PLAN I KONSPEKT PRACY PRZEJŚCIOWEJ
Ustalenie tematu pracy przejściowej przez studenta i konsultanta oraz zaakceptowanie treści tematu przez dziekana stanowi przesłankę do urzeczywistnienia etapu bardziej szczegółowych rozważań merytorycznych, których podstawą musi być wiedza na dany temat zaczerpnięta z literatury (lub innych źródeł).
Temu etapowi powinien student pospołu z konsultantem poświęcić najwięcej czasu po to, aby ugruntować w swym umyśle poszczególne fragmenty problematyki oraz ich powiązania.
Konsultowanie z konsultantem treści pracy wymaga więc wcześniejszego zapoznania się studenta ze stosowną (sugerowaną przez konsultanta) literaturą i zrozumienia całokształtu problematyki związanej z tematem.
Student musi pierwszy wykazać aktywność myślową i do konsultanta powinien przyjść na konsultację z własną propozycją treści swojego opracowania
Student musi więc pracować nad literaturą po to aby przyswoić całą wiedzę oraz skrótowo wynotować te jej fragmenty, które będą przydatne do realizacji celu zawartego w temacie pracy przejściowej.
Plan pracy jest wstępnym spisem zagadnień, które w pracy powinny być ujęte.
Do celu sformułowania planu pracy przydatną może być metoda strukturyzacji pracy zaczerpnięta z problematyki zarządzania projektami WBS (Work Breakdown Structure) załącznik 2
WBS jest strukturą hierarchiczną która obrazuje wszystkie prace niezbędne do realizacji elementów zakresu pracy przejściowej.
Zasadą konstrukcji WBS jest dekompozycja celu pracy (lub dekompozycja tematu pracy), należy więc zidentyfikować główne elementy pracy, które stanowią pierwszy poziom dekompozycji celu pracy.
Drugi poziom stanowią niezbędne do realizacji poszczególnych głównych elementów ich fragmenty cząstkowe. Najniższy poziom WBS to pakiet zadań cząstkowych (ang. work package). Zadania na najniższym poziomie dekompozycji powinny być wystarczające do realizacji zadań na poziomie wyższym. Do każdego zadania na najniższym poziomie, można przypisać terminy ich realizacji i ustalić kolejność ich wykonywania.
WBS Może być zilustrowana w postaci drzewa i wzbogacona, kilkupoziomową listą, schematem blokowym lub inną postacią ikonograficzną, która powinna wskazywać następstwo czasowe poszczególnych zadań lub ich współbieżność (możliwość wykonywania jednoczesnego).
Na rys.1 przedstawia się przykład zastosowania WBS do celów podziału i strukturyzacji pracy przejściowej, o następującym temacie: „Graficzna komputerowa prezentacja (wizualizacja) sposobu działania procedur optymalizacyjnych w nauczaniu metod optymalizacji”.
Istotną wartością wynikają z planu pracy jest uniknięcie rozproszenia pracy (a więc i czasu) na działania nieistotne. Plan w trakcie opracowywania pracy przejściowej na ogół ulega modyfikacjom, zanim stanie się spisem treści.
Pierwszą wizję pracy (konspekt - koniecznie na piśmie) można utworzyć w oparciu o notatki z wykładów i fragmenty podręcznika. Jednak na ogół taka wiedza może być nie wystarczająca do napisania konspektu. Trzeba sięgnąć do innych pozycji literaturowych utworzonych przez autorytety naukowe w opracowywanej dziedzinie a szczególnie analizować opracowania współczesne.
Plan pracy i konspekt wstępny (własny) będzie stanowił postawę do dyskusji z konsultantem (lub do wystąpienia na seminarium). W rezultacie takiej dyskusji (lub wystąpienia seminaryjnego) powinno się zidentyfikować i wyeliminować merytoryczne sprzeczności oraz błędy związane z formą przyszłego opracowania, wyeliminować elementy niepotrzebne.. Na ogół w pierwszej fazie opracowywania konspektu nie uniknie się błędów, z racji tego że nasze postępowanie związane z treścią jest obarczone z natury rzeczy określonym poziomem niewiedzy oraz wiedzy niewłaściwej (stereotypowej).
Bez studiowania literatury czyli opisu tego co już zbadano, dokonano uzgodnień stanowisk naukowych oraz w jakich kwestiach stanowiska uczonych nie sa uzgodnione i toczą się polemiki, nie można sformułować problematyki pracy. Użycie zwrotu „studiowanie literatury” stanowi o takim postępowaniu, które charakteryzuje się czytaniem ze zrozumieniem i tworzeniem notatek zawierających skrótowe opisy najważniejszych (i najbardziej przydatnych) fragmentów czytanego tekstu. Samo czytanie, bez przerywników na notatki prędzej czy później prowadzi do znużenia, czyniąc pracę mniej efektywną.
Konspekt powinien być wstępną wizję całości pracy w formie prezentującej nie tylko zbiór elementów pracy lecz szkic toku wywodów, powiązanie między poszczególnymi fragmentami pracy oraz wskazanie źródeł wiedzy, z której się korzysta.
Orientacyjna zawartość konspektu powinna zamknąć się w obrębie 2 do 3 stron. Treść szkicu należy prezentować przy użyciu terminologii stosowanej w dziedzinie wiedzy, której praca przejściowa dotyczy. W pracach o tematyce technicznej, organizacyjnej i ekonomicznej, które składają się na pojęcie „zarządzanie” należy stosować w pierwszym rzędzie ikonograficzne formy prezentacji (schematy, wykresy, szkice, rysunki, zdjęcia itp.) ważną formą prezentowania wiedzy jest forma tabelaryczna. Tablice z opisem elementów stanowiących ich zawartość, wraz formami ikonograficznymi czynią pracę zwartą pod względem jej formy prezentując jednocześnie bogatą treść.
Praca przejściowa nie musi być „gruba”, musi jednak w sposób zwięzły pokazać rozwiązanie określonych zadań.
Plan i konspekt opracowany po zatwierdzeniu tematu na ogół nie jest w swej treści tworem definitywnie zakończonym. W miarę opracowywania poszczególnych fragmentów pracy przejściowej plan ulega modyfikacji tak pod względem udziału w treści poszczególnych zagadnień, jak i pod względem terminów ich realizacji i nakładów przyszłej pracy.
Plan pracy i konspekt powinny być zatwierdzone przez konsultanta. Oznacza to, że nierzadko pierwsze sformułowanie jest niedoskonałe i wymaga dodatkowych studiów i przemyśleń.
Po ich dokonaniu oraz po spojrzeniu na treść opracowania, które kilka dni temu schowaliśmy do biurka okaże się, że jest ona „utkana” w sposób nie logiczny, nie na temat lub jest pełna wyrażeń, których istotę dopiero sobie uświadamiamy po jej powtórnym przeczytaniu.
Takie spostrzeżenia świadczą o naszym poprawnym (samokrytycznym) podejściu do opracowania czyli próbie coraz bardziej obiektywnego opisu oraz o doskonaleniu naszego myślenia i przelewania wywodów „na papier”.
Po dokonaniu korekty z uwzględnieniem uwag konsultanta dochodzimy do planu i konspektu, który konsultant definitywnie zaakceptuje. Można więc przystąpić do czytania szczegółowej literatury, badań, projektowania
Profesor Tadeusz Kotarbiński w jednym ze swoich wystąpień wypowiedział zdanie: „Jeżeli chcesz się czegoś nauczyć, to zacznij to robić…”. Ta sentencja ma istotne znaczenie dla fragmentów opracowania, które to fragmenty stanowią dla studenta „czarną skrzynkę”. Student powinien przeto najwięcej uwagi poświęcić tym elementom pracy, które są mu najmniej znane: poszukiwać stosownej literatury, szkicować przyszły projekt, czynić wstępną próbę dokonania analizy itp.
Praca przejściowa powinna być prosta i przejrzysta, czyli nie powinno w niej być rozważań zbędnych. W pracy nie powinno być zdań stanowiących wielokrotne nawroty do tego samego zagadnienia (kondensacja).
Szereg badanych zjawisk, procesów , obiektów mają charakter dynamiczny (zmienny w czasie) lub statyczny. Powstaje dylemat układu pracy: czy opisywać rozwój danego obiektu, procesu czy zjawiska, czy też opisywać statycznie (opis ustalony w czasie).
Wszystko zmienia się w czasie w tempie szybkim lub wolnym. Ujmowanie statyczne (przedmiotowe) dotyczy obiektu, procesu lub zjawiska którego zmiany sa na tyle powolne, że można go traktować jako statyczny.
Kategorie statyki lub dynamiki należy uwzględniać w zależności od obiektu prowadzonych rozważań. Słowo np. „proces produkcyjny” jest kategorią z natury przedstawiającą zmienność w czasie z uwagi na przetwarzany przedmiot. Jednak jeżeli analizujemy wyposażenie, przy użyciu którego ten proces jest realizowany, to z uwagi na długotrwałą niezmienność takiego wyposażenia traktujemy proces nie jako produkcyjny, lecz jako względnie statyczny proces eksploatacji wyposażenia.
Analizowanie tempa zmian może być wspomagane określonymi metodami technicznymi (lub myślowo) w sposób bardziej lub mniej dynamiczny.
Opis i analiza zdjęć poklatkowych budowy dużego obiektu technicznego daje wyobrażenia szybkich zmian tego obiektu w czasie. Opis i analiza zdjęć robionych specjalną (super szybką) aparaturą zdjęciową pozwala na analizowanie prawie statyczne przebijania ściany betonowej przez pocisk. Możemy więc w sposób statyczny traktować wyobrażenie przebijania przez pocisk ściany lub dokonywać analizy dynamicznych zmian w budowanym obiekcie, który postrzegamy jako statyczny.
Elementarną jednostką, przy użyciu której prezentuje się treść w pracy przejściowej jest tzw kwestia (zbiór zdań). Przy użyciu kwestii tworzy się elementy wyższego rzędu np.: wywód, teza, wyjaśnienie, komentarz, itd. Elementami wyższych rzędów mogą być tzw. punkty, podrozdziały, rozdziały.
Opracowywanie więc konspektu następuje na ogół następującymi drogami:
wypełnianie elementów planu pracy przejściowej odpowiednio uporządkowanymi kwestiami, które składają się na wywody itd.
uzupełnienie planu elementami bardzo ważnymi lub usunięcie z planu elementów uważanych za nieistotne.
grupowanie wywodów w elementy wyższego rzędu,
podział zbyt rozbudowanych elementów wyższego rzędu w celu zaprezentowania treści w odpowiednich proporcjach.
Kwestie mogą mieć różna długość od kilku zdań, do kilku stronnic. O wydzieleniu kwestii decyduje treść wyczerpująco (wszystko, co zagadnienia dotyczy) przeprowadzanych rozważań. Kwestia nie może więc zawierać zdań, których treść danej kwestii nie dotyczy.
Jeżeli opracowuje się inną kwestię, która powinna zawierać powołanie się na treść opisaną we wcześniejszej kwestii, to (aby uniknąć zbędnych powtórzeń) należy dokonać odesłania do niej.
Plan pracy przejściowej i konspekt (szkic wstępny) potrzebne są także konsultantowi ponieważ ułatwiają zorientowanie się, czy piszący jest należycie przygotowany i czy idzie właściwą drogą.
Wskazane jest, aby plan i szkic wstępny stały się przedmiotem dyskusji na seminarium.
Po uwagach konsultanta i po ewentualnej dyskusji seminaryjnej student dokonuje, oczywiście, poprawek i uzupełnień.
SEMINARIUM zajęcia dydaktyczne dla studentów starszych lat prowadzone przez profesora lub docenta, mające na celu dokładniejsze ( w porównaniu z wiedzą podawana w trakcie normalnych zajęć ) studium pewnej dziedziny wiedzy lub wybranych zagadnień oraz zapoznanie uczestników z naukową metodą badań; metoda seminaryjna polega na samodzielnym opracowywaniu zagadnień (wykonaniu prac indywidualnych), dyskutowaniu ich i wspólnej ocenie na seminarium. Nazwą seminarium określa się pracownię naukową, lokal, w którym się odbywają seminaria naukowe.
PROBLEM <gr. próbléma> poważne zagadnienie, zadanie wymagające rozwiązania, rozstrzygnięcia, sprawa trudna do rozwiązania.
Kwestia <łac. quaestio = pytanie> zagadnienie problem, sprawa
6