Zróżnicowanie jakości dziecięcego przywiązania
Wewnętrzne modele operacyjne - związek między dziećmi a rodzicami i innymi ważnymi osobami.
Elementy modelu:
1.Przekonanie dziecka (lub jego brak) o tym, że obiekt przywiązania będzie dla niego dostępny i niezawodny.
2.Oczekiwania co do odtrącenia lub siły uczucia.
3.Poczucie pewności, że dana osobą stanowi bezpieczną bazę dla poszukiwań dziecka.
Wew. model operacyjny powstaje pod koniec 1. roku życia. W wieku 5 lat dziecko posiada model wewnętrzny matki (lub innego opiekuna), model siebie i model związków. Modele te mają wpływ na pamięć i koncentrację, co ważniejsze, na zachowanie dzieci; w każdym nowym związku powielają znanym wzorzec/model.
Kategoryzacja przywiązania bezpiecznego i pozabezpiecznego w procedurze nieznanej sytuacji Mary Ainsworth
(Nieznana sytuacja to 8 scenek odgrywanych w otoczeniu laboratoryjnym, dziecko 12-18 miesięcy; na początku dziecko przebywa z matką, potem z matką i obcą osobą, samo z obcą osobą, zupełnie samo przez kilka minut, ponownie z matką, jeszcze raz samo, samo ze sobą obcą, zupełnie samo, powraca mama- obserwowana jest reakcja dziecka na zmiany sytuacji)
PRZYWIAZANIE BEZPIECZNE. Dziecko z łatwością znosi rozłąkę z opiekunem i szybko angażuje się w badanie otoczenia; w poczuciu zagrożenia lub lęku aktywni poszukuje kontaktu i łatwo je uspokoić, nie unika i nie opiera się kontaktowi zainicjowanemu przez matkę. Po powrocie matki dziecko ciepło ją wita lub szybko się uspokaja, jeśli się martwiło.
Źródło takiego przywiązania: akceptacja, gotowość rodziców do reagowania na sygnały dziecka(np. uśmiechać się, kiedy dziecko się uśmiecha)
PRZYWIAZANIE POZABEZPIECZNE: ODŁĄCZENIE/UNIKANIE. Dziecko unika kontaktu z matką zwłaszcza gdy spotyka się z nią po jej nieobecności. Nie przeciwstawia się wysiłkom matki w nawiązaniu kontaktu, ale też go ni poszukuje. Nie stawia matki ponad obcym. Źródło: matka odrzuca dziecko; wycofuje się z kontaktu z dzieckiem; matka zbyt mocno stymuluje dziecko
PRZYWIAZANIE POZABEZPIECZNE: OPÓR/AMBIWALENCJA. Dziecko wykazuje niewielkie zainteresowanie badaniem otoczenia, jest nieufne wobec obcego. Bardzo się niepokoi, gdy zostaje oddzielone od matki, lecz nie uspokaja się po jej powrocie i nie reaguje na jej próby uspokojenia. Czasami szuka, a czasami unika kontaktu. Może okazywać złość wobec matki po jej powrocie i jest odporne n próby nawiązania kontaktu lub uspokojenia ze strony obcej osoby. Źródło: dostęp dziecka do matki nie jest ciągły lub jest tylko pozorny (np. depresja matki)
PRZYWIAZANIE POZABEZPIECZNE: DEZORGANIZACJA/DEZORIENTACJA. Oszołomienie, zagubienie lub obawa. Dziecko może jednocześnie wykazywać przeciwstawne wzorce zachowań, takie jak ruch w kierunku matki przy jednoczesnym odwracaniu od niej wzroku. Źródło: dziecko było obiektem nadużyć, wynikająca z nierozwiązanych konfliktów rodziców z dzieciństwa
Dziecko może poprawić początkowo pozabezpieczne przywiązanie lub stracić posiadane bezpieczeństwo, jednak najczęściej zachowana jest ich ciągłości, dlatego, ze związki w jakich dzieci są przez pierwsze kilka lat, są z reguły dość stałe, a także dlatego, że charakter raz ustanowionego modelu wewnętrznego rzadko ulega zmianom.
Długoterminowe konsekwencje przywiązania bezpiecznego i pozabezpiecznego
a)Dzieci uznane za bezpiecznie przywiązane do matki w przyszłości są:
bardziej towarzyskie
mniej agresywne i kłótliwe
bardziej empatyczne i dojrzałe emocjonalnie w stosunku do otoczenia
pozytywnie nastawione do przyjaciół
mniej kurczowo się trzymają
są bardziej niezależne
posiadają więcej umiejętności społecznych
mają wyższe poczucie własnej wartości
b) Dzieci pozabezpieczne przywiązane w przyszłości :
nawiązują słabsze przyjaźnie
wcześniej stawają się aktywni seksualnie
izolują się od rówieśników
są bierne lub nadmiernie aktywne
wybuchają agresją
ROZWÓJ POCZUCIA WŁASNEGO ”JA”
Wg Freuda - dziecko w separacji od matki nie dostrzega siebie.
Wg Piageta - dziecko postrzega siebie jako stabilną jednostkę dopiero wtedy, gdy w pełni zrozumie pojęcie stałości przedmiotu.
„Ja” subiektywne/ „ja” egzystencjalne
Dziecko musi sobie uświadomić, że istnieje. 2-3 miesiąc życia- dziecko zaczyna dostrzegać różnicę między sobą samym a resztą świata. Aby to nastąpiło konieczne jest pełne rozumienie stałości przedmiotu, czyli około 8-12 miesiąca (Mama, tata istnieją, nawet jeśli znikną z oczu dziecka)
„Ja” obiektywne/ „ja” kategorialne
Dziecko rozumie, że jest ono w świecie także przedmiotem. Uświadamia sobie, że „ja” ma pewne przymioty i właściwości (płec, rozmiar, imię, nieśmiałośc, odwaga, zręcznośc). Najczęściej „ja” obiektywne pojawia się wśród 21-miesięcznych dzieci.
Zdolność wyrażania emocji.
Świadome wyrażanie emocji takich jak zakłopotanie, duma, czy wstyd wymaga samooceny i pojawia się na początku drugiego roku życia. Wcześniej dzieci korzystają z różnych wyrazów twarzy określających zainteresowanie, ból, obrzydzenie.
Pierwsze samopisy
Dzieci w wieku przedszkolnym określają „kim jestem”, uczą się swoich nowych cech i ról społecznych.
Dwulatki precyzyjnie określają swoją płeć.
Trzylatki na towarzyszy zabaw wybierają sobie dzieci tej samej płci i są dla nich bardziej towarzyscy.
Dziecko buduje, dookreśla i wzmacnia wewnętrzny model operacyjny, model własnego „ja” i model związku.