Zapylenie: większe zagrożenie zawodowe gdy mamy więcej pyłów respirabilnych
Benzen wchłania się przez skórę
Norma kaloryczności posiłków: śniadanie 30-35%, obiad 35-40%, kolacja 25-30%
Kwasotwórcze są bogate w chlor, fosfor i siarkę. Zasadotwórcze są bogate w wapń, sód, potas, magnez. (internet)
Produkty wysoko kwasotwórcze
Mięso i wędliny - szczególnie wieprzowina
Cukier i produkty zawierające cukier
Sztuczne słodziki
Biała mąka pszenna i produkty pochodne
Biały ryż
Sery żółte
Kawa
Czarna herbata
Kakao i czekolada
Sól
Produkty wysoko zasadotwórcze
Warzywa: bakłażany, dynie, cukinie, ogórki, sałaty liściaste, botwina, szpinak (surowy - sałatki), czarna rzodkiew
Soki warzywne świeże bez cukru
Owoce: kiwi, arbuz, ananas
Soki owocowe świeże bez cukru
Owoce: daktyle, figi, rodzynki
Grzyby: prawdziwki, kurki
Sem1
Berkman i Breslow - badanie 1965r.
Kohorta - grupa ludzi mająca ze sobą coś wspólnego, obserwujemy w czasie.
Koherencja - globalna orientacja człowieka, wyrażająca stopień, w jakim ma on zdolności...
silne poczucie koherencji - zwiększa przeżywalność o 40%
ocena proporcjonalnego hazardu Hoxa
John Snow
epidemiologia - nauka o rozpowszechnieniu i o czynnikach warunkujących występowanie związanych ze zdrowiem stanów lub zdarzeń w określonych populacjach oraz dyscypliną służącą do kontroli problemów zdrowotnych
Przedmiot badań
badania nad etiologią chorób
opis naturalnej historii chorób (od objawów do wyzdrowienia lub zgonu)
częstość występowania chorób (epidemiologia opisowa, zmiany częstości w czasie)
ocena skuteczności procedur medycznych (efektywność leczenia i profilaktyki)
zdrowie: pełen dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny a nie wyłącznie brak choroby lub niedomagania
epidemiologia kliniczna - użyteczność testów klinicznych, ocenić przydatność pomiarów w odróżnieniu zdrowia i choroby
współczynnik zgonów/umieralność:
surowy współczynnik - nie uwzględniamy specyfiki dotyczące struktury wieku
standaryzowany współczynnik zgonów - adekwatne uwzględnienie struktury wieku
współczynnik umieralności ogólny
współczynnik umieralności szczegółowej: według poszczególnych przyczyn zgonów
wskaźnik śmiertelności:
; wartości 0-1/0-100%; jest to miara ciężkości choroby
wskaźnik chorobowości:
współczynnik zapadalności/zachorowalność:
współczynnik umieralności niemowląt:
oczekiwana długość życia: średnia liczba lat, jaką ma szansę przeżyć osoba w danym wieku przy założeniu, że obserwowane tendencje umieralności nie zmieniają się
chorobowość: zapadalność*czas choroby
im większa zapadalność lub dłuższy czas trwania choroby tym większa chorobowość
wskaźnik umieralności proporcjonalnej
Badania epidemiologiczne
obserwacyjne: opisowe, korelacyjne, przekrojowe, kliniczno-kontrolne badanie przypadków, kohortowe
eksperymentalne - coś podajemy; randomizowane kontrolowane próby kliniczne, środowiskowe badania interwencyjne, próby terenowe
Wykład 1 uzależnienia
zaburzenie psychologiczne - ogół zaburzeń czynności psychologicznych i zachowań
zaburzenie psychotyczne - stany chorobowe, w których występują zaburzenia
psychoprofilaktyka pierwotna - zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń psychologicznych przez zmianę lub przeciwdziałanie szkodliwym warunkom, które mogą doprowadzić do tych zaburzeń
psychoprofilaktyka wtórna - po wykryciu wczesnych sygnałów obecności zaburzeń psychologicznych, nie stosuje się badań skriningowych, polega na wczesnej interwencji prowadzonej metodami terapeutycznymi. Cele: zahamowanie rozwoju zaburzeń psychicznych, skrócenie czasu ich trwania
psychoprofilaktyka trzeciorzędowa - zapobieganie skutkom przebytej choroby psychologicznej oraz jej nawrotom
Zespół przewlekłego zmęczenia
Etiologia: obniżona odporność, nadmierna wrażliwość na stres środowiskowy, przebyta infekcja wirusowa, depresja psychiczna, nadmierne przeciążenie pracą. W 80% objawy grypopodobne. W Wielkiej Brytanii 1/1000 chorych, więcej choruje kobiet w wieku 20-40
Kryteria rozpoznania:
trwa co najmniej 6mcy
co najmniej 6 objawów głównych: zmęczenie, męczliwość, niepełny wypoczynek nocny, obniżenie wydolności fizycznej o ok. 50%; i fizykalnych: wzrost temp. Ciała, niewysiękowy nieżyt gardła, limfadenopatia
co najmniej 4 objawy pomocnicze: suchość gardła, częste nieżyty gardła, bolesne węzły chłonne szyjne lub pachowe, osłabienie siły mięśni, bóli mięśni, wędrujące bóle stawów, zmęczenie powysiłkowe, zaburzenia snu, bóle głowy, skargi neuropsychologiczne
odchylenia w badaniach: wzrost transaminaz, zmniejszenie stęż immunoglobuliny we krwi
zaleca się: sport, zmianę trybu życia, suplementację witaminami
Środki uzależniające
Opium i konopie - najstarsze
Opium: z makówek maku lekarskiego, w Polsce nie jest popularne, głównie z Afganistanu; zawiera alkaloidy, pochodne fenantrenu i izochinoliny; pochodne opium: kodeina, morfina, heroina
Konopie indyjskie
Liście koki - kokaina
Inne rośliny z których możemy uzyskać subst. Psychoaktywne: meksykańskie kaktusy PEYOTL - meskalina, afrykańskie rośliny KATH - catha edulis, niektóre muchomory syberyjskie, bieluń dziędzierzawa, szałwia wieszcza, tatarak, leki neuroleptyczne, trankwilizatory, LSD
środki wziewne i rozpuszczalniki chemiczne
uzależnienie - stan okresowych/trwałych zmian w reakcjach psychicznych i fizycznych wywołany powtarzającym się zażywaniem środków uzależniających
uzależnienie psychiczne - trudnej do przezwyciężenia ochoty zażycia środka uzależniającego
uzależnienie fizyczne - włączenie środków uzależniających do przemiany tkankowej, komórkowej
uzależnienie społeczne - głównie młodzież
uzależnienie mieszane - różne środki uzależniające
tolerancja - dostosowanie się organizmu do środków uzależniających, co powoduje konieczność zażywania coraz większych dawek dla uzyskania tego samego efektu
tolerancja krzyżowa - słaba reakcja organizmu na środki o podobnym mechanizmie działania
toksykomania - uzależnienie lekowe, nadużywanie substancji psychoaktywnych (relanium)
Typy toksykomanii: I-VIII, wszystkie oprócz II i VIII to narkomanie
Typ morfinowy
Typ barbituranowo-alkoholowy
Typ amfetaminowy (i kofeiny)
Typ kokainowy
Typ cannabis (alkaloidy konopi)
Typ substancji halucynogennych
Typ khat (katyna, pochodna efedryny)
Typ lotnych rozpuszczalników
środki uzależniające
alkohol
opiaty
kannabinole
leki
kokainy
środki stymulujące
grzyby halucynogenne
wyroby tytoniowe
rozpuszczalniki
Klasyfikacja środków uzależniających
działanie depresyjne
alkohol
środki nasenne
pochodne benzodiazepiny
marihuana
haszysz
stymulanty: amfetamina, kokaina, kofeina, nikotyna
lokalnie na ośrodki OUN
opiaty
LSD
środki halucynogenne
lit
leki przeciwdepresyjne
Różnicowanie nałogu i nawyku:
|
Nałóg |
Nawyk |
Przymus używania |
+ |
-/pragnienie |
Uzależnienie psychiczne i fizyczne |
Silne |
Słabe |
Tolerancja |
+ |
Ograniczone |
Szkodliwy wpływ na zdrowie |
+ |
+ |
Objawy abstynencji |
+ |
- |
Następstwa społeczne |
+ |
- |
Choroby współistniejące w narkomanii: HIV/AIDS, WZW B i C, gruźlica, choroby skóry, ropnie i ropowice skóry, zakażenia bakteryjne, zator tętnicy płucnej, padaczka, choroby przenoszone drogą płciową
Alkohol
bardzo duża zależność fizyczna i psychiczna
wpływ na OUN: upośledzenie czynności enzymów komórkowych, hamują przewodzenie w synapsach
znaczna intoksykacja - porażenie ośrodków krążenia i oddychania
alkohol potęguje działanie leków psychotropowych (relanium, luminol)
konsekwencje częstego spożycia alkoholu: hepatotoksyczne, nefrotoksyczne, uszkodzenie przewodu pokarmowego, mięśnia sercowego
Alkoholowy zespół płodowy (FAS) - szereg zaburzeń fizycznych i psychicznych, wynikających z wpływu alkoholu na płód
rozwój uzależnień od alkoholu: biologiczne - pewne predyspozycje biologiczne/genetyczne do uzależnień → dehydrogenaza aldehydowa ---(jeśli mało)---> przekształcanie do alkaloidów → powstają: TIQ, THBC, SAL, wywierają silny wpływ na mózg - wyzwalają potrzebę picia (głód alkoholowy)
Nikotyna
krążenie łożyskowe - toksyczne substancje przedostają się do krwi
dziecko nie otrzymuje wystarczająco dużo tlenu, dostaje kancerogeny, substancje chemiczne
dziecko rodzi się mniejsze, podatne na choroby wieku niemowlęcego i wczesnodziecięcego
największy pływ - 3 ostatnie miesiące ciąży
palenie po porodzie i karmienie piersią - przenoszenie substancji toksycznych
niemowlęta wdychające dym - 2 razy częściej choroby układu oddechowego, astmy oskrzelowej, zapalenia ucha środkowego, białaczki, nieżyty żołądkowo-jelitowe, gorszy rozwój umysłowy
małe dawki nikotyny - stymulacja OUN, wzrost aktywności ukł. Oddechowego i krążenia
przewlekłe zatrucie - porażenie zwojów AUN
uzależnienie → psychiczne i fizyczne
działanie uspokajające, przeciwdepresyjne
przewlekłe - wzrost niepokoju
dym tytoniowy: nikotyna, CO, cyjanowodór (uniemożliwia wykorzystanie O2 przez kom.), siarkowodór, kwasy: octowy, mrówkowy, siarkowodorowy - drażnią śluzówki, smoła, pyły - odkładają się w węzłach chłonnych
Seminarium 2
badania ekologiczne
chorobowość - miara narażenia
np. umieralność w różnych miastach (odsetek obszarów bez zieleniu miejskiej), spożywanie soli a umieralność na rana przełyku
wiarygodność biologiczna - patrzymy np. na dietę, a nie na np. ilość komputerów
błąd ekologiczny - zależność przyczynowa jest inna niż prawdziwa
smog w Londynie - badanie ekologiczne
badanie przekrojowe - ocena częstości występowania danego stanu, np. palenie marihuany
badanie kliniczno-kontrolne
czas
------>
<------
kierunek zbierania informacji
badanie kohortowe
Iloraz szans (OR)
|
Narażenie |
||
|
+ |
- |
|
Choroba |
+ |
A |
B |
|
- |
C |
D |
OR:
Ryzyko względne (RR)
ryzyko (R) - współczynnik zapadalności
Re - ryzyko w grupie narażonej
Ru - ryzyko w grupie nienarażonej
RR= Re/Ru
R=
zależność dawka-odpowiedź: więcej palisz-większe ryzyko
kryteria przyczynowości Hilla
zgodność związku - badania pokazują podobne czynniki
moc - siła związku
swoistość związku
zależność dawka-odpowiedź
logiczna spoistość
związek czasowy
zależność czasowa
wiarygodność
frakcja (ryzyko) przypisana narażeniu - określa wielkość frakcji przypadków choroby, której można by uniknąć, gdyby usunąć dane narażenie
ryzyko przypisane populacji - jaką część współczynnika ciężkości choroby w całej populacji należy przypasać narażeniu
PAR%=
Seminarium 3
Framingam Heart Study
bład: skutek 1 2 3 czynników wpływających na wewnętrzną poprawność badania epidemiologicznego: błąd, zakłócenie, bład losowy/przypadek; jakiekolwiek odchylenie w sposobie zbierania, analizy, interpretacji, publikacji lub oceny danych prowadzące do wniosków które w sposób systematyczny różnią się od wartości prawdziwych
Rodzaje błędów:
systematyczny (różnicowy) - użycie nieprawidłowych wartości zmiennej, które błędnie i w różny sposób (w przeciwnych kierunkach) klasyfikuje przypadki i kontrole
losowy (nieróżnicowy) - użycie nieprawidłowych wartości zmiennej wynikowej (outcome), które błędnie, ale jednakowo klasyfikuje przypadki i kontrole
Przypadkowa zmienność prowadzi do nieprecyzyjnych wyników
Obciążenie prowadzi do odchylonych (stronniczych, zafałszowanych) wyników
Błędy wynikające z systematycznego odchylenia (obciążenie).....
Typy błędów:
selekcji - brak reprezentatywności badanej próby;
zaklasyfikowania i pomiaru - błędy związane z niewłaściwym zaklasyfikowaniem ludzi lub innych przedmiotów do grup badanych, a także z błędnym rozpoznaniem u nich cech pojawiających się w trakcie badania
zakłócenie - zmiana relacji pomiędzy narażeniem a chorobą w wyniku obecności czynnika ryzyka dla badanej choroby, która jest związana z narażeniem
Błąd selekcji - selektywne różnice między porównywanymi grupami, które mają wpływ na związek między narażeniem a chorobą. Wynika z tego, że porównywane grupy nie pochodzą z tej samej populacji źródłowej i nie są reprezentatywne dla populacji z której pochodzą. Skutkuje to brakiem reprezentatywności....
Przykłady błędów selekcji:
samoselekcja uczestników badań przesiewowych (zdrowsi lub już wiedzący o swojej chorobie)
efekt „zdrowego robotnika” - w środowisku pracy zostają najbardziej odporni na warunki szkodliwe
błąd Berksona - różna skłonność do hospitalizowania przypadków klinicznych i kontrolnych. Występuje, jeżeli osoby chore mają większą szansę hospitalizacji....
loss to follow-up - niedokańczamy obserwacji - może dojść do błędnego oszacowania powiązania pomiędzy narażeniem a skutkiem zdrowotnym
błąd chorobowość-zapadalność (Neymana)
błąd przeżywalności
w badaniu kliniczno-kontrolnym: różne
Zły dobór kontroli
w badaniu kohortowym: błąd różnicowy loss to follow-up; różnicowe wypadanie z badania → błąd selekcji
błąd diagnozy: rozpoznanie choroby może być zaburzone gdy badający jest świadom narażenia
błąd klasyfikacji: nieprawidłowe metody zbierania informacji, wynikają z: zmienności uczestników badań, zmienności badaczy, braku odpowiednich narzędzi badawczych, technicznych błędów w pomiarze
Błąd pamięci: niejednakowy stopień przypominania sobie pewnych faktów u osób wiedzących, że są chore i u osób zdrowych. Jeśli jednakowo obciążają chorych i zdrowych to powodują tylko zmniejszenie siły ewentualnych związków; szczególnie częsty w badaniach kliniczno-kontrolnych
Błąd sprawozdawczości.....
Zapobieganie błędom inform. (?):
maskowanie
sposób zbierania danych
budowanie kwestionariusza
dokładność
Zakłócenie: zmiana relacji pomiędzy narażeniem a chorobą w wyniku obecności czynnika ryzyka dla danej choroby, która związana jest z …... Musi być czynnikiem ryzyka choroby
Zapobieganie zakłóceniom:
restrykcja (zawężenie): identyfikowanie obecności czynników zakłócających
stratyfikacja (analiza w podgrupach): sposób niwelowania efektu zakłócającego
korygowanie
randomizacja: sposób na zapewnienie równego rozdziału potencjalnych czynników zakłócających w badanych grupach, zapobiega w eksperymentach
parowanie: podobny efekt jak randomizacja
restrykcja, randomizacja i parowanie - na etapie planowania
stratyfikacja i korygowanie na etapie analizy danych
Efekt modyfikacji - jeśli siła związku jest różna w zależności od wartości trzeciej zmiennej. Trzecia zmienna zmienia wpływa narażenia na wystąpienie …..
Fazy badań klinicznych:
I - zwierzęta, zdrowi ochotnicy, ocena biodostępności, farmokinetyki i bezpieczeństwa leku
II - ustalenie skuteczności i dawki leku
III - ocena skuteczności leku w badanach z grupą kontrolną
IV
Komisja etyczna i ministerstwo zdrowia - potrzebna zgoda do badań
TP a |
FP b |
FN c |
TN d |
TP - wyniki prawdziwie dodatnie
FP - wyniki fałszywie dodatnie
FN - wyniki fałszywie ujemne
TN - wyniki prawdziwie ujemne
czułość=
swoistość=
predykcja wyników dodatnich (PPV)=
predykcja wyników negatywnych (NPV)=
Iloraz wiarygodności wyniku dodatniego (LR+)=
=
(wg internetów:
)
Iloraz wiarygodności wyniku ujemnego (LR-) (wg internetów)=
Przyczyna wyjściowa, wtórna, bezpośrednia
Meta-analiza: artykuły oparte na systematycznym jakościowym przeglądzie literatury lub niesystematycznym przeglądzie literatury z.....; pojęcie z zakresu analizy danych, określające wtórne odkrywanie wiedzy metodą uogólniania informacji zawartych w publikacjach czy źródłach pierwotnych. Najczęściej metaanaliza przybiera postać przeglądu systematycznego literatury z jakiegoś obszaru, wzbogaconego o analizę (najczęściej statystyczną) uzyskanych wcześniej wyników, wnioskowanie i podsumowanie. Uważa się, że metaanaliza jest samodzielnym i pełnoprawnym rodzajem badania naukowego (z ang. integrative research lub literature-based discovery). (wikipedia)
RH-relative hazard - ryzyko względne
Co podlega rejestrowaniu (choroby)? Wszystkie choroby zakaźne
Przykłady testów diagnostycznych (przesiewowych) (internet)
zdjęcie rtg małoobrazkowe
próba tuberkulinowa
standaryzowany pomiar ciśnienia tętniczego krwi
badanie ostrości wzroku
pomiar BMI, WHR, wskaźnika Durnina
pomiar FEV1 (jednosekundowej, natężonej objętości wydechowej płuc)
pomiar ciśnienia śródgałkowego
kliniczne badanie sutków (CBE), mammografia
próby serologiczne (VDRL, HBsAg, anty-HIV)
badanie kału na nosicielstwo
badanie cytologiczne wymazu z pochwy
badanie moczu na zawartość kwasu fenylopirogronowego
badanie moczu na zawartość bakterii
pomiar stężenia glukozy w surowicy krwi (po doustnym obciążeniu glukozą)
wywiad standaryzowany (do wykrywania przewlekłego nieżytu oskrzeli,
choroby niedokrwiennej serca, zaburzeń związanych z piciem alkoholu)
Wyszukiwarka