Wyrok
z dnia 10 lutego 2000 r.
Naczelny Sąd Administracyjny (do 2003.12.31) w Gdańsku
I SA/Gd 2184/1997
Egzekucja administracyjna powinna być prowadzona wszystkimi dostępnymi środkami egzekucyjnymi, bez względu na sytuację w jakiej znalazł się skarżący. Rezygnacja ze stosowania możliwego w niniejszej sprawie środka egzekucyjnego w postaci zajęcia świadczenia emerytalnego, doprowadzić mogła do bezskuteczności egzekucji.
LEX nr 41509
41509
Dz.U.05.229.1954: art. 79
Przewodniczący: sędzia NSA W. Zientara.
Sędziowie: NSA E. Anyżewska, del. SO S. Kozik (spr.).
Protokolant: M. Jakubowska.
Urząd Skarbowy na podstawie tytułu wykonawczego z dnia 24.01.1997 r., obejmującego zaległe zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za rok 1993, na kwotę 988,00-zł, wszczął postępowanie egzekucyjne z majątku zobowiązanego Eugeniusza G.
W toku podjętych czynności egzekucyjnych sporządzono protokoły o stanie majątkowym zobowiązanego, z których wynikało, że nie posiada on majątku, z którego byłoby możliwe prowadzenie skutecznej egzekucji administracyjnej. W toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego, zobowiązany wskazał, że posiada wierzytelności u dłużnika J.S. zasądzoną wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w G. w sprawie z dnia 20.10.1995 r. Urząd Skarbowy w dniu 26.06.1997 r. dokonał zajęcia wierzytelności wynikającej z w/w wyroku Sądu Wojewódzkiego z dnia 20.10.1995 r. W wyniku nie uznania zajętej wierzytelności przez dłużnika Jana S. który pismem z dnia 11.07.1997 r. poinformował, że złożył wniosek do Ministerstwa Sprawiedliwości o kasację wyroków, organ egzekucyjny, działając w oparciu o przepisy art. 7 § 2 ustawy z dnia 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zastosował środek egzekucyjny, który bezpośrednio prowadzi do wykonania obowiązku określonego w tytule wykonawczym, poprzez zajęcie świadczenia z zaopatrzenia emerytalnego zobowiązanego - świadczenia w ZUS - Inspektorat w S.
Zobowiązany pismami z dnia 24.09.1997 r. wniósł zarzuty do organu egzekucyjnego wnosząc w nich o zmianę sposobu egzekucji poprzez skierowanie postępowania egzekucyjnego do wierzytelności u Jana S., bowiem zajęcie świadczeń emerytalnych uniemożliwi dalsze leczenie.
Postanowieniem z dnia 8.10.1997 r. organ egzekucyjny wniosek dłużnika uznał za nieuzasadniony i odmówił zwolnienia spod egzekucji administracyjnej zajętego świadczenia z zaopatrzenia emerytalnego zobowiązanego.
Na powyższe postanowienie Eugeniusz G wniósł zażalenie do Izby Skarbowej, którym podtrzymał żądania swojego wniosku, a ponadto stwierdził, że zwrot na rzecz Skarbu Państwa należności z pominięciem egzekucji z majątku dłużnika zobowiązanego, spowoduje przesunięcie realizacji spłaty zaległych zobowiązań podatkowych od zobowiązanego o cztery lata. W uzasadnieniu zażalenia stwierdził ponadto, że zajęcie świadczeń emerytalnych "uniemożliwi skuteczne i kosztowne leczenie trwałej choroby".
Izba Skarbowa po rozpatrzeniu sprawy w trybie zażaleniowym postanowieniem z dnia 17.12.1997 r. zaskarżone postanowienie Urzędu Skarbowego z dnia 08.10.1997 r. utrzymała w mocy i zażalenie oddaliła. Izba Skarbowa oceniając zebrany materiał dowodowy w przedmiotowej sprawie oraz zarzuty podniesione w zażaleniu - stwierdziła, że brak jest podstaw do uchylenia zaskarżonego postanowienia Urzędu Skarbowego. Roszczenia i działania strony skarżącej nie zostały poparte żadnymi dowodami, a jednocześnie brak jest zarzutów, podważających stan faktyczny i prawny zaskarżonych rozstrzygnięć wydanych w postępowaniu egzekucyjnym, prowadzonym do majątku zobowiązanego Eugeniusza G.
Pisma strony z dnia 24.09.1997 r., a następnie zażalenie z dnia 14.10.1997 r., na postanowienie Urzędu Skarbowego z dnia 08.10.1997 r. - rozpatrzone zostały w oparciu o przepisy art. 13 § 1 i 2 w związku z art. 10 i art. 79 (w/w ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji), które dopuszczają możliwość dochodzenia należności budżetu Państwa ze świadczeń pieniężnych z zaopatrzenia emerytalnego. Wskazany brak zgodnego z wnioskiem strony rozstrzygnięcia w sprawie rozłożenia na raty zaległości podatkowej w podatku dochodowym od osób fizycznych za rok 1993, nie dot. przedmiotowego postępowania egzekucyjnego, gdyż podlega rozpoznaniu w odrębnym postępowaniu podatkowym.
Zarzut Eugeniusza G. dot. "zaniechania" poboru wskazanej wierzytelności u dłużnika zobowiązanego, zdaniem Izby Skarbowej, nie znajduje żadnego uzasadnienia, gdyż organ egzekucyjny w wyniku podjętych czynności egzekucyjnych działając w oparciu o przepis art. 89 § 1 (ustawy z dnia 17.06.1966 r.), dokonał zajęcia innych wierzytelności pieniężnych i praw majątkowych (u dłużnika zajętej wierzytelności J. S. Jan S.). pismem z dnia 11.07.1997 r. złożył oświadczenie w sprawie wymagalności zajętej wierzytelności. Eugeniusz G. wyroku z dnia 20.10.1995 r. nie skierował do postępowania egzekucyjnego w trybie k.p.c. i zdaniem Izby Skarbowej stara się on obowiązki te przerzucić na Urząd Skarbowy, licząc na skuteczne odzyskanie długu, bez ponoszenia kosztów postępowania. Będąc dłużnikiem Skarbu Państwa z tytułu zaległych za rok 1993 zobowiązań podatkowych, nie przystąpił do ich spłaty w trybie dobrowolnym. Organ egzekucyjny zastosował kolejny możliwy do realizacji środek egzekucji administracyjnej, w postaci zajęcia świadczeń pobieranych przez zobowiązanego z ZUS - Inspektorat w S. Według zawiadomienia ZUS z dnia 26.09.1997 r. zajęte zostało świadczenie, pobierane przez E.G. w kwocie - 539,49-zł a zajęciem objęto kwotę 169,70-zł. miesięcznie. Zajęcie świadczenia emerytalnego nastąpiło zgodnie z § 1 pkt l rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wysokości kwot emerytur i rent wolnych od potrąceń i egzekucji (Dz. U. Nr 5, poz. 45 z późn. zm.), i okazało się jedynym skutecznym środkiem egzekucyjnym możliwym do zastosowania w celu przymusowego wyegzekwowania zaległych zobowiązań podatkowych. Nie zwalnia to jednak organu egzekucyjnego z możliwości dalszego dochodzenia należności od dłużnika zajętej wierzytelności (od p. Jana S.) w momencie jej uznania (art. 90 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17.06.1966 r.). Organ egzekucyjny jest uprawniony do zastosowania wszystkich możliwych środków przymusu (przewidzianych przez ustawodawcę) w celu realizacji niewykonanego zobowiązania podatkowego, gdyż Skarbowi Państwa przysługiwało ustawowe prawo zastawu na majątku podatnika, a także pierwszeństwo zaspokojenia przed innymi wierzytelnościami podatnika (art. 23 ustawy z dnia 19.12.1980 r. o zobowiązaniach podatkowych). Izba Skarbowa stwierdziła ponadto, że podstawową przesłanką przy wyborze środka egzekucyjnego jest cel egzekucji, tzn. osiągnięcie wykonania obowiązku ciążącego na zobowiązanym. W niektórych przypadkach, gdy cel egzekucji tego wymaga, mogą być stosowane wszystkie możliwe środki jednocześnie. To nie zobowiązany kieruje postępowaniem, które zmierza do przymusowego wykonania obowiązków, ciążących na podatniku, ale Urząd Skarbowy będący jednocześnie wierzycielem i organem egzekucyjnym.
Skarżący Eugeniusz G. w skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego na postanowienie Izby Skarbowej z dnia 17.12.1997 r. wniósł o zaniechanie prowadzenia egzekucji z jego świadczenia emerytalnego i prowadzenie egzekucji z jego wierzytelności u Jana S. Zaskarżonemu postanowieniu skarżący zarzucił zaniechanie oraz nieskuteczność potrącenia zobowiązania podatkowego z wierzytelności podatnika orzeczonej wyrokiem Sądu Wojewódzkiego z dnia 20.10.1995 r.; oraz Sądu Apelacyjnego z dnia 23.04.1996 r.; a także nie uwzględnienie prośby o rozłożenie na raty zaległego zobowiązania podatkowego z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za rok 1993. Skarżący wskazał ponadto, że Urząd Skarbowy nie skorzystał z możliwości określonych przepisami art. 28, 45 i 49 ustawy o zobowiązaniach podatkowych, poprzez nie wydanie decyzji orzekającej odpowiedzialność dłużnika p. G. zobowiązanego do zwrotu kwoty 40.000,-zł z odsetkami (na podstawie art. 5 ust. 3 i art. 40 wym. ustawy o zobowiązaniach podatkowych).
W odpowiedzi na skargę Izba Skarbowa wniosła o oddalenie skargi wniesionej przez Eugeniusza G. oraz obciążenie strony skarżącej kosztami postępowania sądowego.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga Eugeniusza G. nie jest zasadna. Zarzuty w niej podniesione w żadnym wypadku nie mogą stanowić podstawy do uchylenia zaskarżonego postanowienia.
Zarzut naruszenia przepisu art. 7 § 2 (w/w ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji) jest bezpodstawny. Przepis ten stanowi, że organ egzekucyjny stosuje środek egzekucyjny, który prowadzi bezpośrednio do wykonania obowiązku, a spośród kilku środków egzekucyjnych - środek lub środki najmniej uciążliwe dla zobowiązanego, zatem skierowanie egzekucji przez Urząd Skarbowy do emerytury skarżącego, gdy zaproponowany przez niego sposób nie zapewniał zaspokojenia należności Skarbu Państwa, był jedynym skutecznym sposobem egzekucji w niniejszej sprawie. Należy zważyć, że działania organu egzekucyjnego - Urzędu Skarbowego były uzasadnione, gdyż egzekucja administracyjna powinna być prowadzona wszystkimi dostępnymi środkami egzekucyjnymi, bez względu na sytuację w jakiej znalazł się skarżący. Rezygnacja ze stosowania możliwego w niniejszej sprawie środka egzekucyjnego w postaci zajęcia świadczenia emerytalnego, doprowadzić mogła do bezskuteczności egzekucji.
Sytuacja majątkowa i zarobkowa skarżącego, w pełni uzasadniała dochodzenie w trybie przymusowym zaległych zobowiązań podatkowych, przez zastosowanie środków egzekucji administracyjnej w postaci zajęcia świadczenia w ZUS - ie, bowiem nie tylko, że skarżący nie uiścił dobrowolnie należności wobec Skarbu Państwa, to jeszcze, jak słusznie wskazuje Izba Skarbowa, usiłował wykorzystać organ egzekucyjny do prowadzenia egzekucji ze spornej wierzytelności wobec Jana S., by samemu nie ponosić kosztów egzekucyjnych w celu wyegzekwowania powyższej należności. Wskazać należy również, że Eugeniusz G. nie wskazywał innego majątku, z którego organ egzekucyjny mógłby skutecznie wyegzekwować należność od skarżącego. Podstawową przesłanką przy wyborze środka egzekucyjnego jest cel egzekucji, tj. dążenie do wykonania w trybie przymusowym obowiązku ciążącego na zobowiązanym. Gdy cel egzekucji tego wymaga, można zastosować każdy środek, jeśli doprowadzi to wyegzekwowania należności (art. 67 ustawy z 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji). Podjęte w sprawie niniejszej przez organ czynności egzekucyjne prowadzone były zgodnie z obowiązującymi przepisami.
W tym stanie rzeczy skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego - jako niezasadną - należało oddalić, o czym w myśl art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o NSA (Dz. U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) orzeczono w sentencji wyroku.