Historia XIX wieku z perspektywa malarstwa polskiego.
Patrząc na obrazy można na ich podstawie opowiedzieć całą historię XIX wieku. Ponieważ nie jestem w stanie opisać wszystkich malarzy i wszystkich dzieł postaram się przedstawić tych najważniejszych. Malarstwo wieku XIX przedstawiało głównie bieżące wydarzenia polityczne, to co działo się w kraju pozbawionym suwerennoœć. Stąd mamy wiele dziel malarskich ukazujących powstania listopadowe i styczniowe, wiosnę ludów itp. Często wyrażają tez jakieœ poglądy polityczne, mamy dzieła zarówno romantyków jak i pozytywistów. Dzieła często odzwierciedlały ideologię. Postaram się to wykazać na podstawie mniej lub bardziej znanych nazwisk malarzy i ich dzieł.
Aleksander Orłowski(1777-1832) Był nadwornym rysownikiem na dworze ks. Konstantego. Pod wpływem Norblina rysował wypadki powstańcze, ale także sceny z życia miejskiego. W Rosji tworzył gł. Sveny batalistyczne, jego prace często przedstawiają motyw wschodniego jeŸdŸca- tatara bądŸ czerkiesa. Malował w duchu romantyzmu.
Piotr Michałowski(1800-1855) przedstawiciel romantyzmu. Z zamiłowania rysował konie, tworzył obrazy z scenami batalistycznymi z wojen napoleońskich( bitwa pod Somosierra) i z powstania listopadowego.
Artur Grottger( 1837-1867). tworzył dzieła o rożnej tematyce. W swoich dziełach malarskich ,,Modlitwa wodza” i ,,Modlitwa konfederatów barskich” utożsamił patriotyzm z religią. Jego cykle kartonów (wykonane węglem i kredka na papierowym kartonie) „Warszawa I” (1861), „Warszawa II” (1862), „Polonia”(1863), „Lituania”(1864-1866) nawiązują do aktualnych zdarzeń politycznych czasów poprzedzających wybuch powstania, ukazujące jego epizody i represje po powstaniu styczniowym. Dramat ludzi ukazany jest tu na przykładzie dramatu rodziny bądŸ mniejszej grupy ludzi. Obrazy przedstawiają też dramat ludzi zesłanych na Sybir, zwłaszcza w cyklu Warszawa II, gdzie znajduje się widok œnieżnego sybiru z polską mogiłą w tle.
W obrazach „Pochód na sybir” i „ Sybiracy niosący krzyż” znajdujmy odwołanie do symboliki chrystologicznej. Grottger utrwaliły w pamięci i wyobraŸni wielu Polaków sceny walk powstańczych, poœwięcania i męczeństwa. Na Grottgerze skończyli się malarze romantyczni.
Jan Matejko (1837-1867) tworzył w czasach gdy Polskę spotykały przeœladowania w zaborze rosyjskim i pruskim. Matejko jest głównym przedstawicielem malarstwa historycznego. Na skutek wydarzeń z lat 1861-1864 zrywa z romantyczna koncepcją dziejów polskich i rozpoczyna tworzy obrazy, które przedstawiają wg niego przyczyny upadku Polski oraz niewykorzystane zwycięstwa. Dzieła: Unia lubelska, Œlub Jana Kazimierza, Konstytucja III maja- przedstawiają idee narodu, jego solidaryzm oraz wspólna walkę o wolnoœć. Niektóre jego obrazy przedstawiają historyczne relacje polski z jej zaborcami: z Prusami- „Bitwa pod Grunwaldem”, „Hołd pruski”. Z Rosja- „Batory pod Pskowem”, „Koœciuszko pod Racławicami”. Z Austrią- „Sobieski pod Wiedniem”. Zaznaczyć trzeba że na wielu obrazach Matejki obecna są postacie chłopów, gł. na obrazie „Koœciuszko pod Racławicami” jest to widoczne. Odzwierciedla to poglądy wielu ludzi, którzy zadawali sobie sprawę że tylko wspólnym siłami i z chłopem można odbudowa Polskę. Zainspirowany powstaniem stworzył obraz „Polonia”ukazuje zbezczeszczenie œwiątyni, kobietę zakuwana w kajdany jako analogię do losu jaki spotkał Polaków. Obraz „Rejtan” przedstawia uczucia samego autora, jak i innych Polaków zawiedzionych klęska powstania styczniowego, „Rejtan” przypomina o przyczynach rozbioru i winowajcach. Obraz zamknął rozważania Matejki nad ciężkim losem narodu, po nim powstała „Unia lubelska” która rozpoczęła serie obrazów powracających do chwil w których polska była silnym państwem. W tej serii swoich obrazów oparł się na założeniach stworzonych przez Józefa Szujskiego. Wg nich to przeszłoœć miał decydować o wielkoœci narodu. Matejko zaczyna wiec tworzyć obrazy historyczne które maja kształtować polska œwiadomoœć narodową oraz służyć ku pokrzepieniu serc. Na swoich obrazach ukazywał dawną œwietnoœć Rzeczypospolitej i chwałę jej oręża,
Bracia Maksymilian i Aleksander Gierymscy. Maksymilian (1846- 1874)ważną grupę stanowią obrazy związane z powstaniem listopadowym, np.: „adiutant sztabowy”, „patrol polski w 1830 roku”, „powstaniec z 1963 roku”, „patrol powstańczy”. Sceny z życia żołnierskiego: „pochód ułanów”.Malował tez pejzaże i sceny rodzajowe.
Aleksander(1850-1901)tworzył głównie pejzaże z okolic Bronowic oraz obrazy o tematyce chłopskiej.
Kossakowie.
Juliusz Kossak (1824-1899)przedstawiciel póŸnego romantyzmu. Podróżował po Podolu i Ukrainie, malował stadniny, polowania konne, portrety na koniu. Poza scenami z życia codziennego malował też obrazy batalistyczne , historyczno rodzajowe.
Wojciech Kossak(1857-1924)syn Juliusza. Również malował obrazy historyczne i batalistyczne z wojen napoleońskich i powstanie listopadowego. Sceny rodzajowe i portrety. Najważniejsze dzieła to: „Olszynka Grochowska”, „Œmierć Sowińskiego”, „ułańskie zaloty”.
Bibliografia:
Słownik szkolny malarze, rzeŸbiarze, architekci
Dzieje sztuki polski, Janusz Kęblowski
Malarstwo polskie XIX wieku, Jerzy Malinowski