PRAWO CYWILNE

Egzamin będzie pisemny - testowy

• Prawo rzeczowe

• Prawo spadkowe

• Prawo rodzinne

Prawo rzeczowe

• Ustawa o księgach wieczystych

• Ustawa o własności lokali

• Ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów

• Ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami / użytki wieczyste /

• Ustawa o przekształceniu wieczystego prawa własności

• Kodeks Rodzinny Opiekuńczy

Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym i podmiotowym.

• w zn. przedmiotowym to przepisy

• w zn. podmiotowym to prawo podmiotowe służące konkretnemu podmiotowi

Prawa rzeczowe odnoszą się do rzeczy / ale z zastrzeżeniem / nie każde prawo rzeczy jest prawem rzeczowym. Są też prawa rzeczowe na prawach.

Dwie cechy charakterystyczne praw rzeczowych to to, że są bezwzględne i są skuteczne względem wszystkich osób.

Uprawnienia dzierżawcy nie są prawem rzeczowym.

Zasada numerus clausus praw rzeczowych, oznacza to, że nie można takich praw kreować w umowie. Strony mogą w umowie zawierać tylko takie prawa, które wynikają z przepisów.

Polskie prawo wyróżnia 9 praw rzeczowych

1. własności

2. użytkowanie wieczyste

3. 7 ograniczonych praw rzeczowych

• użytkowanie

• służebności

• zastaw

• hipoteka

4. 3 prawa spółdzielcze

Posiadanie nie jest prawem - jest to stan faktyczny, który ma dwa elementy:

1. corpus - faktyczne władanie rzeczą

2. animus - wola zachowania rzeczy dla siebie / art. 336 -352 kc/

Kodeks Cywilny rozróżnia posiadanie samoistne i posiadanie zależne.

• Samoistne - posiadacz włada rzeczą jak właściciel. Postępuje tak jakby był jej właścicielem. Dla oceny posiadania nie interesuje nas prawo do rzeczy.

• Posiadanie zależne - włada rzeczą ale swoje posiadanie wywodzi od posiadacza samoistnego.

np. najemca jest posiadaczem zależnym - biorąc rzecz w używanie jest się posiadaczem zależnym.

Posiadanie zależne a dzierżenie.

Dzierżenie - włada rzeczą ale w cudzym interesie np. jako przewoźnik, spedytor, przechowawca.

Jeżeli ktoś / posiadacz samoistny / oddaje rzecz w posiadanie zależne art. 337 kc to dalej jest w posiadaniu samoistnym / taka fikcja /

Z posiadaniem wiążą sie domniemania:

1. 379 kc - każdy posiadacz jest posiadczem samoistnym

2. 341 kc - każde posiadanie jest zgodne z prawem

Jeżeli te dwa domniemania połączymy to dojdziemy do wniosku, że każdy kto uważa inaczej musi to udowodnić. W sporze posiadacz nie musi udowadniać że jest właścicielem, ale ten co uważa inaczej.

3. 340 kc - domniemanie ciągłości posiadania - wystarczy udowodnić momenty poosiadania.

4. art. 7kc - domnimanie dobrej wiary - jest przekonany, że ma prawo do posiadania rzeczy, za uprawnionego do posiadania rzeczy.

Ochrona posiadania

3 sposoby ochrony - 343, 344 kc

1. obrona konieczna w celu ochrony posiadania

2. samopomoc - przywrócenie swoich własnosci , działaniem posiadania / bez przemocy wzgledem osób /

3. powódzwtwo posesocyjne - można wystapić do sądu o ochrone posiadania w ciagu roku od chwili jego naruszenia. W wyniku tego powództwa ma być przywrócony poprzedni stan, albo domamgac sie zaniechania dalszych naruszeń.

Zakazane jest naruszenie cudzego posiadania .

Możliwość przenoszenia posiadania - art. 348 do 351 kc

1. przenoszenie posiadania przez wydanie rzeczy nowemu posiadaczowi

2. przez wydanie innej osobie środków dających faktycznbe władztwo nad rzecza np. wydanie kluczyków albo dokumwentów

3. w drodze umowy, kiedy posiadacz zależny staje sie posiadaczem samoistnym

Przedmiot posiadania - generalnie sa to rzeczy a wyjątkowo moga być prawach

• posiadać można służebność gruntu art. 352 - aby można ja później było zasiedzieć

• posiadac można części rzeczy / np. nieruchomości /

Prawo własności - 140 -231 + “ ustawa o własności lokali”

art. 140 kc - treśc prawa własności. Własnośc jest prawem bezwzględnym. Właściciel może korzystać z rzeczy - co obejmuje pobieranie pozytków i innych dochodów z rzeczy. Właściciel może zbyc ta rzecz / obciążyć prawem - zniszczyć / 3 granice własności / ograniczenia/

• przez przepisy ustawy / art. 142 do 154 /

• przez zasady współżycia społecznego

• przez społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa własności

Największa liczba przepisów ograniczająca prawa właściciela to przepisy administracyjne. Np. Zgoda woj. Konserwatora na wywóz starych przedmiotów z przed 1945 roku za granicę. Sprzedaż nieruchomości obcokrajowcowi.

Prawo sąsiedzkie / ograniczenia / te przepisy regulują granice przestrzenne nieruchomości. art. 143 kc - nieruchomość gruntowa - własność rozciąga się nad i pod powierzchnię gruntu. Ale jak głęboko to zależy od społeczno gospodarczego przeznaczenia gruntu.

Problem dozwolonego oddziaływania jednych nieruchomości na drugie. Immisje art. 144 kc. Zabronione są immisje bezpośrednie np. kierowanie odpływu wody, przerzucanie kamieni. Immisje pośrednie , hałas, zastawianie światła słonecznego / są w pewnym sensie dopuszczalne /. Nie można przekroczyć przeciętnej miary, społeczno-gospodarczego przeznaczenia, stosunki miejscowe. Jabłka na drzewie/ zgodnie z kc / - jak spadnie to jest tego co grunt a jak rośnie to tego gdzie rośnie drzewo.

Spory przebiegu granicy - Ustawa prawo geodezyjne i kartograficzne. jeżeli ustawa nie rozstrzygnie to dopiero Sądy. art 153 kc - okoliczności określające przesłanki do określenia granicy.

• na podstawie stanu prawnego / dokumentów/

• na podstawie ostatniego stanu posiadania

• na podstawie wskazówek i innych okoliczności

Przeniesienie prawa własności - własność inaczej się rozumie na podstawie innych gałęzi prawa . W ujęciu prawa cywilnego wyłącznie do rzeczy. / własność intelektualna /

Utrata własności w drodze wywłaszczenia - decyzje taka wydaje starosta. Utrata z chwila kiedy decyzja staje się ostateczną.

Zmiana właściciela na skutek orzeczenia sądowego np. przysądzenie własności, nieruchomości np. z przetargu.

Zmiana właściciela rzeczy na podstawie umowy : / 3 zasady /

1. Zasada konsensualności - / wystarczy sama umowa do przeniesienia własności

• wyjątki kiedy strony w umowie inaczej postanowią np. że jeszcze jakieś inne zob. np. pieniądze. W przypadkach nieruchomości własność zawsze przechodzi z chwilą podpisania umowy.

• rzeczy przyszłe i oznaczone co do gatunku / oprócz umowy potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. Przenieść własność rzeczy można rzeczy ale konkretnych , oznaczonych

2. Zasada podwójnego skutku umów zobowiązujących do przeniesienia własności - art., 535 kc. W polsce obowiązuje zasada , że umowy zobowiązujące do przeniesienia własności przenoszą własność jednocześnie z umową. Są od tej zasady wyjątki:

• strony w umowie mogą wyłączyć skutek rozporządzający, że nie powoduje przeniesienia własności

• wyjątki wynikające z przepisów ustawy. Prawo pierwokupu - czyli może się sprzedać ale uprawniony będzie mógl przez jakiś czas jeszcze korzystać z tego prawa.

3. Zasada kauzalności - przyczyna prawna. Zasada ta polega na tym , ze każde przeniesienie własności wymaga “ kauzy” przyczyny , art. 156 kc. Ta kauzą może być umowa, testament, bezpodstawne wzbogacenie- to zwrot w drodze umowy. Odwołanie darowizny powoduje obowiązek zawarcia umowy o zwrocie przeniesienia własności

Przy nieruchomości / 3 wymagania dodatkowe /

1. umowa przenosząca własność musi być pod rygorem aktu notarialnego, zarówno umowa zobowiązująca jak i rozporządzająca jak i o podwójnym skutku zobowiązująco-rozporządzająca. Wymóg aktu notarialnego rozciąga się dalej a więc na pełnomocnictwo, zgodę osoby trzeciej, wykonanie prawa pierwokupu i odkupu. Zmiany i uzupełnienie umowy notarialnej.

Przeniesienie własności rzeczy ruchomej może nastąpić w dowolnej formie nawet ustnej i można przy rzeczach ruchomych zawierać różne warunki.

2. Zakaz zamieszczania warunku lub terminu w umowach przenoszących własność nieruchomości. Ale można zamieścić warunek w umowach zobowiązujących czyli bez skutku rozporządzającego. Zgodnie z art 64 kc orzeczenie sądu może zastąpić oświadczenie woli.

3. W przypadku umów przenoszących własność nieruchomości powinna być kauza - przyczyna prawna - art. 155-158 kc

Zgodnie z art. 169 kc - może nastąpić nabycie rzeczy ruchomej od nieuprawnionego / rękojmia wiary ksiąg wieczystych /

Mogą być dwie sytuacje:

1. Nabywa się rzecz od nieuprawnionego, który uzyskał rzecz od właściciela dobrowolnie / właściciel wydal mu rzecz dobrowolnie /

2. Kiedy nieuprawniony wszedł we władanie rzeczą bez zgody właściciela / np. ukradł /

Ad. 1 warunki takiego nabycia:

1. tylko rzeczy ruchome

2. zbywca jest nieuprawniony

3. nieuprawniony zawiera z nabywcą ważna umowę zobowiązująco -rozporządzającą.

4. nieuprawniony wydaje rzecz nabywcy

5. nabywca obejmuje rzecz w posiadanie

6. w chwili obejmowania rzeczy w posiadanie nabywca jest w dobrej wierze tzn. nie wie i nie mógł się dowiedzieć , że zbywca jest nieuprawniony do rozporządzania rzeczą

Ad 2 warunki takiego nabycia - wbrew woli wł :

1. jak w punktach od 1 do 5 w/w

2. upływ 3 letniego terminu liczonego od momentu utraty rzeczy przez właściciela

3. istnienie dobrej wiary u posiadacza rzeczy w momencie upływu tego terminu. Posiadacz staje się właścicielem z upływem 3 letniego terminu

Zmiana właściciela przez zasiedzenie : art. 171 - 172 kc

• rzeczy ruchomej i nieruchomości

• zasiedzieć można prawa - użytkowanie wieczyste , służebności gruntowe 292 kc, udział we współwłasności nieruchomości lub użytkowania wieczystego

Zasiedzenie rzeczy ruchomej art. 174 kc - do nabycia własności w drodze zasiedzenia są niezbędne przesłanki:

• samoistny posiadacz rzeczy ruchomej

• posiadanie nie przerwane

• co najmniej musi trwać 3 lata

• posiadacz przez cały ten czas znajduje się w dobrej wierze . Przy łącznym spełnieniu tych 4 przesłanek właścicielem staje się posiadacz przedmiotu.

W celach dowodowych potrzebne jest uzyskanie orzeczenia sądu - charakter deklaratoryjny.

Zasiedzenie nieruchomości niezbędne sa przesłanki:

• samoistne posiadanie nieruchomości

• upływ czasu to zależy od złej lub dobrej wiary. 20 lat przy dobrej wierze, 30 lat przy złej wierze.

O tym czy posiadacz jest w złej czy w dobrej wierze decyduje moment jej objęcia. Okres zasiedzenia liczy się od momentu objęcia nieruchomości w samoistne posiadanie. należy udowodnić dwa końcowe momenty. Orzeczenie sądu będzie potrzebne do wpisania do księgi wieczystej.

Zakłócenie przebiegu terminu zasiedzenia :

1. zasiedzenie w tych przypadkach / art. 121/ kiedy bieg terminu ulega zawieszeniu np. w stosunkach między rodzicami i dziećmi. Przerwa terminu zasiedzenia a każdy termin rozpoczyna się od początku

• w przypadku kiedy właściciel nieruchomości wystąpi o zwrot nieruchomości

• zmiana posiadania samoistnego na zależne np. jak zapłacił właścicielowi za korzystanie z nieruchomościami

• przerwanie posiadania z uwagi na utratę posiadania

Zasiedzenie p-ko nieletniemu / art. 173 kc / do lat 20-tu nie może się skończyć

1. Jeżeli poprzedni posiadacz samoistny był w dobrej wierze to można doliczyć okres poprzedni

2. Przy złej wierze okres jego posiadania można doliczyć tylko wtedy kiedy z okresem aktualnego posiadania bedzie on wynosil co najmniej lat 30

Wykazanie samoistnego posiadania

• użytkowanie gruntu itp.

• przy lokalu zasiedzieć można lokal, który jest nieruchomością / wyodrębniony z budynku i oddzielna księga wieczysta.

Zasiedzenie nieruchomości państwowych do września 90 roku nie było możliwe a od 01.10.90 r można zasiedzieć. Skarb państwa nie może powoływać się na zasiedzenie przez swoje dekrety administracyjne.

Inne wypadki wyzbycia się i utraty własności :

art. 179 kc - zrzeczenie się własności nieruchomości bez zgody starosty nie jest możliwe. Przy takim zrzeczeniu się właścicielem jest skarb państwa . art. 180 kc - problem wyzbycia się rzeczy ruchomej / rzecz niczyja / . Przy nieruchomości jest to niedopuszczalne. Pozbycie się rzeczy do momentu aż, ktos ja samoistnie obejmie

Uprawnienia znalazcy rzeczy / art. 183 - 189 /

Art. 183.

§ 1. Kto znalazł rzecz zgubioną, powinien niezwłocznie zawiadomić o tym osobę uprawnioną do odbioru rzeczy. Jeżeli znalazca nie wie, kto jest uprawniony do odbioru rzeczy, albo jeżeli nie zna miejsca zamieszkania osoby uprawnionej, powinien niezwłocznie zawiadomić o znalezieniu właściwy

organ państwowy.

§ 2. Przepisy o rzeczach znalezionych stosuje się odpowiednio do rzeczy porzuconych bez zamiaru wyzbycia się własności, jak również do zwierząt, które zabłąkały się lub uciekły.

Art. 184.

§ 1. Pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności oraz rzeczy mające wartość naukową lub artystyczną znalazca powinien oddać niezwłocznie na przechowanie właściwemu organowi państwowemu, inne zaś rzeczy znalezione - tylko na żądanie tego organu. § 2. Jeżeli znalazca przechowuje rzecz u siebie, stosuje się odpowiednio przepisy o nieodpłatnym przechowaniu.

Art. 185.

Rozporządzenie Rady Ministrów określi organy właściwe do przechowywania rzeczy znalezionych i do poszukiwania osób uprawnionych do ich odbioru, zasady przechowywania tych rzeczy oraz sposób poszukiwania osób uprawnionych do odbioru.

Art. 186.

Znalazca, który uczynił zadość swoim obowiązkom, może żądać znaleźnego w wysokości jednej dziesiątej wartości rzeczy, jeżeli zgłosił swe roszczenie najpóźniej w chwili wydania rzeczy osobie uprawnionej do odbioru.

Art. 187.

Pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności oraz rzeczy mające wartość naukową ,lub artystyczną, które nie zostaną przez uprawnionego odebrane w ciągu roku od dnia ,wezwania go przez właściwy organ, a w razie niemożności wezwania - w ciągu dwóch lat od ich znalezienia, stają się własnością Skarbu Państwa. Inne rzeczy stają się po upływie tych samych terminów własnością znalazcy, jeżeli uczynił on zadość swoim obowiązkom; jeżeli rzeczy są przechowywane przez organ państwowy, zna-

lazca może je odebrać za zwrotem kosztów.

Art. 188.

Przepisów artykułów poprzedzających nie stosuje się w razie znalezienia rzeczy w budynku publicznym albo w innym budynku lub pomieszczeniu otwartym dla publiczności ani w razie znalezienia rzeczy w wagonie kolejowym, na statku lub innym środku transportu publicznego. Znalazca obowiązany jest w tych wypadkach oddać rzeczy zarządcy budynku lub pomieszczenia albo właściwemu zarządcy środków transportu publicznego, a ten postąpi z rzeczą zgodnie z właściwymi przepisami.

Art. 189.

Jeżeli rzecz mająca znaczniejszą wartość materialną albo wartość naukową lub artystyczną została znaleziona w takich okolicznościach, że poszukiwanie właściciela byłoby oczywiście bezcelowe, znalazca obowiązany jest oddać rzecz właściwemu organowi państwowemu. Rzecz znaleziona staje się własnością Skarbu Państwa, a znalazcy należy się odpowiednie wynagrodzenie.

Prawa rzeczowe zastawnicze

dłużnik a wierzyciel. Wierzyciel może zaspokajać się z określonych składników dłużnika niezależnie od tego czyja są własnością. Prawo zastawnicze daje pierwszeństwo przed innymi wierzycielami.

Prawo zastawu i hipoteka

Ograniczone prawo rzeczowe - takie jak użytkowanie czy służebność . Zastaw i hipoteka nie dają prawa do korzystania i użytkowania ale tylko do zaspokojenia się.

Zastaw i Hipoteka są to prawa o charakterze akcesoryjnym. sens istnienia zastawu i hipoteki jest wówczas gdy jest rzecz Prawa zastawnicze prowadzą do tego co nazywamy odpowiedzialnością rzeczową. odpowiedzialność rzeczowa polega na tym, że wierzyciel może się zaspokajać w trybie przepisów kc i egzekucji. Wierzyciel poza wyjątkami zaspokaja się w trybie egzekucji.

HIPOTEKA - Ustawa o księgach wieczystych i hipotece

Przedmiotem zabezpieczenia hipoteki sa nieruchomości.

• pierwszeństwo zaspokojenia

• nie ogranicza swobody obrotu

Przedmiotem hipoteki są:

1. nieruchomość

2. udział we współwłasności rzeczy nieruchomości

3. użytkowanie wieczyste

4. własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego

5. spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego

6. prawo do domu

7. wierzytelność zabezpieczona hipoteką - “ subin tabula “ - hipoteka na nieruchomości zabezpieczonej na hipotece.

Hipoteka na nieruchomości - grunt plus wszystko co trwale związane z gruntem. Jeżeli ma księgę wieczystą / odrębną/ to i lokal. Hipoteka może zaspokajać wierzytelność tylko pieniężną i tylko do określonej kwoty. Jedna wierzytelność na jednej nieruchomości.

Rodzaje hipotek - /sposób zabezpieczenia /

1. zwykła

2. kaucyjna

3. łączna

ad. 1 - hipoteka zwykła - kiedy wysokość zabezpieczenia jest znana / domniemanie wierzytelności / - powstaje jako hipoteka umowna bądź przymusowa.

ad. 2 - hipoteka kaucyjna - zabezpiecza wierzytelność o wysokości jeszcze nie ustalonej . Tylko na niektórych wierzytelnościach np. czeki lub wierzytelności przyszłych.

Hipoteki zwykłe mogą byc zamienione na inne.

ad. 3 - hipoteka łączna - istniała hipoteka i uległa podziałowi.

Rodzaje hipotek z uwagi na powstanie

1. umowna

2. przymusowa

3. ustawowa

ad.1 - umowna - potrzebna umowa + wpis do księgi wieczystej - oświadczenie właściciela przed notariuszem + wierzyciel / dowolna forma /

ad.2 - przymusowa - środek egzekucyjny wbrew woli właściciela na podstawie orzeczenia sądu + wpis do księgi wieczystej / tymczasowe zabezpieczenie /

ad.3 - ustawowa - przysługuje niektórym wierzytelnościom publicznym . Nie wymaga wpisu w księdze wieczystej . Teraz musi być wpis do księgi wieczystej w ciągu miesiąca czasu.

Wygaśnięcie hipoteki - / te same /

-depozyt sądowy

-wykreślenie

KSIĘGI WIECZYSTE

• to sądowy rejestr prowadzony w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości + Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie wykonania ustawy o księgach wieczystych.

• służą urzeczywistnieniu zasady jawności

Księgami wieczystymi rządzą 3 zasady

1. jawności ksiąg wieczystych

• jawne pod względem formalnym

• jawność materialna / nie można powołać się na nieznajomość wpisu /

2. każdoczesny stan prawny powinien byc ujawniony w księdze

4 działy ksiąg

1. - opis nieruchomości

2. - prawo własności

3. - obciążenia nieruchomości inne niż hipoteka

4. - hipoteka

• wpisy konstytutywne

• deklaratoryjne / większość wpisów / np. przeniesienie własności

Wpisy Konstytutywne

• hipoteka

• ustanowienie odrębnej własności lokalu

• ustanowienie i przeniesienie użytkowania wieczystego

3. Zasada rękojmi i wiary ksiąg wieczystych

art. 5 - 9 ustawy

• rozstrzyga stan wpisu księgi wieczystej

WSPÓŁWŁASNOŚĆ ŁĄCZNA I UŁAMKOWA

Współwłasność łączna występuje z innym stosunkiem prawnym. np. spółka cywilna - współwłaścicielami rzeczy są wspólnicy spółki . np. majątek małżonków.

Cechy charakteryzujące współwłasność łączną

• nie występuje samodzielnie

• trwa tak długo jak stosunek podstawowy

• nie ma w niej udziałów

• nie można przenieść na inne osoby współwłasności łącznej

• nie można jej znieść dopóki trwa stosunek podstawowy

• ustanie stosunku podstawowego powoduje przekształcenie współwłasności łącznej w ułamkową..

Współwłasność ułamkowa - art. 197 -221 kc

• w wyniku dziedziczenia

• w wyniku nabycia rzeczy przez kilka osób

• w wyniku zasiedzenia przez kilka osób

• w wyniku zasiedzenia

Ważne jest określenie % współwłasności wyrażonej ułamkiem. Może to wynikać z umowy. Jeżeli nie da się ustalić to przyjmuje się, że współudziały są równe. Każdy może swobodnie rozporządzać swym udziałem. Każdy jest współwłaścicielem rzeczy całej w / np. ½ części /.

Konsekwencje współwłasności

• decyzje czyli czynności zarządu. Czynności zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda większości. Czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu np. sprzedaż - to potrzebna jest zgoda wszystkich członków. art. 201 - 203 kc

• każdy ze współwłaścicieli ma prawo korzystać z całej rzeczy / zawarcie umowy o korzystaniu/

• przy nieruchomości umowy o podział do korzystania - wydzielają części gdzie mogą gospodarować sobie. Taki podział nie oznacza zniesienia współwłasności.

• Podział kosztów i zysków / mogą zawrzeć umowę kto i kiedy i jakie korzyści będzie czerpał. Jeżeli nie ma takiej umowy to zyski i koszty są po równo.

• Umowne zniesienie współwłasności przez zawarcie umowy / nieruchomości - notarialna umowa /

• sądowe zniesienie współwłasności / art. 210 kc / można jednak złożyć wniosek o wyłączenie prawa o zniesieniu współwłasności do lat 5 ale można przedłużyć.

• Roszczenie o zniesienie współwłasności nie przedawnia się

3 metody podziału

1. podział fizyczny rzeczy - na tyle części ilu jest właścicieli - każdemu z nich przyznaje się na wyłączną własność jedną z tych części

2. podział cywilny - rzeczy się sprzedaje osobie trzeciej współwłaściciele dzielą się pieniędzmi proporcjonalnie do swych udziałów we współwłasności

3. przyznanie rzeczy 1 współwłaścicielowi na wyłączną własność z obowiązkiem spłaty pozostałych współwłaścicieli.

Ochrona własności - 222-231

1. roszczenie windykacyjne / może domagać się zwrotu rzeczy /

2. roszczenie negatoryjne

ad. 1 - windykacyjne roszczenie jest wtedy gdy właściciel jest pozbawiony rzeczy . Roszczenie nie posiadającego właściciela do posiadającego właściciela. Musi udowodnić, że jest właścicielem. Posiadacz może się bronić że :

• służy mu prawo skuteczne w stosunku do właściciela

• może się bronić przedawnieniem po 10 latach

ad. 2 - roszczenie negatoryjne / w przypadku innych naruszeń własności niż pozbawienie posiadania. /

• przywrócenie stanu zgodnego z przed naruszenia

• żądanie ograniczenia naruszeń / art. 124 - 230 kc /

• roszczenia uzupełniające / aby posiadacz zapłacił / za korzystanie lub zużycie

Zakres uprawnień zależy od tego czy posiadacz był w dobrej czy w złej wierze i od kiedy posiadacz wiedział o roszczeniu windykacyjnym. Roszczenia posiadacza do właściciela o zwrot kosztów np. modernizacji - art. 231 kc.

Wszystko co jest na gruncie jest właściciela gruntu ale są konflikty jeżeli budowa jest czyjaś inna i gdy budowa przerasta wartość gruntu. Właściciel może domagać się aby zrzekł się właściciel gruntu pod budowę. Właściciel gruntu może żądać usunięcia budowli albo rozliczyć się z budowniczym.. Roszczenie budowniczego do właściciela gruntu wykorzystanego pod budowę / tylko samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze /. Można się zwrócić do sądu o wstrzymanie budowy przy przekroczeniu granicy art. 151 i 347 kc.

Własność lokali - / ustawa o własności lokali ' /

• musi być lokalem samodzielnym

• nieruchomością lokalową jest taki lokal , który zostanie wyodrębniony z całości .

Sposoby:

1. zawarcie umowy pomiędzy właścicielem budynku lub jego wyodrębniona częścią a nabywcą

• forma aktu notarialnego

• w pierwszej części wyodrębniamy nieruchomość z całości budynku

• przeniesienie tego lokalu na nabywcę

• nieruchomość lokalowa powstaje z chwila wpisu w księdze wieczystej / charakter konstytutywny

2. oświadczenie woli właściciela budynku lub jego niewyodrębnionej części.

3. umowa o zniesienie współwłasności zawarta między współwłaścicielami budynku

4. Umowa deweloperska - rodzi zobowiązanie do zawarcia w przyszłości tykiej umowy. Ta druga umowa dopiero przenosi własność.

Przekształcenie prawa lokatorskiego w prawo własności - przy jednej nieruchomości lokatorskiej powstaje nieruchomość wspólna na której stoi budynek oraz wsyzstkie części, które nie wchodzą w skład lokali wyodrębnionych bądź niewyodrębnionych. Każdy ma udział poprzez porównanie powierzchni lokalu do sumy powierzchni całości. Z mocy prawa powstaje wspólnota mieszkaniowa, której ułamkami są właściciele mieszkań + właściciel części niewyodrębnionej. Wspólnota mieszkaniowa nie jest osoba prawną ale ma zdolność prawną. czyli może np. zawierać umowy.

Wspólnota mieszkaniowa ponosi odpowiedzialność za długi . Za długi te odpowiadają również właściciele lokali wyodrębnionych i niewyodrębnionych w części proporcjonalnej do udziału. Wspólnota dochody czerpie z własności wspólnej + składki właścicieli na rachunek bankowy .

art. 16 ust 2 ustawy - kto uchyla się od składek albo uniemożliwia korzystanie to można ja wykluczyć . Sąd może sprzedać ten lokal.

2 rodzaje wspólnot mieszkaniowych

• wspólnoty duże , których lokali wyodrębnionych bądź możliwych do wyodrębnienia jest 8 bądź więcej / więcej niż7 - art. 20 p1 ustawy/

• wspólnoty małe - nie więcej niż 7

We wspólnocie małej zasady sprawowania zarządu z braku umowy regulują przepisy o współwłasności ułamkowej.

We wspólnocie dużej sprawowanie zarządu oparte jest na przepisach ustawy art. 20 - 33 ustawy - jeżeli brak jest umowy to członkowie wspólnoty mieszkaniowej są zobowiązani wybrać zarząd albo powierzyć wykonywanie zarządu osobie fizycznej lub prawnej.

Do kompetencji zarządu należą

1. należą czynności zwykłego zarządu

2. Do czynności przekraczających zakres zarządu potrzebna jest uchwała członków wspólnoty mieszkaniowej - art. 22 ust 3 i 4 ustawy

• np. ustalenie wynagrodzenia zarządu

• przyjęcie planu gospodarczego

• ustalenie wysokości opłat

Głosuje się udziałami / zwykła większość/ --ale są 3 wyjątki 1 wł. = 1 głos

1. kiedy w zwykłym trybie zostaje podjęta taka uchwała

2. Kiedy suma udziałów nie jest równa 1

3. 1 z właścicieli ma więcej niż połowę udziałów

w punkcie 2 i 3 o takie głosowanie występują członkowie , których własność wynosi co najmniej 1/5 .

W ciągu 6 tygodni od uchwały zarządu można ja zaskarżyć do sądu jeżeli naruszałaby prawo.

Zebrania właścicieli wspólnoty muszą być co najmniej raz w roku do końca marca.

Prawo użytkowania wieczystego

• jest to prawo szczególne bo jest prawem ograniczonym czasowo bo na 99 lat albo nawet krócej . co najmniej 40 lat.

• Użytkownik wieczysty włada cudzą rzeczą

• Przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być wyłącznie nieruchomości gruntowe własności skarbu państwa , jednoznacznie samorządu lub ich związków

• ponosi się z tego tytułu opłaty

Ograniczenia

• umowa ustanawiająca użytkowanie wieczyste

• może być obowiązek wybudowania budynku / wymóg wpisu w księdze wieczystej /

art. 232 -243 kc

Ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami - ustawa przekształciła dotychczasowych użytkowników wieczystych w prawa własności.

Są też użytkowania wieczyste z mocy prawa.

• ogłoszenie przetargu na nieruchomości w oddanie na użytkowanie wieczyste

• wygrywa ten co daje najwięcej

• cena z przetargu jest podstawą do naliczenia opłat - / od 15 do 25 % wartości nieruchomości . Dopiero po tej wpłacie zawiera się umowę .

Jest to wyjątek, że właściciel budynku nie jest właścicielem gruntu ale użytkownikiem wieczystym.. Wpis do księgi wieczystej i od tego momentu jest już użytkowanie wieczyste. Użytkownik wieczysty wnosi opłaty roczne do końca marca każdego roku kalendarzowego

• 3 % wartości gruntu

• 1% pod budowę domu

• 0,3 % pod budowę kościoła

od waloryzacji opłat można się odwołać do kolegium samorządowego a dalej do sądu. Właściciel może nałożyć na użytkującego opłaty karne / np. jeżeli miał wybudować dom a nie wybudował.

• do 10 % wartości gruntu za 1 rok

• za 2 rok - 20 %

• za 3 - 30 % itd.

mogą być bonifikaty w opłatach za użytkowanie.

Użytkowanie wieczyste jest zbywalne .

1. umowa notarialna

2. nie można przenosić użytkowania pod warunkiem lub terminem

3. wpis do księgi wieczystej / konstytutywny /.

Użytkowanie wieczyste jest dziedziczne.

Wygaśnięcie użytkowania dziedzicznego

1. przy rozwiązaniu umowy użytkowania wieczystego

2. przy upływie czasu a przez ostatnie 5 lat nie domagał się przedłużenia - ale właściciel może odmówić z ważnych przyczyn społecznych

3. na skutek rozwiązania umowy przez sąd - gdy wystąpi właściciel z powodu nie wywiązania się z użytkowania z warunków

4. konfuzja kiedy użytkownik i właścicielem stałaby się ta sama osoba

5. wywłaszczenie - ale użytkownik ma prawo do roszczenia o zwrot wartości budynku

6. przekształcenie w prawo własności w drodze umowy i przeniesienia - trzeba złożyć w niosek, przekształcenie to w drodze decyzji administracyjnej odpłatnie a wyjątkowo nieodpłatnie.

W przypadku przekształcenia nie wygasają obciążenia.

Ograniczone prawa rzeczowe - art. 244 - 251 kc

art. 244 kc - ograniczonymi prawami rzeczowymi są:

• użytkowanie

• służebność

• zastaw

• własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego

• spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego

• prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej

• hipoteka

Roszczenie może być windykacyjne i negatoryjne

Ustanowienie praw rzeczowych regulują 3 zasady

1. konsensualności

2. podwójnego skutku

3. kauzalności

• ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości można uwzględnić od warunku lub terminu

• dopuszczalne jest zrzeczenie się ograniczonych praw rzeczowych

• ograniczone prawa rzeczowe wygasają na skutek konfuzji

• prawa wpisane do księgi wieczystej mają pierwszeństwo przed nie wpisanymi / kolejność zapisu /

• przeniesienie zmiana treści i pierwszeństwa oraz zrzeczenia się ograniczonego prawa rzeczowego wpisanego do księgi wieczystej wymaga konstytuwnego wpisu

Uregulowane są również spółdzielcze prawa do lokalu

1. własność spółdzielcza prawa do lokalu użytkowego

2. spółdzielcze prawo do lokalu uzytkowego

3. prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej

ad. 1 od kwietnia 2001 roku zlikwidowano możliwość nadania tego prawa a od 04 grudnia 2002 roku można.

• po I członkostwo, po IIK wkład, jest to prawo zbywalne i dziedziczne oraz podlega egzekucji. można go obciążyć hipoteką.

• do przeniesienia musi zostać członkiem

• mogą służyć jednej osobie / wyjątki: małżonkowie i dziedziczenie /

ad. 2 Może wystąpić z wnioskiem o przekształcenie dotyczy lokali użytkowych

ad. 3 Może wystąpić z wnioskiem j.w.

Użytkowanie - przedmiotem mogą być rzeczy ruchome i nieruchomości a także zbywalne prawa majątkowe. Powstaje przez umowę między właścicielem rzeczy i użytkownikiem lub np. decyzja wywłaszczeniowa / ustanowienie użytkownika /. Użytkownik może korzystać z rzeczy oraz pobierać pożytki . W umowie można zastrzec, że np. na części nieruchomości właścicielem jest nadal właściciel, ale są 2 wyjątki:

1. użytkowanie nieprawidłowe art. 264 kc - dotyczyć może pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku, to w czasie trwania użytkowania użytkownik staje się ich właścicielem . Nie zwraca tym samym pieniędzy tylko taką samą sumę , ilość.

2. art. 257 par 2 - dotyczy użytkowania zespołu środków produkcji, który ma być zwrócony wg. oszacowania to właścicielem środków produkcji jest użytkownik.

Użytkowanie może być odpłatne lub na czas oznaczony lub nie oznaczony. Użytkowanie jest prawem niezbywalnym i nie podlega dziedziczeniu. W czasie trwania użytkowania użytkownik powinien postępować zgodnie z zasadami prawno gospodarczymi. Obciążają go wydatki związane z użytkowaniem. Po wygaśnięciu użytkowania ma obowiązek zwrócić przedmiot użytku właścicielowi.

Rozwiązanie

1. przez rozwiązanie umowy

2. upływ czasu

3. konfuzja

4. zrzeczenie się użytkowania

5. nie wykonanie go przez 10 lat

6. na skutek śmierci użytkownika

7. na skutek utraty osobowości prawnej

Służebność - gruntowa i osobista

przy służebności gruntowej powstać mogą:

1. na mocy umowy pomiędzy właścicielem nieruchomości władnącej a obciążonej / składa oświadczenie notarialne /

2. orzeczenie sądu wydawane na podst. art. 145, 146 kc / drogi koniecznej/

3. w drodze decyzji administracyjnej

4. w drodze zasiedzenia - 292 kc - polegająca na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia

3 postacie służebności gruntowej

1. czynne - każdoczesny właściciel nieruchomości władnącej może w oznaczony sposób korzystać z nieruchomości obciążonej. / np. przechodzić /

2. służebność bierna- właściciel nieruchomości obciążonej nie może na swojej nieruchomości dokonywać oznaczonych czynności / np. stawiania budynków ponad przeciętna wysokość, hodować pszczół /

3. służebność bierna właściciel nieruchomości obciążonej nie może dokonywac względem nieruchomości władnącej oznaczonych czynności, których miałby dokonywać w oparciu o przepisy prawa sąsiedzkiego

Nie ma obowiązku ujawniania ich w księgach wieczystych , ale należałoby je ujawnić w księgach / rękojmia publiczna / - bo ktoś kupi bez służebności bo wygaśnie. Służebność gruntowa jest związana z nieruchomością . Służebności gruntowe zwiększają użyteczność. Służebności powinny być wykonywane w taki sposób aby najmniej utrudniać. Może być na czas oznaczony, nieoznaczony , odpłatnie lub nieodpłatnie

Wygaśnięcie

• upływ terminu

• konfuzja

• na skutek zrzeczenia się

• na skutek nie wykonywania przez 10 lat

• na skutek orzeczenia sądu - jeżeli służebność utraciła wszelkie znaczenie dla nieruchomości władnącej / nieodpłatnie /

• sądownie / odpłatnie / gdy służebność jest uciążliwa , a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej.

Służebność osobista

• w drodze umowy lub orzeczenia sądu dla konkretnej osoby

• jest niezbywalna i nie dziedziczna a wygasa w momencie śmierci uprawnionego

• np. służebność mieszkania

• nie można zasiedzieć

ZASTAW - /3 postacie /

1. zastaw zwykły albo cywilny art. 306 -335 kc

2. zastaw skarbowy art. 41- 46 “ ustawy o ordynacji podatkowej”

3. zastaw rejestrowy “ ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów”

ad. 1 Zastaw zwykły to forma zabezpieczenia wierzytelności o charakterze akcesoryjnym, przeniesienie wierzytelności pociąga przeniesienie zastawu. Przedmiotem zabezpieczenia zastawu są wierzytelności pieniężne i niepieniężne . Wierzytelność zabezpieczona przedmiotem zastawu może być wierzytelnością przyszłą, mogą być rzeczy ruchome oraz majątkowe prawa zbywalne, na których nie można ustanowić hipoteki.

Przedmiot zastawu - rzeczy ruchome takie które się da określić:

• udział we współwłasności rzeczy ruchomej

• prawa majątkowe o ile są zbywalne

• udziały w spółkach z o/o ,

• obligacje itp.

Zastaw i hipoteka nie ogranicza zbywania.

Treść zastawu -

1. możliwość zaspokojenia się z rzeczy zastawu bez względu na to kto jest właścicielem

2. pierwszeństwo zaspokojenia dla wierzyciela z prawem zastawniczym

Ustanowienie zastawu i cechy

• zawarcie umowy pomiędzy zastawcą czyli właścicielem rzeczy a zastawnikiem czyli wierzycielem zabezpieczonej wierzytelności

• umowa może być ustna

• wskazanie zabezpieczonej wierzytelności np. wierzytelność pieniężna , nie pieniężna, nawet takie które powstaną.

• nie wolno zabezpieczyć wierzytelności przedawnionej

• umowa a następnie wydanie rzeczy zastawnikowi lub innej osobie

• jeżeli rzecz jest u zastawnika to wystarczy sama umowa

• jeżeli dłużnik z umowy nie wywiązał się to zastawnik może zaspokoić się z zastawu

• postępowanie egzekucyjne przez komornika

• w wyniku zastawu nigdy zastawnik nie staje się właścicielem rzeczy

• zastawnik ma pierwszeństwo przed innym właścicielem rzeczy ale / art. 1025 kpc pierwszeństwo ma skarb państwa /

• jeżeli dojdzie do przedawnienia zabezpieczonej wierzytelności to nie jest to przeszkoda

• mogą być zastawy zwykłe i ustawowe z mocy ustawy / np. najemca zalegający z czynszem /

• zastaw zwykły jest akcesoryjnym i istnieje tak długo jak zabezpieczona wierzytelność:

Wygaśnięcie

• konfuzja

• zwrot rzeczy zastawcy

• przy przelewie zabezpieczonej wierzytelności

• jeżeli rzecz ulegnie zniszczeniu

• konsumpcja /egzekucja /

zastaw zwykły zawarcie umowy pisemnej z datą pewną , chyba , że przepisy regulujące przeniesienie danego prawa przewidują formę surowszą

Zastaw ustawowy

• powstaje z mocy prawa - nawet wbrew woli właściciela rzeczy / przepis szczególny /

• art. 670 kc - ustawowe praw zastawu na rzeczach ruchomych dla zabezpieczenia czynszu do roku czasu

Przy zastawie cywilnym można się zaspokajać już tylko w trybie egzekucyjnym, a przy zastawie rejestrowym w ściśle określonych przypadkach istnieje możliwość wzięcia przedmiotu.

ad. 2 zastaw skarbowy ' ordynacja podatkowa “

• może powstać na rzeczach ruchomych albo na prawach na których nie można ustanowić hipoteki - ale ponad 10 tyś zł.

• może być na przedmiotach wspólności majątkowej

• po powstaniu zastawu skarbowego potrzebne jest doręczenie decyzji określającej wysokość podatku, lub określającej zaległości. Dopiero wtedy można dokonać wpisu do rejestru zastawów skarbowych. zbiór centralny rejestru prowadzi minister finansów

Wygaśnięcie

• uiszczenie

• wykreślenie z rejestru

• egzekucyjna sprzedaż przedmiotu zastawu

• można uzyskać wypis z rejestru

ad.3 Zastaw rejestrowy

Zastaw rejestrowy jest ujawniony w rejestrze i dlatego nie wydajemy rzeczy do rąk zastawnika . Jeżeli przedmiotem zastawu są prawa art. 329 & 1 kc to umowa musi być na piśmie z data pewna + pisemne zawiadomienie dłużnika . zastawca nie może rozporządzać rzeczą , art. 311 kc - ale przy zastawie rejestrowym można się umówić. Przy zastawie zwykłym zastawnik nie może korzystać z rzeczy , chyba , że przynosi pożytki /to powinien je pobierać /

art. 1 ustawy określa czyja wierzytelność można zabezpieczyć i tak:

• przedsiębiorcy

• skarbu państwa

• jednostki samorządu terytorialnego

Nie można tym zastawem zabezpieczyć wierzytelności pieniężnych. Musi być:

• zastawnik

• umowa musi mieć formę pisemną pod rygorem nieważności

• w ciągu miesiąca wniosek o wpis do rejestru zastawu

• nie ma obowiązku wydania rzeczy ,przedmiot zastawu może pozostać u zastawcy jeżeli tak stanowi umowa

• mogą to być rzeczy ruchome oraz majątkowe prawa zbywalne

• konsekwencje są takie same jak przy zastawie zwykłym

• można w umowie zastrzec , że w trakcie trwania zastawu - nie będzie można zastawem rozporządzić

• zaspokojenie w trybie postępowania egzekucyjnego

• w umowie ustanawiającej zastaw musi być ustalone, że wierzyciel będzie mógł skorzystać z innych sposobów:

1. szybka sprzedaż / martwy przepis /

2. przejęcie przedmiotu zastawu na własność przez zastawnika i właścicielem przedmiotu zastawu staje się wierzyciel , ale musi uprzedzić zastawcę i dać mu 7 dni na reakcję. / może spłacić albo np. wystąpić do sądu, że jego zobowiązanie wygasło /. tylko wtedy kiedy przedmiot zastawu ma wartość określona w umowie lub takie , które mają wartość rynkową. Jeżeli wartość jest większa to musi zastawcy zwrócić różnicę

3. Kiedy przedmiot zastawu wchodzi w skład przedsiębiorstwa to wierzycielowi będą przysługiwać dochody z tej wierzytelności

PRAWO SPADKOWE - losy majątku zmarłych osób

Do spadku należą wszystkie prawa i obowiązki zmarłego

• nie wchodzą ze sfery prawa karnego

• nie wchodzą do spadku prawa o charakterze publiczno-prawnym

• podatki nie obciążają spadku w drodze dziedziczenia ale w drodze konstrukcji prawa podatkowego

• nadpłata podatku wchodzi

• nie wchodzą prawa i obowiązki o charakterze niemajątkowym

• art. 922 & 2 kc - nie wchodzą prawa i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego - przechodzące po śmierci na oznaczone osoby

1. służebności osobiste, użytkowanie, dożywocie , renta dożywotnia, zlecenie stosunku pełnomocnictwa. art. 64 kc - wykonanie dzieła po śmierci nie przechodzi na spadkobierców

2. suma ubezpieczenia na życie przechodzi osobie wskazanej w polisie i nie wchodzi w skład spadku.

• środki na indywidualnym rachunku bankowym / osoba wskazana - uprawniona / a po śmierci mogą być zużyte na koszty pogrzebu, a w dalszej kolejności osobie wskazanej za życia / nie więcej niż 20-to krotność średniej krajowej / miesiąca poprzedzającego. W III kolejności należą dopiero do spadku.

• art. 691 kc dot. prawa najmu do lokalu mieszkalnego, ale niektóre osoby mogą się ubiegać o wstąpienie w stosunki najmu / warunki;

• mieszkały z najemca w chwile jego śmierci

• należą do osób bliskich : małżonek, dzieci, osoby związane adopcją, osoby alimentowane, osoby we wspólnym pożyciu

• nie można mieć jednak prawa do żadnego innego lokalu

• odprawa pośmiertna - osobom wskazanym w przepisie

• składki z funduszy emerytalnych należą do spadku tylko w pewnych przypadkach / połowę składek na małżonka /

• w 2 kolejności osobom wskazanym

• w 3 kolejności do spadku

• kredyty i pożyczki , nie zapłacone faktury, wchodzą w spadek

• art. 923 kc - wchodzą też związane ze śmiercią i po śmierci

ZASADY PRZEJŚCIA SPADKU

1. zasada sukcesji uniwersalnej / tzn. każdy spadkobierca dziedziczy wszystko co należy do spadku/ Przejście spadku ze spadkodawcy na spadkobierców następuje automatycznie w chwili śmierci /

III sposoby uznania za zmarłego

• akt zgonu

• stwierdzenie zgonu

• uznanie za zmarłego

Kto może być spadkobiercą:

Zdolność dziedziczenia maja osoby fizyczne i prawne + jednostki organizacyjne.

Odstępstwa od w/w zasady w 2 przypadkach:

1. dziecko poczęte a nie narodzone - art. 927 & 2 kc- dziedziczyć może dziecko poczęte a nie narodzone jeżeli urodzi się żywe.

2. art. 927 & 3 - Fundacje / jeżeli powstanie po śmierci w ciągu 2 lat /

Niegodność dziedziczenia - art. 928

1. Umyślne ciężkie p-stwo p-ko spna podstawie adkobiercy

2. Ingerowanie w sporządzony testament - naruszenie swobody testowania

o niegodności decyduje sąd.

1. Nie można uznać za niegodnego kogoś komu spadkodawca przebaczył

2. Upływ czasu / ruch czasu od dowiedzenia się o przyczynie albo 3 lata od otwarcia spadku

Tytuły dziedziczenia - podstawy

1. Na podstawie testamentu / dziedziczenie testamentowe /

2. Na podstawie ustawy - / dziedziczenie ustawowe /

• pierwszeństwo ma dziedziczenie testamentowe.

Dziedziczenie z ustawy

1. zmarły nie pozostawił testamentu

2. pozostawił testament ale odwołał

3. testament okazał się nieważny

4. nie wskazano spadkobierców

5. albo spadkobierca nie chce lub nie może dziedziczyć

6. w przypadku gdy w testamencie ustalono tylko część to reszta dziedziczy na podstawie ustawy

Dziedziczenie ustawowe - 3 grupy

1. I grupa - małżonek oraz zstępni spadkodawcy

2. II grupa - małżonek, rodzice, rodzeństwo oraz zstępni rodzeństwa

3. III grupa - skarb państwa / a od września + gmina /

Ad.1. 2 zasady dziedziczenia

• małżonek oraz dzieci zmarłego dziedziczą w częściach równych, ale udział małżonka nie może być niższy od 1/ 4 spadku

• jeżeli 1 z dzieci nie dożyło to jego udział dzieli się w częściach równych pomiędzy jego dzieci

Ad. 2 - Jeżeli nie pozostali zstępni albo żaden z nich nie chce , albo nie może dziedziczyć to udziały ustalamy w kolejności :

• udział małżonka 1/ 2 spadku

• jeżeli małżonek jest jedyny to całość

• rodzice zmarłego po 1/ 4 tego co zostanie po podzieleniu spadku. jeżeli jest 1 z rodziców , to oprócz własnego udziału przypadnie mu polowa. ????

• rodzice mają prawo do dziedziczenia niezależnie od ślubu , czy są w związku czy nie.

• w 3 kolejności rodzeństwo - reszta spadku w częściach równych/ adoptowane też/ bez przysposobienia niepełnego

• jeżeli któreś z rodzeństwa nie dożyło spadku to przypadający udział dzieli się w częściach równych pomiędzy dzieci

Ad. 3 - Gmina z ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a gdy mieszkał za granicą to spadkobierca będzie skarb państwa.

• nie dziedziczą małżonkowie po rozwodzie , po ustaniu małżeństwa w separacji

• warunkiem dziedziczenia małżonka jest pozostanie w związku

• art. 940 kc - jeżeli wystąpił za życia o rozwód z winy do sąd może małżonka wyłączyć

• art. 939 kc - małżonek we wspólnym pożyciu ma wyłączne prawo do przedmiotów mieszkania.

• Nie są spadkobiercami ustawowymi dziadkowie - ale art. 938 kc mówi o ich prawie domagania się od jego spadkobierców aby łożyli na utrzymanie jeżeli popadną w niedostatek

O dziedziczeniu gospodarstw rolnych - art. 1058 kc - o dziedziczeniu gospodarstw rolnych / moc uchylona orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego / - do spadków od 14.02.2001 roku.

Muszą spełniać co najmniej 1 następujących wymogów: / wtedy dziedziczą z ustawy gosp. rolne/

• pracują stale przy produkcji rolnej

• kwalifikacje

• małoletni - bądź pobierają naukę zawodu albo uczęszczają do szkół

• trwale niezdolne do pracy

Testament / znaczenie /

1. dokument w którym jest oświadczenie spadkodawcy

2. jako czynność prawna jednostronna - składająca się z oświadczenia woli. Nie są dopuszczalne testamenty wspólne.

• musi być sporządzony osobiście

• jest odwoływalny w każdym czasie

• musi mieć szczególną formę

• czynność prawna na wypadek śmierci

Przesłanki ważności testamentu:

1. animus - wola testamentu

2. zdolność testowania / pełna zdolność do czynności prawnych

3. zgodny z prawem i zasadami współżycia społecznego

4. nie można wymienić nienarodzonego

5. nie może być sporządzony pod wpływem wad oświadczeń woli

• stan wyłączający świadome lub swobodne podjęcie decyzji

• groźba

• błąd

Wady testamentu trzeba wykazać przed sądem i do tego czasu testament jest uważany za ważny.

6. w ciągu 3 lat można testament podważyć ale nie później niż 10 lat od otwarcia spadku

7. zachowanie odpowiedniej formy określonej w przepisach:

Formy testamentu:

1. Zwykłe

2. Szczególne

Zwykłe sporządzamy w każdym czasie. szczególne - w szczególnych okolicznościach i są ważne przez 6 m-cy od ustania tych szczególnych okoliczności

Ad. 1 - testamenty zwykłe

1. Testament pisemny / holograficzny /

• w całości spisany ręcznie przez testatora

• złożenie podpisu pod treścią oświadczenia

• musi być opatrzony datą

• może być na kartce papieru albo w liście

Wątpliwości co do zdolności testatora:

• kiedy był ubezwłasnowolniony

• wątpliwości co do treści np. najmłodszego syna / urodzony dwa dni przed śmiercią/

• kiedy są wątpliwości co do wzajemnego stosunku kilku testamentów

2. Testament zwykły - notarialny /

• w obecności notariusza

• w formie aktu notarialnego

• nie muszą być świadkowie

3. Testament zwykły / allograficzny / - urzędniczy

• potrzebna obecność osoby urzędowej. Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego, sekretarz , burmistrz, prezydent, starosta i marszałek województwa

• testator w obecności osoby urzędowej + 2 świadków ustnie oświadcza swoją wolę, treść tego oświadczenia spisywana jest przez osobę urzędową lub protokolanta

• treść protokółu odczytuje się zebranym

• następnie osoba urzędowa, testator, świadkowie, i protokolant podpisują protokół

• nie wolno głuchym i niemym osobom

Ad. 2 TESTAMENTY szczególne -

1. Testament ustny sporządzamy w 2 przypadkach/

• Obawa rychłej śmierci testatora - uzasadniona obiektywnie

• Kiedy sporządzenie testamentu zwykłego jest niemożliwe lub szczególnie utrudnione

• testator składa ustne oświadczenie przy jednoczesnej obecności 3 świadków

• treść tego testamentu musi być potwierdzona na 2 sposoby

1. spisanie przez świadka lub inną osobę w ciągu roku od złożenia oświadczenia przez testatora. Podpisać musza testator i 2 świadków albo wszyscy świadkowie

2. W ciągu 6-ciu miesięcy od śmierci testatora sąd ustali treść testamentu na podstawie zgodnych zeznań świadków / do 6-ciu miesięcy złożony wniosek /

2. Testament podróżny - sporządzony w czasie podróży na polskim statku wodnym lub powietrznym

3. Testament wojskowy - sporządzają wojskowi w czasie wojny i mobilizacji

Świadkiem przy sporządzaniu testamentu nie może być:

• osoba , która nie ma zdolności do czynności cywilno-prawnych

• nie zna języka

• nie potrafi czytać, pisać, głucha lub niewidoma

• skazana prawomocnym wyrokiem za składanie fałszywych zeznań

• nie może być świadkiem ktoś kto dostaje coś w wyniku testamentu lub osoby mu bliskie / nieważny w tej części /

Testament negatywny - wg. zasad z pominięciem tej osoby wymienionej w testamencie.

Testament składa się - z rozrządzeń majątkowych np. może to być też - dyspozycja pogrzebu, opieki nad psem, .

Ustanowienie spadkobiercy - testator może wskazać jednego albo większą ilość . To powinien wyznaczyć ich udziały bo jak nie to są równe. Spadkobierca powinien być dokładnie wskazany. Przy kilku spadkobiercach np. niektórzy nie chcą albo nie mogą dziedziczyć to udział tych może być:

• testator może ustanowić spadkobiercę zapasowego / podstawienie /. Nie jest dopuszczalne podstawienie powiernicze aby po jakimś czasie przekazał innej osobie.

• Jeżeli nie to udział jest dzielony na pozostałych na podstawie tzw. przyrostu, proporcjonalnie do udziałów przypadających pozostałym spadkobiercom. Np. jest 3 spadkobierców o udziałach 1/ 2, 1/ 4, i 1/ 4 a ten trzeci nie chce / 1/ 4 3/ 12 / to rozdziela się między pozostałych proporcjonalnie do udziału i wyjdzie jeden - 2/ 3, a drugi 1/ 3 . ten przyrost można w testamencie wyłączyć to wówczas dziedziczy się z ustawy. .

Zgodnie z art. 961 kc jeżeli w testamencie dysponuje się przedmiotami to później dopasowuje się przedziały.

ZAPIS - polega na tym, że spadkodawca nakłada na spadkobierców obowiązek dokonania określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby / zapisobiercy /np.

• przeniesienie własności rzeczy

• wydanie sumy pieniędzy

• przeniesienie prawa - ustanowienie

• wykonanie usługi

• zwolnienie z długu

Wykonanie zapisu polega na zawarciu umowy pomiędzy osobą obciążoną zapisem a zapisobiercą. Zapisobierca uzyskuje wierzytelność względem osób obciążonych zapisem o wykonanie zapisu. Roszczenie to jest zbywalne i dziedziczne i przedawnia się po 5 latach od ogłoszenia testamentu z zastrzeżeniem warunku lub terminu. zapisobierca nie odpowiada za długi spadkowe . Zapisobierca może być spadkobiercą . Zapisem można obciążyć spadkobiercę / jest to tzw. dalszy zapis/ . Można zapis odrzucić i można być uznanym niegodnym.

POLECENIE - jest to zapis , który nakłada na spadkobiercę lub zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania o charakterze majątkowym lub niemajątkowym nie czyniąc przy tym nikogo wierzycielem. Wykonania polecenia może domagać się wykonawca testamentu lub pozostali spadkobiercy , a jeżeli ma na celu interes społeczny to także organ państwowy. Nie można domagać się wykonania jeżeli ma na celu wyłącznie interes osoby obciążonej.

USTANOWIENIE WYKONAWCY TESTAMENTU -

• osoba wskazana / nie musi przyjąć tej funkcji /

• zakres kompetencji powinien być określony w testamencie

• jeżeli nie ma dodatkowego zapisu to wykonawca wykonuje podstawy testamentu - to może występować przed sądem np. ściągać pieniądze i na końcu wydać spadek spadkobiercom

• odwołać wykonawcę może wyłącznie sąd

Wydziedziczenie - pozbawienie prawa do zachowku

Postępowanie z testamentem .

Każdy kto ma testament musi go po śmierci złożyć w sądzie. . Testament jest ogłaszany w toku postępowania o nabycie spadku. Dokonuje się interpretacji tak aby wypełnić wolę zmarłego . Należy testament interpretować tak jak autor chciał przekazać . Wykładnia in faworen testamentu.

Odwołanie testamentu

• odwołać testament można w każdej chwili

• osobiście

• wyraźne odwołanie testamentu poprzez sporządzenie nowego odwołującego poprzedni

• każdy testament można odwołać każdym testamentem

• w sposób dorozumiany , skreślenie podarcie kartki, zniszczenie

• nie można odwołać odwołania

Dziedziczenie

Spadek można odrzucić bądź przyjąć albo częściowo odrzucić bądź przyjąć.

• nie można odrzucić spadku na rzecz konkretnej osoby

• jeżeli spadkobierca nie składa żadnego oświadczenia to dziedziczy wprost z pełną odpowiedzialnością za długi

Wyjątki

• kiedy spadkobierca jest osoba nie mającą pełnej zdolności do czynności prawnej

• kiedy istnieje podstawa do całkowitego ubezwłasnowolnienia osoby

• kiedy spadkobierca jest osoba prawna

• jeżeli 1 z pozostałych spadkobierców należy do w/w osób albo złożył oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

• skarb państwa oraz gmina jako spadkobiercy ustawowi nie składają oświadczenia

• art. 1019 kc - błąd lub groźba - istnieje możliwość uchylić się od skutków prawnych tego oświadczenia / przed sądem / i złożyć ostateczne oświadczenie / 1 rok od czasu dowiedzenia się o błędzie lub ustania stanu zagrożenia.

• art. 1024 kc - uznanie odrzucenia spadku za bezskuteczne względem wierzycieli

Stwierdzenie nabycia spadku

• to postanowienie sądu potwierdzające kto jest spadkobiercą i w jakich częściach. Orzeczenie deklaratoryjne

• z wnioskiem do sądu o wydanie w/w postanowienia może wystąpić każdy spadkobierca jak i wierzyciele spadkobierców / Sąd wg. ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy/

• Sąd najwcześniej może wydać postanowienie po upływie 6-ciu miesięcy od śmierci spadkodawcy

• wyjątek kiedy wszyscy spadkobiercy złożyli już oświadczenia.

• może być nawet kilkadziesiąt lat po śmierci spadkodawcy / ale przepisy z chwili śmierci spadkodawcy /

• na wniosku należy wskazać wszystkie osoby do postępowania

• sąd może od wnioskodawcy domagać się oświadczenia , że nie są inni znani spadkobiercy / sąd może dać ogłoszenie w prasie /

• Kiedy sąd ustali wszystkie informacje to wydaje orzeczenie.

Elementy Orzeczenia

1. wskazany spadkodawca

2. wskazany spadkobierca / może to być kilka osób/

3. tytuł dziedziczenia ustawowy czy testamentowy

4. czy wprost czy z dobrodziejstwem inwentarza / odp. za długi czy nie /

5. wymienieni z nazwiska

6. wysokość udziałów

Postanowienie sądu może być zmienione jeżeli znajdą się nowi spadkobiercy albo znaleziono testament. Postanowienie można uchylić jeżeli zmarły żyje. Postanowienie spełnia funkcje legitymacyjną. To jedyny skutek - dowód dzięki, któremu spadkobierca wykazać może fakt dziedziczenia części lub całości spadku.

art. 1025 & 2 kc - osoby wskazane w tym postanowieniu są spadkobiercami . Można to obalić poprzez wystąpienie do sądu o zmianę tego postanowienia. Postanowienie to ochrona osób działających w dobrej wierze w zaufaniu do treści tego orzeczenia.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA DŁUGI SPADKOWE - Długi dzielimy na II grupy:

1. zaciągnięte za życia spadkodawcy

2. takie które powstają po śmierci albo w związku

• Spadkobiercy są obciążeni odpowiedzialnością za długi.

• za dalszy zapis odpowiada zapisobierca

• za zachowki odpowiadają również osoby obdarowane za życia przez zmarłego

• do momentu podziału spadku ich odpowiedzialność jest solidarna

• po podziale każdy odpowiada za swoją część długu

Zakres odpowiedzialności dłużników - to zależy od sposobu przyjęcia spadku / wprost to nieograniczona/

• z dobrodziejstwem inwentarza to odpowiadają do wysokości spadku

• do momentu przyjęcia spadku spadkobiercy odpowiadają tylko spadkiem

• po przyjęciu odpowiadają także majątkiem osobistym

Dopóki nie nastąpi podział spadku to wszystkie składniki są wspólne. Domniemanie równości udziałów. Rozporządzenie udziałem jest nie skuteczne jeżeli przedmiot przypadnie spadkobiercy, który nie udzielił zgody na rozporządzenie udziału. Zbycie udziału w spadku nie wymaga zgody pozostałych spadkobierców. Można go dokonać po przyjęciu spadku a przed jego działem. Może to być inny spadkobierca jak i osoba trzecia. Zbycie następuje w formie umowy notarialnej odpłatnej lub nie.. Na skutek tej umowy nabywca przejmuje prawa i obowiązki związane z nabytym udziałem. Ponosi on odpowiedzialność za długi spadkowe na tych samych zasadach co zbywca.

Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia

• pomiędzy spadkodawca a spadkobiercą ustawowym

• umowa musi być notarialna i powoduje wyłączenie zrzekającego się od dziedziczenia ustawowego / tylko i wyłącznie / Umowa ta rozciąga się na zstępnych zrzekającego się chyba, że co innego wynika z umowy. Umowa ta może być rozwiązana do momentu gdy obie strony żyją , ale też umową notarialną.

Dział spadku - dzielą aktywa a nie długi , całość albo część

1. Umowny zawierają ja wszyscy spadkobiercy w dowolnej formie / nawet ustnie / ale przy nieruchomości, użytkowaniu wieczystym to musi mieć formę aktu notarialnego

2. Sądowy dział spadku.

• Różnice podziału można uzupełnić dopłatą.

• Zaliczanie darowizn na poczet sched spadkowych/ przy dziedziczeniu ustawowym I grupy/ a w innych przypadkach tylko wtedy kiedy taka była wola spadkodawcy.

• Doliczamy darowizny i dzielimy wg działu - tak, że ten obdarowany dostanie mniej.

• Jeżeli w umowie darowizny zaznaczymy to nie będzie ona zaliczana do dziedziczenia ustawowego.

• Jeżeli darowizna była wyższa to tego spadkobiercę nie bierze się pod uwagę.

• Sądowny od umownego dział spadku różni się tym, że wystarczy od spadkobiercy wniosek o dział spadku.

• W wyniku działu spadku całego zmieniają się zasady odpowiedzialności za długi.

ZACHOWEK - ma zabezpieczyć najbliższą rodzinę zmarłego na wypadek gdyby zmarły za życia lub w testamencie pominął najbliższą rodzinę.

Mają:

• małżonek

• zstępni

• rodzice / tylko wtedy kiedy prawa do zachowku nie mają zstępni /

Nie mają:

• rodzeństwo

• zstępni rodzeństwa

• spadkobiercy niegodni

• ci którzy odrzucili spadek

• osoby które zrzekły się dziedziczenia oraz wydziedziczone / wyłącznie w testamencie i tylko z art. 1008 kc /

Obliczanie zachowku:

• roszczenie o zachowek to prawo o pewna sumę pieniężna / odrębne postępowanie / . Pozywamy spadkobierców rzeczywistych i obdarowanych za życia przez zmarłego.

• wysokość roszczenia ustala się przez pomnożenie trzech liczb

1. 1/ 2 albo 2/ 3 /osoby małoletnie i trwale niezdolne do pracy /

2. ułamek / udział spadkowy, który by przypadł przy dziedziczeniu ustawowym z uwzględnieniem spadkobierców, którzy odrzucili spadek lub zostali uznani za niegodnych

3. tzw. substrat zachowku = aktywa - minus pasywa + darowizny uczynione za życia przez spadkodawcę

• od wartości wyliczonej zachowku odejmujemy korzyści np. uprawniony do zachowku może być jedynym spadkobiercom ustawowym, np. żona

Roszczenie o zachowek przedawnia się po 3 latach jest dziedziczne i zbywalne.

WYMOGI PRAWNE DO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA

- zawarte one są w art. 1 §1 KRiO i mówią: małżeństwo zostaje zawarte gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. Przepis ten wskazuje przesłanki które powinny łącznie zaistnieć aby skutecznie zawrzeć małżeństwo. Należą do nich:

1. odmienność płci nupturientów: nie wynika tylko z funkcji prokreacyjnej małżeństwa. Związki homoseksualne (lesbijskie) są sprzeczne z celem i funkcją społeczną rodziny. W przypadku obojnactwa określenie płci danej osoby należy do biegłego, rozstrzygaą cechy przeważające; w przypadku zaś transseksualizmu różnicę płci określa nie tylko wpis do aktu urodzenia, ale faktyczny stan w chwili zawarcia małżeństwa.

2. złożenie zgodnych oświadczeń: przejawia się on w tym że odpowiadają one sobie pod względem treści a ich zgodność zapewnia sposób ich składania, mianowicie każda ze stron powtarza treść oświadczenia za kierownikiem USC [art. 7 § 3].

3. jednoczesna obecność przy składaniu oświadczeń: od tej zasady przewidziane jest odstępstwo i z ważnych powodów dopuszcza zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika [art. 6]. O istnieniu ważnych powodów decyduje sąd. Legitymowanym do żądania udzielenia zezwolenia na zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika jest tylko osoba która chce udzielić takiego pełnomocnictwa, które powinno być udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i wymieniać osobę z którą ma być zawarte małżeństwo.

4. złożenie oświadczeń przed kierownikiem USC: oznacza to że złożenie oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński przed inną osobą nie powoduje skutku zawarcia małżeństwa. Do ważności zawarcia małżeństwa nie potrzebne jest jego ogłoszenie.

Przesłanki formalno - porządkowe: nupturienci powinni wykazać swoją tożsamość i przedłożyć dokumenty pozwalające ustalić wiek i stan cywilny oraz pisemne zapewnienie że nie wiedzą o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie tego małżeństwa. Sąd może zwolnić od obowiązku złożenia dokumentów kiedy napotyka to trudne do przezwyciężenia przeszkody. Małżeństwo nie może być zawarte przed upływem miesiąca od dnia kiedy nupturienci złożyli kierownikowi USC w/w dokumenty. Powinno ono być zawarte w USC , publicznie i uroczyście w obecności 2 pełnoletnich świadków. Z ważnych powodów małżeństwo może być zawarte poza USC. W razie niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu 1 ze stron, małżeństwo może być zawarte niezwłocznie przed kierownikiem USC lub duchownym [art. 9].

Małżeństwo wyznaniowe -Zgodnie z art 1 § 2 KriO - małżęństw zaostaje również zawarte gdy mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego zw. wyznaniowego w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającemu prawu polskiemu i kierownik USC sporządzi następnie akt małżeństwa. Gdy zostaną spełnione te warunki małżeństwo uważa się za zawarte w chwili złożenia oświadczenia woli w obecności duchownego. Duchowny zgodnie z przepisami art. 8 KriO nie może przyjąć w/w oświadczenia jeżeli nie ma zaświadczenia kierownika USC o braku przeszkód. . Po złożeniu oświaadczen duchowny sporządza zaświadczenie. a następnie obydwa te zaświadczenia przed upływem 5 dni przekazuje do USC . Może być list polecony.

Przeszkody małżeńskie - przeszkody te są wyczerpująco wymienione w KRiO:

1. nieosiągnięcie wymaganego wieku: [art. 10] nie może zawrzeć małżeństwa osoba nie mająca ukończonych lat 18. Jednakże z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie która ukończyła lat 16, a z okoliczności wynika że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny. Niezachowanie przesłanki wymaganego wieku jest podstawą do unieważnienia małżeństwa, którego może żądać każdy z małżonków. Ale jeżeli kobieta zaszła w ciąże jej mąż nie może żądać unieważnienia małżeństwa z powodu braku przypisanego wieku. Unieważnienie jest jednak niedopuszczalne jeżeli przed wytoczeniem powództwa małżonek wiek ten osiągnął [konwalidacja małżeństwa].

2. Przeszkoda ubezwłasnowolnienia: Małżeństwo zawarte przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie podlega unieważnieniu [art. 11]. O ubezwłasnowolnieniu orzeka sąd na podstawie art. 13 KC. Unieważnienia małżeństwa może żądać każdy z małżonków. Nie można jednak unieważnić małżeństwa po uchyleniu ubezwłasnowolnienia mimo że w czasie jego zawarcia istniała omawiana przeszkoda.

3. Przeszkoda choroby psychicznej: lub niedorozwoju umysłowego jest podstawą unieważnienia małżeństwa jeżeli występowała w chwili zawarcia małżeństwa. Nie ma ona jednak charakteru bezwzględnego gdyż sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa jeżeli choroba lub niedorozwój nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa ani nie będzie przeszkodą dla prawidłowego wykonywania władzy rodzicielskiej. Unieważnienia z tych powodów może żądać każdy z małżonków. Małżeństwo zawarte mimo istnienia choroby psychicznej 1 z małżonków nie podlega unieważnieniu jeżeli choroba ta później ustała [konwalidacja małż.].

4. Przeszkoda bigamii: nie może zawrzeć małżeństwa kto już pozostaje w związku małżeńskim. Unieważnienie małżeństwa z tego powodu może żądać każdy kto ma w tym interes prawny. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu pozostawania przez 1 z małżonków w poprzednio zawartym związku małż. jeżeli poprzednie małżeństwo ustało lub zostało unieważnione, chyba że ustanie tego małżeństwa nastąpiło przez śmierć osoby która zawarła ponowne małżeństwo pozostając w poprzednio zawartym zw. małż. Bigamia jest także przestępstwem przeciwko rodzinie [art. 206 KK].

5. Przeszkoda pokrewieństwa i powinowactwa: nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa krewni w linii prostej, rodzeństwo [przestępstwo przeciwko obyczajności art. 201 KK] ani powinowaci w linii prostej. Jednakże z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa między powinowatymi. Unieważnienia małżeństwa mogą dochodzić w przypadku pokrewieństwa każdy kto ma w tym interes prawny, a w przypadku powinowactwa każdy z małżonków.

6. Przeszkoda przysposobienia: nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa przysposabiający i przysposobiony. Unieważnienia może żądać każdy z małżonków. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami jeżeli stosunek ten ustał. Art. 15 KRiO nie zakazuje więc małżeństwa między przysposobionym a krewnymi przysposabiającego.

Wady oświadczenia woli przy zawarciu małżeństwa - Małżeństwo może być unieważnione jeżeli oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński zostało złożone

1. przez osobę która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażanie woli.

2. pod wpływem błędu co do tożsamości 2 strony. Chodzi tutaj o tzw. tożsamość cywilną [czy nupturient jest kawalerem, panną, czy jest rozwiedziony, czy ma już dzieci itp.] oraz o właściwości osobiste nupturienta [np. niemoc płciowa, homoseksualizm, transseksualizm, narkomania, głęboki alkoholizm].

3. pod wpływem bezprawnej groźby 2 strony lub osoby 3, jeżeli z okoliczności wynika, że składający oświadczenie mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste. Groźba taka powinna cechować się bezprawnością; być na tyle poważna że składający oświadczenie mógł się obawiać jej skutków; pozostawać w związku przyczynowym ze złożonym oświadczeniem o wstąpieniu w związek małżeński. Unieważnienia małżeństwa może żądać małżonek który złożył oświadczenie dotknięte wadą. Nie można żądać unieważnienia małżeństwa po upływie 6 miesięcy od ustania stanu wyłączającego świadome wyrażenie woli, od wykrycia błędu lub ustania obawy wywołanej groźbą, a w każdym wypadku po upływie lat 3 od zawarcia małżeństwa.

Skutki prawne konkubinatu - jest związkiem mężczyzny i kobiety opartym na porozumieniu że będą pozostawać ze sobą w trwałej wspólności. W konkubinacie nie powstaje wspólność majątkowa tak jak w małżeństwie. Każdy z nich wzbogaca się na własny rachunek. Jeżeli jakieś przedmioty kupują ze wspólnych środków stają się współwłaścicielami niekoniecznie w częściach równych. W konkubinacie nie istnieje domniemanie, przeciwnie niż w małżeństwie że dzieci z niego urodzone są dziećmi konkubenta. Dziecko takie musi zostać uznane w USC lub też jego ojcostwo może być ustalone przed sądem. Poza tym dzieci urodzone z konkubinatu mają takie same prawa jak dzieci urodzone z małżeństwa. Między konkubentami nie istnieje także obowiązek alimentacyjny. Konkubenci nie mogą wspólnie przysposobić dziecka gdyż KRiO stanowi że wspólnie  uczynić mogą to tylko małżonkowie. Nie ma natomiast  przeszkód prawnych do przysposabiania dziecka 1 konkubenta przez 2.

Wzajemne prawa i obowiązki małżonków - Art. 23. Małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie.

• Są obowiązani do wspólnego pożycia [wspólność fizyczna, duchowa i gospodarcza],

• do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli.

• Małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach rodziny; w braku porozumienia każdy z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu.

• O nazwisku, które każdy z małżonków będzie nosił po zawarciu małżeństwa, decyduje jego oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie może być złożone bezpośrednio po zawarciu małżeństwa albo przed sporządzeniem przez kierownika urzędu stanu cywilnego zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. Małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich. Każdy z małżonków może również zachować swoje dotychczasowe nazwisko albo połączyć z nim dotychczasowe nazwisko drugiego małżonka. Nazwisko utworzone w wyniku połączenia nie może składać się z więcej niż dwóch członów. W razie niezłożenia oświadczenia w sprawie nazwiska, każdy z małżonków zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko.

• Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.

• Jeżeli jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka. Nakaz ten zachowuje moc mimo ustania po jego wydaniu wspólnego pożycia małżonków. Sąd może jednak na wniosek małżonków nakaz ten zmienić albo uchylić.

• W razie przemijającej przeszkody, która dotyczy jednego z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu, drugi małżonek może za niego działać w sprawach zwykłego zarządu, w szczególności może bez pełnomocnictwa pobierać przypadające należności, chyba że sprzeciwia się temu małżonek, którego przeszkoda dotyczy. Względem osób trzecich sprzeciw jest skuteczny, jeżeli był im wiadomy.

• Oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny.

• Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków postanowić, że za powyższe zobowiązania odpowiedzialny jest tylko ten małżonek, który je zaciągnął. Postanowienie to może być uchylone w razie zmiany okoliczności. Względem osób trzecich wyłączenie odpowiedzialności jest skuteczne, jeżeli było im wiadome.

Warunki separacji i jej rodzaje - separacja to rozdzielenie małżonków na skutek zerwania łączących ich więzi: fizycznej, majątkowej i duchownej.

• Rozkład pożycia musi tu być zupełny, ale nie musi być trwały [jak przy rozwodzie].

• Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci sąd może orzec separacje na podstawie zgodnego żądania małżonków.

• Ogłaszając separację sąd orzeka także czy i który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia, chyba że małżonkowie zgodnie żądają orzeczenia separacji.

• Sąd orzeka także o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi, małoletnimi dziećmi, o alimentach, o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania.

• Sąd oddali powództwo o separację mimo zupełnego rozkładu pożycia wtedy gdy wskutek niej mogłoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci lub gdy orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

• Orzeczenie separacji wywołuje takie same skutki jak rozwód: ustaje wspólność majątkowa; małżonkowie nie dziedziczą po sobie z ustawy [tylko z testamentu]; nie zwalnia małżonków od wzajemnej pomocy alimentacyjnej;

• nie stosuje się domniemania pochodzenia dziecka od męża matki jeżeli dziecko urodziło się po upływie 300 dni od orzeczenia separacji.

• Od rozwodu różni się tym, że małżonkowie nie mogą zawrzeć małżeństwa.

• Wyróżniamy: 1) faktyczną: zupełny i trwały rozkład pożycia; uzgodniona przez małżonków (2) sądowa: wystarczającą przesłanką jest zupełny rozkład pożycia [nie wymaga się trwałości]

RODZAJE MAŁŻEŃSKICH USTROJÓW MAJĄTKOWYCH - Wyróżniamy 2 rodzaje ustrojów:

1. ustawowej wspólności dorobku: [art. 31]; obowiązuje w wypadku gdy małżonkowie ani przed zawarciem małżeństwa, ani później nie zawarli umowy majątkowej tzw. intercyzy. W systemie ustawowej wspólności mogą istnieć 3 majątki [masy majątkowe]: majątek wspólny, odrębny męża i odrębny żony. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (wspólność ustawowa). Przedmioty majątkowe nie objęte wspólnością stanowią majątek odrębny każdego z małżonków. Dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. W szczególności stanowią dorobek małżonków:

• pobrane wynagrodzenie za pracę oraz za inne usługi świadczone osobiście przez któregokolwiek z małżonków;

• dochody z majątku wspólnego, jak również z odrębnego majątku każdego z małżonków. Odrębny majątek każdego z małżonków stanowią:

• przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;

• przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;

• przedmioty majątkowe nabyte ze środków uzyskanych w zamian za przedmioty wymienione w dwóch punktach poprzedzających;

• przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;

• przedmioty majątkowe służące do wykonywania zawodu, jeżeli zostały nabyte ze środków należących do odrębnego majątku małżonka wykonywającego ten zawód; nie dotyczy to jednak przedmiotów służących do prowadzenia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;

• prawa niezbywalne;

• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;

• wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub inne usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków;

• przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;

• prawa autorskie twórcy, prawa twórcy wynalazku, wzoru lub projektu racjonalizatorskiego. Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

• W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

2. Ustrój umowny: [art. 47]; Małżonkowie mogą przez umowę wspólność ustawową rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Można ją zawrzeć także przed zawarciem małżeństwa. Małżonkowie mogą powoływać się względem osób trzecich na rozszerzenie, ograniczenie lub wyłączenie wspólności tylko wtedy, gdy zawarcie przez nich umowy majątkowej oraz jej rodzaj były tym osobom wiadome. Do wspólności umownej stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności ustawowej z zachowaniem przepisów poniższych. Nie można przez umowę rozszerzyć zakresu wspólności na:

• prawa niezbywalne;

• wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;

• niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę albo za inne usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków.

W razie wątpliwości poczytuje się, że przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków nie zostały włączone do wspólności. Spadkodawca lub darczyńca może zastrzec, że przedmioty przypadające jednemu z małżonków z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny nie wejdą do wspólności. Jeżeli małżonkowie włączyli do wspólności przedmioty majątkowe, które przy wspólności ustawowej należałyby do ich majątków odrębnych: 1) wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków, może żądać zaspokojenia z majątku wspólnego także wtedy, gdy wierzytelność powstała przed zawarciem małżeństwa; 2) udziały małżonków w majątku wspólnym w chwili ustalenia wspólności są równe, chyba że umówiono się inaczej.  W razie umownego wyłączenia wspólności każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później; zarządza i rozporządza całym swoim majątkiem samodzielnie (rozdzielczość majątkowa).

Ustanie wspólności majątkowej ustawowej - jest następstwem takich zdarzeń jak śmierć 1 z małżonków, orzeczenie sądu rozwiązujące albo unieważniające małżeństwo. Poza tym wspólność ustaje także w czasie trwania małżeństwa w wypadku:

1. zawarcia przez małżonków umowy znoszącej wspólność i wprowadzającej rozdzielność majątkową

2. orzeczenia sądu znoszącego wspólność na żądanie 1 z małżonków [z ważnych powodów]

3. ubezwłasnowolnienia 1 z małżonków.

• Te ważne powody to np. hulaszczy tryb życia, uchylanie się od zarobkowania, trwonienie majątku wskutek alkoholizmu, narkomania, hazard. Za ważny powód można uznać także prowadzenie działalności gospodarczej bez porozumienia się z 2 małżonkiem, lub wbrew jego woli.

• Wspólność majątkowa ustaje z dniem oznaczonym w wyroku który ja znosi.

• Wskutek ustania wspólności połowa majątku wspólnego przypada małżonkowi pozostającemu przy życiu, a 2 połowa należy do spadku po zmarłym.

• Z chwilą ustania wspólności majątkowej między małżonkami powstaje między nimi rozdzielność majątkowa.

Ustalenie nieistnienia lub istnienia małżeństwa. Unieważnienie małżeństwa - W razie uznania jednego z małżonków za zmarłego domniemywa się, że małżeństwo ustało z chwilą, która w orzeczeniu o uznanie tego małżonka za zmarłego została oznaczona jako chwila jego śmierci. Jeżeli po uznaniu jednego z małżonków za zmarłego drugi małżonek zawarł nowy związek małżeński, związek ten nie może być unieważniony z tego powodu, że małżonek uznany za zmarłego żyje albo że jego śmierć nastąpiła w innej chwili aniżeli chwila oznaczona w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli w chwili zawarcia nowego związku małżeńskiego strony wiedziały, że małżonek uznany za zmarłego pozostaje przy życiu. Dowodem ustania małżeństwa jest odpis aktu zgonu lub postanowienie sądu o stwierdzeniu zgonu. Domniemania te są wzruszalne. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Śmierć małżonka i uznanie go za zmarłego - śmierć 1 z małżonków jest naturalną przyczyną ustania ich związku. Wskutek śmierci człowiek przestaje być podmiotem prawa, wygasają jego uprawnienia i obowiązki związane ściśle z jego osobą [np. obowiązek alimentacyjny]. Dowodem ustania małżeństwa jest m.in. odpis aktu zgonu i postanowienie sądu o stwierdzeniu zgonu. Mają one charakter deklaratywny tj. rozstrzygają o stanie prawnym do czasu gdy nie ustali się że osoba żyje lub zmarła w innej chwili niż określono ją we wspomnianych aktach i nie nastąpi ich zmiana lub uchylenie. Przy uznaniu za zmarłego domniemywa się że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego. Konsekwencją tego domniemania jest ustanie małżeństwa. Domniemania te są wzruszalne tzn. zainteresowany może żądać uchylenia orzeczenia o uznaniu za zmarłego dowodząc że osoba ta żyje albo że zmarła w innej chwili niż wskazana w orzeczeniu. Domniemania tego nie można uchylić jedynie jeżeli małżonek pozostający przy życiu zawarł nowe małżeństwo mniemając że współmałżonek nie żyje [chodzi o ochronę nowego małżeństwa].

USTALENIE POCHODZENIA I UZNANIE DZIECKA - Jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża. Domniemania powyższe mogą być obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Jeżeli nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki, albo gdy domniemanie takie zostało obalone, ustalenie ojcostwa może nastąpić albo przez uznanie dziecka przez ojca, albo na mocy orzeczenia sądu. Przedstawiciel ustawowy ojca nie mającego pełnej zdolności do czynności prawnych nie może w jego imieniu dziecka uznać. Do uznania dziecka przez ojca mającego ograniczoną zdolność do czynności prawnych potrzebna jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego. Można uznać dziecko nawet nie urodzone, jeżeli zostało już poczęte. Uznanie dziecka nie może nastąpić po jego śmierci, chyba że dziecko pozostawiło zstępnych. Uznanie dziecka może nastąpić przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego albo przed sądem opiekuńczym, a za granicą - przed polskim konsulem lub osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula, jeżeli uznanie dotyczy dziecka, którego rodzice są obywatelami polskimi. W razie niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu ojca lub dziecka, uznanie dziecka może nastąpić także przed notariuszem. Mężczyzna, który dziecko uznał, może w ciągu roku od daty uznania żądać jego unieważnienia z powodu wady swego oświadczenia woli. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio do oświadczenia osoby, której zgoda jest potrzebna do ważności uznania. Dziecko, które zostało uznane przed osiągnięciem pełnoletności, może żądać unieważnienia uznania, jeżeli mężczyzna, który je uznał, nie jest jego ojcem. Z żądaniem tym dziecko może wystąpić po dojściu do pełnoletności, nie później jednak jak w ciągu trzech lat od jej osiągnięcia.

Sądowe ustalenie ojcostwa - Sądowego ustalenia ojcostwa może żądać zarówno samo dziecko, jak i jego matka. Jednakże matka nie może wystąpić z takim żądaniem po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności. Powództwo o ustalenie ojcostwa wytacza się przeciwko domniemanemu ojcu, a gdy ten nie żyje - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. Domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka. Okoliczność, że matka w tym okresie obcowała także z innym mężczyzną, może być podstawą do obalenia domniemania tylko wtedy, gdy z okoliczności wynika, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne. Legitymacje procesową mają tutaj osoby bezpośrednio zainteresowane z wyłączeniem domniemanego ojca. Powództwo o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka oraz o unieważnienie uznania dziecka może wytoczyć także prokurator. Wyrok ma charakter deklaratywny, skuteczny wstecz od urodzenia się dziecka, a co do powołania do dziedziczenia - od momentu poczęcia.

POJĘCIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ I JEJ POWSTANIE - to całokształt uprawnień i obowiązków rodziców względem małoletniego dziecka w celu zapewnienia pieczy nad jego osobą i majątkiem oraz do wychowania dziecka. Władzę rodzicielską wyznacza trójstronny stosunek prawny:

1. prawnorodzinny: między rodzicami a dzieckiem

2. cywilnoprawny: przyznający prawo podmiotowe, między rodzicami a osobami trzecimi

3. administracyjnoprawny: między rodzicami a państwem.

Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowywać je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień. Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy. Władza rodzicielska powstaje ex lege z chwila pojawienia się dziecka jako podmiotu prawa. Ponieważ człowiek uzyskuje zdolność prawną od chwili urodzenia [art. 8 KC] władza rodzicielska powstaje także od tej chwili. Nie uzyskują z chwilą urodzenia się dziecka władzy rodzicielskiej rodzice którzy nie maja pełnej zdolności do czynności prawnych; nie ma takiej władzy matka która nie jest w sensie prawnym znana tj. nie jest uwidoczniona w akcie urodzenia. W wypadku uznania dziecka władza rodzicielska ojca powstaje dopiero od daty gdy uznanie stało się skuteczne.

POJĘCIE I POWSTANIE OBOWIĄZKÓW ALIMENTACYJNYCH - obowiązek ten obejmuje dostarczanie środków utrzymywania, a w miarę potrzeby także środków wychowania i obciąża przede wszystkim krewnych. Powstaje:

1. między małżonkami: polega na dostarczaniu środków utrzymania 2 małżonkowi po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa. (

2. między przysposabiającym a przysposobionym

3. między powinowatymi: [ojczym i macocha względem pasierba i vice versa]

4. inne osoby [obowiązek ojca dziecka pozamałżeńskiego względem jego matki]; polega na pokryciu wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztów 3 miesięcznego utrzymania matki w okresie porodu. Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie. Roszczenia o świadczenia alimentacyjne przedawniają się z upływem lat trzech. W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Obowiązek alimentacyjny nie przechodzi na spadkobierców zobowiązanego.

strona 16/28

dr J. Górecki /2003

wyk. od 15.02.03 r

---