CZĘŚĆ II
ANTROPOLOGICZNE I AKSJOLOGICZNE ZAŁOŻENIA KULTURY FIZYCZNEJ
Rozdział 4. Kultura fizyczna w świetle społecznej doktryny Kościoła.
4.1. Wartości ludzkie jako podstawa społecznej nauki Kościoła.
Współczesna katolicka myśl społeczna przyjmuje, że jednostka ludzka znalazła się w głębokim i wielorakim kryzysie, który powoduje zagrożenia dla samospełnienia, samoafirmacji, tożsamości człowieka. Wywołany on został przede wszystkim prze nędzę, głód i niski poziom cywilizacji oraz ideologię, propagandę i rządy totalitarne, atakże kryzys pracy.
Kościół współczesny kładzie nacisk (za sprawą JPII) na problematykę aksjologiczną, podkreślając, iż u źródeł chrześcijańskiej myśli społecznej, leży właściwa dla tej formacji myślowej wizja człowieka, która została przedstawiona w rozprawach antropologicznych Karola Wojtyły „Osoba i czyn”, „Miłość i odpowiedzialność”.
W myśli społecznej JPII człowiek oglądany jest z dwóch perspektyw: wspólnotowej i społecznej. Wspólnotowej, czyli człowiek jako istota wspólnotowa jest odpowiedzialny za kształtowanie „wspólnoty osób” mając na względzie perspektywę zbawienia. Społecznej, czyli człowiek jest podmiotem stosunków społecznych, odpowiedzialnych za rozwój i postęp ludzkości. Obie perspektywy krzyżują się oraz się uzupełniają.
4.2. Etyczny wymiar pracy.
Człowiek zdaniem JPII bytuje z innymi, działa w grupach społecznych, w rodzinie, polityce, pracy. Przedstawia 4 określenia właściwości pracy:
tylko człowiek jest zdolny do pracy, i tylko on ją wykonuje
praca jest dobrem człowieka, przez pracę człowiek urzeczywistnia siebie
praca nosi na siebie szczególne znamię człowieka
praca jest doskonaleniem człowieka i świata, czyni bowiem człowieka bardziej panem świata, człowiek jest pierwszą podstawą wartości pracy, bo to praca jest dla człowieka, a nie człowiek dla pracy
4.3. Kryzys tożsamościowy człowieka.
Do „wyobcowania człowieka z człowieczeństwa” przyczyniają się dwa systemy społeczno-gospodarcze. Pierwszy to indywidualizm, który odwraca jednostkę od wspólnoty oraz egoistyczne dobro jednostki w stosunku do dobra wspólnoty. Po drugie to totalizm, podporządkowujący bez reszty dobro jednostki społeczeństwu-państwu. Pozbawiając jednostkę praw staje się ono w istocie systemem opartym na przemocy.
Człowiek podporządkowując się tym systemom ulega alienacji, a jego źródłem jest brak uczestnictwa, co prowadzi do zaniku wspólnoty i uniemożliwia samorealizację osoby. Praca, która miała sprzyjać rozwojowi człowieka traci sens, bo redukuje człowieka do roli elementu produkcyjnego, czyli deformacji psychicznych.
4.4. Deformacja ethosu pracy.
U podstaw kryzysu jednostkowego i społecznego znajduje się deformacja etosu pracy.
Alienacja stosunków gospodarczo-społecznych i politycznych wywołuje w świetle społecznej nauki różnorodne zagrożenia i konflikty w cywilizacji duchowej i materialnej. Podlega im cała kultura oraz kultura fizyczna i sport, ponieważ nie może być ujmowana jako zjawisko autonomiczne w stosunku do kultury w ogóle, ani w izolacji od problemów ludzkiej egzystencji.
4.5. Kultura fizyczna wobec zagrożeń społecznych.
Kultura fizyczna:
przezwycięża zagrożenia cywilizacyjne
kreuje twórczość, własną wolę, subiektywny wybór, wolność wypowiedzi
hamuje proces dezintegracji osobowości
przyczynia się do rozwoju wartości humanistycznych, wiary we własne „ja”
sprzyja rozwojowi fizycznemu i psychicznemu
może odzyskać tożsamość człowieka zagubionego
Negatywne ujęcie kultury fizycznej:
podporządkowanie człowieka polityce, pieniądze, zysk za wszelką cenę
przekraczanie norm wysiłku, barier biologicznych, czasowych
agresja, alkoholizm, nikotynizm, doping
komercjalizacja sportu, korupcja działalność mafijna
Tak pojmowana kultura fizyczna obraca się przeciw człowiekowi i należy przeciwstawiać się tym postaciom kultury fizycznej, która niszczy człowieczeństwo. JPII podkreśla, że można to zapewnić realizacja augustyńskiej zasady „wolność w stanie moralnie dojrzałym”, „wolność w pełnym rozwoju”. To znaczy należy stworzyć i realizować program wolności „od”, by budować wolność „do”, czyli „wolność większą”.
4.6. Humanizm integralny jako wyznacznik uczestnictwa w kulturze fizycznej.
Humanizm integralny:
kładzie nacisk na obowiązek równomiernego rozwoju człowieka
należy uwzględnić to, że człowiek jest bytem niepodzielnym
doskonalenie wyłącznie ciała prowadzi do powstania fałszywej kultury fizycznej, która może doprowadzić do dezintegracji
4.7. Kultura fizyczna zwierciadłem założeń ustrojowych.
Kultura fizyczna, tak jak inne formy kultury, związana jest, ściśle z całym światem wytworów ludzkich. Oparta na grze rynkowej, tworzy fałszywe wartości, prowadzi do destrukcji tożsamości człowieka integralnego. Jednostka ludzka staje się bytem przedmiotowym, wtórnym i przypadkowym, przestaje być tym, „przez co człowiek jako człowiek staje się bardziej człowiekiem”.
4.8. Kultura fizyczna w perspektywie „trzeciej drogi”.
JPII postuluje za przyjęciem „trzeciej drogi” jest to chrześcijański projekt pożądanego modelu społeczeństwa, którego fundamentem są założenia moralne przyszłej „cywilizacji miłości”. Projekt ten przyjmuje, że źródła kryzysu i zła społecznego, tkwią przede wszystkim w samym człowieku, „w pysze ludzkiej i egoizmie”. Warunkiem wyzwolenia z fałszywych wartości i pseudo kultury jest etyczna przemiana serc ludzkich w procesie wychowania nasyconego wartościami moralnymi i religijnymi wspólnoty chrześcijańskiej.