ZARZĄDZANIE TRANSPORTEM

1. Definicje transportu

Transport to pokonywanie przestrzeni lub zmiana miejsca transportowanych towarów przy użyciu środków transportu.

Transport wewnątrzzakładowy to transport w zakładzie, z jednego miejsca produkcji do innego, albo transport w jednym lub kilku sektorach magazynu.

Transport zewnętrzny to transport od dostawców do nabywców, transport pomiędzy różnymi zakładami, miedzy różnymi magazynami tego samego przedsiębiorstwa.

Wśród elementów systemu transportowego wymienia się:

• transportowany materiał,

• środek transportu,

• proces transportu.

2. Funkcje transportu

Funkcje pierwotne:

• funkcje przewozowe

• funkcje przeładunkowe

Funkcje wtórne:

• funkcja zabezpieczenia dróg (budowa i utrzymanie dróg)

• funkcja odpowiedzialności

3. Regulacja zadań transportowych

• przepisy publicznoprawne (ustawa o kolejnictwie, ustawa o transporcie materiałów, rozporządzenia o czasie pracy)

• przepisy cywilnoprawne (kodeks handlowy)

• znaczne ograniczenie konkurencji (licencje, koncesje, uprawnienia)

• transport usługowy (zezwolenie) i transport zakładowy (zgłoszenie)

• transport bliski i daleki

4. System transportu towarów

Hans-Christian Pfohl „Systemy logistyczne” str. 165, rysunek 52.

5. Proces transportu

W procesach transportowych mamy zawsze do czynienia z co najmniej dwoma uczestnikami:

• dostawcą towaru,

• odbiorcą towaru.

Ostatnio coraz częściej pojawia się trzeci uczestnik:

• dostawca usług transportowych - przewoźnik.

Przepływ materiałów pomiędzy dostawcą i odbiorcą rzadko odbywa się w sposób ciągły (rurociąg, taśmociąg), częściej dzielony jest na przesyłki.

Przesyłka to towary zebrane i wpisane do dokumentu przesyłki, przeznaczone do wysłania od dostawcy do odbiorcy w jednym pojemniku transportowym i w tym samym czasie.

6. Klasyfikacja przesyłek wg kryterium wagi / objętości

• przesyłki całkowite - jednolite rodzajowo materiały wykorzystujące w pełni ładowność lub objętość (zdolność) przewozową pojemnika transportowego

• przesyłki częściowe - jednolite rodzajowo materiały występujące w większych ilościach, ale nie wykorzystujące pełnej zdolności przewozowej pojemnika transportowego

• drobnica - materiały różne pod względem wielkości i rodzaju, które w małej części wykorzystują zdolność przewozową pojemnika transportowego

• materiały paczkowane - o charakterystyce identycznej jak drobnica, ale o znacznie mniejszej masie i objętości jednostkowe (100 kg i mniej)

• materiały lekkie - o charakterze podobnym jak drobnica i masie jednostkowej mniejszej niż 1 kg

Pomiędzy pozycjami wyżej wymienionymi występują specyficzne zależności. Zależności te wskazują, że przesyłki w niewielkim stopniu wykorzystujące zdolność przewozową pojemnika transportowego powinny być z wielu względów, takich jak: koszt, bezpieczeństwo transportu i ochrona środowiska łączone w przesyłki całkowite. Fakt ten jest przyczyną wielkiej złożoności współczesnych systemów transportowych.

Drobnica

Materiały lekkie

Przesyłki częściowe

Materiały paczkowane

Przesyłki całkowite

(maksymalna efektywność, minimalny koszt jednostkowy)

7. Klasyfikacja przesyłek wg kryterium sposobu określania terminu dostawy

• przesyłki oszczędnościowe - dostawa tych przesyłek może nastąpić w pewnym przedziale czasu (np. w ciągu tygodnia). Ten rodzaj przesyłek wykorzystywany jest przez dostawcę usługi transportowej dla zrównoważenia obciążenia zdolności przewozowej

• przesyłki zwykłe - mają ściśle określony termin dostawy, który jest wynikiem ustaleń pomiędzy dostawcą i odbiorcą usługi transportowej

• przesyłki ekspresowe - wymagają w porównaniu z pozostałymi kategoriami przesyłek bardzo krótkiego cyklu dostawy. Cykl ten jest określany przez zlecającego przewóz i często ma charakter warunku w oparciu o który zawierana jest umowa

7.1. Wybór kategorii przesyłki

O kategorii przesyłki, jaką transportowany będzie określony materiał decyduje zawsze zlecający przewóz, czyli odbiorca usługi transportowej. Wybierając pomiędzy dostępnymi wariantami kieruje się on najczęściej następującymi cechami transportowanego materiału:

• wartość jednostkowa (zł / szt., kg, opakowanie) - zwykle im wyższa wartość jednostkowa tym mniejsza przesyłka i precyzyjniej wyznaczany termin. Czasami jednak przesyłki o dużej wartości łączy się dla zapewnienia odpowiednich warunków bezpieczeństwa

• termin przydatności do użycia (np. ulega zepsuciu - warzywa, owoce; traci aktualność - gazety) - jeżeli transportowany materiał ma określony termin przydatności do użycia to najczęściej przesyłka ma charakter zwykły lub ekspresowy

• wymagany ścisły reżim czasowy (np. dostawa części na montaż od kooperanta) - przesyłki o takich cechach wymagają przede wszystkim dużej niezawodności dostawy.

8. Terminal towarowy - załadunek łączony

Tylko przesyłki całkowite wykorzystują pełną zdolność przewozową pojemnika transportowego, a przewóz odbywa się bezpośrednio od dostawcy do odbiorcy. Wszystkie pozostałe rodzaje przesyłek powinny być również przewożone w ten sposób, aby w pełni wykorzystywać zdolność przewozową pojemnika transportowego. Reguła ta nosi nazwę zasady załadunku łączonego. Efektem stosowania tej reguły jest obniżka kosztów transportu, lepsze wykorzystanie dysponowanych środków transportu, ochrona środowiska. Jednak przy jej stosowaniu trudno zachować warunek przewozu bezpośrednio od dostawcy do odbiorcy.

Załadunek łączony może być realizowany w dwóch wariantach.

Wariant I

Pojemnik transportowy dostarczany jest kolejno do kilku dostawców, tak długo aż wypełniona zostanie jego zdolność przewozowa. Następnie jest on transportowany do miejsca rozładunku (tzw. przewóz daleki). Można tutaj zastosować model transportu bimodalnego. Występowanie przewozu dalekiego - wielokrotnie dłuższego od trasy przebywanej pomiędzy dostawcami / odbiorcami jest warunkiem uzyskania wysokiej efektywności tej formy załadunku łączonego. W trakcie przewozu dalekiego uzyskiwane są wszystkie oszczędności związane z tą formą załadunku łączonego. Nie ma sensu stosować tej formy załadunku łączonego jeżeli nie występuje jeden, wspólny dla wszystkich materiałów, przewóz daleki.

Wariant II

Drugą formą załadunku łączonego jest rozwiązanie, w którym przesyłki (poza całkowitymi) dostarczane są od dostawcy do terminalu towarowego. W terminalu kompletowane są przesyłki całkowite przeznaczone do innych terminali. Po ich przetransportowaniu do kolejnego terminalu odbywa się z niego dostawa do poszczególnych odbiorców.

Terminal towarowy jest stacją pośrednią dla przeładunku i sortowania materiałów na drodze od dostawcy do odbiorcy. Odbywa się w nim łączenie / podział strumieni materiałów.

Główne funkcje terminala towarowego:

• funkcja podstawowa - stwarza warunki do maksymalizacji wykorzystania pojemników transportowych i środków transportu. Dzieje się to poprzez przeładunek przesyłek pomiędzy różnymi środkami i rodzajami transportu, ich sortowanie i kompletację dla wypełnienia określonych pojemników transportowych. W procesach sortowania i kompletacji pojawią się często problem okresowego składowania części przesyłek.

• funkcja usługowa - zapewnia warunki odpowiedniej obsługi dostawcy i odbiorcy. Funkcjonowanie terminalu wiąże się oczywiście z pewnymi uciążliwościami dla dostawców i odbiorców (dostawa do / z terminalu, wydłużony cykl dostawy). Uciążliwości te kompensowane mogą być przez zapewnienie kompleksowej obsługi klienta poprzez np.: przejęcie od niego wszelkich czynności związanych z przygotowaniem dokumentacji przewozowej, ubezpieczeniem przesyłki oraz zapewnienie wysokiej niezawodności dostaw przez np. regularne przewozy pomiędzy terminalami.

• funkcja rozszerzona - terminal wykorzystywany być może jako miejsce dalszego przetwarzania towarów. Dzieję się tak ostatnio coraz częściej, ponieważ przedsiębiorstwa produkcyjne koncentrują się wyłącznie na swojej działalności podstawowej. W takie sytuacji wyroby wyjeżdżają od producenta w opakowaniach zbiorczych. W terminalu towarowym są magazynowane, pakowane, znakowane, kompletowane w wysyłki dla poszczególnych klientów. Wszystkie te czynności wykonują najczęściej niezależne przedsiębiorstwa, których siedzibą jest terminal. Zajmują się one dodatkowo produkcją, naprawą opakowań i pojemników transportowych, naprawami drobnych awarii środków transportu i szeroko pojętą działalnością socjalną na rzecz personelu obsługującego środki transportu.

Terminal towarowy, który oprócz funkcji podstawowej realizuje również pozostałe dwie funkcje to centrum usług logistycznych.

---