PSYCHOLOGIA PROCESÓW SPOŁECZNYCH

• Gustave Le Bon (1895): „Już przez sam fakt bycia częścią masy człowiek (…) schodzi o parę stopni niżej po drabinie kultury. Jako jednostka był może światłą osobowością , a w masie jest istota działającą instynktownie , barbarzyńcą. Działania masy „odbywają się bardziej pod wpływem rdzenia kręgowego niż mózgu”.

• Le Bon twierdził, iż człowiek może rozsądnie myśleć i działać kiedy występuje sam

• W grupie natomiast krytyczny umysł jednostki zanika.

• Psychologowie społeczni sprzeciwiali się jego założeniom

• Le Bon przeoczył, że ludzie izolowani od innych, choćby tylko na chwilę mogą również postępować nierozsądnie i kierować się wyłącznie emocjami (Milgram i Toch, 1969).

• W celu lepszego zrozumienia zachowań w sytuacjach społecznych , psychologowie badali jak ludzie wzajemnie się spostrzegają

SPOSTRZEGANIE SPOŁECZNE

• Eksperyment Davida Rosenhana

• Percepcja społeczna: jak spostrzegamy i jesteśmy spostrzegani przez innych ludzi

• Poprzez spostrzeganie społeczne uzyskuje się wrażenie na temat osobowości innych ludzi potrzebne do ich zrozumienia.

• Często zbyt szybko i pochopnie formułujemy oceny i opinie o innych ludziach, ich cechach czy motywach działania, nasze spostrzeganie podlega wielu deformacjom.

BŁĘDY W SPOSTRZEGANIU SPOŁECZNYM

PIERWSZE WRAŻENIE: to obraz, który tworzymy sobie o jakiejś osobie w kilku chwilach. Obraz ten jest zabarwiony emocjami, długo się utrzymuje i silnie wpływa na nasze zachowanie.

• ocena na pierwszy rzut oka

• przez jego pryzmat jest interpretowane dalsze zachowanie

• jest odruchem instynktownym, trwającym kilka sekund.

• W tak krótkim czasie oceniamy czy, osoba jest do nas podobna, czy czujemy się z nią bezpiecznie. O naszym wrażeniu decyduje czyjś wygląd i ton jego głosu.

• Eksperyment z wykładowcą „ciepłym”, „zimnym”

EFEKT HALO: to tendencja do automatycznego oceniania rozmówcy i przypisywania mu cech, których nawet nie zaobserwowaliśmy na podstawie tego co zwróciło naszą uwagę przy pierwszym wrażeniu. 

Dwa rodzaje efektu halo:
- anielski efekt halo (inaczej: efekt Galatei, efekt aureoli, efekt nimbu, efekt Polyanny) - pozytywna ocena rozmówcy, 
- szatański efekt halo (inaczej: efekt Golema) - negatywna ocena, 

Efekt halo możemy nazwać pewnym błędem w postrzeganiu innych osób. Jest to skupienie sie na pierwszej cesze, którą zauważyliśmy i przypięcie takowej etykietki  danej osobie.

• BŁĄD LOGICZNY: zakładanie, że pewne cechy występują łącznie np. silny=agresywny, aktywny.

• BŁĄD ŁAGODNOŚCI: przyznawanie ocen pozytywnych lub zmniejszanie do minimum ocen negatywnych. Informacje o zaletach rozmówcy są łatwo zauważane, informacje o wadach ignorowane. Błąd łagodności polega na przecenianiu zalet innych ludzi i niedocenianiu wad.

• BŁĄD TENDENCJI CENTRALNEJ: kiedy oceniający ignoruje zróżnicowanie ludzi (czy jednej osoby) i ocenia wszystkich jako dobrych, zadowalających lub przeciętnych.

Na co zwraca się szczególną uwagę przy uzyskiwaniu pierwszego wrażenia?

1. WYGLĄD ZEWNĘTRZNY:

• Płeć

• Przynależność etniczna

• Wzrost (bardzo wysoki lub niski)

• Budowa ciała

• Dostrzegamy, czy inny człowiek „dobrze” wygląda.

Cechy fizyczne odgrywają znaczącą rolę ponieważ:

• „dostęp” do nich jest łatwy

• są dostrzegane, gdyż zgodnie z powszechnym przekonaniem dostarczają informacji o podstawowych cechach osobowości

• Człowiek, który podczas pierwszego spotkania chce sobie wyrobić pogląd na temat rozmówcy jest przeciążony: nie jest w stanie zauważyć wszystkich szczegółów docierających do niego za pomocą zmysłu wzroku, słuchu, smaku, dotyku itp.

• STEREOTYPY: nadmierne uogólnienie, przypisywanie identycznych cech osobom należącym do określonej grupy bez uwzględniania różnic między nimi.

Badania dowodzą, ze ludzie potrafią zgodnie określać cechy jakie rzekomo posiadają inne osoby:

• Japończycy: inteligentni, pracowici

• Żydzi: chciwi, skąpi, łapczywi

• Niemcy: lubiący porządek

• Polacy……

STEREOTYPY

• dostarczają pewnej wstępnej wiedzy, z której zaczerpnąć można informacje o tym, na jakie cechy zewnętrzne nieznajomej osoby należy zwrócić uwagę (mężczyzna, kobieta, młoda stara, czarnoskóra, biała itd.) oraz jak uzupełnić wybrane dane

• korzystając ze swojej wiedzy , wychodzimy poza to, co zostało zaobserwowane

• Określonemu człowiekowi przypisuje się cechy, których on wcale nie musi posiadać, ale które zgadzają się z jakimś stereotypem spostrzegającego.

1. Stereotyp piękna:

„To tylko powierzchowni ludzie nie oceniają po wyglądzie „ Oscar Wilde, 1891

STEREOTYP PIĘKNA: przekonanie, że ten kto jest piękny, musi być także dobry

• Eksperyment Karen Dion (1972): zdjęcia osób atrakcyjnych, przeciętnych, mniej atrakcyjnych, dobrze wyglądającym osobom przypisywano korzystniejsze cechy charakteru.

• Naukowcy z Uniwersytetu w Toronto, którzy poprosili o ocenę kobiecej urody swoich studentów, badali przede wszystkim proporcje twarzy. Okazało się, że odległość między źrenicami powinna stanowić 46 procent szerokości twarzy mierzonej od ucha do ucha. Z kolei odległość między oczami i ustami powinna wynosić 36 procent długości twarzy - od linii włosów do brody. Wówczas - według badań - twarz wydaje się ludziom bardziej atrakcyjna

• Ludzie obserwują również, w jakim stopniu twarz osoby dorosłej przypomina twarz dziecka (Berry, 1991):

- duże oczy

- okrągła twarz

- duże czoło

- płaski nos

- mała broda

Takim osobom przypisywane są następujące cechy:

- Naiwna

- Otwarta, miła

- Bezradna, dobroduszna

• Bywa, że wyrok sądu może wiązać się z cechami zewnętrznymi podsądnego

SAMOSPEŁNIAJĄCE SIĘ PROROCTWO

• Sposób w jaki traktujemy ludzi wpływa na ich zachowanie i to, co myślą o sobie

• Eksperyment z fotografiami i rozmową przez telefon

• Osoby atrakcyjne fizycznie mogą myśleć o sobie jak o osobach miłych i sympatycznych ponieważ są traktowani w ten sposób.

• Efekt ten działa w drugą stronę: osoba miła wydaje się bardziej atrakcyjna fizycznie

UKYTE TEORIE OSOBOWOŚCI

• Eksperyment Salomona Ascha (1946): wymienił badanym cechy pewnej osoby. Studenci mieli za zadanie opisać tą osobę.

INTELIGENTNY-SPRYTNY-GORLIWY-CHŁODNY-STANOWCZY-PRAKTYCZNY-UWAŻNY

Oto opis pewnego studenta:

„Bardzo ambitna i zdolna osoba, która usuwa wszystko co staje na jej drodze do celu. Chce iść własną drogą. Jest zdecydowana się nie poddawać, niezależnie od tego co się stanie”

• Osoba dobroduszna jest wspaniałomyślna , mądra , szczęśliwa, piękna.

Dlaczego?

„Dobroduszność idzie w parze z innymi zaletami. Osoba dobroduszna jest również miła i wesoła”

UKYTE TEORIE OSOBOWOŚCI: z teorii tej czerpie się wiedzę o tym, jakie wzajemne relacje występują pomiędzy poszczególnymi cechami. Na podstawie jednej cechy osobowości wyciąga się wnioski o innych. Schematy, które ludzie stosują by pogrupować różne rodzaje cech osobowości (np.ktoś uprzejmy jest również hojny)

EFEKT PIERWSZEŃSTWA W SPOSTRZEGANIU LUDZI

Eksperyment Ascha (1946):

Czy człowiek rzeczywiście nie jest skłonny do korygowania pierwszego wrażenia, nawet jeśli późniejsze obserwacje świadczą o zupełnie innym stanie rzeczy?

Wykaz A:

INTELIGENTNY, PILNY, PORYWCZY, KRYTYCZNY, UPARTY, ZAZDROSNY

Wykaz B:

ZAZDROSNY, UPARTY, KRYTYCZNY, PORYWCZY, PILNY, INTELIGENTNY

EFEKT PIERWSZEŃSTWA: jeśli powstawaniu pierwszego wrażenia dotyczącego innej osoby towarzyszy przykładanie większej wagi do informacji początkowych niż dalszych.

• Wrażenia odebrane jako pierwsze wytyczają pewne granice, w których obręb zostają włączane dalsze informacje

• Efekt pierwszeństwa jest następstwem niejednakowego podzielenia uwagi, nie występuje gdy osobom badanym wyraźnie się poleci, by wszystkim pojęciom poświęcały jej tyle samo.

EFEKT OCZEKIWANIA

Dlaczego uczniowie wykazują w szkole postępy, które spełniają oczekiwania nauczycieli?

• Eksperyment Roberta Rosenthala na szczurach w labiryncie („mądre” i „głupie”)

• Eksperyment w szkole podstawowej: „dobrzy” uczniowie mieli lepsze wyniki w nauce, „źli”-gorsze

SAMOSPEŁNIAJĄCA SIĘ PRZEPOWIEDNIA: ludzie są skłonni spostrzegać innych tak, aby uzyskane wrażenie pozostawało w zgodzie z ich oczekiwaniami.

PIERWOTNIE NIEPRAWDZIWE WYOBRAŻENIA STAJĄ SIĘ PRAWDZIWE

ATRYBUCJA

ATRYBUCJA-spostrzeganie przyczyn zachowania.

Gdy np. małżeństwo przechodzi kryzys jego dalsze losy zależą od od wyjaśnień (atrybucji) partnera.

TEORIA ATRYBUCJI: mówi o tym jakie zasady stosuje przeciętny człowiek , by zaobserwowane zachowanie (własne lub czyjeś) przypisać jednej lub paru przyczynom oraz w jaki sposób znalezione wyjaśnienia słuszne lub nie wpływają na zachowanie.

1. ATRYBUCJE WEWNĘTRZNE (DYSPOZYCYJNE): przypisywanie zachowań danej osoby jej cechom osobowości, umiejętnościom, potrzebom i uznawanym przez nią wartościom

2. ATRYBUCJE ZEWNĘTRZNE(SYTUACYJNE): koncentrujemy się na właściwościach środowiska, sytuacji. Można zmieniać zachowanie zmieniając określoną sytuację

PODSTAWOWY BŁĄD ATRYBUCJI: gdy osoby oceniają zachowanie innych , nie doceniają różnorodności wpływów sytuacyjnych, przeceniają rolę przyczyn wewnętrznych.

Przy wyjaśnianiu własnego zachowania ludzi szukają przyczyn przede wszystkim w sytuacji

Obserwator: Nie zadzwoniłaś wczoraj wieczorem!

Aktor: Miałam tyle roboty, musiałam przygotować się do egzaminu

Obserwator: Ty już mnie nie kochasz!

Obserwator: Wyprałaś bieliznę?

Aktor: Ojej, zapomniałam,

Obserwator: jesteś nieodpowiedzialna

Aktor: to prawda, ale ja naprawdę mam dużo spraw na głowie.

2. ATRAKCYJNOŚĆ INTERPERSONALNA

• Stereotypy współdecydują o tym, jakie jest pierwsze wrażenie i jak najlepiej zareagować na osobę nieznajomą.

• Nawet przy bardzo krótko trwających kontaktach wobec innych ludzi odczuwamy wobec nich więcej lub mniej sympatii.

• Duża liczba stałych związków społecznych to rezultat codziennych kontaktów

• W trakcie pierwotnie niezamierzonego, pierwszego spotkania musi nastąpić coś co wzbudzi w osobach pragnienie kontynuacji kontaktów.

• Dlaczego jednych znajomych lubimy bardziej niż innych?

• Zadając powyższe pytanie studentom uzyskano następujące odpowiedzi:

- Których zainteresowania i wierzenia są podobne do ich własnych

- Którzy mają podobne umiejętności, zdolności, kompetencje

- Którzy posiadają miłe i pożądane cechy takie jak: lojalność, uczciwość, rozsądek, uprzejmość

- Którzy nas lubią

EFEKT CZĘSTOŚCI KONTAKTÓW-OSOBA Z SĄSIEDZTWA

• Eksperyment Roberta Zajonca (1968, 1970): tureckie wyrazy, chińskie znaki, wizerunki ludzkich twarzy.

• Wyrazy oceniane pozytywnie: civadra, jandara, lokanta

• Wyrazy oceniane negatywnie: saricik, afworbu, ikitattif

• Pozytywnie oceniane wyrazy były przedstawiane osobom badanym częściej.

• „Brzydka” wieża Eiffla

”Nie wierzę- w przeciwieństwie do obiegowej prawdy-że naszymi przyjaciółmi są ludzie, których najbardziej lubimy; są to raczej ci, którzy trafili do nas pierwsi” Peter, Ustinow

Efekt częstości kontaktów: efekt polegający na tym, że im częściej widzimy i kontaktujemy się z drugą osobą, tym większe jest prawdopodobieństwo, że zostanie ona naszym przyjacielem.

• M. Segal (1974): eksperyment na grupie studentów pierwszego roku Maryland State Police Training Academy

• Larson przyjaźnił się z Lee a nie z Abramowitzem…

• Okazuje się, że efekt częstości kontaktów ujawnia się w zachowaniu osób w każdym wieku: od małych dzieci do osób mieszkających w domach opieki społecznej.

• Festinger, Schachter, Back śledzili powstawanie więzi przyjacielskich pomiędzy parami mieszkającymi w różnych pokojach.

• 65% osób uznanych za przyjaciół mieszkało w tym samym budynku.

• 41% osób zajmujących najbliżej położone mieszkanie wskazywało swych sąsiadów jako najlepszych przyjaciół

• 22% osób mieszkających oddzielonym jednym mieszkaniem

• 10% osób mieszkających na przeciwległych krańcach korytarza

• Badacze wykazali, że atrakcyjność i częstość kontaktów zależą nie tylko od rzeczywistej odległości fizycznej lecz również od psychologicznej (funkcjonalnej)

• Odległość funkcjonalna jest wyznaczona określonymi elementami projektu architektonicznego: więcej przyjaźni między osobami z tego samego piętra.

• Nawet w przypadku wyboru partnera

• efekt bliskości odgrywa istotną rolę.

EFEKT CZYSTEJ EKSPOZYCJI

• EFEKT CZYSTEJ EKSPOZYCJI: zjawisko polegające na tym, ze im częściej jesteśmy wystawieni na ekspozycję bodźca, tym bardziej jesteśmy skłonni ten bodziec polubić.

• Eksperyment z lustrzanym odbiciem: wolimy te podobizny własnej osoby, do których jesteśmy najbardziej przyzwyczajeni.

• W jaki sposób szczury stają się miłośnikami Mozarta?: eksperyment H. Cross-odtwarzanie szczurom od momentu narodzin różnych gatunków muzyki.

PODOBIEŃSTWO

• Lubimy bardziej osoby, które są do nas podobne
  i podzielają nasze pragnienia.

• Poglądy i nastawienie partnerów ze stabilnych związków są w wysokim stopniu zgodne.

• Gdy ludzie odkryją, że łączy ich coś wspólnego do głosu dochodzi poczucie pewnej przynależności.

• Ludzie, którzy zbudowali stabilny związek społeczny podobni są do siebie pod względem wyglądu, wykształcenia, inteligencji, wartości, religii, poglądów politycznych.

• Dlaczego?

• Ludzie, którzy są podobni do nas, dostarczają społecznego wsparcia dla naszych cech i wierzeń-potwierdzają nasze przekonanie, że mamy rację.

• Myślimy negatywnie o osobach, które się z nami nie zgadzają-brak zgody w istotnych kwestiach prowadzi do repulsji.

• Jeśli jesteś przeciwnikiem kary śmierci i spotkasz jej zwolennika to pomyślisz: to osoba agresywna
  i mściwa

• Jeśli jesteś zwolennikiem kary śmierci i spotkasz jej przeciwnika pomyślisz: to osoba słaba i pobłażliwa dla przestępców.

• Chęć bycia popieranym oraz wnioski jakie wyprowadzamy o czyimś charakterze odgrywają ważną rolę w zwiększaniu atrakcyjności osób
  o podobnej umysłowości, zmniejszaniu atrakcyjności osób innych od nas.

• Podobieństwo fizyczne decyduje o tym czy kogoś lubimy czy nie

• Eksperyment ze ślepymi randkami: ludzie dobierają się w pary na zasadzie atrakcyjności fizycznej. Dotyczy to zarówno mężczyzn, jak
  i kobiet.

DOPEŁNIANIE

CZY PRZECIWIEŃSTWA SIĘ PRZYCIĄGAJĄ?

• Osoba uległa może być atrakcyjna dla dominatywnej, nieśmiała dla kogoś, kto jest otwarty, gadatliwa dla małomównej.

• Dowody eksperymentalne są tu wieloznaczne: Podobieństwo jest ważne na początku, komplementarność staje się ważna później

OBSYPYWANIE POCHWAŁAMI

• Bardziej lubimy osoby, które nas chwalą

• Sądzimy, że osoby dostrzegające nasze skazy i rysy są bardziej inteligentne, interesujące niż te, które widzą jedynie pozytywy.

• Chcemy mieć pewność, że pochwały są szczere, ludzie nie chcą być manipulowani

• Jeśli osoba chwaląca chce coś zyskać to nie będzie lubiana.

INGRACJACJA: stosowanie strategii np. polegających na udzielaniu pochwał, dostarczaniu pozytywnego wsparcia w celu manipulowania innymi czy zdobywania ich sympatii.

ZASADA WZAJEMNOŚCI

• Wszyscy lubimy być lubiani

• Najważniejszym wyznacznikiem tego, czy lubimy osobę A jest to, czy ona nas lubi.

• Eksperyment R. Curtis, K. Miller (1968):osoby, które sądziły, że są lubiane zachowywały się bardziej przyjacielsko wobec partnera, niż osoby sądzące, że są nielubiane

• Osoby uważające, że są lubiane rzeczywiście były lubiane i to bardziej niż osoby zakładające, że są nielubiane

EFEKT ZYSKU-STRATY

EFEKT ZYSKU-STRATY: zjawisko polegające na tym, że tym bardziej lubimy dana osobę, im więcej wysiłku musieliśmy włożyć w zmianę jej pierwotnej opinii o nas (nie lubiani na początku teraz jesteśmy lubiani). Tym mniej lubimy osobę im więcej jej pierwotnej sympatii straciliśmy (jeśli na początku nas lubiła, a teraz nie lubi)

• Jeśli na początku stwierdzimy, że osoba jest głupia i nieszczera a potem, ze jest wspaniałomyślna i wysportowana to efekt ten nie wystąpi: są tu różne atrybuty.

• Zmiana postaw musi zachodzić stopniowo (nie z dnia na dzień)

• Jeśli lubi nas ktoś, kto jest spostrzegawczy, ma wysokie standardy, kto nie czuje przymusu mówienia wszystkim miłych rzeczy to czujemy się szczególnie docenieni.

• PARTNER TRUDNY DO ZDOBYCIA: duże prawdopodobieństwo odtrącenia.

• PARTNER SELEKTYWNIE TRUDNY DO ZDOBYCIA: osoba interesująca się nami, ale nie będąca pod wrażeniem innych osób, naszych potencjalnych konkurentów.

• Osoba, która najpierw nas lubiła a teraz nie lubi prawdopodobnie nie będzie przez nas lubiana-efekt straty.

TEORIE ATRAKCYJNOŚCI INTERPERSONALNEJ

TEORIA WYMIANY SPOŁECZNEJ: zakłada się w niej, że to co ludzie sądzą o swoim związku z inną osobą, zależy od tego, jak spostrzegają nagrody, które daje im ten związek, koszty na jakie się narażają, na jaki -ich zdaniem związek zasługują i jakie jest -ich zdaniem-prawdopodobieństwo nawiązania lepszych stosunków z kimś innym.

• Kupujemy to, co najlepsze: taki związek, który daje nam najwięcej korzyści

NAGRODY: to pozytywne aspekty związku, które czynią go wartościowym i wzmacniającym.

• Są to zarówno cechy indywidulane, konkretne zachowania partnera oraz nasze umiejętności osiągania zewnętrznych korzyści dzięki znajomości zalet partnera (pieniądze, przyjaciele, status)

KOSZTY: konieczność znoszenia drażniących nawyków, wad drugiej osoby

• Efektem związku jest rachunek nagród i kosztów (odejmujemy koszty od nagród-wynik ujemny oznacza złą kondycję związku)

• Poziom odniesienia: bilans jakiego oczekujemy od danego związku(zależy od dotychczasowych doświadczeń w związkach)

• Porównawczy poziom odniesienia: bilans jakiego oczekujemy od danego związku w porównaniu z innym możliwym związkiem.

• Jeśli ludzie są doskonali we wszystkich dziedzinach , to polubimy ich bardziej, jeśli ujawnią choć najmniejszą skazę lub zdarzy im się popełnić gafę (eksperyment Aronsona, Willermana, Floyd)

TEORIA RÓWNOŚCI

Teoria, w której przyjmuje się, że ludzie czują się najszczęśliwsi w związkach, w których zarówno koszty, jak i zyski będące udziałem jednej ze stron są w przybliżeniu takie same, jak koszty i zyski przypadające drugiej stronie.

• Osoby czerpiące nadmierne korzyści, jak i osoby mające zbyt małe profity są niezadowolone i będą dążyć do przywrócenia równowagi.

• Pojęcie równości stanowi ważną normę społeczną-ludzie mogą czuć się niezręcznie gdy otrzymują zbyt wiele.

ZWIĄZKI UCZUCIOWE

• Pierwsze wrażenie jest ważne, ale czasami zależy nam na czymś więcej

• Czy techniki omówione wcześniej są równie skuteczne przy nawiązywaniu związków uczuciowych?

• Duże trudności z badaniem związków uczuciowych.

Czym jest miłość?

Prawdopodobnie była to kombinacja oszołomienia, tęsknoty, radości, rozpaczy.

„Zauważył mnie, ledwo mogłam oddychać z wrażenia”,

• Starożytni Grecy traktowali te dziwne
  i oszałamiające uczucia jako rodzaj szaleństwa wywołującego wszystkie irracjonalne i obsesyjne zachowania.

• Pierwsze próby polegały na odróżnieniu miłości od uczucia sympatii

Wojciszke (2006): Miłość to nie stan, lecz proces, który rozgrywa się w związku dwojga ludzi

Zmiany wynikają z wewnętrznej natury związku i samego uczucia miłości.

MIŁOŚĆ

Trójczynnikowa koncepcja miłości (Robert Sternberg):

Koncepcja, zgodnie z którą miłość składa się z trzech podstawowych elementów:

• intymności,

• namiętności,

• zaangażowania

SKŁADNIKI MIŁOŚCI

1. INTYMNOŚĆ: pozytywne uczucia i towarzyszące im działania, które wywołują przywiązanie, bliskość, wzajemną zależność partnerów od siebie. Składają się na nią:

• Pragnienie dbania o dobro partnera

• Przeżywanie szczęścia w obecności partnera i z jego powodu

• Szacunek do partnera

• Przekonanie, że można na niego liczyć

• Wzajemne zrozumienie

• Dzielenie się przeżyciami i dobrami

• Dawanie i otrzymywanie wsparcia

• Wymiana intymnych informacji

• Intymność może się pojawiać w relacji małżeńskiej, przyjacielskiej, pomiędzy rodzeństwem. Jest charakterystyczna dla miłości w ogóle.

• Dynamika intymności: łagodna. Roście powoli i wolno opada

• Wartość każdej nagrody spada na skutek wzrostu jej występowania

PUŁAPKI INTYMNOŚCI

• Pułapka dobroczynności:

• stałe otrzymywanie nagród od partnera prowadzi do spadku subiektywnie odczuwanej wartości

• Stałe nagradzanie podwyższa potencjalną dokuczliwość wszelkich negatywnych zachowań partnera, jako nieoczekiwanych ze strony kochającego człowieka

• Pułapka obowiązku:

• nagradzany człowiek zaczyna widzieć własne działania jako powodowane chęcią uzyskania nagrody, nie zaś chęcią wykonywania samej czynności

• określanie własnych przyzwoitych wobec partnera działań jako rezultatu spełniania nakazów prowadzić może do spostrzegania własnych do niego uczuć jako słabszych, że nie wystarczają one same w sobie do działania na rzecz partnera.

• Pułapka bezkonfliktowości: unikanie konfliktów, motywowane pragnieniem aby „było dobrze”, prowadzi do związku, który staje się nijaki lub negatywny.

• Uleganie złudnym urokom natychmiastowej ulgi

• Choć przeprowadzenia rozmowy i jej uniknięcia- do czego prowadzi?

• W miarę zbliżania się do rozmowy chęć jej uniknięcia rośnie

• Pułapka sprawiedliwości: domaganie się sprawiedliwości prowadzi do sytuacji: „oko za oko, ząb za ząb”

2. NAMIĘTNOŚĆ: konstelacja silnych emocji pozytywnych : zachwyt, tkliwość pożądanie oraz negatywnych: ból, niepokój, zazdrość, tęsknota z mocnym pobudzeniem fizjologicznym.

• Dominuje: pragnienie erotyczne, potrzeba samourzeczywistnienia, dowartościowania siebie, dominacji, opiekuńczości.

• Dynamika: intensywnie rośnie i niemal tak samo szybko gaśnie. Im silniejsza namiętność, tym więcej zachowań bardziej ja nasilających

3. ZAANGAŻOWANIE: decyzje, myśli , uczucia i działania ukierunkowane na przekształcanie relacji miłosnej w trwały związek oraz utrzymanie tego związku pomimo przeszkód.

• W udanym związku to składnik najbardziej stabilny

• Dynamika: rośnie wolno, a gdy narasta intymność i namiętność jego wzrost jest szybszy i następuje ustabilizowanie. Przerwanie związku spadek do zera.

FAZY ZWIĄZKU:

• Zakochanie (namiętność)

• Romantyczne początki (namiętność, intymność)

• Związek kompletny (namiętność, intymność, zaangażowanie)

• Związek przyjacielski (intymność, zaangażowanie)

• Związek pusty (zaangażowanie)

• Rozpad związku (wycofanie nawet zaangażowania)

PRZYCZYNY MIŁOŚCI:

1. Teoria wymiany społecznej (C. Rasbult, 1983) wykazała, że:

• Zakochane osoby przez pierwsze 3 miesiące koncentrują się szczególnie na nagrodach, po 7 miesiącach nadal czują się nagradzane

• Koszty są dostrzegane później, gdy wartość nagród spada

• Wraz ze wzrostem kosztów maleje satysfakcja ze związku

2. Inwestycyjny model związku

Teoria, w której przyjmuje się, że to co ludzie wnoszą w dany związek, zależy od satysfakcji jaką im daje: definiowanej w kategoriach nagród, kosztów, a także poziomu odniesienia oraz inwestycji, które stracą, gdy się z tego związku wycofają.

Przykładem inwestycji mogę być zarówno dobra materialne jak i niematerialne.

RÓWNOŚĆ: CZY ZAWSZE COŚ ZA COŚ?

Badania par studenckich oraz małżeńskich z długoletnim stażem:

• Osoby uważające, że istnieje równowaga - osoby szczęśliwe

• Im bliżej kogoś poznajemy tym chętniej wierzymy, że związek dwóch osób to prosta wymiana dóbr

• Relacje wymiany - relacje oparte na potrzebie równości…

• Relacje darowizny - związki, w których ludzie troszczą się przede wszystkim o zaspokajanie potrzeb drugiej osoby

• Typem związku w badaniach można manipulować

LUDZIE RÓŻNIĄ SIĘ POD WZGLĘDEM STOPNIA REALIZACJI ZASADY RÓWNOŚĆI:

• W nowych związkach analizujemy powinność naszych partnerów

• W związkach opartych na realizacji zasady obdarowywania jesteśmy bardziej swobodni i nie tak skrupulatnie oceniamy, kto co jest nam winien

STYLE PRZYWIĄZYWANIA SIĘ

• to co dana osoba wnosi do związku - styl przywiązywania się kształtowany w dzieciństwie

• styl przywiązywania się: oczekiwania, jakie ludzie formułują co do kontaktów z innymi osobami, oczekiwania te wynikają z rodzinnych więzi między ich pierwszymi opiekunami a nimi jako niemowlętami

• Ainsworth (1978) określa następujące typy relacji pomiędzy matką i dzieckiem:

1. Styl przywiązywania się oparty na poczuciu bezpieczeństwa: cechą charakterystyczną jest zaufanie, brak lęku przed odrzuceniem, świadomość, że jest się wartościową i lubianą osobą.

2. Styl przywiązywania się oparty na unikaniu - tłumienie potrzeby nawiązywania intymnych kontaktów z osobą, ponieważ realizacja tej potrzeby zakończyła się niepowodzeniem. Ludzie tacy z trudnością nawiązują bliskie kontakty z innymi

Dzieci: posiadają opiekunów utrzymujących dystans, odrzucających próby pogłębienia uczucia bliskości.

3. Lękowo-ambiwalentny styl przywiązania - niepokój wynikający z niepewności czy druga osoba odpowie na potrzebę nawiązania intymnego kontaktu, rezultatem jest wyższy niż przeciętnie poziom lęku.

Dzieci: mają niekonsekwentnych i apodyktycznych opiekunów, są pełne niepokoju gdyż nie potrafią przewidzieć kiedy i w jaki sposób opiekunowie zareagują na ich potrzeby.

STYLE PRZYWIĄZYWANIA SIĘ A ZWIĄZKI UCZUCIOWE

• Osoba ze stylem przywiązywania się opartym na bezpieczeństwie - potrafi stworzyć dojrzałe, trwałe związki

• Osoba ze stylem przywiązywania się opartym na unikaniu - nie ufa innym i trudno nawiązuje bliskie kontakty

• Osoba z lękowo-ambiwalentnym stylem przywiązania - chciałaby być bliżej swoich partnerów lecz mają obawy, że ci odpowiedzą im tym samym.

ZAZDROŚĆ

• badania dowodzą, że zazdrosne są osoby o niskim poczuciu własnej wartości

• ludzie są skłonni do zazdrości wówczas, gdy czują się zagrożeni w obszarach szczególnie ważnych dla ich dobrej samooceny

• ludzie będą czuć się zazdrośni, jeśli zostaną zmuszeni do konkurowania z rywalem w obszarze szczególnie dla nich ważnym

Zazdrość w dużej mierze zależy od kultury.

ROZSTANIE

• jest zawsze trudne

• pięć strategii zakończenia związku (Cody):

1. ton oznajmujący - wyznanie partnerowi że jest nam bardzo bliski, ale…

2. werbalne zmniejszenie zaangażowania - powiedzenie partnerowi, że już go nie kochamy

3. ucinanie zachowaniem - unikanie kontaktów z partnerem

4. tworzenie negatywnego obrazu siebie - propozycja aby obie strony zaczęły spotykać się z kimś innym

5. usprawiedliwianie - poinformowanie partnera, że nasz związek nie spełnia oczekiwań.

• etapy rozstania:

1. faza interperonalna

2. faza diady (dyskutowanie na temat rozstania z partnerem)

3. faza społeczna (przekazywanie informacji o rozstaniu innym osobom)

4. faza intrapersonalna

Kobiety i mężczyźni jednakowo często decydują o rozstaniu.

AGRESJA

• psychologowie posługują się terminem działania agresywnego - zachowanie, którego celem jest spowodowanie psychicznej lub fizycznej szkody

• w języku potocznym określenie to stosowane jest bardzo potocznie

AGRESJA A AGRESYWNOŚĆ

• Agresywność - gotowość do reagowania agresją. Jest to nabyta i utrwalona przez uczenie się społeczne cecha osobowości. Przejawia się w częstych, nieadekwatnych do sytuacji reakcjach agresywnych.

• Agresja - (łac. aggresio - napaść) dowolne zachowanie ukierunkowane na zewnątrz lub do wewnątrz mające na celu spowodowanie szkody fizycznej lub psychicznej. Jest działaniem intencjonalnym.

• Agresja może przynieść pożądany efekt lub zakończyć się niepowodzeniem.

• Agresja wroga - akt agresji poprzedzony uczuciem gniewu, którego celem jest zadanie bólu lub zranienie.

• Agresja instrumentalna - akt agresji służący osiągnięciu innego celu poza zranieniem lub zadaniem bólu (np. piłka nożna - chęć zdobycia piłki)

CZY AGRESJA JEST WRODZONA CZY WYUCZONA?

• T. Hobbes (1651) - człowiek z natury jest barbarzyńcą. Jedynie narzucone przez prawo represje i porządek społeczny hamują ludzki instynkt agresji.

• J.J. Rousseau (1972) - koncepcja szlachetnego dzikusa, zgodnie z którą ludzie są z natury łagodni, życzliwi, radośni, cywilizacja tłumi jedynie dobrotliwą naturę człowieka i wyzwala jego agresję.

• Z. Freud (1930) - ludzie przychodzą na świat wyposażeni w dwie równie potężne siły instynktowne:

1. Eros - instynkt życia.

2. Thanatos - instynkt śmierci

• Instynkt śmierci może być skierowany do wewnątrz: akty samo agresji, samobójstwo

• Na zewnątrz - wrogość oraz zachowania niszczycielskie i mordercze

• Freund: „To się dzieje w każdym człowieku i nie można temu zaprzeczać, sprowadzając życie do pierwotniej postaci, do stanu nieożywionej materii”.

• Energia agresywna musi znaleźć swoje ujście. W przeciwnym wypadku jej nagromadzenie powoduje stan choroby - teoria hydrauliczna.

TEORIA HYDRAULICZNA:

• Nie ujawnione emocje ulegają kumulacji i wywołują stan napięcia ustępujący w chwili, gdy dojdzie do ekspresji stłumionych emocji.

• Jedna z podstawowych funkcji społeczeństwa sprowadza się do kierowania instynktem agresji i tworzenia form sublimacji tego popędu: przekształcania niszczycielskiej energii w akceptowane lub pożyteczne formy zachowania.

WPŁYW WYCHOWANIA NA ZACHOWANIA AGRESYWNE

• Badania na różnych gatunkach zwierząt

• Zdobycie dowodów na rzecz tezy, że agresja w przypadku zwierząt nie ma charakteru instynktownego może stanowić dowód, że agresja nie jest wrodzoną cechą człowieka

• Zing Yang Kuo: przeprowadził eksperyment aby obalić pogląd, iż wszystkie koty polują na szczury i zabijają je (kot w jednej klatce ze szczurem): instynkt agresji może zostać wygaszony przez wczesne doświadczenia

• Eibl-Eibesfeldt - szczur dorastający w izolacji rzuci się na szczura wprowadzonego do klatki

• Paul Scott: jeśli organizm nie otrzymuje z zewnątrz bodźców stymulujących to nie będzie przejawiał zachowania agresywnego i nie będzie to miało wpływu na jego funkcjonowanie. Jego zdaniem potrzeba walki nie ma charakteru wrodzonego

• Lore, Schulz: rozwojowi agresji towarzyszy doskonalenie mechanizmów hamujących ekspresję w przypadku gdy jest to uzasadnione interesem organizmu

• Ekspresja emocji stanowi jedną z dostępnych opcji zachowania

• Jej wybór zależy od społecznych doświadczeń i aktualnej sytuacji w jakiej znajduje się zwierzę

• Lorenz: zachowanie pielęgnic rycerskich - tropikalnych, agresywnych ryb

LUDZIE I MYSZY - CO ICH RÓŻNI?

• Bez względu jaka jest geneza agresji - czy jest to tendencja wrodzona czy wyuczona do jej ujawnienia dochodzi w wyniku złożonych interakcji czynników: wrodzone popędy, opanowane sposoby kontroli zachowań, cechy sytuacji społecznej

• wzory ludzkich zachowań są elastyczne i podlegają wielu modyfikacjom (różnice kulturowe w przejawach agresji - plemiona prymitywne i społeczeństwa cywilizowane)

• przykład plemienia Irokezów

• agresja nie jest wyłącznie reakcją instynktowną

• istnieją społeczne czynniki, które wywołują zachowania agresywne a także modyfikują ich nasilenie

SYTUACYJNE UWARUNKOWANIA AGRESJI:

1. Procesy neuronalne i chemiczne.

Ciało migdałkowate: obszar w korze mózgowej mający związek z przejawami agresji. Drażnienie tego obszaru powoduje wzrost agresji.

2. Testosteron: hormon mający związek z przejawami agresji.

Badania dowodzą, że mężczyźni są bardziej agresywni niż kobiety.

Kobiety są przeważnie skazywane za przestępstwa, kradzież, fałszerstwo

Mężczyźni: morderstwo, napad, rabunek

ALKOHOL

• 75% przestępców w chwili aresztowania jest pod wpływem alkoholu

• Alkohol nie powoduje bezpośrednio wzrostu nastawienia agresywnego

• Alkohol znosi hamulce i rozluźnia kontrolę

• Pod wpływem alkoholu ujawniają się pierwotne dążenia i pragnienia na co dzień skrywane i kontrolowane

BÓL I NIEWYGODA

• Ból może wywołać agresję

• Zjawisko długiego, gorącego lata: prawdopodobieństwo społecznych rozruchów wzrasta

• Eksperyment Griffitt i Veith: rozwiązywanie testu przy normalnej i podwyższonej temperaturze

• Temperatura i nastrój: w rozgrywkach basebolowych więcej złośliwie podkręconych piłek zdarza się przy temperaturze powyżej 32 stopni

• W korku ulicznym w upalny dzień klaksonów używają kierowcy nie posiadający w swoich samochodach klimatyzacji

SYTUACJE SPOŁECZNE PROWADZĄCE DO AGRESJI

• frustracja jako przyczyna agresji: uczucie frustracji wywołane jest pojawieniem się przeszkód na drodze do osiągnięcia celu

• teoria frustracji - agresji: teoria zgodnie z którą przeszkody występujące na drodze do osiągnięcia upragnionego celu zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji agresywnych

• eksperyment Barkera, Dembo, Lewin: dzieci i pokój wypełniony zabawkami

• czynniki zwiększające doznania frustracji i w efekcie sprzyjające pojawieniu się agresji:

1. dystans dzielący nas od osiągnięcia celu: miejsce w kolejce

2. niespodziewana i niesłuszna frustracja: studenci spodziewający się zysków reagowali większą agresją

3. jeśli źródłem frustracji jest osoba, która robi co może, aby wypełnić powierzone zadanie to większość osób potrafi kontrolować zachowania agresywne

• deprywacja relatywna: poczucie jednostki lub grupy społecznej , że posiada mniej niż zasługuje lub mniej niż pozwolono jej oczekiwać lub mniej niż posiadają ludzie do niej podobni

• bezpośrednia prowokacja i odwet

• obecność przedmiotów kojarzonych z agresją

• bodziec wyzwalający agresję - przedmiot kojarzony potocznie z działaniami agresywnymi (rewolwer)

TEORIA SPOŁECZNEGO UCZENIA SIĘ:

• głównym źródłem agresji jest społeczne uczenie się

• dzieci naśladują swoich rodziców oraz innych dorosłych i w te sposób uczą się rozwiązywać konflikty przy użyciu siły: gdy obserwują korzystny rezultat agresywnego zachowania

• w grze w hokeja najwięcej bramek zdobywają zawodnicy najczęściej wysyłani przez sędziego na ławkę kar

• rodzice stosujący kary cielesne wobec własnych dzieci w dzieciństwie doświadczyło przemocy

DEFINICJA (wg Bandura):

• teoria, zgodnie z którą uczenie się społecznych zachowań poprzez obserwację i naśladownictwo innych

• eksperyment z lalką Bobo, która odbija się po uderzeniu: dzieci obserwując zachowania dorosłych w podobny sposób postępowały z lalką

AGRESJA W ŚRODKACH MASOWEGO PRZEKAZU:

• im bardziej brutalne filmy człowiek ogląda w dzieciństwie, częściej jako nastolatek posługuje się przemocą

• eksperyment: film z aktami przemocy i relacja z wydarzeń sportowych

• oglądanie brutalnych scen wywiera największy wpływ na dzieci mające skłonności do okazywania agresji

• oglądanie scen przemocy jest odbierane jako przyzwolenie na wyrażanie własnej agresji

• dzieci, które nie okazywały wcześniej postaw agresywnych nie uczą się przemocy

• przeciętny nastolatek w ciągu życia zdążył obejrzeć 100 000 aktów agresji

• emocje negatywne w rysunkowych filmach amerykańskich:

• złośliwość i szyderstwo (75%)

• strach i groza (75%)

• wypadki i wybuchy (75%)

• przemoc, znęcanie się (75%)

• wrogość, złość (58,3%)

• walka (66,6%)

• bezradność, beznadziejność (41,7%)

• zemsta (50%)

EFEKTY OGLĄDANIA PRZEMOCY W ŚRODKACH MASOWEGO PRZEKAZU A OBRAZ ŚWIATA U DZIECI:

• Obraz świata: mieszanie fikcji z rzeczywistością, zwiększanie poziomu napięcia, nadreprezentacja agresji w stosunku do rzeczywistości, kultywowanie płci (kobiety są wątłe, podporządkowane, mężczyźni - dominujący, atakujący)

• Wyobraźnia i fantazja: redukcja zabaw wykorzystujących wyobraźnię i myślenie twórcze, wzmacnianie stylu agresywno-heroicznego w fantazjach dzieci, występowanie lękowych i agresywnych fantazji

• Sfera emocjonalna:

1. Znieczulenie: częste oglądanie scen przemocy może prowadzić do desensytyzacji - zobojętnienie uczuciowe na nie

Uznawanie zachowań agresywnych za normalne, nieodłączny element współczesnego świata.

2. Pobudzenie emocjonalne: wzrost napięcia mięśniowego, intensywność skojarzeń, wyobrażeń, pobudzenie działania gruczołów wewnętrznych sterujących gospodarką hormonalną - niespokojne pobudzenie : nie pojawia się postawa agresywna lecz pobudzony zostaje lęk, efekty techniczne wzbudzają silną ekscytację, mogą wzbudzać zachowania agresywne.

WPŁYW AGRESJI W ŚRODKACH MASOWEGO PRZEKAZU NA DOROSŁYCH:

• Oglądanie filmów wypełnionych przemocą

• Liczba morderstw wzrasta zawsze w tygodniu następującym po walkach bokserów wagi ciężkiej

• Kolor skóry przegranego boksera koreluje z kolorem skóry ofiar morderstw

DLACZEGO PRZEMOC W ŚRODKACH MASOWEGO PRZEKAZU MODYFIKUJE NASZĄ GOTOWOŚĆ DO REAGOWANIA AGRESJĄ?

• Przyczyny odpowiedzialne za nasilenie tendencji agresywnych:

1. Jeśli oni mogą to robić, to ja też mogę: oglądanie bohaterów zachowujących się agresywnie może osłabić przyjętą przez nas w dzieciństwie normę rozkazującą kontrolowanie impulsów agresywnych

2. Ach, więc tak to się robi! : oglądanie agresywnych działań może dostarczyć pomysłów jak ujawnić własne, agresywne odczucia

3. Myślę, że to co właśnie czuję to agresja: oglądając akty przemocy lepiej uświadamiamy sobie własną złość i szybciej uruchamiamy zachowania agresywne

4. Ale lipa, znowu się biją, a co jest na innym kanale: oglądanie wielu krwawych scen likwiduje nasze przerażenie i wstręt na widok przemocy i zmniejsza współczucie wobec ofiary. Łatwiej nam zaakceptować istnienie przemocy.

JAK ZMNIEJSZYĆ AGRESJĘ?

Kara - czy hamuje zachowania agresywne?

• osoba, która chce wyeliminować u kogoś oznaki agresji może stać się wzorem zachowania agresywnego i stworzyć warunki sprzyjające procesowi modelowania

• dzieci posiadające karzących i surowych rodziców w dorosłości wykazują agresywne skłonności

• u dzieci, które nie mają jeszcze rozwiniętego systemu wartości można wytworzyć niechęć wobec agresji przez stosowanie natychmiastowych i mało dolegliwych kar za przejawy zachowań agresywnych

• surowa kara nie jest właściwą metodą przeciwdziałania agresji u dzieci. Daje tylko chwilowe i ograniczone efekty.

• groźba surowej kary nie zapobiega popełnianiu przestępstw

• kara o średnim stopniu dolegliwości wymierzana konsekwentnie zapobiega dokonywaniu aktów przemocy przez osoby dorosłe

KATHARSIS I AGRESJA

Katharsis: zjawisko polegające na uwalnianiu nagromadzonej, agresywnej anergii poprzez wysiłek fizyczny, obserwację zachowań agresywnych innych ludzi lub dopuszczenie się samemu czynu noszącego znamiona agresji

• Zarówno uczestnictwo jak i kibicowanie rywalizacji sportowej nasila agresywne zachowania

• Dokonanie czynu o znamionach agresji zwiększa skłonność do dokonywania podobnych czynów w przyszłości

• Eksperyment R. Geena

• Koncepcja katharsis nie jest słuszna

• Agresja zależy nie tylko od tego, co człowiek czuje lecz też od tego, co myśli

• Kiedy obniżenie czyjejś wartości okazuje się skutecznym narzędziem usprawiedliwienia swojego działania, łatwiejsze staje się krzywdzenie innych

• Sytuacja wojny: obywatele zwycięskiego państwa nie współczują niewinnym ofiarom przeciwnego kraju

Sposoby na pozbycie się agresji:

• Uczestnictwo w fizycznych formach aktywności

• Przyglądanie się innym biorącym udział w owych grach - zastępcza forma rozładowania agresji

• Podejmowanie bezpośrednich zachowań agresywnych

JAK RADZIĆ SOBIE Z GNIEWEM?

• Istnieje zasadnicza różnica między doświadczeniem uczucia gniewu a wyrażaniem go przez przemoc i akty niszczycielskie

• Ujawnienie gniewu w odpowiedni sposób i w odpowiednich warunkach jest zjawiskiem naturalnym, nie przynosi żadnych niepożądanych następstw

1. Jasne komunikowanie otoczeniu, że jesteśmy źli i podanie przyczyn złego samopoczucia: łagodzi napięcie, poprawia samopoczucie, nie uruchamia procesów poznawczych służących dewoluacji obiektu agresji, sprzyja nawiązaniu więzi

• Powiadomienie o odczuwanej złości tej osoby, która ją wywołała

• Podzielenie się swoimi negatywnymi uczuciami z kimś innym

2. Przeprosiny

3. Modelowanie nieagresywnego zachowania: dzieci, którym uprzednio udostępniono wzór zachowania nieagresywnego, w sytuacji prowokacji o wiele rzadziej niż dzieci, którym nie udostępniono takiego wzoru reagowały agresją

4. Trening umiejętności komunikacyjnych i strategii rozwiązywania problemów: konstruktywne wyrażanie gniewu, negocjacje, kompromis, wrażliwość na pragnienia i potrzeby innych.

5. Rozwijanie empatii: Baron - jeśli pierwszy samochód nie rusza na zielonym świetle 90% kierowców za nim będzie trąbić. Jeśli pojawił się przechodzeń o kulach - 57%.

• Znaczenie empatii w sytuacji agresji: jeśli nie znajdziemy sposobu dehumanizacji potencjalnej ofiary naszego ataku: celowe zadanie bólu sprawi nam trudność.

• Dehumanizacja - proces polegający na pozbawieniu ofiary cech ludzkich i deprecjonowaniu jej wartości; obniża opór przed dokonywaniem aktów agresji, sprawia, że raz podjęta agresja zwiększa prawdopodobieństwo ich wystąpienia.

• Im więcej empatii tym mniej agresji.

• Rozwijanie empatii u dzieci redukuje tendencje agresywne.

INTELIGENCJA EMOCJONALNA

• Goleman: odmienny rodzaj mądrości jest uzupełnieniem ilorazu inteligencji (IQ)

• Składniki:

• Samoświadomość

• Znajomość własnych uczuć i rozróżnianie ich, kierowanie nimi

• Skuteczne panowanie nad emocjami (złość, strach, gniew)

• Empatia

• Komunikowanie uczuć

Strategie rozwiązywania konfliktów:

1. Unikanie - brak podejmowania decyzji, wycofanie się, narzucenie własnego zdania

2. Łagodzenie - uległość

3. Dominacja - (rywalizacja) dążenie do wygranej za wszelką cenę

4. Kompromis - każdy musi z czegoś zrezygnować

5. Kooperacja - założenie, że zawsze można znaleźć rozwiązanie

Zniekształcenia w czasie rozwiązywania konfliktu:

• Lustrzane odbicie

• Źdźbło i belka

• Podwójne normy

• Biegunowe myślenie

Etapy rozwiązywania konfliktów:

1. Zdefiniuj problem

2. Rozpoznaj przyczyny

3. Przedstaw możliwe rozwiązania

4. Wybierz rozwiązanie korzystne dla obu stron

ASERTYWNOŚĆ

• To takie zachowanie, które pozwala otwarcie wyrażać swoje opinie i skutecznie bronić swoich praw bez odmawiania ich innym. Jest to również zachowanie prawa innych do wyrażania swoich potrzeb.

Osobowość asertywna:

• Nie obawia się ujawniać swoich przekonań

• Potrafi porozumiewać się z innymi w sposób otwarty, szczery, odpowiedni do sytuacji

• Jest aktywna

• Postępuje tak, aby mieć szacunek do siebie

Terytorium psychologiczne -to nasze myśli, postawy, potrzeby. Niewidoczna przestrzeń osobista, która należy do nas i od nas zależy.

Przeszkody dla asertywności:

1. Przywoływanie negatywnych zdań na własny temat (monolog wewnętrzny)

2. Muszę, powinienem, nie wolno mi

3. Stawianie sobie w myślach pewnych warunków

4. Katastrofizowanie

5. Samokaranie

6. Złe nawyki (syndrom kanapki z masłem orzechowym)

7. Bojaźliwa duszyczka

8. Asertywność połowicza

KOMUNIKACJA NIEWERBALNA - 73%

Brwi ujawniają określone reakcje i emocje:

• Całkiem podniesione: niedowierzanie

• Podniesione do połowy: zdziwienie

• Obniżone do połowy: zakłopotanie

• Obniżone całkowicie: złość

Usta:

• Kąciki ust uniesione do góry: zadowolenie

• Kąciki ust opuszczone: niezadowolenie, smutek

• Zaciśnięte usta: wrogość, złość

• Otwarte usta: zdziwienie, zaskoczenie, zmęczenie

Często ludzie starają się ukryć prawdziwe emocje.

Łatwiej jest kontrolować ekspresję mimiczną niż inne niewerbalne przejawy emocji jak np. drżenie rąk, napięcie mięśni, czy ton głosu.

Gestykulacja i postawa ciała:

• Gesty oraz sposób poruszania się to stały element procesu komunikacji

• Gestykulacja swobodna, adekwatna do treści podnosi atrakcyjność komunikatu

• Należy zwracać uwagę na sekwencje komunikatów, ich kolejność, częstotliwość

Znaczenie komunikatów:

1. Ramiona:

• Wzruszanie ramionami: lekceważenie, irytacja

• Wychylenie ramion do przodu: uwaga, zainteresowanie, otwartość

2. Nogi i stopy:

• Spokojne, oparte o podłoże: pewność siebie, zrównoważenie

• Usztywnione: wycofanie się z kontaktu

• Nerwowe stukanie stopą: napięcie, niepokój, zniecierpliwienie

3. Głowa:

• Kiwanie głową: potwierdzenie, akceptacja

Przestrzeń i odległość:

• Terytorium psychologiczne - przestrzeń interpersonalna, obszar otaczający ciało każdego człowieka, którego granice są niewidoczne a osoby niepożądane nie są dopuszczane.

Istnieją różnice indywidualne w zakresie wielkości osobistego obszaru.

Granica prywatności: odl. 45-60cm

Biznesowa odległość: 1,5-3m

Ton głosu:

• Powinien być adekwatny do wypowiedzi

• Wzajemne dopasowanie tonu głosu, tempa mówienia, odpowiedniej artykulacji zwiększa skuteczność komunikacji

• Za pomocą tonu głosu człowiek może wyrazić swoje zadowolenie, niechęć, zaangażowanie

KOMUNIKACJA WERBALNA

• Dotyczy porozumiewania się za pomocą słów

• Mowa odgrywa podstawową rolę w procesie porozumiewania się, przekazywania myśli, czy wyrażania abstrakcyjnych idei

Bariery komunikacyjne:

- ignorowanie tego co przekazuje nadawca, przerywanie w trakcie mówienia

- przekręcanie znaczenia

- słuchanie w sposób wybiórczy

- nadawanie podwójnych komunikatów

- nieuprawnione uogólnianie

- nieszczere, nadmierne pochwały

- ocenianie, oskarżanie, osądzanie

Skuteczna komunikacja:

1. Używanie jasnego i zrozumiałego języka dla rozmówcy.

2. Posługiwanie się przede wszystkim komunikatami typu JA.

3. Zgodność komunikatów werbalnych i niewerbalnych.

4. Należy unikać słów: zawsze, nigdy, wszyscy, nikt.

Rodzaje komunikatów:

• Typu JA - człowiek mówi o sobie, jednocześnie komunikując o swoich uczuciach i zamierzeniach.

• Typu Ty - oparte na założeniu że inni znają uczuci, potrzeby; mogą wywoływać reakcje obronne rozmówcy.

Aktywne słuchanie: polega na sygnalizowaniu rozmówcy zainteresowania i rozumienia.

Parafrazowanie: potwierdzenie tego co powiedział rozmówca w celu upewnienia się czy właściwie go zrozumieliśmy.

Podążanie: zachęcanie mówiącego poprzez wyrażanie swoich emocji za pomocą odgłosów: aha, mhm.

Umiejętność skupienia się: utrzymywanie kontaktu wzrokowego, wykazywanie zainteresowania poprzez zwrócenie się w stronę osoby mówiącej.

Rodzaje pytań:

1. Otwarte - (Co? Jak? Kiedy? Po co? Kto? Gdzie? Dlaczego?) Powoduje otwieranie się klienta, ujawnienie jego potrzeb i oczekiwań. Mają zachęcić, spowodować drugą osobę do otwartego wyrażania siebie

2. Zamknięte - umożliwiają krótką odpowiedź, proste zaprzeczenie, potwierdzenie

Zasady zadawania pytań:

• Od obojętnych do drażliwych

• Od otwartych do zamkniętych (zasada lejka)

• W przypadku odmowy zawsze warto zapytać dlaczego

• Nie pytaj o dwie rzeczy w jednym pytaniu

• Unikaj pytań naprowadzających

• Nie odpowiadaj na własne pytania

PROCESY POZNWCZE

Procesy poznawcze:

• Spostrzeganie, uwaga, pamięć, uczenie się: są skutecznie wykorzystywane do kontrolowania zachowania się człowieka

• Podstawą orientacji w otaczającym świecie są procesy poznawcze, polegające na ciągłej wymianie informacji między organizmem a otoczeniem

• Dzięki nim możemy odbierać, przekazywać informacje, rozumieć oraz orientować się w świecie zewnętrznym

Formy poznawania rzeczywistości

Czynności służące poznawaniu rzeczywistości:

- percepcja

- uwaga

- uczenie się

- wyobrażenie

- pamięć.

Procesy bezpośrednie i pośrednie: wyrażenie i spostrzeganie - bezpośrednie - gdy służą odbieraniu informacji o bodźcach oddziałujących…

Procesy psychiczne instrumentalne i kierunkowe:

1. Instrumentalne - za ich pomocą odbieramy informacje z otoczenia

2. Kierunkowe - procesy motywacyjno-emocjonalne

WRAŻENIA

• Najprostsza forma poznawania rzeczywistości

• Odzwierciedlenie właściwości przedmiotu lub zjawiska (smak, zapach, kolor)

• Sytuacja, w której bodźce oddziałują bezpośrednio na narządy zmysłów

Fizjologiczne podłoże wrażenia:

• Pobudzenie złożonych układów komórek nerwowych (analizatorów)

• Analizatory dokonują analizy bodźców przekształcając ich energię w impulsy nerwowe

• Zmysły i analizatory

Wrażenia a spostrzeganie:

• Wrażenia mają jednostkowy charakter

• Składają się na najbardziej złożone czynności spostrzeżenia

• Np…wrażenia: smak, zapach, kolor, wrażenia gładkości i śliskości skórki

• Spostrzeżenie- jabłko

Klasyfikacja narządów zmysłów wg Sherringtona:

1. Eksteroreceptory:

• Telereceptory - wzrokowe, słuchowe, węchowe, bólowe

• Kontaktoreceptory - dotykowe, smakowe, ciepła i zimna, bólowe

2. Interoreceptory- organiczne, równowagi, mięśniowo-ruchowe, bólowe

Absolutny próg wrażenia:

• Minimalna wielkość bodźca konieczna do jego odbioru i do doznania ledwo dostrzegalnego wrażenia

• Bodźce podprogowe - poza świadomością

• Bodźce nadprogowe

Wrażenia:

• Zjawisko adaptacji zmysłowej

• Przystosowanie receptorów do długo oddziaływującego bodźca i zanik wrażenia

• Różnice indywidualne

• Różnice zależne od jakości zmysłowych

• Wrażliwość (zdolność do odbierania nawet min bodźców)

• Czułość - zdolność odczuwania nawet niewielkich różnic między bodźcami

Spostrzeżenia:

- spostrzeganie - proces złożony, istotne znaczenie w spostrzeganiu świata

- proces poznawczy polegający na odzwierciedleniu w świadomości całokształtu danego przedmiotu lub zjawiska oddziałującego na nasze narządy zmysłów

- reaguje na stosunek między składnikami bodźca, nie na ich prostą sumę

- bodziec kompleksowy

• Monosensoryczne (jednomodalne)

• Polisensoryczne (wielomodalne) - większość doświadczeń z wczesnego dzieciństwa

Podział wrażeń ze względu na poziom organizacji:

- figuralne - poziom sensoryczno-motoryczny

- przedmiotowe - poziom sementyczno-operacyjny, nadawanie znaczenia

---