SZOK GRAWITACYJNY
W praktyce sportowej znane są przypadki zasłabnięć lub omdleń zawodników na mecie, zwłaszcza po zakończeniu konkurencji typu wytrzymałościowego. Stany takie są wynikiem zaburzeń w krążeniu krwi i w konsekwencji niedostatecznego zaopatrywania tkanki mózgowej w tlen. Może to mieć miejsce po dużych, wyczerpujących wysiłkach, kiedy w spoczynku ustaje działanie tzw. "pompy mięśniowej" i krew niedostatecznie sprawnie jest odprowadzana z dolnych partii do serca, a stąd do obszaru mózgowia. Dochodzi w tych przypadkach do spadku ciśnienia tętniczego krwi, zblednięcia i wreszcie omdlenia. Jest to stan nazwany SZOKIEM GRAWITACYJNYM. Wystąpieniu przejawów szoku ortostatycznego można zapobiec stosując np. lekki bieg po skończeniu konkurencji.
MARTWY PUNKT
W początkowym okresie niemal każdej pracy obserwuje się pewne opóźnienie w adaptacji funkcji fizjologicznych do wymagań wykonywanego wysiłku. Zużycie tlenu w tym okresie nie nadąża za całkowitym zapotrzebowaniem tlenowym i podobnie opóźnione jest wydalanie dwutlenku węgla. Prowadzi to w ostatecznym efekcie do wystąpienia szeregu zaburzeń, które są charakterystyczne dla tzw. "martwego punktu".
MARTWY PUNKT jest to przejściowy okres zaburzeń występujących na skutek opóźnionej adaptacji fizjologicznych mechanizmów do wymagań wykonywanej pracy. W okresie tym występuje szereg objawów o charakterze subiektywnym jak: pogorszenie ogólnego samopoczucia, uczucie silnego zmęczenia , niekiedy odczuwanie bólu mięśniowego, obniżenie zdolności spostrzegania zjawisk zewnętrznych, pragnienie przerwania pracy itd. oraz obiektywne objawy pogorszenia wydolności fizycznej, tj.: obniżona zdolność do pracy, pogorszenie efektywności oddychania tzn. spłycenie i przyspieszenie rytmu oddechowego, pogorszenie wykorzystywania tlenu z powietrza wdechowego oraz bardzo intensywne wydalanie dwutlenku węgla.
Okres wystąpienia objawów martwego punktu zależy, między innymi od tempa (intensywności) wykonywanej pracy, co ilustruje następujące zestawienie:
DYSTANS |
SZYBKOŚĆ |
POJAWIENIE SIĘ MARTWEGO PUNKTU |
|
|
|
CZAS |
ODLEGŁOŚĆ |
400 m |
8 m/sek. |
30 sek. |
250 m |
800 m |
6,9 m/sek. |
80 sek. |
550 m |
1500 m |
6,3 m/sek. |
180 sek. |
1150 m |
3000 m |
5,3 m/sek. |
380 sek. |
2000 m |
5000 m |
5,3 m/sek. |
380 sek. |
2000 m |
10000 m |
5,3 m/sek. |
380 sek. |
2000 m |
Występowanie objawów MARTWEGO PUNKTU w znacznym stopniu zależy od stanu wytrenowania. Wykonywaniu wysiłków, do których organizm jest w pełni przystosowany, nie muszą towarzyszyć omówione zaburzenia. Pewien wpływ na łagodzenie (w przypadku wystąpienia) tych zaburzeń, ma prawidłowo przeprowadzona tzw. "rozgrzewka"
DRUGI ODDECH
Kontynuowanie pracy mimo objawów martwego punktu prowadzi do pełnej mobilizacji mechanizmów adaptacyjnych, zwiększenia wydolności i ustąpienia wymienionych zaburzeń. Okres ten, który nazywamy DRUGIM ODDECHEM charakteryzuje się ustępowaniem negatywnych objawów opóźnionej adaptacji.
STABILIZACJA FUNKCJONALNA (STEADY STATE)
Drugi oddech zapoczątkowuje okres STABILIZACJI FUNKCJONALNEJ, którą charakteryzuje równowaga między zapotrzebowaniem a zużyciem tlenu, między biochemicznymi procesami rozpadu z jednej strony i syntezy z drugiej, wreszcie między produkcją dwutlenku węgla a jego wydalaniem.
Ta równowaga funkcjonalna nazywana w języku fizjologicznym "steady state" jest wyrazem przystosowania się ustroju do danego wysiłku fizycznego.
PUŁAP TLENOWY - VO2max
Pobór tlenu przez organizm człowieka to jeden z podstawowych parametrów diagnozujących wydolność. Najczęściej wykorzystywany jest w diagnostyce wydolności tzw. PUŁAP TLENOWY ( VO2max ) - największy możliwy pobór tlenu, który można zarejestrować w trakcie wykonania maksymalnej pracy fizycznej. PUŁAP TLENOWY można zmierzyć - jest to tzw. metoda bezpośrednia, oraz oznaczyć lub wyliczyć metodami pośrednimi.
Klasyfikacja wydolności na podstawie pomiarów maksymalnego zużycia tlenu.
(Suchanowski A., Przewodnik do ćwiczeń z fizjologii wysiłku i wypoczynku sportowego dla studentów AWF, AWF Gdańsk 1997.)
WIEK |
B. MAŁA |
MAŁA |
ŚREDNIA |
WYSOKA |
B.WYSOKA |
K 20 - 29 |
< 28 |
29 - 34 |
35 - 43 |
44 - 48 |
> 49 |
30 - 39 |
< 27 |
28 - 33 |
34 - 41 |
42 - 47 |
> 48 |
40 - 49 |
< 25 |
26 - 31 |
32 - 40 |
41 - 45 |
> 46 |
50 - 65 |
< 21 |
22 - 28 |
29 -36 |
37 - 41 |
> 42 |
M 20 - 29 |
< 38 |
39 - 43 |
44 - 51 |
52 - 56 |
> 57 |
30 - 39 |
< 34 |
35 - 39 |
40 - 47 |
48 - 51 |
> 52 |
40 - 49 |
< 30 |
31 - 35 |
36 - 43 |
44 - 47 |
> 48 |
50 - 59 |
< 25 |
26 - 31 |
32 - 39 |
40 - 43 |
> 44 |
60 -69 |
< 21 |
22 - 26 |
27 - 35 |
36 - 39 |
> 40 |
Szacowanie poziomu wydolności fizycznej /VO2max/ z wyników biegu 12-minutowego.
(Drabik J., Sprawność fizyczna i jej testowanie u młodzieży szkolnej, AWF Gdańsk 1992.)
Bieg 12 min /m/ |
V0 2 max. /ml/kg/min/ |
Bieg 12 min /m/ |
V0 2 max. /ml/kg/min/ |
900 |
18.0 |
2500 |
45.1 |
950 |
18.9 |
2550 |
46.0 |
1000 |
19.7 |
2600 |
46.9 |
1050 |
20.6 |
2650 |
47.8 |
1100 |
21.4 |
2700 |
48.6 |
1150 |
22.3 |
2750 |
49.5 |
1200 |
23.1 |
2800 |
50.4 |
1250 |
24.0 |
2850 |
51.2 |
1300 |
24.8 |
2900 |
52.1 |
1350 |
25.7 |
2950 |
52.9 |
1400 |
26.5 |
3000 |
53.8 |
1450 |
27.4 |
3050 |
54.6 |
1500 |
28.2 |
3100 |
55.5 |
1550 |
29.0 |
3150 |
56.3 |
1600 |
29.9 |
3200 |
57.2 |
1650 |
30.7 |
3250 |
58.0 |
1700 |
31.6 |
3300 |
58.9 |
1750 |
32.4 |
3350 |
59.7 |
1800 |
33.3 |
3400 |
60.6 |
1850 |
34.1 |
3450 |
61.4 |
1900 |
35.0 |
3500 |
62.3 |
1950 |
35.8 |
3550 |
63.1 |
2000 |
36.7 |
3600 |
64.0 |
2050 |
37.5 |
3650 |
64.8 |
2100 |
38.4 |
3700 |
65.7 |
2150 |
39.3 |
3750 |
66.5 |
2200 |
40.1 |
3800 |
67.4 |
2250 |
41.0 |
3850 |
68.2 |
2300 |
41.7 |
3900 |
69.1 |
2350 |
42.5 |
3950 |
69.9 |
2400 |
43.4 |
4000 |
70.8 |
2450 |
44.3 |
4050 |
71.6 |
PRÓG PRZEMIAN BEZTLENOWYCH AT (ANAEROBIC TRESHOLD)
AT - intensywność pracy wyrażona w % VO2max, przy której włącza się III system resyntezy ATP (następuje gwałtowny wzrost kwasu mlekowego we krwi)
Praca prowadzona na poziomie AT jest optymalnym obciążeniem i daje najlepsze efekty treningowe, jeżeli chodzi o trening wytrzymałościowy.
PODZIAŁ WŁÓKIEN MIĘŚNIOWYCH
W mięśniach szkieletowych występują dwa rodzaje włókien mięśniowych: włókna białe i włókna czerwone.
WŁÓKNA BIAŁE zwane szybkokurczliwymi (FT) charakteryzują się małą zawartością mioglobiny, nielicznymi mitochondriami, małą aktywnością enzymów oddechowych, dużą aktywnością ATP-azy miozynowej i enzymów glikolitycznych. Szybko się kurczą i rozkurczają ale i szybko się męczą. Przewaga procentowa tych włókien jest charakterystyczna dla osobników o predyspozycjach szybkościowych. Praktycznie nie podlegają wytrenowaniu.
WŁÓKNA CZERWONE zwane wolnokurczliwymi (ST) są dokładnym przeciwieństwem tych powyższych. Charakteryzują się dużą zawartością mioglobiny i ilością mitochondriów, dużą aktywnością enzymów oddechowych, natomiast małą ATP-azy miozynowej i enzymów glikolitycznych. Skurcz i rozkurcz jest powolny, ale zdolne są do długotrwałej pracy, stąd też przewaga procentowa tych włókien jest charakterystyczna dla osób o predyspozycjach wytrzymałościowych. W przeciwieństwie do włókien FT podlegają zmianom pod wpływem treningu.