Państwo Kazimierza Wielkiego
Spadkobiercą i następcą Władysława został jego jedyny syn Kazimierz. Objął on rządy w wieku 23 lat i panował aż do roku 1370 r. Nie bez powodu w naszej historii nazywa się go Kazimierzem Wielkim. Jego rządy to jeden z najważniejszych momentów w dziejach Polski średniowiecznej. Głównym celem jego polityki było wzmocnienie świeżo zjednoczonego państwa. Tymczasem katalog problemów, jakie stanęły przed młodym królem był olbrzymi. Szczególnie w sferze polityki zagranicznej istniało wiele spraw niezwykle pilnych i wymagających szybkich decyzji. W pierwszym rzędzie należało ułagodzić żądania króla czeskiego Jana Luksemburskiego, który jako spadkobierca Przemyślidów domagał się oddania mu korony polskiej. Na zjeździe w Wyszehradzie w 1335 r. Kazimierz wykupił pretensje luksemburskie do tronu polskiego za wielką kwotę 20 tysięcy kop groszy praskich. Ponadto zrzekł się - na zjeździe w Trenczynie - na rzecz Czech pretensji do zwierzchnictwa nad księstwami śląskimi (poza księstwem jaworsko-świdnickim). Pozwoliło mu to na rozerwanie sojuszu luksembursko-krzyżackiego oraz ułożenie stosunków z Zakonem. Jeszcze przed śmiercią Władysława konflikt z Krzyżakami został oddany do rozstrzygnięcia przez królów: czeskiego Jana i węgierskiego Karola Roberta. Ich wyrok nie zadowolił Kazimierza, który odwołał się do sądu papieskiego (1339 r.). Ten wyrok był z kolei korzystny dla Polski, ale nie uznali go Krzyżacy. Ostatecznie w 1343 r. doszło do zawarcia pokoju tzw. “wieczystego” w Kaliszu. Polska odzyskała Kujawy i ziemię dobrzyńską, natomiast Zakon zatrzymał Pomorze Gdańskie i ziemię chełmińską, jako “wieczystą jałmużnę” króla polskiego. Dzięki tej formule Kazimierz zachował formalne zwierzchnictwo nad tymi terytoriami. Na pograniczu z Zakonem zapanował wreszcie pokój.
Nowym nabytkiem terytorialnym była Ruś Halicko-Włodzimierska. Było to księstwo bardzo bogate, szczególnie miasto Lwów, leżące na wielkim szlaku handlowym znad Morza Czarnego do Europy Zachodniej. Ostatni władca Rusi, książę Bolesław Jerzy, zapisał przed śmiercią w 1340 r. swoje państwo Kazimierzowi. Wkroczył on do Lwowa, ale księstwo to udało mu się utrzymać dopiero z pomocą węgierską. Uzyskał ją w zamian za obietnicę, że przekaże tron polski węgierskim Andegawenom po ewentualnej swojej bezpotomnej śmierci. W 1349 r. w wielkiej wyprawie wojennej Kazimierz opanował całą Ruś Halicką, a do 1366 r. zhołdował książąt litewskich, którzy opanowali Bełz, Chełm i Włodzimierz. Ziemie te zostały trwale połączone z państwem polskim, aż do III rozbioru.
W polityce zagranicznej Kazimierza leżała również sprawa Śląska. Nie udało mu się jednak go odzyskać. Na mocy pokoju w Namysłowie (1348 r.) kończącego wojnę z Luksemburgami musiał uznać ich prawa do tych ziem. Udało mu się jednak wyjednać od papieża ich pozostawienie w granicach polskiej prowincji kościelnej. Na innych terytoriach Kazimierz wzmocnił kontrolę polską nad niezależnymi księstwami mazowieckimi. Wcielał je do państwa w miarę wygasania rządzących nimi odgałęzień dynastii piastowskiej, a pozostałe zhołdował. Ponadto wszedł w sojusz z książętami zachodniopomorskimi, a zdobywając ważne grody Santok i Drezdenko oraz ziemię wałecką zerwał połączenie lądowe między państwem krzyżackim a Marchią Brandenburską.
W polityce wewnętrznej Kazimierz starał się scentralizować państwo. Dotychczas, nawet mimo istnienia jednego państwa, poszczególne dzielnice stanowiły odrębne jednostki. Po okresie rozbicia dzielnicowego pozostały wyraźne separatyzmy lokalne, z którymi trudno było walczyć. Pomimo wysiłków, nie udało się stworzyć jednego prawa dla całego państwa. Powstały dwa odrębne statuty: wiślicki dla Małopolski i piotrkowski dla Wielkopolski. Były to jednak, o czym trzeba pamiętać, pierwsze zbiory prawa pisanego w Polsce. Król otaczał opieką miasta i mieszczaństwo. Wydawał liczne przywileje handlowe. Troszczył się o obronność kraju: wznosił zamki obronne, otaczał miasta murami. Za jego panowania założona została pierwsza wyższa uczelnia polska - Akademia Krakowska (1364 r.). Miała ona kształcić kadry dla administracji państwowej. Kazimierz stworzył nowocześnie zorganizowany rząd centralny grupujący najwyższych dostojników państwowych. Podstawą działalności państwowej był skarb, opierający się na znacznych dochodach z ceł, górnictwa solnego, podatków gruntowych i majątków ziemskich samego monarchy. Uniezależniło to monarchę od stanów uprzywilejowanych.
Trudnym problemem była sprawa następstwa tronu po Kazimierzu. Mimo kilku małżeństw nie doczekał się on męskiego potomka. Na mocy zawieranych wcześniej układów jego państwo miał odziedziczyć przedstawiciel dynastii andegaweńskiej. Początkowo mowa była o Karolu Robercie, później o jego synu Ludwiku. Było to tym bardziej uzasadnione, że Ludwik był pół krwi Piastem, jako syn siostry Kazimierza Elżbiety Łokietkówny. W końcowych latach życia chciał Kazimierz zostawić swoje państwo wnukowi Kazimierzowi słupskiemu, zwanemu Kaźkiem. Jednak pomysł ten nie został zrealizowany.