) dyskryminacja (poniżanie, naruszanie cudzej god­ności); inaczej mówiąc, jest to wszelkie "dokuczanie" dziecku bez użycia narzędzi, które jest przyczyną występowania u niego negatywnych przeżyć i cho­ciaż nie zostawia śladów na ciele ofiary wyrządza ogromne spustoszenie w sferze emocjonalnej, poz­nawczej i behawioralnej dziecka.

ZAPAMIĘTAJ!

Przemoc psychiczna to niewłaściwe zachowania wobec dziecka, wyrządzające mu poważne szkody(czasem nieodwracalne) natury emocjonalnej.

OBJAWY WSKAZUJĄCE NA MALTRETOWANIE EMOCJONALNE DZIECKA

DANE Z WYWIADU	OBJAWY SOMATYCZNE	ZACHOWANIE
Rodzice ignorują (izolują) problemy dziecka, bagate­lizują (odrzucają) je, robią kozła ofiarnego" z dziecka. Oczekiwania rodziców są nieodpowiednie do wieku i rozwoju dziecka Istnienie w przeszłości epizodów fizycznej prze­mocy i maltretowania. Rodzice postrzegają swe dziecko jako "odmienne".	Zwykle nie występują żadne objawy. Opóźnienie wzrastania i rozwoju. Zaburzenia mowy. Objawy fizycznego mal­tretowania.	Niska samoocena. Ssanie palca, kołysanie się, moczenie nocne. Zachowania "dorosłe" (opiekowanie się rodzeń­stwem). Zachowanie antyspołeczne. Opóźnienie rozwoju emo­cjonalnego i intelektualnego. Zachowanie ekstremalne (agresja, uległość). Próby samobójcze lub ich demonstrowanie.

Konsekwencje tego typu działań są bardzo zbliżone do psychicznych następstw bicia dzieci. Dokuczanie dziecku bez użycia narzędzi wywołuje u niego wiele negatywnych przeżyć: lęk, poczucie niesprawiedliwości i bezsensu, świadomość braku miłości rodzicielskiej i wiele innych konsekwencji, takich jak: zaburzenia snu, przygnębienie, nerwice, zachowania agresywne, a nawet myśli i próby samobójcze. Ponadto krzyczenie na dzieci i poniżanie powoduje poważne konsekwencje w ich dorosłym życiu. Osoby maltretowane w dzieciń­stwie nawet wiele lat później mają poczucie winy, niską samoocenę, a także zaburzone poczucie własnej tożsamości, silną potrzebę kontrolowania innych oraz są psychicznie uzależnione od swoich rodziców.

UWAGA!

Ofiary przemocy psychicznej cierpią na depresje, nerwice, izolują się od otoczenia bądź odstraszają je swoim perfekcjonizmem lub negatywnymi oczekiwa­niami w stosunku do innych.

PRZEMOC SEKSUALNA

Seksualne wykorzystywanie dziecka jest najbardziej odrażającą i szkodliwą ze względu na następstwa, jakie powoduje, formą przemocy. Według prof. dr. hab. Józefy Brągiel (Instytut Nauk Pedagogicznych, Wydz. Historyczno-Pedagogiczny, Uniwersytetu Opolskiego) jest to wciąganie dziecka w sferę aktywności seksual­nej nieadekwatnej do jego etapu rozwojowego, w sferę działań, których dziecko nie rozumie i nie jest w stanie zaakceptować i które naruszają jednocześnie normy prawne i społeczne.

Wykorzystywanie seksualne to zaangażowanie dziecka w czynności seksualne, których nie rozumie, na które świadomie nie wyraża zgody, nadużywanie władzy przez dorosłych, nastolatki, dzieci starsze.

Wykorzystanie seksualne dzieci może polegać na oglądaniu dzieci w niestosowny sposób, obnażaniu się w ich obecności, niestosownej nagości w domu, na ero­tycznym całowaniu dzieci, oglądaniu z dziećmi filmów i zdjęć pornograficznych, dotykaniu dzieci, pocieraniu, onanizowaniu się przed dziećmi lub z udziałem dzieci, penetracji palcem lub innym narzędziem narządów płciowych dzieci, a także na uprawianiu seksu oral­nego lub analnego.

Rozróżnia się trzy rodzaje zachowań w zakresie form seksualnego wykorzystywania dzieci przez dorosłych:

1) akty pozbawione fizycznego kontaktu, czyli eks­hibicjonizm, podglądactwo, fetyszyzm, obsceniczne telefony oraz eksponowanie ciała dziecka osobom dorosłym w celu zaspokojenia ich seksualnych pragnień;

2) czyny skupione na fizycznym kontakcie osoby dorosłej z dzieckiem, do których zalicza się petting bądź praktyki masturbacyjne;

3) akty noszące znamiona gwałtu, czyli zmuszanie dziecka do stosunków seksualnych.

Następstwa tego rodzaju przemocy mogą być zarówno bezpośrednie, jak i odległe w czasie, oraz mogą to być następstwa somatyczne, poznawcze, emocjonalne, behawioralne i seksualne.

W śród bezpośrednich skutków somatycznych należy wymienić urazy zewnętrznych narządów płciowych, przerwanie błony dziewiczej, infekcje przenoszone drogą płciową oraz urazy ciała związane ze stoso­waniem przemocy fizycznej jako środka do osiągnię­cia celu - zaspokojenia seksualnego.

Dużo dłuższa jest lista następstw psychicznych. Mogą to być erotyzacja dziecka, zaburzenia snu, fobie, lęki, nerwice, depresje. Ofiary przemocy seksualnej prze­jawiają prowokacyjne zachowania seksualne wobec swoich rówieśników, wykazują zachowania agresywne i autodestrukcyjne, łącznie z podejmowaniem prób samobójczych, albo wręcz przeciwnie - ich zachowa­nia są regresywne, izolują się. Podobnie jak w przy­padku innych rodzajów przemocy dzieci doznające tego typu nadużyć mają problemy w szkole, uciekają

z domu, cechują je zachowania przestępcze oraz niska samoocena, poczucie winy i krzywdy.

Równie długa jest lista odległych w czasie następstw przemocy seksualnej stosowanej wobec dziecka. Mogą to być stany lękowe, zespoły depresyjne, psychozy, zaburzenia osobowościowe i wiele innych skutków występujących także w wyniku stosowania innych rodzajów przemocy. U ofiar tego rodzaju przemocy występują specyficzne zaburzenia seksualne, takie jak dysparemnia, zaburzenia pożądania u kobiet i nega­tywne postawy wobec mężczyzn i seksu oraz impo­tencja u mężczyzn. Tendencje orgiastyczne, sadyzm oraz homoseksualny i biseksualny rozwój orientacji płciowej, pedofilia, transwestytyzm, promiskuityzm, prostytucja i gwałcenie to kolejne skutki nadużyć sek­sualnych. Ta sama przemoc może również spowo­dować występowanie odmiennych sytuacji, takich jak trudności w nawiązywaniu kontaktów z płcią prze­ciwną i niepowodzenia seksualne. Także w tym wy­padku ofiary mogą przejawiać tendencje do zachowań o charakterze przestępczym oraz do stosowania prze­mocy w życiu dorosłym, także wobec dzieci.

Zadaniem pracowników socjalnych w razie stwierdze­nia przemocy seksualnej jest pomoc w ochronie dziecka, pomoc rodzinie w przezwyciężaniu kryzysu oraz na­uczenie domowników innego stylu życia ze sobą.

UWAGA!

Pomoc w konkretnym wypadku przemocy seksualnej zależy od specyficznych potrzeb i problemów danej rodziny. Aby przerwać zaklęty krąg przemocy, ktoś z otoczenia rodziny musi uświadomić sobie jak po­ważny to jest problem. Tą osobą może być i powinien pracownik socjalny.

Informację o tym, ze koś używa przemocy wobec dziecka, należy zgłaszać do:

1) prokuratury,

2) specjalistów ds. nieletnich w każdej jednostce

Policji,

3) wydziałów rodzinnych sądów rejonowych,

4) kuratorów właściwych sądów dla nieletnich,

5) pedagoga lub psychologa szkolnego,

6) poradni psychologiczno-pedagogicznej,

7) centrum pomocy rodzinie,

8) ośrodka pomocy rodzinie,

9) ośrodka pomocy społecznej

PRZEMOC PRZEZ ZANIEDBANIE

Przemoc to krzywda wyrządzona dziecku zazwyczaj przez opiekunów świadomie, ale także wskutek za­niedbania, której można było uniknąć. Może być natury fizycznej, emocjonalnej, seksualnej, najczęściej wyrzą­dzana jest w sytuacjach wewnątrzrodzinnych, w których nieopanowany stres lub konflikt mogą przerodzić się w przemoc.

Przemoc przez zaniedbanie to krótko mówiąc nieza­spokojenie podstawowych potrzeb fizycznych oraz psychicznych dziecka.

OBJAWY WSKAZUJĄCE NA ZANIEDBANIE DZIECKA (www.cmppp.edu.pl. Pracownia Profilaktyki i Uzależnień)

DANE Z WYWIADU	OBJAWY SOMATYCZNE	ZACHOWANIE
Duża absencja szkolna. Nieodpowiednia opieka nad dzieckiem przez długi czas i w sytuacjach zagrożenia. Częste zamykanie domu przed dzieckiem. Brak zainteresowania rodziców zdrowiem dziecka i zaleceniami lekarskimi. Brak posiłku przez całą dobę. Niski standard mieszkania, brud, obecność różnych owadów. Hazard. Nadużywanie przez człon­ków rodziny alkoholu lub używanie narkotyków.	Głód, odwodnienie. Zaniedbanie w zakresie higieny ciała. Próchnica zębów, zły stan higieny jamy ustnej. Nieodpowiednie do pogody i rozmiarów ciała dziecka ubranie, odzież brudna, stale noszona. Stałe zmęczenie, apatia. Niezaspokojone potrzeby fizyczne i zdrowotne Zarażenia pasożytami, wszawica. Liczne uszkodzenia skóry, owrzodzenia.	Wczesne przychodzenie i późne wychodzenie ze szkoły. Częste zasypianie w klasie. Proszenie o jedzenie lub jego kradzież. Zachowania zbliżone do dorosłych, "pseudodoj­rzałość" (opiekowanie sięrodzeństwem), zachowa­nia przestępcze. Używanie alkoholu i nar­kotyków.

CZYNNIKI MOGĄCE UAKTYWNIĆ PRZEMOC WOBEC DZIECKA

SPOŁECZNE (środowisko społeczne)	PSYCHOLOGICZNE/ PSYCHIATRYCZNE	INTERAKTYWNE
Brak uregulowanego życia domowego. Złe warunki mieszkaniowe. Duże rodziny. Brak pomocy w wycho­wywaniu dzieci. Przemoc w małżeństwie. Konflikt w rodzinie. Brak wsparcia rodziny poszerzonej. Izolacja. Stres. Bezrobocie. Bieda. Przeludnienie. Dyskryminacja.	Rodzice: odrzuceni jako dzieci, ofiary przemocy w dzie­ciństwie, unikanie szkoły, przestępczość, szczególnie gwałtowność, zaburzenia fizyczne, zaburzenia umysłowe: psychopatia, socjopatia, depresja, szukający miłości dziecka, wczesna ciąża, trudna ciąża, przedwczesny poród, słaba więź z noworodkiem, używanie alkoholu, narkotyków, niezaspokojona potrzeba zależności, młody wiek rodziców, brak dojrzałości, samotna matka lub ojciec, słaba tolerancja stresu, niska samoocena, urazy w stosunku do dziecka spaczona percep­cja potrzeb dziecka, nadmierny krytycyzm, niezrozumienie potrzeb dziecka, potrzeby dziecka niespo­strzegane jako priorytet, nierealistyczne oczekiwania w stosunku do dziecka.	Dziecko: uparte, kapryśne, natrętne, zbuntowane, kozioł ofiarny, przygnębiające, niekochające, trudne/wiecznie narzeka­jące, niechciane, upośledzone, nadpobudliwe, trudne do uspokojenia, płaczące, brudzące się (fekaliami), ząbkujące, wcześniak, niechciane.

---