i metafizycznym trwa walka między siłami Dobra i Zła, między Bogiem i Szatanem, między pokorą i pychą - jest to uniwersalny spór o wolnoœć narodów i jednostek, o drogę wyjœcia z jarzma niewoli. Postawa buntu i ofiary jest podkreœlona przemianą duchową bohatera. Przezwycięża on dramat osobisty w imię spraw narodowych. Pragnie całkowicie poœwięcić się ukochanej ojczyŸnie: "Ja kocham cały naród / Objąłem w ramionajego przeszle i przyszłe pokolenia".
Czuje się odpowiedzialny za losy narodu i składa z życia swego ofiarę. Przebywa w więzieniu, jest sądzony i skazany na wygnanie. Z tragizmem bohatera łączy się mesjanistyczne przekonanie w wyzwolenie kraju, choć carskie kibitki wywożą na Sybir najlepszych polskich synów, ich ofiara nie pójdzie na marne.
Do buntowników romantycznych należy też Jacek Soplica, który posądzony o zdradę, postanowił udowodnić, że nade wszystko kcx:hał ojczyznę. Walczył u boku Napoleona, narażał swoje życie, był kilka razy ranny i więziony. Jako ksiądz Robak pełnił funkcję emisariusza, utrzymywał łącznoœć z legionistami polskimi. Badał nastroje na Litwie i potajemnie agitował szlachtę i chłopów do zorganizowania powstania przeciwko Moskalom. Uœwiadamiał naród o koniecznoœci podjęcia walki zbrojnej. W czasie zajazdu potrafił pogodzić szlachtę zaœciankową z rodzin Sopliców i zjednoczyć przeciw jegrom rosyjskim. Narażał swoje życie dla ojczyzny, potrafił zrezygnować z wygód życia, starał się zapomnieć o nieszczęœciu osobistym i całkowicie ofiarował się sprawie narodowej. Buntował się przeciw zaborcom i marzył o niepodległoœci. Ogłoszona po œmierci rehabilitacja przybliżyła narodowi jego czyny, za które został poœmiertnie odznaczony krzyżem walecznych.
Ksiądz Robak to pierwszy z wielkich bohaterów Mickiewicza, który działa wœród społeczeństwa, wierzy w sens wspólnego wysiłku. Nie ma w nim złudzeń Konrada, ale jest buntownikiem i umiera z powodu ran odniesionych w służbic ukochanej ojczyzny.
Przeciwko zaborcom buntuje się Kordian z dramatu Juliusza Słowackiego. Podobnie jak Wallenrod decyduje się na czyn nieetyczny, sprzeczny z tradycją kraju, w którym nie mordowano skrytobójczo władców i sprzeczny z sumieniem, poczuciem moralnoœci. Pragnie zabić cara, ale wyobraŸnia poety nie pozwala mu na spcłnienie krwawego czynu - pada omdlały na progu carskiej sypialni.
Chociaż Kordian ponosi podwójną klęskę -jako polityk i jako bojownik, to jest jednak przykładem niezwykłego patriotyzmu i ofiarnictwa.
Wymownie œwiadezą o tym jego słowa wypowiedziane w czasie spisku koronacyjnego: "Narodowi swojemu zapisuję co mogę - życie i krew swoją oraz tron do rozrządzenia próżny". Kordian, tak jak Hamlet Szekspira, skłonny jest do rozmyœlań i wątpliwoœci moralnych. Słowacki o swoim bohaterze powiedział, że jest "obrazem wieku naszego, bezskutecznych jego usiłowaii".
Postacią obdarzoną wieloma romantycznymi cechami, jest Andrzej Kmicic z "Potopu" Henryka Sienkiewicza. Jego dzieje przypominają los Jacka Soplicy, ponieważ w młodoœci popełnił błąd i przylgnęło do niego imię zdrajcy. PóŸniej jako Babinicz odkupił grzechy, walcząc z szaleńczą odwagą w obronie ojczyzny. Narażał życie broniąc klasztoru jasnogórskiego, oblężonego przez Szwedów. Z narażeniem życia uratował króla Jana Kazimierza, powracającego ze Œląska. Jego burzliwa biografia, znaczona krwią przelaną za ojczyznę œwiadczy o tym, że buntował się przeciw najeŸdŸcy, ofiarnie walezył - był zdolny do poœwięceń.
Kontynuatorem bohaterów romantycznych jest Judym z "Ludzi bezdomnych" Stefana Żeromskiego. Odznacza się wielką wrażliwoœcią. Pragnie całkowicie poœwięcić się swojej idei. Buntuje się przeciwko niesprawiedliwoœci społecznej. Tomasz Judym uważał, że wobec morza nędzy i nieszczęœć nie ma prawa do osobistego szczęœcia. Odrzuca miłoœć Joasi Podborskiej, którą darzył głębokim uczuciem. Działa sam - więc jest bohaterem indywidualnym i tragicznym zarazem. Duchowe rozterki bohatera i koniecznoœć podjęcia bolesnej decyzji symbolizuje rozdarta sosna. Autor wykreował swojego bohatera na wzór rozdartych wewnętrznie bohaterów romantycznych. Jego ofiara kończy się klęską, gdyż nie poprawił warunków higieniczno-sanitarnych biedoty miejskiej i wiejskiej. Nie poprawił warunków materialnych, chociaż czuł się odpowiedzialny za szerzący się głód i nędzę. Tomasz Judym ma więc wiele cech bohatera romantycznego - wyznaczył sobie drogę bezustannej walki o sprawiedliwszy œwiat, ludzkie warunki życia dla każdego, nie tylko bogatych.
Buntownikiem jest na pewno Cezary Baryka z "Przedwioœnia" Stefana Żeromskiego. Nie zgadza się z nędzą robotników i chłopów. Namawia do buntu mieszkańców wsi Chłodek, którzy żyją w skrajnej nędzy, podczas gdy w Nawłoci szlachta stworzyła kult jedzenia, uczestniczyła w zabawach i konnych prze_jai.dżkach. Cezary przekunuje się, że marzenia ojca o szklanych domach nie mają nic wspólnego z polskimi realiami. Rozumie, że głębokie sprzecznoœci dzielą robotników i ich pracodawców. Prograrn Gajowca wydąje mu się mało realny i niewystarczający. Cezary
74 75