Rola wysiłku fizycznego
i usprawnianie
w osteoporozie
Fizjologia
Siły mechaniczne działające na kość powodują zmiany w jej architekturze (Roux, Meyer, Wolff)-XIX wiek
Zmiany w strukturze kości są wynikiem naprężeń grawitacyjnych i mechanicznych (mięśniowych) działających osteogennie
Teoria mechanostatu Frosta
Wpływ unieruchomienia na gęstość kości
Zjawisko lokalne i ogólnoszkieketowe
Ubytek 0,9% gęstości kości na tydzień
4 tygodnie leżenia Ⴎ 4 miesiące odbudowy gęstości kości
Większa podatność na ujemny wpływ unieruchomienia niż korzystny wpływ ćwiczeń
Wysiłek fizyczny
Trening wytrzymałościowy i siłowy
Aktywność fizyczna różnorodna i natężona Ⴎ większy przyrost gęstości kości niż trening jednostajny, wytrzymałościowy (bieganie)
Nietypowa lokalizacja naprężeń oraz ich duża siła
Wysiłek fizyczny a tkanka kostna
Nie powoduje zmiany składu chemicznego szkieletu
Może powodować:
zmianę grubości warstwy korowej, szerokości jamy szpikowej
biomechaniczną zmianę organizacji struktury beleczek kostnych
Wysiłek fizyczny a tkanka kostna
Wpływ zależny od wieku:
W okresie dorastania:
wyraźny wzrost gęstości kości pod wpływem ćwiczeń
Po osiągnięciu szczytowej masy kostnej:
- głównie zapobieganie wczesnej utracie tkanki kostnej
Szczytowa masa kostna (PBM)
Osiągana między 17-35 rokiem życia
80-85% PBM osiąga się przed pierwszą miesiączką ( ½ do 10-12 r.ż.; ½ 12-14 r.ż.)
Pozostałe 15-20% do 30 roku życia
BMD in Young Athletic Female
Evans, Manning, Rochester / USA
301 osób: 125 (43,5%) bez zaburzeń miesiączkowania
BMD niższe w grupie z dysmenorhea o śr. 8,8% w różnych przedziałach wiekowych
Wysiłek fizyczny a ryzyko złamań
Wzrost gęstości szyjki kości udowej o 10% Ⴎ spadek ryzyka złamań o 50 %
Wpływ na czynniki pozaszkieletowe:
Wzrost masy mięśniowej
Wzrost siły mięśni
Poprawa równowagi i koordynacji ruchowej
პ Zmniejszenie ryzyka upadków
Kemper, Wolff , van Croonenburg, Twisk, Kostense
Vrijje Universiteit, Amsterdam, Netherlands
Czy wysiłek fizyczny może zapobiegać rozwojowi osteoporozy?
Metaanaliza oparta na randomizowanych badaniach kontrolowanych przeprowadzonych wśród kobiet przed menopauzą i po menopauzie
Wysiłek fizyczny w zapobieganiu osteoporozy
Średnio Ⴍ BMD o 0,9% w skali roku u osób ćwiczących vs grupa kontrolna, zarówno u kobiet przed i po menopauzie
Większy wpływ na kość gąbczastą niż korową:
Wysiłek fizyczny w zapobieganiu osteoporozy
Nie zapobiega szybkiej utracie kości w pierwszych latach po menopauzie
Wpływ na BMD tylko przy zapewnieniu odpowiednim spożyciu/ suplementacji wapna
Delikatne ćwiczenia (spacer) nie zapobiegają osteoporozie po menopauzie, ani nie powodują ႭBMD w młodszym wieku
Wady ćwiczeń fizycznych
Przy zbyt intensywnym treningu: zaburzenia miesiączkowania Ⴎ szybki spadek BMD
Rozwój zmian przeciążeniowych, zwyrodnieniowych w stawach
Ryzyko urazów, złamań
Leczenie usprawniające w osteoporozie
indywidualizacja !
uwzględnienie stanu ogólnego, chorób współistniejących, „możliwości” pacjenta
działania środowiskowe - rodzina, otoczenie
The Osteoporosis Exercise Program
Od 1996 roku
6 spotkań po 1 godzinie w tygodniu
CELE: - motywacja do wykonywania ćwiczeń
- prezentacja ćwiczeń
- kontrola ich wykonywania
po 3 latach obserwacji ćwiczenia kontynuuje 49,23% pacjentów średni czas ćwiczeń 35.11 minut, średnia częstość ćwiczeń 4,44 razy w tygodniu
Tai Chi Program
Od 1997 roku
4-tygodniowe sesje Tai Chi Chih - 20 prostych rytmicznych ruchów - ( kombinacja Tai Chi Chuan i Chi Kung)
- poprawa poczucia równowagi
- zachowanie właściwej (wyprostowanej) postawy
- poprawa „jakości życia”
Zmiany BMD po zaprzestaniu ćwiczeń
Leczenie usprawniające w osteoporozie
( niepowikłanej ) leczenie profilaktyczne
1.Ćwiczenia z obciążeniem osiowym
( w pozycji stojącej ):
spacery unikamy schodów, pochyłości terenu
stepper, rower ?
2. Ćwiczenia wzmacniające mięśni posturalnych
( prostowniki pleców, mięśnie brzucha )
schematy dostosowane do możliwości i potrzeb pacjenta w pozycji siedzącej, leżącej
Leczenie usprawniające w osteoporozie
( niepowikłanej ) leczenie profilaktyczne
3.Ćwiczenia korygujące kifozę
4. Ćwiczenia rozciągające
5. Fizykoterapia
Leczenie usprawniające w osteoporozie
(zaawansowanej)
1.Ćwiczenia izometrycze / izotoniczne.
2. Ćwiczenia rozluźniające, relaksacyjne bierne, czynno-bierne/ masaż suchy
3. Fizykoterapia
4. Ćwiczenia czynne - w niewielkim zakresie - w zakresie dolegliwości bólowych
Leczenie usprawniające w osteoporozie
( niepowikłanej ) leczenie profilaktyczne
Schemat ćwiczeń wg Sinaki - Steinberga cz. I
Leczenie usprawniające w osteoporozie
( niepowikłanej ) leczenie profilaktyczne
Schemat ćwiczeń wg Sinaki - Steinberga cz. II