Psychoterapia ( wykłady: 1,2 ) 7/10/00
Literatura:
red. Lidia Grzesiuk „ Psychoterapia”
Jerzy Aleksandrowicz „ Psychoterapia medyczna”
Czesław Czabała „ Czynniki leczące w psychoterapii'
Egzamin : prawdopodobnie test, również w oparciu o w/w lektury; zadania domowe.
Psychoterapia jako metoda leczenia w odróżnieniu od innych form pomocy psychologicznej.
Metody pomocy psychologicznej (poza psychoterapią) :
Poradnictwo psychologiczne ( counseling)
Nie jest to właściwy termin polski . Powinniśmy raczej używać terminu angielskiego counseling . Ta forma pomocy jest bardzo powszechna, zwłaszcza w USA i Wielkiej Brytanii. Zawód : counselor.
Poradnictwo psychologiczne to pomoc osobom zdrowym w poradzeniu sobie z bieżącą trudną sytuacją , w której oni sami rozwiązać nie mogą.
Muszą być spełnione następujące warunki, tak żebyśmy mogli powiedzieć, ze danej osobie potrzebna jest pomoc w postaci porady psychologicznej / counseling'u:
1) Os. taka nie może być chora, w powszechnej klasyfikacji chorób i zaburzeń, z jednym wyjątkiem: poradnictwo psych. często jest stosowane w stosunku do osób chorych na choroby, które nie są zaburzeniami psychicznymi. Oznacza to, że problem bieżący, który ma chory, nie jest bezpośrednio i przyczynowo uwarunkowany zaburzeniami psychicznymi, a jest problemem, który wynika z faktu, że on jest chory.
Często taka forma pomocy jest stosowana wobec osób chorych terminalnie. Np. osoby, które mają pewien rodzaj inwalidztwa - fakt zaistnienia choroby ( po wypadku) sprawia, że oni nie mogą rozwiązywać pewnych problemów natury psychologicznej.
Pierwsza zasada - człowiek nie ma zaburzeń psychicznych, jest zdrowy w tym zakresie.
2) Czynnik, który sprawił powstanie problemu, jest łatwy do zidentyfikowania. Problem może być różny np. lęk dziecka przed chodzeniem do szkoły = fobia szkolna, która jest najczęściej wynikiem pewnego zdarzenia w szkole.
Poradnictwo wiąże się z określonymi fazami rozwojowymi np. z okresu dziecięcego do młodzieńczości, itp. i związanymi z nimi kryzysami.
Poradnictwo psychologiczne składa się z następujących etapów:
identyfikacja problemu i tego na czym on polega
np. lęk - przed czym, zmiana miejsca pracy - nowe wymagania, itp.
2) znalezienie czynników, które podtrzymują występowanie / utrzymywanie się
problemu;
3) zaproponowanie takich działań, które mają usunąć przyczyny utrwalania, utrzymywania
się niemożności.
Wszystkie te zmiany muszą być : konkretne, wykonalne i mają dać szybki efekt.
Interwencja kryzysowa
Ten rodzaj oddziaływań stosuje się wobec osób, które nie mają problemów rozwojowych, tylko u których w życiu wydarzyło się coś traumatycznego. Coś, co się wydarzyło w sposób niespotykany, zaburzyło ich dotychczasowe widzenie sensu własnego życia.
Najczęściej takie reakcje kryzysowe występują w wyniku różnych kataklizmów np. powódż, pożar, duża katastrofa. Ludzie : policjanci, strażacy są często poszkodowani w różny sposób. Mogą oni mieć powracające myśli, wspomnienia, sny dotyczące danej sytuacji, które są męczące, natrętne.
Sytuacje kryzysowe występują też wtedy gdy mamy do czynienia z trudną sytuacją małżeńską, zawodową ( nagłe zwolnienie).
Interwencja kryzysowa - umiejętność poradzenia / udzielenia pomocy pacjentowi z bardzo silnymi emocjami, które zostały wywołane faktem / zdarzeniem traumatycznym.
Polega to głownie na uwolnieniu uczuć.
Przeżycia traumatyczne są bardzo silne, ale natychmiast i równocześnie blokowane. Są tak silne, że odcinają świadomość od poznawania tych uczuć ( przykład dziewczynki, która przeżywszy powódź, panicznie bała się wody; przez trzy miesiące się nie myła).
Główną metodą interwencji / sytuacji / reakcji kryzysowej jest odtworzenie przeżycia tzw. debreathing , ale tym razem już świadomie. Gdy przeżyje się daną sytuację od nowa, zablokowane emocje uwalniają się. Dane zjawisko / rzecz staje się oswajalne, nie budzi lęku, przerażenia.
Wsparcie społeczne / psychospołeczne
Są to takie sytuacje, w których ludzie w wyniku wypadków, chorób, defektów związanych z chorobami, strat, kolei życiowych, doświadcza wielu ograniczeń
swoich własnych możliwości . Zwłaszcza dotyczy to osób chronicznie chorych, gdzie ci ludzie pod wpływem zmian zachodzących pod wpływem procesu chorobowego, mają bardzo ograniczone możliwości. Często są skazani na pomoc innych, na biedę, uzależnieni są od pomocy społecznej, żyć na marginesie. Wtedy ci ludzie są niezwykle samotni, mają poczucie bezradności, poczucie bezsensu własnego życia, czasem myślą o śmierci, podejmują próby samobójcze. Np. chorzy psychicznie, którzy wychodząc z ostrej fazy choroby, odzyskują świadomość, że chorzy są na schizofrenię, że choroba będzie nawracała, pamiętają przykre doznania psychotyczne, których doświadczali w stanach ostrej psychozy, myślą, że jeżeli znów mają to przeżywać, to lepiej nie żyć.
Dla wielu ludzi jedyną formą pomocy jest zmniejszenie negatywnych konsekwencji, zdarzeń które ich dotknęły, poprzez danie wsparcia społecznego, psychicznego. Zapewnienie takich warunków, aby nie byli sami, aby mieli poczucie przynależności.
Ludzie upośledzeni w pewien sposób, ci, którzy mają zmniejszone możliwości, aby znależć sens życia, muszą mieć takie warunki, które dadzą im okazję do doświadczania tego, że oni są ważni, potrzebni, że gdzieś przynależą, że są użyteczni, że mogą coś dla innych zrobić.
Np. tworzenie grup samopomocy.
Psychoedukacja
Psychoedukacja to taka metoda pomocy psychologicznej, gdzie ludzi uczymy, dostarczamy im wiedzy potrzebnej do tego, aby mogli oni wykorzystywać ją do rozwiązywania różnych swoich problemów, które niesie im życie.
Najczęstszą formą psychoedukacji są grupy psychoedukacyjne dla rodzin osób chorych na poważne zaburzenia psychiczne, jak też somatyczne.
Informacje dotyczące chorób, przekazywane członkom rodziny:
nauczenie członków rodzin psychopatologii tj. różnych dziwacznych objawów
choroby
informacje o tym jak reagować, zachowywać się przy osobach chorych
informacje o tym, jak zapobiec ostrym nawrotom choroby np. nauczenie rozpoznawania typowych objawów sygnalizujących nawrót choroby, zwracanie uwagi na nasilenie urojeń
edukacja rodziców dzieci, które mają różne problemy rozwojowe lub związane ze szkołą
Dlaczego tę edukację nazywa się PSYCHOedukacją ?
Ta edukacja odbywa się nie tylko przez dostarczanie informacji; odbywa się ona najczęściej w warunkach grupowych przez poruszanie emocji, dostarczamy wiedzę poruszając emocje. Tj. członkowie rodzin dostarczając informacje na temat choroby
przekazują też pewne emocje , przekaz staje się wtedy bardziej wiarygodny. Uczestnicy spotkania wiedzą, że taka osoba przez to przeszła, doskonale wie o czym mówi. Wychodzą też z założenia, że skoro jej się udało, to i im też się uda. Dla psychologa w tym układzie istotne jest dbanie o klimat emocjonalny, o to by poziom pewnego pobudzenia emocjonalnego, zaangażowania trwał w tej grupie, bowiem to jest narzędzie służące przekazywaniu i przyjmowaniu wiedzy przez członków spotkania.
Rehabilitacja i resocjalizacja
Rehabilitacja i resocjalizacja to jest przywracanie pewnych umiejętności, które człowiek
stracił w wyniku jakiegoś zdarzenia.
Np. rehabilitacja neuropsychologiczna, która najczęściej jest stosowana wobec osób, u których powstały ubytki mózgowe, a wraz z nimi doszło do utracenia pewnych funkcji, ludzi, którzy utracili pewne umie
za które dane ośrodki mózgowe odpowiadają np. mowa .
Rehabilitacja / resocjalizacja dotyczy też ludzi, którzy utracili umiejętności wykonywania pewnych czynności zachowań. Przykładem jest trening umiejętności społecznych u osób dotkniętych schizofrenią.
Przy resocjalizacji uczymy: przestrzegania norm, kierowana się określonymi wartościami, czy rozumieniu co znaczy nie kradnij, nie zabijaj, itd.
Rehabilitacja / resocjalizacja polega na pomocy przez konkretne działanie, nie przez oddziaływanie na wiedzę czy emocje. Mamy tu do czynienia z całym wachlarzem technik
behawioralnych, z ćwiczeniem zachowań.
Pomoc w rozwoju
Pomoc w rozwoju to uczenie człowieka pewnych umiejętności, które są mu potrzebne na różnych etapach rozwojowych. Są to takie sytuacje, kiedy ludzie oznajmiają nam, że chcą być lepsi, bardziej sprawni, bardziej manipulujący, dojrzali, itd.
Ludzie ci świadomie chcą się nauczyć np. umiejętności rozpoznawania swoich emocji, używania emocji i siły z nich płynącej do tego, by napędzać własne działanie, wpływać na innych, sterować innymi.
Głównie są to treningi i szkolenia, których celem jest rozwijanie ludzkich potencjałów, możliwości ( w zakładach pracy: umiejętności współpracy, zgodnego współdziałania z szefem, identyfikacji z zakładem pracy, wytrzymałości na stres ).
Promocja zdrowia psychicznego
Jest to rodzaj oddziaływań, które mają na celu stworzyć warunki jednostce do tego by :
rozwijała adekwatne do swoich możliwości potrzeby i oczekiwania
by mogła konsekwentnie zaspokajać te potrzeby i możliwości, które zostały wcześniej rozpoznane.
Chodzi o promowanie takich oddziaływań na jednostkę, które hamowałyby rozwój chorób psychicznych i innych dolegliwości np. związanych ze stresem.
Aspekty w ramach promocji zdrowia psychicznego:
edukacja dla zdrowia psychicznego w szkole - uczenie dzieci jak radzić sobie z sytuacjami trudnymi, jak zamieniać zadania narzucane przez szkołę, rodziców i inne systemy na zadania własne, gdzie motywacja do ich wykonania jest osobista , własna, wewnętrzna, a nie narzucona z zewnątrz.
uczyć profesjonalistów, którzy pracują z dziećmi, że edukacja, wsparcie, opieka była dopasowana do indywidualnych możliwości i opierała się na szukaniu mocnych stron, niż korygowaniu słabych
tworzenie warunków zewnętrznych, w jakich funkcjonuje człowiek, które zmniejszałyby ryzyko zagrożeń dla zdrowia psychicznego np. rodzaj szkoły i jej atmosfera; miejsce pracy i jej warunki
zmniejszanie stresu wynikającego z konkurencji; tworzenie konkurencji, która mobilizuje a nie zniechęca / przytłacza; umiejętności współpracy pracowników w firmie; komunikacja
warunki bycia / mieszkania / wśród społeczności lokalnych; tworzenie systemów ekologicznych, w których żyją ludzie ( gdzie nie ma hałasu, dymu);
dostępność do miejsc, w których możemy spędzać czas wolny na wypoczynku;
dostępność do urzędów; poczucie samorządności i wpływania na to co się dzieje; itd.
.....................................................................................................................................
Psychoterapia - metoda leczenia określonych zaburzeń, której celem głównym jest usunięcie psychologicznych przyczyn tych zaburzeń - metoda leczenia takich chorób i zaburzeń, które są spowodowane przyczynami psychologicznymi.
Wskazania stosowania psychoterapii:
bezwzględne - psychoterapia jest podstawową metodą z wyboru leczenia następujących zaburzeń: wszystkich zaburzeń ICD10 ( zaburzenia nerwicowe i osobowości )
psychoterapia jest częścią kompleksowego leczenia innych zaburzeń :
psychozy ( zaburzenia schizofreniczne, afektywne)
jako metoda pomocnicza przy uzależnieniach
we wszystkich innych chorobach ( również jako metoda pomocnicza), gdzie istotną rolą dla procesu leczenia, dla procesu utrzymania zdrowia w danej chorobie odgrywają czynniki psychologiczne
np. przy chorobach wieńcowych, nowotworowych.
Psychoterapia jest więc usuwaniem psychologicznych przyczyn, które albo są źródłem choroby, albo są źródłem trudności w leczeniu innych chorób.
2