Autobiografizm


AUTOBIOGRAFIA

Według najbardziej ogólnej definicji autobiografia to utwór, którego tematem jest własne życie autora, koleje jego losu, czyny lub zdarzenia, których był świadkiem. Zgodnie z tradycją tak rozumianych autobiografii nie zaliczano do utworów literackich, miały one charakter paraliteracki, były włączane do literatury użytkowej (termin S. Skwarczyńskiej), posługiwały się nieliterackimi gatunkami wypowiedzi, np. pamiętnikiem, diariuszem, dziennikiem intymnym, esejem, wspomnieniami. Synkretyzm gatunkowy i stopniowe przemieszczanie się pojęcia literackości na coraz szersze obszary piśmiennictwa, zapoczątkowane w romantyzmie, spowodowały że w literaturze XIX i XX wieku pojawiło się szereg gatunków wypowiedzi literackiej, nawiązujących do tych wcześniejszych autobiograficznych form, a autobiografię współcześnie pojmuje się raczej jako wewnętrzną cechę dzieła literackiego lub jego strukturalny element niż jako gatunek wypowiedzi. W autobiografii można wskazać na dwie podstawowe postawy wobec świata przedstawionego, stanowiące jednocześnie jej dwa nurty ewolucyjne: 1. postawę introwertyczną - w tych autobiografiach świat przedstawiony traktowany jest jako sceneria wewnętrznych przeżyć "ja" autobiograficznego podmiotu, 2. postawę ekstrawertyczną - w tych autobiografiach z kolei przez pryzmat "ja" autobiograficznego podmiotu oglądany jest świat zewnętrzny w jego złożoności i różnorodności. W najnowszej literaturze polskiej Dziennik W. Gombrowicza ilustruje w sposób modelowy pierwszą postawę, zaś Dziennik pisany nocą G. Herlinga-Grudzińskiego - drugą. Te dwie modelowe postawy podmiotu w autobiografiach są silnie zróżnicowane także ze względu na przyjętą w nich strategię pisarską czy zakładany cel. Autorzy autobiografii mogą za jej pośrednictwem kreować własny obraz swojego losu, wprowadzając do niej także zmyślone lub fantastyczne zdarzenia, konstruując w ten sposób własną legendę pisarza - w najnowszej literaturze polskiej taką strategię pisarską odnaleźć można w powieściach W. Gombrowicza (Trans-Atlantyk, Pornografia, Kosmos), opowiadaniach M. Hłaski (np. Amor nie przyszedł dziś wieczorem) czy Małej apokalipsie T. Konwickiego. Autobiografie pisarzy często próbują kwestionować zastane konwencje i kreować nowe formy zapisu, odwołując się do innowacji gatunkowych nowoczesnej prozy. Skala poszukiwań rozciąga się pomiędzy biegunami tak odległymi, jak Inny świat G. Herlinga- Grudzińskiego (1951) i Pamiętnika z powstania warszawskiego M. Białoszewskiego (1970). Oba teksty są relacjami odnoszącymi się do krótkiego, ale wyjątkowego w życiu okresu. Oba dotyczą sytuacji granicznej, śmiertelnego zagrożenia własnego i całej wspólnoty, ale opowiadają o tym doświadczeniu w całkowicie odmienny sposób. H. Grudziński pisze o pobycie w sowieckim więzieniu i łagrze rzeczowo, faktograficznie, nie pomijając szczegółów drastycznych i brutalnych, ale zarazem nie uchylając się od wartościowania opisywanego świata, formując zwięzłe interpretacje i uogólnienia. Białoszewski w imię tej samej zasady wierności zdarzeniom, szukając sposobu zrelacjonowania przeżyć nie mieszczących się żadną miarą w skali potocznej codzienności, z obawy przed patosem, ekspresjonistycznym krzykiem czy nadmierną uczuciowością wybiera sposób zupełnie nowy: zapis żywego mówienia. Utrwalone na taśmie magnetofonowej „gadanie” stało się podstawą zapisu wykorzystującego doświadczenia języka wierszy Białoszewskiego, nawiązujących do mowy potocznej. Biegunową strategią jest "strategia świadka", w tych utworach element autobiograficzny uwiarygodnia przedstawione zdarzenia i problemy - w literaturze polskiej przykładem mogą być Medaliony Z. Nałkowskiej, Na nieludzkiej ziemi J. Czapskiego. Postawę introwertyczną ze strategią świadka łączą w swojej poezji Cz. Miłosz, T. Różewicz, M. Białoszewski i A. Wat. Postawę ekstrawertyczną ze strategią kreacyjną łączy w Dzienniku J. Lechoń. Autobiografia może być też rozumiana jako cecha strukturalna dzieła literackiego. Wtedy łączy się z problematyką podmiotowości literatury i podmiotu dzieła literackiego, analizy tej płaszczyzny można dokonywać albo przez pryzmat kategorii narratora lub podmiotu lirycznego, albo przez pryzmat strategii narracyjnej lub typu liryki czy sytuacji lirycznej.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Autobiografia
autobiografia, Teksty piosenek
Głosy po śmierci Papieża, # Autobiografie,biografie,wspomnienia i pamiętniki
Autobiografia stworzona z fotografii
Referat Autobiografia pisarza nie jest tylko chronologicznym zapisem jego życia
Ahlee Simpson Autobiography
Lejeune Pakt autobiograficzny
autobiz1
Danilo Kis Izvod iz knjige rodjenih (kratka autobiografija)
Renesansowe poematy autobiograficzne, j.polski
01 Autobiografia
autobiz2
hoss autobiografia LG2CCBRWT43KT77A5BSBY2CH2JFQ7OL4CFFIA4I
0202 autobiografia perfect JKGWUUM4WI3J72S7SNOJI44HIZ6KTUFALGLEQJI
36 Powieść autobiograficzna
Autobiografia t 3
Autobiograficzne formy SLP XXw
Autobiografia t 5
Lejeune Pakt autobiograficzny
Pami autobiograficzna gr6

więcej podobnych podstron