ZJAWISKO KERATYNIZACJI

Rozpoczyna się w warstwie podstawnej gdzie komórki się dzielą, następnie przemieszczają się w sposób ciągły ku powierzchni skóry, stopniowo się przekształcają i docierają do warstwy „martwych” komórek, ulegających ciągłemu złuszczaniu.

Na proces składają się: pionowa migracja komórek (trwa 2 tygodnie, tzw. turn-over naskórkowy) i ich różnicowanie.

Czas przejścia komórek z warstwy podstawnej do warstwy rogowej to prawidłowo około 28-30 dni.

Na powierzchni naskórka dochodzi do złuszczenia jednej warstwy komórek dziennie („pożywienie dla roztoczy”).

Jeżeli proces złuszczania pozostaje w równowadze z proliferacją komórkową w warstwie podstawnej to grubość naskórka jest stała.

Indeks mitotyczny (który jest miarą proliferacji komórek) może być gwałtownie zwiększony w przypadku stanu zapalnego, np.: wyprysku i wtedy proces złuszczania jest nasilony.

SPOIWO MIĘDZYKOMÓRKOWE (CEMENT MIĘDZYKOMÓRKOWY)

To lipidy naskórka.

Powstają w trakcie dojrzewania keratynocytów w warstwie kolczystej i ziarnistej.

Pełnią funkcje cementu łączącego komórki w warstwie rogowej.

Zapewnia spoistość w warstwie rogowej.

Zabezpiecza skórę i cały organizm przed możliwością penetracji obcych substancji z zewnątrz.

Stanowi barierę dla wody.

Decyduje o zatrzymaniu wody w naskórku (średnia zawartość wody w naskórku- 10%).

Zapewnia miękkość i elastyczność skórze.

NMF- NATURALNY CZYNNIK NAWILŻAJĄCY

Są to składniki warstwy rogowej i płaszcza hydrolipidowego skóry.

Nadaje im właściwości higroskopijne i hydrofilne.

Składniki te powstają podczas procesu keratynizacji z dezintegracji jąder komórkowych rogowaciejących komórek naskórka.

Skład procentowy:

• 40% aminokwasów- glicyna, seryna, prolina, kwas glutaminowy

• 18,5% sole mineralne- sód, wapń, potas, magnez, chlorki, fosforany

• 12% mleczan sodu

• 12% sól sodowa kwasu piroglutaminowego (PCA-Na)

• 7% mocznik

• 1,5% amoniak, kwas moczowy, glikozamina, keratynina, substancje niezidentyfikowane

Może być wypłukiwany z warstwy rogowej przez wodę, rozpuszczalniki i detergenty.

Lipidy chronią NMF tworząc razem z nimi układ ciekłokrystaliczny, który pokrywa zrogowaciałe korneocyty.

Za głównie wiążące wodę uważa się:

• mleczan sodu

• glicynę

• PCA-Na 10-15% jest wody w warstwie rogowej

SEBUM

Łój skórny.

Jest to wydzielina gruczołów łojowych pokrywająca skórę i włosy.

Skład łoju:

• tirglicerydy (nadają lepkość)

• WKT (powstają z rozkładu triglicerydów)

• woski

• skwalen

• cholesterol (wolny i jego estry)

Czynniki wpływające na jego wydzielanie:

1. temperatura otoczenia ( wzrost temp. o 1º, wydzielanie o 10%)

2. cykl miesiączkowy (wzrost - II-a połowa)

3. płeć ( kobieta/ mężczyzna)

4. wiek (aktywność duża u noworodków, potem zmniejsza się i ponownie rośnie w okresie dojrzewania, w miarę upływu lat- maleje)

5. okolica ciała (najwięcej twarz, tułów; najmniej kończyny)

Regulacja wydzielania- hormonalna

PŁASZCZ TŁUSZCZOWY SKÓRY

Tworzy go mieszanina substancji pochodzących z różnych źródeł, z których największe znaczenie ma łój, nie pomijając lipidów z komórek naskórka.

Zalega na powierzchni naskórka.

Składa się na:

• tłuszczy

• wosków

• kwasów tłuszczowych

• bakterio- i grzybobójczego skwalenu

• cholesterolu

• trójglicerydów

hamuje przenikanie wody i substancji hydrofilnych.

Chroni przed utratą wody z ustroju.

Utrzymuje pH skóry na poziomie 5,5.

Ze względu na duże stężenie jonów wodorowych jest barierą dla elektrolitów dodatnich.

Chroni przed czynnikami chemicznymi, działaniem wirusów, grzybów.

Wpływa na wygląd estetyczny w rogowej (nadmiar- połyski).

CZYNNIKI NADAJĄCE SKÓRZE KWAŚNY ODCZYN TO:

Wartość pH skóry właściwej, ok.7, zmienia się na powierzchni skóry w pH kwaśne, bliskie 5.

Kwas mlekowy zawarty w pocie.

Wolne nienasycone kwasy zawarte w łoju.

Tlen z otaczającego nas powietrza.

Naturalna flora bakteryjna (grzybicza mniej liczna).

Składają się na nią różne drobnoustroje, które są na powierzchni naszego naskórka głównie gronkowce i beztlenowce.

• zgodnie współistnieją ze sobą ( są saprofitami)

• stanowią żywą barierę powstrzymującą bakterie i wirusy chorobotwórcze.

MELANOCYTY

• zaliczane do komórek serii APUD

• są pochodzenia neuroektodermalnego, wtórnie przywędrowały na teren naskórka

• Produkują barwnik - melaninę - odpowiedzialny w głównej mierze za kolor skóry i ochronę przed promieniowaniem ultrafioletowym

• stanowią 10% wszystkich komórek warstwy podstawnej naskórka. Odsetek ten jest stały dla wszystkich ras ludzkich, ale melanocyty ludzi rasy czarnej wytwarzają więcej melaniny

• na kolor skóry wpływają:

• barwa gęstej sieci włókien warstwy siateczkowatej skóry

• unaczynienie

• aktywność melanocytów

• leżą w warstwie podstawnej keratynocytów, pozostają w kontakcie z błoną podstawną.

Posiadają duże, owalne jądro. Jasna, obfita cytoplazma tworzy liczne, długie wypustki wnikające między keratynocyty i sięgające aż do warstwy ziarnistej. Nie łączą się desmosomami z keratynocytami. Cytoplazma melanocytów zawiera charakerystyczne, objęte błona ziarnistości ( PREMELANOSOMY i MELANOSOMY), mające elektronowo gęsty, prążkowany rdzeń.

Jednostka melanocytarna - 1 melanocyt 36 keratynocytów.

• w procesie tworzenia melaniny TYROZYNA przekształca się z udziałem TYROZYNAZY w DOPA (dwuhydroksyfenyloalaninę), a ta zostaje przekształcona w pośrednią postać barwnika ulegającego polimeryzacji w MELANINĘ. Ta ostatnia łączy się z białkiem w AKTYWNY KOMPLEKS MELANOPROTEINOWY (mający ultrastrukturalnie postać kulistych mas elektronowo gęstego materiału często przesłaniającego strukturę premelanosomów)

KOMPLEKSY MELANOPROTEINOWE są przesuwane wzdłuż wypustek melanocytów i przekazywane do cytoplazmy keratynocytów (przez FAGOCYTOZĘ) warstwy podstawnej i kolczystej naskórka. Ich zawartość jest największa w warstwie podstawnej.

Melanosomy gromadzą się ponad jądrami komórek warstw rozrodczych osłaniając zawarty w nich DNA przed promieniowaniem UV.

Promienie UV powodują uszkodzenia DNA komórkowego, które w szczególnych przypadkach mogą doprowadzić do transformacji nowotworowej komórek.

W warunkach normalnych uszkodzone fragmenty DNA są usuwane i naprawiane mechanizmami regeneracyjnymi istniejącymi w komórkach prawidłowych. W schorzeniach charakteryzujących się zaburzeniami tych procesów nasłonecznienie prowadzi do powstania ognisk nowotworowych.

KOMÓRKI DENDRYTYCZNE= KOMÓRKI LANGERHANSA

• 1-3% komórek naskórka

• występują we wszystkich warstwach , ale najłatwiej je dostrzec w warstwie komórek ziarnistych

• mają zdolność prezentacji antygenu (układu APC) z udziałem cząsteczek MHC klasy II oraz do produkcji cytokin

• na ich powierzchni występują też receptory dla Fe IgE.

• Ich zdolność prezentacji antygenów jest większa w porównaniu z monocytami i makrofagami

• Przedostają się one do okolicznych węzłów chłonnych i są ważnymi komórkami w układzie immunologicznym

• Pochodzą z mezenchymy

• Posiadają owalne jądro komórkowe o nieregularnych konturach, jasną cytoplazmę tworzącą wypustki dendrytyczne wnikające między keratynocyty. Nie łączą się z keratynocytami. W cytoplazmie widoczne są charakterystyczne twory w kształcie pręcików, rozproszone, najliczniej położone w okolicy AG- ziarnistości Birbecka

• W zdrowej skórze występuje niewiele komórek dendrytycznych. Długość i stopień rozgałęzienia ich wypustek wzrasta w wielu przewlekłych chorobach zapalnych skóry, szczególnie o podłożu alergicznym i autoimmunologicznym, np. AZS

KOMÓRKI MERKLA

• nieliczne, w normalnej skórze trudne do rozpoznania (1%)

• w mikroskopie optycznym przypominają melanocyty, dopiero mikroskop elektronowy ujawnia w ich cytoplazmie obecność okrągłych, objętych błoną ziarnistości o charakterze neuroendokrynnym. Jądro komórkowe jest mocno wgłębione

• występują w warstwie podstawnej

• w swej części podstawnej mają połączenia synaptyczne z obwodowymi zakończeniami nerwowymi oraz nieliczne połączenia desmosomalne z przylegającymi keratynocytami

• występują pojedynczo lub w postaci skupisk związanych z tzw. dyskami włosowymi leżącymi bezpośrednio pod błoną podstawną

• są uważane za receptory dotykowe (receptoryczucia)

SKÓRA WŁAŚCIWA

Znacznie cieńsza od tkanki podskórnej, jej grubość wynosi 1-2 mm więcej niż 3 mm- stopy i dłonie.

Jej masa wynosi od 15-20% ciężaru całej skóry.

Jest zbitą tkanką łączną, zbudowaną głównie z włókien kolagenu.

Jest tkanką podporową, spoczywa na niej naskórek i umiejscowione są:

• przydatki skórne

• naczynia krwionośne

• nerwy

• naczynia limfatyczne.

Dzieli się na dwie warstwy- brodawkową (brodawkowata) i siateczkową.

Granica między skórą właściwą a naskórkiem jest falista- błona podstawna łączy naskórek ze skórą właściwą, złożona jest z białek i proteoglikanów wytwarzanych przez komórki naskórka oraz komórki tkanki łącznej skóry właściwej.

Wpuklenia do naskórka skóry właściwej to sople.

Wpuklenia skóry właściwej do naskórka to brodawki- warstwa brodawkowa.

Pod nią jest warstwa siateczkowa zbudowana z włókien, które tworzą siateczkę.

Wyróżniamy w skórze właściwej:

• komórki

• włókna oraz

• międzykomórkową substancje podstawową

TRZY RODZAJE WŁÓKIEN:

KOLAGENOWE

• są podstawową masą skóry właściwej

• zbudowane z białka zwanego kolagenem

• mają kształt falisty

• są długie, grube

• elastyczne, rozciągliwe, odporne na urazy mechaniczne

• mają ograniczoną możliwość rozciągania

• połączone są w pęczki- są związane za pomocą mukopolisacharydów

• stanowią rusztowanie dla skóry właściwej

• obecne w warstwie siateczkowej i brodawkowatej- nieco mniej

• wyróżniamy ok. 14 typów kolagenu w organizmie z czego 2 typy kolagenu I i III mają znaczenie dla skóry.

KOLAGEN TYPU III

• buduje głównie włókna kolagenowe u dzieci i osób dorosłych

• u osób dorosłych jest go poniżej 18%

• synteza kolagenu III ustępuje w wieku 30 lat, a potem zanika ze struktury dermicznej (40,50 lat)

• jest delikatny

• nadaje skórze elastyczność, jędrność

• jest zdolny do pochłaniania wody- odpowiada za nawilżenie skóry

KOLAGEN TYPU I

• przeważa u osób dorosłych

• stanowi około 80 %

• nie ma właściwości pochłaniania wody

• tworzy masę grubych włókien, odgrywających rolę podpory

• wraz z wiekiem kolagen III zastępowany jest kolagenem I

• 18% kolagenu III

ELASTYNOWE- SPRĘŻYSTE

• zbudowane z białka zwanego elastyną

• mniej liczne niż kolagenowe

• cienkie, krótkie, delikatniejsze

• po rozciągnięciu mają zdolność powrotu

• określają sprężustość i elastyczność naszej skóry

• absorbują wodę i zatrzymują ją w tkankach

• oplatają włókna kolagenowe

• włókna oksytalanowe- szczególny rodzaj włókien sprężystch, umieszczone poprzecznie w stosunku do włókien właściwych, bardzo delikatne, zanikają jako I-e w procesie starzenia się skóry.

RETIKULINOWE- SREBRNOCHŁONNE

• występują w warstwie brodawkowatej

• bardzo cienkie, delikatne

• występują w miejscach, gdzie tkanka łączna graniczy z innymi tkankami np.: oplatają naczynia krwionośne, włosy.

• W procesach zapalnych zwiększa się ich ilość

POMIĘDZY WŁÓKNAMI SĄ KOMÓRKI:

FIBROBLASTY

(produkują kolagen- 90% suchej masy i włókna elastynowe- 2%)

KOMÓRKI DENDRYTYCZNE (prezentują antygen)

Poza tym- w niewielkich ilościach

• makrofagi

• komórki plazmatyczne

• limfocyty

• leukocyty

• mastocyty ( występują wzdłuż naczyń krwionośnych, odgrywają ważna rolę w patogenezie pokrzywki)

PODSTAWOWA SUBSTANCJA MIĘDZYKOMÓRKOWA

• w młodej skórze ma postać pół płynnego żelu

• w jej skład wchodzą mukopolisacharydy, którego głównym przedstawicielem jest kwas hialuronowy (w stanie wolnym), siarczan chondroityny i dermatanu ( połączone z proteinami)

• ma ogromne właściwości przyciągania i zatrzymywania wody ( hydrofilowe) w skórze właściwej.

1

---