KARNO - PRAWNA OCHRONA PODSTAWOWYCH DÓBR PRAWNYCH - Dr Warylewski
Prawo karne - dział prawa mówiący, jakie czyny są zabronione, co jest przestępstwem, jakie są kary za ich popełnienie
Podstawą jest Kodeks Karny, uchwalony 06.1997r., natomiast obowiązuje od 1.09.1998r.
Prawo karne procesowe - procedura karna, jak ma się odbywać proces, jak się zachować.
Podstawą jest Kodeks Postępowania Procesowego, 06.1997r. , obowiązuje od 01.09.1998r.
Kodyfikacja karna - to znaczy, że chodzi o Kodeks Karny, Kodeks Postępowania Karnego, Kodeks Karny Wykonawczy ( jak te orzeczenia wykonywać). Od niedawna możemy też zaliczyć do tej kodyfikacji Kodeks Karny Skarbowy.
PODZIAŁY PRAWA KARNEGO
Prawo karne kodeksowe - zasady, przestępstwa określone w K.k.. Jest to około 360 art.;
Określa te najczęstsze przestępstwa np. zabójstwo przeciwko życiu i zdrowiu, zabójstwo przeciwko mieniu i wolności, gwałt ( art. 197).
Prawo karne pozakodeksowe - uregulowane poza kodeksem. Jest to około 80 - 85 ustaw.
Prawo karne krajowe
Prawo karne międzynarodowe - są to umowy międzynarodowe podpisane i ratyfikowane często wielostronne. Jest ich około 25.
Prawo karne przestępstw
Prawo karne wykroczeń
Prawo karne to specyficzna gałąź w systemie prawa. Prawo karne nie zajmuje się określoną dziedziną, ma charakter określony przez sankcje.
Ustanawia ono nie przekraczalne granice. Procedury z byle powodu się nie uruchamia. Ta granica wyznacza taką linię, której nie należy przekraczać, bo naruszamy dobra prawne innych osób.
Art. 148 K.k. „ Kto zabija człowieka podlega karze pozbawienia wolności na 25 lat, lub dożywocia.”
Jak sprawca okaże się okrutnikiem użyje np. korkociągu, aby zadać cierpienie to w grę wejdzie art. 148 §2 o kwalifikowanym zabójstwie podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 15.
To ta wolność innych osób wyznacza granicę naszej wolności.
Art. 201 K.k. „ Zakaz kazirodztwa pomiędzy krewnymi w linii prostej, czyli bratem i siostrą, pomiędzy przysposobionym a przysposabiającym. Lecz zięć z teściową w/ g może; teściowa to powinowata.
Prawo karne to minimum moralności, są jednak normy moralne, które nie są uregulowane w prawie karnym.
PYTANIA:
Kiedy został uchwalony i kiedy wszedł w życie kodeks karny;
Wskazać podstawowe działy prawa karnego;
Jakie są znamiona zbrodnii i zabójstwa, jaka kara grozi za zabójstwo.
PODSTAWOWE POJĘCIA
PRZESTĘPSTWO
Kodeks karny nie podaje definicji przestępstwa. Jednak ta definicja musi się odwoływać do zasad odpowiedzialności prawnej.
Polskie prawo karne jest prawem karnym czynu. Jednak tylko czyn człowieka, osoby fizycznej, może być przestępstwem.
CZYN
To zachowanie człowieka, które może przybrać formę działania lub zaniechania.
Czyn utożsamiany jest z działaniem, aktywnością. W rozumieniu prawa karnego również zaniechanie, brak pewnej aktywności, np. osoba ma się stawić do jednostki wojskowej, a nie zrobiła tego; dróżnik zasnął i nie zamknął szlabanu w skutek, czego doszło do wypadku.
To zachowanie człowieka musi charakteryzować się pewnymi elementami, aby uznać je za czyny, ponieważ nie każde działanie bądź zaniechanie jest czynem.
To musi być: -działanie uzewnętrznione, -wydzielone w określonym czasie i miejscu (pewien fragment, etap), -musi być społecznie doniosłe.
Czyn w rozumieniu prawa karnego jest to odpowiednio spójne, społecznie działanie z faktem zewnętrznego zachowania człowieka. Sam czyn nie wystarczy. Jeszcze tych przesłanek musi się wiele spełnić.
Wśród tych elementów przestępstwa, tylko jeden element ma charakter rzeczownika to jest właśnie czyn. Wszystkie pozostałe mają charakter przymiotnikowy, one określają, jaki ten czyn ma być:
Czyn musi być kryminalnie bezprawny, czyli karalny, (jeśli nie ma czynu zabronionego przez prawo karne nie ma przestępstwa), w związku z tym sam czyn też jeszcze nie przesądza o odpowiedzialności. Czyn to zachowanie, bo to może być działanie, jak i zaniechanie, oraz muszą zajść jednocześnie dwie przesłanki:
- musi być objęty formalnym zakazem karnym, czyli opisem przez prawo karne tego czynu, (np. kto zabija człowieka...),
- dane zachowanie nie jest kontratypem, np. obrona konieczna.
Są pewne okoliczności, które wyłączają reakcję karną, bo; typ czynu zabronionego jest ujęty zbyt szeroko. Są też typy czynów, których nie można uznać za przestępstwo, stąd konstrukcja kontratypów.
KONTRATYP- typowa okoliczność wyłączająca kryminalną bezprawność (Część zawarta jest w art. 25 K.k.). Może istnieć z woli ustawodawcy lub na zasadzie zwyczaju
Czyli zabójstwo w obronie koniecznej jest zabójstwem, jest czynem objętym zakazem formalnym, ale w tym przypadku to nie jest przestępstwo (art. 26 k.k - obrona konieczna i stan wyższej konieczności)
Inne przykłady kontratypów: stan wyższej konieczności, ryzyko sportowe, dowód wdzięczności, wypadek, kontratyp nocy sylwestrowej.
A WIĘC ABY CZYN BYŁ OBJĘTY KRYMINALNĄ BEZPRAWNOŚCIĄ MUSZĄ BYĆ SPEŁNIONE 2 PRZESŁANKI: OBJĘCIE FORMALNE ZAKAZEM KARNYM I NIEOBJĘCIE KONTRATYPEM.
Konsekwencją tego, że kontratypy wyłączają kryminalną bezprawność jest fakt, iż pomimo tego, że czyn nie jest przestępstwem, zaistnienie kontratypu nie wyłącza odpowiedzialności prawnej. Każdy kontratyp ma swe znaczenie, jest okolicznością typową dla danego czynu, od lat się tak samo powtarzającą, i istnieje wówczas, gdy doktryna i orzecznictwo uwzględniają, że w życiu społecznym wykształcił się taki kontratyp. Ale pomimo tego, że kontratyp wyłącza kryminalną bezprawność, większość z nich nie legalizuje czynu, gdyż każde zachowanie może być zgodne z prawem (legalne), lub niezgodne (bezprawne - zachowanie wbrew nakazowi lub zakazowi prawnemu). Dlatego kontratyp wyłącza kryminalną bezprawność ale nie bezprawność innych gałęzi prawa (np. prawa cywilnego - odszkodowanie itd.).
Są jednak takie kontratypy, które wyłączają wszelką bezprawność.
Kontratypy względne - wyłączają tylko kryminalną bezprawność czynu (np. stan wyższej konieczności, noc sylwestrowa, dowód wdzięczności, itd.).
Kontratypy bezwzględne - wyłączają wszelką bezprawność (np. obrona konieczna).
Czyn kryminalnie bezprawny musi być zawiniony.
Kiedy czyn jest zawiniony określa K.k. Polskie przepisy nie definiują zawinienia.
Aby czyn zawiniony musi być popełniony w jednej z czterech form winy:
wina umyślna, może przybrać 2 formy w:
- zamiarze bezpośrednim - gdy sprawca wie, że czyn może godzić w dobro prawne i chce tego,
- zamiarze ewentualnym (wynikowym) - sprawca ma świadomość, że może dojść do przestępstwa i godzi się na to choć tego bezpośrednio nie chce.
Wina nieumyślna, to też wina. Może być nią nieostrożne zachowanie, zła ocena sytuacji w przypadku, gdy można to było zrobić lepiej. Można rozróżnić, więc:
- lekkomyślność- zachodzi wówczas, gdy sprawca zdawał sobie sprawę, ale zrobił to, choć świadomie, to nie myśląc o skutkach.
- niedbalstwo - brak świadomości o skutkach. Jest to jedyna forma winy nieświadomej. Sprawca nie ma świadomości, że może popełnić ten czyn, ale zawinił, gdyż mógł przewidzieć, miał taką możliwość.
Wina nieumyślna to też wina; czyn nieumyślny to też czyn zawiniony.
Czyn kryminalnie bezprawny będzie zawiniony, jeżeli wystąpi jedna z tych czterech form winy (zamiar bezpośredni, ewentualny, lekkomyślność lub niedbalstwo). Sąd zawsze ocenia, który rodzaj winy zaszedł i z tego też wyciąga się szkodliwość społeczną.
Jeżeli żadna z tych form nie wystąpi to będziemy mieli do czynienia z czynem kryminalnie bezprawnym to jest to PRZYPADEK, np. spadochroniarz spada na jezdnię pod jadący samochód.
PYTANIA:
Czyn jest zawiniony, …sprawca chciał go popełnić…? Chce- zamiar bezpośredni;
Nie chce, ale się godzi- zamiar ewentualny.
Co to jest czyn zawiniony, ...sprawca w sposób świadomy….?
Nie, bo np. niedbalstwo to też forma zawinienia, nieświadoma. Bo przy niedbalstwie sprawca nie ma świadomości, że popełnia czyn zabroniony, on nie ma pojęcia, o co chodzi.
Nie zachował żadnych środków ostrożności.
Sprawca musi być dorosły- czyli w rozumieniu prawa karnego musi mieć 17 lat. Czasami w stosunku do określonej granicy przestępstw odpowiedzialność może być obniżona do lat 15.
!!! W prawie karnym nie mówimy nigdy o pełnoletności!!!
Sprawca musi być poczytalny- niepoczytalność wyłącza zawinienie. Kodeks mówi tylko o tym, kiedy sprawca jest niepoczytalny. Niepoczytalny jest wówczas, gdy zachodzi choroba psychiczna, zaburzenia psychiczne, które uniemożliwiają kierowanie własnym postępowaniem, lub innego rodzaju niż choroba czy zaburzenia psychiczne upośledzenia umysłowe lub zaburzenia czynności psychicznych, które mogą zakłócić przebieg procesów intelektualnych lub mogące być przyczyną niepoczytalności stres, niewyspanie lub klimakterium. To są możliwe powody, ale to nie wystarczy, w\w przesłanki muszą wykazać, że osoba nie może rozpoznać tego, co robi, lub nie może pokierować własnym zachowaniem (np. osoba na głodzie narkotycznym). Niepoczytalnym albo się jest albo nie. Nie można być częściowo niepoczytalnym, kodeks mówi jednak o wyjątku, który zachodzi wtedy, gdy niepoczytalność jest spowodowana stanem nietrzeźwości lub odurzenia narkotycznego. Sprawca sam się wprawił w taki stan i zdawał sobie sprawę z działania tego środka w jego przypadku. Wówczas mówi się o stanie ograniczonej poczytalności i tu już można popełnić przestępstwo, a więc stan ograniczonej poczytalności nie koniecznie wyłącza zawinienie. Ponad powyższe nie może wystąpić żadna inna okoliczność wyłączająca poczytalność sprawcy.
Czyn nie może zawierać czynnika nieprzezwyciężalnego ( lis absoluta) - czyli nie może wystąpić żadna inna okoliczność, która wyłącza możliwość swobodnego podejmowania wyborów, decyzji, jak np. przymus fizyczny lub psychiczny, ale musi to być przymus naprawdę nieprzezwyciężalny.
Sprawca może być dorosły, poczytalny a mimo to był ten przymus nieprzezwyciężalny, np. dróżnik nie zamknął szlabanu, bo ktoś go związał i zakneblował.
Część przesłanek negatywnych (nie powinno być) i część pozytywnych (muszą być).
Gdy mówimy o:
- dorosłości - to przesłanka pozytywna,
- niepoczytalności - to przesłanka negatywna.
Nie może wstąpić żaden błąd, który wyłącza zawinienie, czyli:
Na przykład, błąd, co do okoliczności wyłączających zawinienie. Gdy chodzi o stan wyższej konieczności; wydaje się, że jest a w rzeczywistości go niema - art. 26 §1
Nieświadomość (widzimy mniej niż jest),
Urojenie (widzimy więcej niż jest).
Musi być społecznie szkodliwy taki, który narusza dobro prawne, albo zagraża temu dobru prawnemu. Ale więcej niż znikomy, gdyż zdarza się, że pewne zachowania są objęte zakazem karnym, a mimo to nie są szkodliwe społecznie.
W przypadku przestępstwa, gdy czyn społecznie szkodliwy o stopniu szkodliwości znikomym postępowanie się umarza.
Społeczna szkodliwość jest materialnym elementem definicji przestępstwa, czyli godzenie w czyjeś dobro prawne. Nie ma przestępstwa, jeśli czyn, pomimo, iż jest kryminalny nie godzi w dobro prawne, czyli nie narusza i nie grozi jego bezpieczeństwu i to w stopniu większym niż znikomym.
Przestępstwo to czyn kryminalnie bezprawny, zawiniony, społecznie szkodliwy, ale ta społeczna szkodliwość jest więcej niż znikoma. Ustawodawca nie zdefiniował społecznej szkodliwości czynu tak samo jak przestępstwa czy kontratypu, powiedział tylko, co brać pod uwagę oceniając stopień szkodliwości (art. 115§2 k.k.). Należy brać pod uwagę rodzaj i charakter prawny dobra, które jest naruszane. Im wyższa jest ranga naruszanego dobra w hierarchii prawnej (życie, zdrowie, mienie) tym wyższa szkodliwość społeczna czynu zabronionego.
Elementy podmiotowe - trzeba je też uwzględnić. Są to formy zawinienia, czyli zamiar i motywacja sprawcy czynu zabronionego.
BŁĄD W PRAWIE KARNYM
Błąd w prawie karnym od strony dogmatycznej przedstawia się jako sprawa prosta. Są, bowiem tylko 3 przepisy (art. 28, 29, 30 k.k.). Prawo karne traktuje błąd jako brak zgodności w postrzeganej rzeczywistości a jej odbiciem w pojęciu kogoś, kto jest jej obserwatorem. I ta niezgodność może przybierać 2 postaci:
Niezgodność wynikająca z nieświadomości (widzimy mniej niż jest),
Nieświadomość wynikająca z urojenia (widzimy więcej niż jest).
Nie każdy błąd jest ważny w nauce prawa karnego, nie wszystkie rodzaje błędów nie są istotne w prawie karnym (np. chciał zabić Malinowskiego a zabił Błotnickiego niechcący - tego typu błąd to w prawie karnym błąd nieistotny w sensie odpowiedzialności karnej, i tak sprawca odpowiada za zabójstwo).
Błędy istotne w prawie karnym, mające wpływ albo na uniewinnienie albo na złagodzenie wyroku (należy pamiętać, że błąd nigdy nie zaostrza odpowiedzialności karnej) to:
Błąd, co do okoliczności faktycznych (art. 28§1 i 28§2 k.k., oraz 29 k.k.)
Błąd, co do prawa (art. 30 k.k.).
Art. 28 §1 k.k. - Chodzi tu o okoliczności faktyczne. Sprawca błądzi, co do czynu. Nie popełnia umyślnie przestępstwa, i jeśli dane przestępstwo może zostać w myśl kodeksu karnego popełnione tylko z winy umyślnej - nie popełnia go, a jeśli jest możliwe wg kodeksu popełnienie danego przestępstwa z winy nieumyślnej - wtedy tylko za takie odpowiada (np. myśliwy strzela do dzika w krzakach, a potem okazuje się, że to nie był dzik tylko inny myśliwy, co walił tam kupę i tak stękał i się wiercił, że ojoj).
Art. 28 § 2 k.k - Chodzi tu dalej o okoliczności faktyczne, ale o takie, gdy sprawca błądzi, co do okoliczności, od których zależy łagodniejsza odpowiedzialność karna (np. zabójstwo eutanatyczne, „kto zabija człowieka na jego życzenie...”). Sprawca może tu błądzić, co do żądania lub jego autentyczności. Jeżeli ten błąd jest usprawiedliwiony to czyn taki jest uprzywilejowany i odpowiedzialność karna jest łagodniejsza, jeśli nie jest usprawiedliwiony, sprawca odpowiada za czyn podstawowy.
Art. 29 k.k. - Błąd, co do okoliczności wyłączającej bezprawność i winę. Błąd taki może być tylko, co do kontratypu, bo tylko on wyłącza bezprawność czynu. Co do winy jest inaczej - okolicznością wyłączającą winę jest np. przeświadczenie, że sprawca działał w stanie wyższej konieczności np. w obronie koniecznej (przykład: sąsiad chciał mu zrobić kawał i go na ciemnej klatce niby napadł z bronią, a ten miał pozwolenie na broń i broń i jej użył będąc przekonanym, że napad jest prawdziwy). Nie popełnia przestępstwa, kto działa w stanie wyższej konieczności (usprawiedliwionej), jeśli zaś błąd jest nieusprawiedliwiony - nie wyłącza winy, ale sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
Art. 30 k.k. - Chodzi tu o błąd, co
do świadomości, że istnieje usprawiedliwiony zakaz karny. Gdy taki błąd zachodzi nie ma przestępstwa. Ten artykuł w praktyce to jednak rzadkość, zachodzi wówczas, gdy dochodzi do znaczącej nowelizacji lub wchodzi w życie nowy kodeks, chodzi tu o sytuacje, gdy sprawca nie mógł z przyczyn obiektywnych zapoznać się z aktualnie istniejącym prawem (np. Nowy przepis wszedł w życie 1.stycznia a Dzienniki Ustaw pojawiły się dopiero 6. stycznia). Głownie chodzi tu najczęściej o prawo skarbowe i celne, lub też, gdy sprawcy wydaje się, że dany czyn jest zabroniony a w rzeczywistości nie jest (np. Zdrada żony z teściową to, co najwyżej rozterka moralna lub może nawet czasem nie, ale nie przestępstwo).Można powiedzieć, że art. 30 k.k. to jest błąd, co do prawa polegający na urojeniu. Nie ma to znaczenia, bo za taki czy nie ponosi się odpowiedzialności karnej.
3 FORMY STADIALNE PRZESTĘPSTWA
- Przygotowanie przestępstwa.
- Usiłowanie dokonania przestępstwa.
- Dokonanie przestępstwa.
Popełnia przestępstwo nie tylko ten, kto faktycznie zabija, ale też ten, kto usiłuje. Bo ustawodawca przewiduje, że przestępstwo składa się z zaplanowania, usiłowania i dokonania. Usiłowanie jest największym problemem prawa karnego. Chodzi o to, że sprawca ma w zamiarze popełnienie przestępstwa. Co do przygotowania, to jest ono karalne tylko wtedy, gdy jest ujęte w przepisach specjalnych, w innych przypadkach jest niekaralne. Z usiłowaniem jest inaczej, jest karalne zawsze i tak samo traktowane jak dokonanie. Przygotowanie jest tylko stworzeniem warunków do popełnienia przestępstwa, które w efekcie nie zawsze zostaje popełnione, zaś przy usiłowaniu dochodzi do podjęcia bezpośredniej próby popełnienia przestępstwa, nie występuje jednak jego skutek. Kiedy usiłowanie się zaczyna? Każdy przypadek musi być rozpatrywany oddzielnie, muszą jednak zajść 3 elementy (1 podmiotowy i 2 przedmiotowe), by było to usiłowanie;
Musi być zamiar bezpośredni lub ewentualny popełnienia przestępstwa,
Sprawca bezpośrednio zmierza do dokonania przestępstwa, które jednak nie następuje,
To właśnie ten brak dokonania przestępstwa.
Usiłowanie nieudolne - następuje, gdy dokonanie przestępstwa jest niemożliwe, tylko sprawca o tym nie wie (np. Sprawca strzela do osoby, która wcześniej zmarła i leżała pod kołdrą, a ten, gdy wchodził do mieszkania był przekonany, że śpi), albo używa środka nienadającego się do popełnienia przestępstwa (np. Sprawca chce kogoś otruć karmą dla kota). Jest ono karalne tylko w 2 przypadkach, bo tylko one zostały uznane za szkodliwe społecznie:
Gdy sprawca usiłował, ale użył środka nienadającego się do popełnienia przestępstwa, (bo następnym razem może użyć takiego, co się nadaje).
Gdy usiłował, ale brak było przedmiotu popełnienia przestępstwa (najczęściej będzie tu chodziło o ofiarę, czyli człowieka - bo następnym razem może być).
Ale i tak w przypadku karania usiłowania nieudolnego sąd może odstąpić od wykonania kary lub zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
CZYNNY ŻAL
Istnieją 2 rodzaje czynnego żalu:
Skuteczny czynny żal - polegać może na tym, że sprawca pomimo usiłowania popełnienia przestępstwa odstąpił od jego dokonania, jak również wtedy, gdy zapobiegł skutkom usiłowania i dokonania przestępstwa (np. Podał żonie kawę z cjankiem, ale zaraz potem zadzwonił na pogotowie i ją uratowano).W usiłowania przypadku popełnienia przestępstwa z czynnym żalem nie podlega sprawca karze, ale podlega oczywiście odpowiedzialności karnej.
Nieskuteczny czynny żal - następuje, gdy w sprawca w momencie usiłowania popełnienia przestępstwa pomimo odstąpienia od dokonania popełnienia go lub podjęcia próby zapobiegnięcia jego skutkom nie zdołał im zapobiec (żona wypiła kawę z cjankiem, on wezwał pogotowie, ale nie udało się już jej uratować). Tutaj sprawca już podlega karze, ale sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
RZECZYWISTY ZBIEG PRZEPISÓW
O tym mówi art. 11 § 1 k.k. - ten sam czyn może stanowić 1 przestępstwo, które nie jest przewidziane 1 przepisem, a większą liczbą artykułów. I wówczas sąd skazuje sprawcę na podstawie wszystkich przepisów.
Jest to sytuacja, gdy sprawca swym zachowaniem narusza większą ilość przepisów. Jak wygląda sprawa kary? Sąd powinien wymierzyć karę na podstawie przepisu przewidującego najwyższą karę. Jeśli w kilku naruszonych przez sprawcę przepisach jest takie samo zagrożenie karne, to na podstawie tego, który najbardziej oddaje istotę przestępstwa. Jeśli zaś chodzi o środki karne, można wymierzać je na podstawie wszystkich przepisów.
POZORNY ZBIEG PRZEPISÓW
Gdy wydaje się, że sprawca swym zachowaniem narusza większą ilość przepisów, a tak naprawdę stosując możliwość wyłączania zbiegu przepisów można dojść do tego, że zostaje 1 przepis naruszony (chodzi tu o zasadę subsydiarności, konsumpcji (?) i inne zasady wyłączania zbiegów przepisów).
Zasada konsumpcji - gdy naruszone są 2 przepisy i jeden jest szczególny w stosunku do drugiego. Wówczas przepis szczególny wyłącza przepis ogólny.
KUMULTATYWNY ZBIEG PRZEPISÓW
Zachodzi wówczas, gdy skazuje się na podstawie wszystkich naruszonych przepisów (chodzi tu chyba o naruszenie przepisów, za które grozi zastosowanie nie kary, ale tych wcześniej wspomnianych środków karnych).
ZBIEG PRZESTĘPSTW
Zachodzi wówczas, gdy sprawca popełnia kilka przestępstw (za chyba jednym zamachem). Pojawia się problem z wymiarem kary. Sąd skarżyć będzie za każde zbiegające się przestępstwo i wymierzy karę za każde z nich, ale w każdej sytuacji, gdy zachodzą przesłanki, sąd w przypadku zbiegu przestępstw je wiąże. Łączy się kary ograniczenia i pozbawienia wolności, z czego wymierza się zawsze karę pozbawienia wolności (wg zasady 1 miesiąc ograniczenia wolności to 15 dni pozbawienia wolności). Najpierw za każde przestępstwo wymierza się karę a potem się je łączy, ale tylko wtedy, gdy da się je połączyć. Zasady: ustawa przewiduje minimum kary łącznej to jest najniższy wymiar kary łącznej, będący najwyższą karą wchodzącą w skład kary łącznej (np. 3+5+8=8).
Maksimum wyznacza reguła, że kara łączna nie może przekraczać sumy tych kar (np.3+5+8= sumując byłoby 16, ale dyrektywa mówi, że kara łączna nie może przekraczać 15 lat, więc będzie od 8 do 15 lat).
STAN NIETRZEŹWOŚCI
Jest jednym ze znamion czynu zabronionego. Kodeks karny pozwala na 2 metody stwierdzania stanu nietrzeźwości. Poprzez badanie stężenia alkoholu we krwi - 0,5 promila albo prowadzące do stężenia przekraczającego tę wartość. Powinno się pobierać krew 2 razy, co godzinę i badać zawartość w niej alkoholu, bo istnieją fazy; wchłaniania i wydalania alkoholu.
Druga metoda to badanie zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu, liczona w miligramach na decymetr sześcienny - stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość wynosi powyżej 0,25 mg/dm3, lub prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.
ZASADY WYMIARU KARY
Zwykłe (ustawowe) zagrożenie karne w kodeksie zawiera się w tekście artykułu „kto popełnia coś... podlega karze pozbawienia wolności np. od 3 miesięcy do lat 5”. Z uwzględnieniem wymiaru kary wiąże się zagrożenie, szkodliwość społeczna, mieści się jednak ono w tych granicach.
Jeśli chodzi o rodzaje kar to jest ich w Kodeksie Karnym 6 (5 w części ogólnej i 1 w części wojskowej i jest to areszt wojskowy).
KARY
Grzywna (kara pieniężna) - może być orzekana w stawkach dziennych od 10 do 360 stawek (przy zbiegu przestępstw do 540 stawek lub więcej, jeśli ustawa tak stanowi). Ale grzywny do 360. Wymierza się je w etapach, ustala się najpierw ilość stawek dziennych, adekwatnie do wagi czynu popełnionego, następnie zaś ustala się wartość stawki dziennej od 10 do 2000 zł.
Kara ograniczenia wolności - wymierza się ją w miesiącach od 1 do 12. Polega na nałożeniu na sprawcę określonego obowiązku, np.: zgłaszania się do kuratora, lub do innego podmiotu, obowiązku pracy społecznej lub zgłaszanie się w określone miejsca.
Kara pozbawienia wolności - jest to kara, której minimum wynosi 1 miesiąc a maksimum 15 lat.
Kara 25 lat pozbawienia wolności - występuje ona tylko w tym wymiarze. Razem z karą dożywotniego pozbawienia wolności należy do najsurowszych kar. Przedterminowe zwolnienie może nastąpić dopiero po odbyciu 15 lat kary. W praktyce kara ta orzekana jest za zbrodnie zabójstwa.
Dożywotnie pozbawienie wolności - warunkowe przedterminowe zwolnienie może nastąpić dopiero po odbyciu 25 lat kary, ale sąd może określić wyższe minimum, np. dopiero po 30 latach).
Nadzwyczajne złagodzenie kary - art. 80 § 6 k.k. - polega na wymierzeniu kary o pewnej dolnej granicy ustawowego zagrożenia czynu. Przy zbrodniach wymierza się karę nie niższą od 1/3 dolnej granicy zagrożenia ustawowego. Przy występkach dolna granica zagrożenie, gdy nie niższa od 1 roku pozbawienia wolności sad może wyznaczyć grzywnę lub karę pozbawienia wolności i tu nie ma żadnej 1/3 bo to tylko przy zbrodniach. Gdy czyn jest występkiem, zagrożonym karą o dolnej granicy niższej od 1 roku, sad wymierza grzywnę lub karę ograniczenia wolności - nie ma tu nadzwyczajnego złagodzenia kary.
Nadzwyczajne obostrzenie kary - następuje przy tzw. recydywie, czyli powrotowi do przestępstwa. Obostrzenie ma zastosowanie przy recydywie specjalnej jednokrotnej, czyli chodzi o to, że jeśli ktoś popełnił przestępstwo umyślne, za które został skazany na karę pozbawienia wolności i odbył z tej kary, co najmniej 6 miesięcy a w ciągu następnych 5 lat popełnił znów przestępstwo podobne to jest możliwość podwyższenia o połowę w stosunku do jej górnej granicy. Jeśli zaś ktoś popełnił przestępstwo umyślne i został skazany na karę pozbawienia wolności. Jeśli w ciągu 5 lat po odbyciu, co najmniej 6 miesięcy kary został skazany za inne lub podobne przestępstwo, ale nie na karę pozbawienia wolności to nie kwalifikuje się to jako recydywa specjalna.
Przestępstwo podobne - to przestępstwo popełnione przeciwko temu samemu dobru prawnemu (np. przeciwko życiu), ale też te, które są popełniane z zastosowaniem przemocy lub groźbą jej użycia lub w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
Recydywa specjalna wielokrotna - dotyczy sprawy, który już raz był skazany w warunkach recydywy jednokrotnej, czyli tego, który popełnia już, co najmniej 3 przestępstwo podobne i odbył, co najmniej 1 rok kary pozbawienia wolności. Przy niektórych przestępstwach, jak np. przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, zgwałceniu, kradzieży z włamaniem, lub innym przeciwko mieniu z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia (przestępstwa umyślne) - tutaj sąd musi wymierzyć karę powyżej dolnej granicy zagrożenia karnego. Ponadto sąd może podnieść wysokość kary o połowę powyżej górnej granicy, tak jak w przypadku recydywy specjalnej jednokrotnej.
PRZESTĘPSTWA W SZCZEGÓLNOŚCI
Rozdział 19 kodeksu karnego Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu.
Art. 148 k.k. - Zabójstwo w typie podstawowym („kto zabija człowieka podlega karze...”)- to jest przestępstwo powszechne, czyli może je popełnić każdy. Jeśli przestępstwa nie może popełnić każdy, a tylko określona grupa sprawców wówczas mamy do czynienia z przestępstwem indywidualnym.
Art. 148 § 2 k.k. - typ kwalifikowany zabójstwa - czyli zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem. Tu dolna granica zagrożenia to 12 lat. Obostrzenie kary. Kto zabija człowieka + jakieś szczególne wątki, co oznacza, że jest ono popełniane ze szczególnym okrucieństwem, a więc; zabójstwo w związku ze zgwałceniem, wzięciem zakładnika, bądź w związku z pobudkami zasługującymi na szczególne potępienie, zabójstwo z użyciem broni palnej lub materiałów wybuchowych. Podlega temu paragrafowi także ten, kto jednym czynem zabija więcej niż 1 osobę, oraz dotyczy osoby, która była już skazana za zabójstwo.
TYPY UPRZYWILEJOWANE PRZESTĘPSTW
Art. 148 § 4 k.k. - Zabójstwo z afektu - czyli dokonane pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami. Zagrożenie karne od 1 roku do 10 lat.
Art. 149 k.k. - Dzieciobójstwo - jest to przestępstwo indywidualne, gdyż może być popełnione tylko przez matkę. Popełnia je matka, która zabija swe dziecko w okresie porodu i pod wpływem jego przebiegu (w okresie porodu, czyli od fazy rozwierania do 7 dni od urodzenia dziecka). Zagrożenie karne od 3 miesięcy do 5 lat.
Zabójstwo eutanatyczne - eutanazja obejmuje wiele przypadków. Karalnych i niekaralnych. Eutanazja to zabójstwo człowieka na jego żądanie, wynikające ze współczucia. Zagrożenie karne od 3 miesięcy do lat 5.
Doprowadzenie lub udzielenie pomocy do samobójstwa - to także eutanazja i wcale samobójstwo nie musi być udane by taka była kwalifikacja czynu. Zagrożenie karne od 3 miesięcy do 5 lat.
PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO WOLNOŚCI SEKSUALNEJ
Rozdział 25 kodeksu karnego.
Zgwałcenie (art. 197 k.k.) - to najcięższe przestępstwo przeciw wolności seksualnej. Art. 197 § 2 to typ uprzywilejowany, art.197 § 3 to typ kwalifikowany.
Art. 197 § 1 k.k. - Zgwałcenie - to przestępstwo umyślne, możliwe do popełnienia generalnie w zamiarze bezpośrednim. Jest to przestępstwo skutkowe (doprowadzenie do obcowania płciowego). Są 3 zabronione sposoby doprowadzania do obcowania płciowego:
Poprzez stosowanie przemocy,
Groźby bezprawnej.
Te 2 sposoby mają charakter wymuszenia, oraz:
Poprzez stosowanie podstępu.
Penalizowane jest doprowadzenie do obcowania płciowego, sprawca nawet sam nie musi obcować, wystarczy, że doprowadzi do tego.
Jest to przestępstwo ścigane bezwzględnie na wniosek osoby pokrzywdzonej, ale jest ono mimo to ścigane w trybie publiczno - skargowym. Od momentu złożenia wniosku sprawa toczy się już w trybie publiczno - skargowym, co oznacza, że wniosku nie można już cofnąć. Zagrożenie karne od 1 roku do 10 lat.
Art. 197 § 2 k.k - chodzi tu o takie obcowanie, które nie jest stosunkiem płciowym. To może być już sam dotykanie, ocieranie, całowanie, i to też nazywa się zgwałceniem, inaczej można by to nazwać molestowaniem. Jest to typ przestępstwa uprzywilejowany, zagrożenie karne od 3 miesięcy do 5 lat i zachowany jest tryb wnioskowy, raz złożonego wniosku w przypadku tego zgwałcenia też nie można cofnąć.
Art. 197 § 3 k.k. - jest to typ zgwałcenia kwalifikowany. Nawiązuje zarówno do § 1 i § 2, jednakże musi być ono dokonane, przez co najmniej 2 sprawców lub więcej, działających wspólnie i za porozumieniem. Drugi przypadek to zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem, musi być ono szczególne, np. wtedy, gdy sprawca używa przemocy, której skala nie jest adekwatna do stawianego oporu, lub ze względu na osobę.